Ochrona interesów finansowych Unii Europejskiej w świetle polskiego prawa karnego

Celina Nowak

Ochrona interesów finansowych UE jest ważnym praktycznym i politycznym wyzwaniem, przed którym stoją zarówno wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej, jak i sama Unia. Znaczenie tej kwestii jest nie do przecenienia, bowiem bez środków finansowych niemożliwe byłoby funkcjonowanie UE. I choć całość budżetu Unii stanowi tylko ok. 1% dochodu narodowego brutto wszystkich państw członkowskich UE łącznie, obejmuje on znaczące kwoty, podobnie jak i nieprawidłowości odnoszące się do środków unijnych. Praca wypełnia istotną lukę w polskim piśmiennictwie prawniczym. Choć bowiem przedmiotowe zagadnienie ochrony interesów finansowych UE od dawna interesowało polskich autorów, brakuje aktualnego, kompleksowego opracowania na ten temat z perspektywy prawnokarnej. Celem rozważań jest zbadanie, na ile skutecznie w Polsce chronione są obecnie interesy finansowe UE za pomocą instrumentów z zakresu prawa karnego oraz przepisów odnoszących się do odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary.

Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej jako instytucjonalny zastępca prawno-procesowy Skarbu Państwa

Joanna Mucha-Kujawa

Problematyka ochrony dobra publicznego (własności publicznej), a zwłaszcza ochrony interesów majątkowych państwa oraz zastępstwa prawnego (procesowego) państwa (Skarbu Państwa) należy do zagadnień doniosłych pod względem społeczno-gospodarczym, złożonych pod względem jurydycznym, a przy tym budzących kontrowersje w doktrynie, gdyż znajdują się one na styku dwóch metod regulacyjnych: metody prywatnoprawnej i metody publicznoprawnej. W książce poddano analizie – z uwzględnieniem tła prawno-porównawczego – regulację prawną ochrony dobra publicznego (własności publicznej). W płaszczyznach gospodarczej i prawnej współistnieją w tej sferze w Europie różne i o różnym natężeniu metody regulacyjne (o charakterze publicznoprawnym i prywatnoprawnym) zarządu majątkiem państwa i reprezentacji interesów państwa (Skarbu Państwa) na gruncie prawnoprocesowym. Głównym celem rozważań prezentowanych w książce jest ocena pod kątem teoretycznoprawnym Prokuratorii Generalnej RP jako przedstawiciela ustawowego (instytucjonalnego) państwa (Skarbu Państwa) w sferze prawnoprocesowej, w tym ustalenie, czy w czasach europeizacji krajowy model reprezentacji i ochrony majątku państwa odpowiada wymogom efektywnego działania.

Akty prawa miejscowego - aktualne problemy w świetle doktryny i orzecznictwa

Sylwester Szczepaniak

Skutki braku uznania państwa w świetle prawa międzynarodowego

Szymon Zaręba

Głównym celem monografii Szymona Zaręby Skutki braku uznania państwa w świetle prawa międzynarodowego jest ocena rzeczywistego wpływu braku uznania międzynarodowego na międzynarodowoprawny status podmiotu, który rości sobie prawo, by nazywać się państwem. Książka stanowi pierwsze w literaturze polskiej opracowanie mono- graficzne poświęcone problemowi braku uznania państw, a tym bardziej jego skutkom. Dotychczasowe studia nad tymi zagadnieniami prowadzone w Polsce miały charakter dużo skromniejszy. Wyniki poniższych badań mogą okazać się użyteczne dla szeregu osób, zarówno teoretyków, jak i praktyków. Pozwolą one spojrzeć z innej perspektywy na zagadnienia uznania międzynarodowego państwa i jego skutków, a także podmiotowości międzynarodowoprawnej, wzbogacając polski dyskurs w tej materii oraz włączając w obieg naukowy w Polsce szereg refleksji obecnych literaturze w światowej. W ten sposób będą mogły pośrednio wpłynąć także na to, jak oceniane są poszczególne przypadki powstawania państw, nie tylko przez przedstawicieli doktryny prawa, ale także chociażby dziennikarzy i publicystów. Wnioski z przeprowadzonej analizy będą mogły zostać wykorzystane przez polską służbę zagraniczną w sytuacjach, w których pojawia się konieczność wejścia przez nią w różnego rodzaju kontakty oficjalne lub nieoficjalne z podmiotami, których Polska nie uznaje za państwa, a także mogą okazać się interesujące również dla sędziów i urzędników, którzy w codziennej praktyce spotykają się z koniecznością rozwiązywania konkretnych problemów, z jakimi wiąże się istnienie podmiotów, które nie są uznawane jako państwa przez polskie władze. z Wprowadzenia Monografia jest poprawioną i uzupełnioną wersją pracy doktorskiej, obronionej przez autora w 2018 roku w Instytucie Nauk Prawnych PAN.

