Italiano vero. Leksyka włoska w polszczyźnie XXI wieku

Łukasz Jan Berezowski, Joanna Ciesielka

Italiano vero. Leksyka włoska w polszczyźnie XXI wieku [...] jest obszerną pracą naukową [...] poświęconą zapożyczeniom z języka i kultury włoskiej pojawiającym się na różnych poziomach - łącznie z popularnym i niekontrolowanym - w polszczyźnie ostatnich dekad. Jest to zjawisko, z którym stykamy się w literaturze, środkach masowego przekazu, podczas robienia zakupów czy wizyty w kawiarni. Autorzy wzięli więc na warsztat zjawisko częste i znaczące zarówno z perspektywy funkcjonowania społecznego, jak i na płaszczyźnie kulturowej. Dokładne porównanie z kilkoma wcześniejszymi publikacjami o podobnym profilu - przedstawione w części teoretycznej opracowania - dowodzi wyraźnie, że jest to monografia nowatorska zarówno pod względem doboru materiału, wcześniej niezarejestrowanego, jak i sposobu jego ujęcia. Z recenzji prof. dr. hab. Piotra Salwy Mimo licznych prac na temat italianizmów w języku polskim, brakuje wśród nich opracowania tak wszechstronnego, jak prezentowana publikacja. Autorzy podsumowują dotychczasowe badania w tym zakresie, uwzględniając opracowania nie tylko leksykograficzne, lecz także z socjolingwistyki, etnolingwistyki, stylistyki, kultury języka, glottodydaktyki oraz ze studiów nad dwujęzycznością [...]. Na tle dostępnej literatury przedmiotu książka stanowi wyjątkowe, bo całościowe ujęcie na temat wpływów języka włoskiego na polszczyznę - nie ma w nim braków, nie ma też powtórzeń. [...] W dobie dużego oddziaływania szeroko rozumianej "włoskości" na życie codzienne w Polsce, ale również w innych krajach publikacja jest więc ze wszech miar potrzebna na polskim rynku wydawniczym. Z recenzji dr hab. Elżbiety Wierzbickiej-Piotrowskiej, prof. UW

"Ja" w przestrzeniach aksjologicznych. Z problematyki podmiotowości w literaturze XIX-XXI wieku

red. Leszek Zwierzyński, Monika Wiszniowska, Paweł Paszek

Książka „Ja” w przestrzeniach aksjologicznych. Z problematyki podmiotowości w literaturze  XIX –XXI wieku, jest próbą sformułowania na nowo w świecie nowoczesnym i ponowoczesnym relacji podmiotu ze sferą wartości, próbą  w której „ja” i świat mogą odsłonić swe trochę mniej oczywiste rysy. Znaczenie literatury polega na tym, że tworzone przez siebie koncepcje świata, bytów i zjawisk konkretyzuje w postaci czegoś realnie istniejącego, unaoczniając, czym są i co się z nimi dzieje. Podobnie unaocznia ona nasze „ja” w splocie z wartościami. Literatura stwarza, organizuje pole, na którym to, co się wydarza, może być oglądane i badane. Korzystając z tej ontologicznej zdolności literatury, a także z szerokiego spektrum darowanych przez nią zjawisk, pytamy w książce o przygody „ja” w przestrzeniach wartości,  o to, co mówią o nich formy literackie, nowe postaci literatury, a także stare w nowym odczytaniu. Pierwszą część książki wypełniają prace, które dla zbadania i opisu przestrzeni aksjologicznych poezji skupiają się w szczególny sposób na figurach poetyckich. Przenikają się tu romantyczne i modernistyczne obszary literatury, badane najczęściej w przekrojowym, komparatystycznym ujęciu. Niezwykle interesująca wydaje się dyskusja między tekstami mówiącymi o relacji dobra i zła, i szerzej – o różnych kształtach świata wartości. Część drugą książki organizują problemowo i formatują niejako teksty, które określają w sposób fundamentalny sytuację człowieka we współczesności. Zanikły już metafory i symbole, istnieją tylko rzeczy, ich ślady w przestrzeni pamięci. W ostatniej  części książki badana jest przestrzeń aksjologiczna w pogranicznych przestrzeniach literackich: reportażu, krytyki czy wartości w sferze twórczości elektronicznej. Książka skierowana jest do literaturoznawców, kulturoznawców i filozofów, lecz także do ogółu osób czytających, szukających orientacji w świecie współczesnym, a kierujących się wartościami.