Aksjologia administracji - rozważania na temat istoty wartości w administracji publicznej

Wojciech Drobny, Wojciech Federczyk, Izabella Mikiciuk, Krzysztof Andrzej Wąsowski

Wydawnictwo Instytutu Nauk Prawnych PAN z zaszczytem prezentuje księgę jubileuszową Profesora Zbigniewa Cieślaka pt.Aksjologia administracji - rozważania na temat istoty wartości w administracji publicznej, wydaną pod redakcją naukową dr. Wojciecha Drobnego, dr. Wojciecha Federczyka, dr Izabelli Mikiciuk oraz dr. Krzysztofa A. Wąsowskiego. W niniejszej książce zawarto kilkanaście esejów naukowych z szeroko rozumianego polskiego prawa publicznego (przede wszystkim administracyjnego), ujętych w intelektualnej klamrze poszukiwań istoty wartości administracji publicznej. Teksty te powstały na kanwie dysertacji naukowych, których Promotorem i Opiekunem merytorycznym był Profesor Zbigniew Cieślak, Sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku. Autorami tekstów są zatem Jego wychowankowie - utytułowani pracownicy naukowi czołowych ośrodków akademickich oraz doświadczeni praktycy sfery publicznej i prywatnej. Publikacja ma więc nie tylko walor naukowy i merytoryczny, ale przede wszystkim stanowi wyraz trwałego hołdu, uznania i wdzięczności uczniów wobec Nauczyciela. Z uwagi na przyjęte założenia redakcyjne, prezentowane w niniejszej publikacji rozważania odnotowują zmiany, jakie zaszły w otoczeniu prawnym danej problematyki (tj. od momentu jej pierwotnego, publicznego ogłoszenia przez autora), książka stanowi zapis kierunku przekształceń danych instytucji prawnych oraz towarzyszących im motywom prawodawcy. Spektrum zagadnień przedstawionych w publikacji, oddające szeroki obszar zainteresowań badawczych Profesora Zbigniewa Cieślaka i Jego współpracowników, obejmuje wybrane problemy prawa administracyjnego ustrojowego, materialnego i procesowego. Niewątpliwie, książka może zainteresować pracowników naukowych, prowadzących prace o zbliżonym zakresie badawczym; akademików chcących wzbogacić zajęcia dydaktyczne czy wykłady monograficzne o poglądy wykute pod wpływem szkoły Warszawskiego Seminarium Aksjologii Administracji; czy wreszcie studentów i doktorantów, poszukujących inspiracji do swojej dalszej pracy naukowej.

Reguły konkurencji w rolnictwie w prawodawstwie Unii Europejskiej

Paweł Popardowski

Celem opracowania jest analiza przyjętych w prawie unijnym sektorowych reguł konkurencji w rolnictwie. W nawiązaniu do tego w pracy dąży się do ustalenia, czy i w jakim zakresie wyrażone w prawie unijnym reguły ochrony konkurencji w rolnictwie odzwierciedlają specyfikę tego obszaru gospodarki, a tym samym pozwalają na właściwą realizację celów unijnej polityki rolnej (WPR). W szerszym kontekście prowadzona analiza zmierza natomiast do oceny zasadności wprowadzenia i utrzymania dla unijnego rolnictwa szczególnego reżimu ochrony konkurencji. Powołując się na powyższe ustalenia, poprzez prowadzoną analizę zmierza się również do wykazania, że w prawie unijnym problem ochrony konkurencji w rolnictwie podporządkowany jest realizacji celów unijnej polityki rolnej (WPR) i stanowi odzwierciedlenie sektorowego podejścia prawodawcy unijnego do funkcjonowania rolnictwa.   W opracowaniu uwzględniono stan prawny właściwy na 1 października 2018 r. Przedłożona monografia powstała na bazie dysertacji doktorskiej „Reguły konkurencji w rolnictwie w prawie Unii Europejskiej” obronionej w Instytucie Nauk Prawnych PAN.      

Uprawnienia rodzicielskie pracowników

Ewa Suknarowska-Drzewiecka

Zasadność naukowego zainteresowania problematyką uprawnień rodzicielskich pracowników wydaje się istotna z wielu powodów społecznych i ekonomicznych. Zabezpieczenie rodziców-pracowników (początkowo matek w trakcie sprawowania opieki nad dziećmi jest obecne w działaniach ustawodawcy od ponad 150 lat. Dynamiczne przemiany, które są udziałem przepisów dotyczących ochrony rodzicielstwa, wynikające ze zmian społeczno-gospodarczych i kulturowych generują potrzebę ciągłego interpretowania tych przepisów. Na wybór tematu wpłynęła także wielość i różnorodność związanych z nim zagadnień badawczych oraz szczegółowych problemów. Podjęta problematyka jest przedmiotem licznych wypowiedzi doktryny, niemniej jednak nowelizacją kodeksu pracy z 24 lipca 2015 r. wprowadzono rozwiązania normatywne, budzące wątpliwości i wymagające analizy dogmatyczno-prawnej. Z uwagi na szeroki zakres badawczy i związki z prawem rodzinnym na odrębne potraktowanie zasługuje analiza uprawnień rodzicielskich rodziców adopcyjnych, poza niniejszą pracą. Zastosowaną metodą badawczą jest analiza formalno-dogmatyczna tekstów prawnych, a więc interpretacja obowiązujących przepisów z odwołaniem się do piśmiennictwa i orzecznictwa. Dokonano analizy poszczególnych instytucji, koncentrując się na konkretnych rozwiązaniach normatywnych oraz instrumentów ochronnych, wpisując je w system prawa pracy. Tekst zawiera szereg twierdzeń  i tez w szczegółowych kwestiach  interpretacji analizowanych przepisów. Tezy mogą mieć także znaczenie praktyczne. Sformułowano również szereg wniosków de lege ferenda. Sformułowanym w przedstawiony wyżej sposób założeniom ma sprzyjać przyjęta systematyka rozdziałów pracy. Początkowe rozdziały poświęcono zagadnieniom dotyczącym uprawnień pracownic w ciąży i planujących rodzicielstwo. W kolejnych odniesiono się do urlopów: macierzyńskiego, ojcowskiego, rodzicielskiego oraz wychowawczego. Na koniec przedmiotem analizy były pozostałe uprawnienia rodziców.

Obstrukcja w procesie karnym

Joanna Grygiel

Monografia stanowi pierwsze obszerne opracowanie dotyczące problematyki występowania zjawiska obstrukcji w procesie karnym. W opracowaniu dokonano ogólnej charakterystyki pojęcia obstrukcji na podstawie dostępnych źródeł. Następnie autorka przedstawia katalog potencjalnych zachowań obstrukcyjnych, na podstawie którego dokonuje teoretycznoprawnych rozważań związanych z występowaniem obstrukcji w kontekście granic legalności korzystania z prawa oraz nadużycia prawa. W opracowaniu przedstawiono również sposoby zwalczania obstrukcji wraz z ich oceną. Przeprowadzona analiza prowadzi autorkę do wniosku, że aby skutecznie przeciwdziałać obstrukcji w procesie karnym, należy również odpowiedzieć na pytanie, co skłania uczestników postępowania do zakłócania właściwego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. W monografii przedstawiono rozważania na temat tego, jak powinien zostać ukształtowany model procesu, aby miał pozytywny wpływ na zachowania jego uczestników. Ponadto autorka zwraca uwagę na rozwiązania, które mogą pomóc zmienić opinię publiczną na temat wymiaru sprawiedliwości, w tym na niezbędne zmiany legislacyjne oraz środki o charakterze pozaprawnym. W opracowaniu uwzględniono również aspekty zachowań obstrukcyjnych z wykorzystaniem sytuacji wywołanej pandemią COVID-19.  