Język. Wprowadzenie do badań nad mową

Magdalena Buchta

Po raz pierwszy wydana w 1921 roku, czyli przed niemal stu laty, książka Edwarda Sapira o oryginalnym tytule Language: An introduction to the study of speech uznawana jest za jedno z najważniejszych dzieł w historii językoznawstwa. Można się w niej doszukać nie tylko zalążków słynnej hipotezy Sapira-Whorfa o relatywizmie językowym, ale również źródeł inspiracji dla późniejszych wybitnych badaczy. Przede wszystkim jednak Languag to książka fascynująca sama w sobie, zawierająca rozmaite, wciąż zaskakująco aktualne, obserwacje na temat natury języka i komunikacji międzyludzkiej, traktująca język przede wszystkim jako charakterystyczną dla ludzi umiejętność pozostającą w relacji z innymi przejawami człowieczeństwa. Jak pisze sam autor: „Przede wszystkim chcę pokazać, czym dla mnie jest język, jak zmienia się on w czasie i przestrzeni i jaki jest jego związek […] z myśleniem, historią, rasą, kulturą, sztuką”. Język. Wprowadzenie do badań nad mową zabiera Czytelnika w fascynującą podróż meandrami „mowy”, prezentując z jednej strony wciąż zadziwiająco aktualne uogólnienia dotyczące jej natury, a z drugiej - niepowtarzalną różnorodność językowych faktów, pochodzących ze wszystkich zakątków świata. Przede wszystkim jednak ukazuje myśl autora w postaci czystej, nieprzetworzonej przez późniejsze szkoły i koncepcje językoznawcze, którą dzięki niniejszemu wydaniu polski czytelnik ma okazję wreszcie poznać.

Języki specjalistyczne w komunikacji interkulturowej

Anetta Buras-Marciniak, Stanisław Goźdź-Roszkowski

Publikacja stanowi próbę szerszego spojrzenia na problematykę języków specjalistycznych. Wychodzi ona poza ramy badawcze wyznaczane tradycyjnie przez lingwistykę, glottodydaktykę czy translatorykę. W prezentowanym zbiorze przedmiotem refleksji oraz obiektem analizy jest użycie języka w różnych kontekstach komunikacyjnych, zwłaszcza instytucjonalnych, ukazywanych z perspektywy międzykulturowej. Rozdziały zostały przygotowane przez pracowników powstałej w 2018 roku Katedry Języków Specjalistycznych oraz Komunikacji Międzykulturowej Uniwersytetu Łódzkiego, a także przez zaproszonych specjalistów z wiodących ośrodków badawczych w Polsce. Wszystkie teksty mają charakter zdecydowanie autorski przy jednoczesnym obszernym przeglądzie najnowszej literatury - zarówno w języku polskim, jak i w językach obcych.

Język(i) w czasie i przestrzeni

Piotr Stalmaszczyk

Tematyce języka, czasu i przestrzeni poświęcono w literaturze polskiej i światowej bardzo dużo uwagi, zwłaszcza w ujęciu interdyscyplinarnym. Prace zebrane w niniejszym tomie wskazują na różne, nierzadko bardzo metaforyczne, sposoby pojmowania czasu i przestrzeni w szerokiej perspektywie lingwistycznej. Poszczególne rozdziały koncentrują się na wybranych aspektach użycia języka w przestrzeni internetowej i multimedialnej, na języku w przestrzeni miejskiej i państwowej. Kolejne teksty analizują język w różnych perspektywach czasowych, związanych z ewolucją języka i kontaktami międzyjęzykowymi, a także badają relacje zachodzące pomiędzy językiem a pamięcią, przedstawiają uwarunkowania zmian językowych w procesie afazji, przyglądają się przestrzeni teoretycznej, w której uprawiane jest językoznawstwo, oraz proponują rozważania o charakterze ogólnohumanistycznym. Autorzy koncentrują się na badaniach poszczególnych interesujących zjawisk i jednostkowych przypadków, a rozważania teoretyczno-metodologiczne splatają się z analizami zagadnień bardziej praktycznych. W niektórych tekstach pojawia się nawiązanie do aktualnych wydarzeń i ograniczeń, ale także nowych możliwości spowodowanych pandemią.