Obrót nieruchomościami rolnymi w świetle traktatowej swobody przepływu kapitału

Beata Włodarczyk

Zasady obrotu nieruchomościami rolnymi wpływają na funkcjonowanie całego sektora rolnego. Nieruchomości rolne stanowią bowiem podstawę prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie oraz wszechstronnego, nie tylko ekonomicznego, rozwoju obszarów wiejskich. Zakres oddziaływania regulacji dotyczących obrotu nieruchomościami rolnymi jest jednak znacznie szerszy – obejmuje zarówno społeczeństwo jak i przyrodę. Wynika to z charakteru nieruchomości rolnych, które są dobrem szczególnym – są niepomnażalne, zdegradowane odnawiają się bardzo powoli, stanowią środowisko życia dla wielu organizmów. Gleba będąca głównym elementem ekosystemów lądowych, nie bez powodu nazywana jest „fabryką życia”. Bez niej, przynajmniej na obecnym etapie rozwoju naukowego, nie byłaby możliwa produkcja żywności na skalę niezbędną do zapewnienia światowego bezpieczeństwa żywnościowego. Nieruchomości rolne to zatem zasób, z którego czerpią wszyscy. Rolnictwo zaś można określić jako „dostarczyciela dóbr publicznych” o charakterze niekomercyjnym. Wśród nich, obok wspomnianego już bezpieczeństwa żywnościowego, jest także utrzymanie bioróżnorodności, podtrzymywanie i wzbogacanie tradycji kulturalnej oraz tożsamości wsi i regionów, a także spójności i żywotności obszarów wiejskich.

Po co nam kryminologia? Księga Jubileuszowa Profesor Ireny Rzeplińskiej

Witold Klaus (red. nauk.), Dagmara Woźniakowska-Fajst (red. nauk.), Paulina Wiktorska (red. nauk.), Konrad Buczkowski (red. nauk.)

Książka zawiera teksty kilkudziesięciu kryminologów z Polski i Europy, dedykowanych Profesor Irenie Rzeplińskiej z okazji jej jubileuszu. Pytanie o sens i istotę badań kryminologicznych nieustająco towarzyszy Profesor Irenie Rzeplińskiej oraz jej uczniom, współpracownikom i przyjaciołom w ich pracy naukowo-badawczej i edukacyjnej. Próba odpowiedzi na to pytanie zmusza do zastanowienia się, jaki jest cel prowadzonych badań empirycznych czy rozważań teoretycznych i do czego mogą przydać się wyniki tych badań. Wiedza, jakiej dostarczają badania kryminologiczne, jest niewątpliwie potrzebna w sytuacji, gdy poczucie zagrożenia przestępczością jest jednym z podstawowych lęków współczesnych społeczeństw. Dzięki niej można pomóc w tworzeniu skutecznych strategii zapobiegania przestępczości, w kreowaniu optymalnej polityki karnej oraz w realizowaniu programów rozwiązywania problemów społecznych współczesnych społeczeństw. Książka pomoże czytelnikom otworzyć nowe horyzonty myślenia o przestępczości, jej zapobieganiu i kontrolowaniu, a także dostarczy interesujących odpowiedzi na pozornie proste pytanie: po co nam kryminologia?

KONWENCJA HASKA DOTYCZĄCA CYWILNYCH ASPEKTÓW UPROWADZENIA DZIECKA ZA GRANICĘ. ZAGADNIENIA WYBRANE W ŚWIETLE WYNIKÓW BADAŃ AKTOWYCH SPRAW ROZPATRYWANYCH W POLSCE W LATACH 2008-2013

Anna Natalia Schulz

Naruszenia wzajemnych uprawnień przysługujących dorosłym i małoletnim potencjalnie mogą mieć i często mają różnego rodzaju krótko- i długoterminowe skutki w sferze psychiki, zdrowia, sytuacji prawnej, ekonomicznej czy wychowawczej poszczególnych osób, których dotyczą. Sytuacja może komplikować się dodatkowo, gdy w relacjach rodzinnych występuje element narodowościowy, etniczny lub transgraniczny. Rosnąca liczba rozpadających się rodzin oraz ułatwione przez liberalizację zasad podróżowania bezprawne zatrzymania dzieci za granicą od dawna naznaczają egzystencję wielu małoletnich i ich rodzin. To samo dotyczy sytuacji, gdy wywóz małoletniego do innego państwa nastąpił z naruszeniem uprawnień osoby / osób / instytucji pozostających w państwie, w którym dotychczas znajdowało się centrum życiowe dziecka. Wpływ takiego wydarzenia na sytuację prawną zainteresowanych osób, na rozwój dziecka, jak i na całokształt relacji rodzinnych jest zazwyczaj olbrzymi.  

Wpływ ogólnego rozporządzenia o ochronie danych na otwarte dane i ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego

Dominik Sybilski

Procedury specjalne rady Praw Człowieka ONZ

Anna Hernandez-Połczyńska

Rada Praw Człowieka określana jest jako filar ONZ-owskiego systemu ochrony praw człowieka. Celem rozważań w tej książce jest określenie zdolności procedur specjalnych Rady Praw Człowieka do wywierania wpływu na przestrzegania praw człowieka, zarówno w wymiarze indywidualnym jak i instytucjonalnym. Przeprowadzona analiza posłużyła do weryfikacji dwóch głównych hipotez badawczych: -  procedury specjalne są, poprzez sposób ich ukształtowania i działania, zdolne do wywierania wpływu na stan przestrzegania praw człowieka. Wpływ wywierany jest poprzez działania o różnym charakterze polegające m.in. na: monitorowaniu stanu przestrzegania praw człowieka, ich promocji, prowadzeniu badań nad przedmiotem mandatu, interweniowaniu w sprawach indywidualnych, formułowaniu zaleceń kierowanych do państw lub innych podmiotów, czy udziale w kształtowaniu standardów. - zdolność procedur specjalnych do wywierania wpływu na realizację praw człowieka zależy od czynników o zróżnicowanej naturze, niezależnych lub zależnych od piastunów mandatów, które ponadto cechuje daleko idąca dynamika. W pracy podjęta została próba zidentyfikowania i oceny tych czynników. W pracy przedstawiono również postulaty zmian, których wprowadzenie pozwoliłoby na wzmocnienie wpływu procedur specjalnych. Potrzebne zmiany w niewielkim stopniu zależą od samych ekspertów procedur specjalnych. Odpowiedź na główne wyzwania dla funkcjonowania procedur specjalnych zależy przede wszystkim od państw: jako członków Rady Praw Człowieka, jako członków ONZ oraz jako adresatów działań ekspertów.

Polski korpus służby cywilnej i jego zmiany. Prace studialne Warszawskiego Seminarium Aksjologii Adminnistracjiistracji

Zbigniew Cieślak (red. nauk.), Wojciech Drobny (red. nauk.)