Karl Dedecius. Inter verba - inter gentes

Ilona Czechowska, Ernest Kuczyński

W 100. rocznicę urodzin Karla Dedeciusa (1921-2016), wybitnego humanisty i tłumacza literatury polskiej, drukiem ukazała się dwujęzyczna monografia Inter verba - inter gentes, która jest na wskroś udaną próbą zaprezentowania i uhonorowania szerokiego spektrum dokonań "Europejczyka z Łodzi" jako translatora, krytyka literackiego i animatora polskiego życia kulturalnego w RFN. Tom poświęca uwagę recepcji postaci i dzieła Karla Dedeciusa, a ponadto podkreśla interdyscyplinarny i międzynarodowy wymiar jego dorobku. Różnorodność genologiczna monografii sprawia, iż mieści ona nie tylko artykuły stricte naukowe, przynoszące wyniki najnowszych badań nad działalnością twórczą Karla Dedeciusa, lecz także szkice o charakterze biograficznym i popularyzatorskim. Do głosu dochodzą wybitni badacze życia i twórczości Dedeciusa, historycy literatury i tłumacze kilku generacji, w tym również reprezentanci pokolenia wstępującego - fakt niezwykle istotny dla przyszłości badań nad twórczością "Czarodzieja z Darmstadt". [...] Sprawia to, iż recenzowany zbiór należy do najlepszych wydanych ostatnio opracowań naukowych z tego obszaru. Z recenzji prof. Edwarda Białka (Uniwersytet Wrocławski) Zum 100. Geburtstag des herausragenden Humanisten und Übersetzers polnischer Literatur Karl Dedecius (1921-2016) erscheint die zweisprachige Monografte Inter verba - inter gentes, die das breite Schaffensspektrum des "Europaers aus Lodz" als Übersetzer, Literaturkritiker und Wegbereiter des polnischen kulturellen Lebens in der BRD wUrdigend abbildet und als voll und ganz gelungen betrachtet werden darf. In besonderem Maße widmet sich der Band der Rezeption sowohl der Person Karl Dedecius als auch seines Werkes und unterstreicht dessen interdisziplinare und internationale Dimension. In seiner genologischen Vielseitigkeit bietet er einen Rahmen nicht nur fUr rein wissenschaftliche Beitrage von neuestem Erkenntnisstand zu Dedecius' Werk, sondern auch fUr biografische und popularwissenschaftliche Skizzen. Zu Wort melden sich herausragende Dedecius-Forscher, Literaturhistoriker und Übersetzer mehrerer Generationen, darunter auch Nachwuchswissenschaftler/innen - ein Aspekt von wesentlicher Bedeutung fUr die zukUnftigen Forschungen zu Leben und Werk des "Zauberers aus Darmstadt".[...] Damit gehOrt die vorliegende Monografte zu den besten zuletzt erschienenen wissenschaftlichen Abhandlungen auf diesem Gebiet. Aus der Rezension von Prof. Edward Białek (Universitat Wrocław)

Kategoria punktu widzenia w przekładzie ustnym z perspektywy językoznawstwa kognitywnego. W relacji język polski - język angielski

Łukasz Wiraszka

Książka stanowi próbę ukazania szeregu zjawisk semantycznych, które wspólnie określić można mianem zmian – czy też przesunięć – punktu widzenia osoby mówiącej, przez pryzmat aparatu pojęciowego, jaki oferuje językoznawstwo kognitywne, na materiale przekładu ustnego. Analiza licznych autentycznych przykładów z tłumaczeń w parze języków polski–angielski pozwala autorowi wskazać kilka interesujących regularności i zależności w ramach relacji między tłumaczeniem konsekutywnym a symultanicznym, a także zaoferować implikacje dla dydaktyki przekładu ustnego. Łukasz Wiraszka – tłumacz języka angielskiego, pasjonat językoznawstwa kognitywnego, wykładowca w Katedrze UNESCO do Badań nad Przekładem i Komunikacją Międzykulturową Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.  

"Kobiety fenickie" Lucjusza Anneusza Seneki. Opracowanie monograficzne

Tomasz Sapota, Iwona Słomak

Dramat Kobiety fenickie Seneki Filozofa od wieków prowokuje do pytań o swoją kompletność, przynależność gatunkową, a wreszcie o literackie wzorce. W aspekcie kompozycyjnym i tematycznym prezentuje się jednak jako utwór zarówno spójny, jak i zasadniczo odmienny od zachowanych tragediowych ujęć dziejów Labdakidów. Seneka, inaczej niż Eurypides w Fenicjankach, nie wydaje się zainteresowany ukazaniem ironicznego wymiaru ludzkich poczynań po to, żeby zalecić swoim odbiorcom bierną akceptację wyroków losu. Sensacyjna materia fabularna stanowi dla rzymskiego tragika pretekst do wyrażenia wątpliwości co do norm regulujących stosunki między jednostką a rodziną i jednostką a państwem. Kwestie te nie znajdują łatwego rozwiązania: autor Kobiet fenickich konfrontuje stanowiska czterech postaci o silnych osobowościach – Edypa, Antygony, Jokasty i Polynejkesa – wykluczające porozumienie, a co za tym idzie trywializację problemu. Pokazuje, że pojęcia, w oparciu o które tworzymy ponadjednostkowe wizje ładu moralnego, ulegają przewartościowaniu w zależności od kontekstu i od strategii retorycznej  zastosowanej w argumentacji. Zniechęca do posługiwania się nimi w sposób naiwny. Problematyce tej autorzy poświęcili miejsce w pierwszej części niniejszej monografii, omawiając ponadto m.in. testimonia i wczesną recepcję tragedii Seneki oraz podejmując obszernie kwestię możliwej interpretacji zachowanych tytułów utworu. Drugą część wypełnia szczegółowe omówienie miejsc Kobiet fenickich w konfrontacji z tradycją wydawniczo-interpretacyjną. Do monografii dołączony został aneks zawierający edycję i przekład sztuki. Książka jest trzecią wspólną publikacją autorów przygotowaną w ramach kierowanego przez Tomasza Sapotę projektu Tragedie Seneki. Dotychczas ukazały się komentowane przekłady Trojanek (2016) i Edypa (2017). Kolejnymi pozycjami w serii będą monografie poświęcone Thyestesowi, Fedrze i Herkulesowi w szale.