Książka zawiera prace studialne Warszawskiego Seminarium Aksjologii Administracji, które poruszają zagadnienia związane z różnymi aspektami działania służby cywilnej. Można je podzielić na trzy bloki tematyczne, którym poświęcone były dyskusje panelowe na konferencji: - korpus służby cywilnej i jego zmiany, - miejsce członka korpusu służby cywilnej w procesach administrowania - oraz prakseologiczny wymiar zachowań członków korpusu służby cywilnej. Autorzy artykułów to uznani naukowcy od lat badający problemy administracji publicznej, bądź też praktycy administracji – byli lub nadal czynni urzędnicy, zajmujący wysokie, odpowiedzialne stanowiska. Lektura ich tekstów może skłonić Czytelników do pogłębionej refleksji na temat kondycji polskiej służby cywilnej, która przecież jest jednym z filarów naszego państwa.

Tożsamość i przyszłość polskiego prawa służby cywilnej

Wojciech Drobny, Grzegorz Sibiga

Publikacja jest głosem w dyskusji o właściwym modelu prawa służby cywilnej w Polsce. Prezentowane rozważania w pierwszej kolejności osadzone są w teorii prawa, w szczególności obejmują problematykę dychotomicznego podziału systemu prawa, a więc relacji prawa publicznego i prywatnego w kontekście szeroko rozumianego prawa służby publicznej ze szczególnym uwzględnieniem praw służby cywilnej, a także kwestię relacji między gałęziami prawa - w szczególności prawa administracyjnego i prawa pracy. Prawo administracyjne, jego pogranicze, integralność, ale także zasady, atrybuty i aksjologia tej gałęzi prawa stanowią nie tylko podstawowy kontekst rozważań ale przede wszystkim zbiór argumentów dla formułowanych poglądów. Ocena dzisiejszego stanu prawnego tytułowego zagadnienia została zaprezentowana w perspektywie orzecznictwa, przede wszystkim sądów administracyjnych z nieuniknionym odniesieniem do dorobku w tym zakresie Trybunału Konstytucyjnego. Jej ważnym uzupełnieniem w książce są rozważania o jurysdykcji sądownictwa powszechnego w wybranych zagadnieniach kluczowych dla statusu prawnego korpusu służby cywilnej. Natomiast w ramach trzeciego głównego zagadnienia podjętego w książce, tj. w kwestii wskazania kierunku dalszych transformacji tego prawa, zastosowano po pierwsze - analizę podejścia ustawodawcy do tej problematyki w latach ubiegłych (ujęcie historyczne); po drugie -porównanie obecnego kształtu pragmatyk służbowych i urzędniczych (ujęcie systemowe), odnajdując w ten sposób prawdopodobne kierunki potencjalnych dalszych przekształceń prawa służby cywilnej. Autorami prezentowanych tekstów są teoretycy prawa administracyjnego i urzędniczego, praktycy orzekający w sprawach z zakresu stosunków służbowych, urzędnicy służby cywilnej, a przede wszystkim znawcy problematyki polskiego prawa służby cywilnej.

Licencja przymusowa w prawie patentowym - cel i funkcje w ujęciu historycznym

Helena Żakowska-Henzler

Od kilku już dekad utrzymują się kontrowersje wokół wpływu obecnie dominującego modelu ochrony patentowej na postęp techniczny i rozwój gospodarczy, a także wokół jego zgodności z aksjologicznymi fundamentami współczesnych systemów prawnych i społecznych w pań- stwach prawa. Przedmiotem sporu jest zarówno trafność oraz aktualność w współczesnych uwarunkowaniach technicznych, ekonomicznych i społecznych założeń, jakie legły u podstaw ustanowienia ochrony patentowej w ogóle, jak też zagadnienia szczegółowe, jak np.: katalog rozwiązań, jakich patentowalność winna być dopuszczalna i przesłanek zdolności patentowej, kryteria oceny rozwiązań pod względem zgodności z ustalonymi przesłankami, zakres ochrony patentowej – jej granice i ograniczenia, a także przesłanki, tryb i zakres wkraczania przez osoby trzecie w wyłączność wynikającą z patentu. Do tych spornych zagadnień należy też instytucja licencji niedobrowolnych – ich przydatność,zakres i przesłankistosowania,funkcje jakie pełnią i pełnić powinny, a także zgodność dominującego we współczesnych porządkach prawnych ich unormowania z celem, jakiemu mają służyć.