Opcja niemiecka. O problemach z tożsamością i historią w literaturze polskiej i niemieckiej po 1989 roku

Marcus Joch, Red. Wojciech Browarny, Monika Wolting

 Kiedy przystępowałem do lektury tekstów składających się na ten zbiór, przypomniałem sobie słowa jednego z trzech dziewiętnastowiecznych tłumaczy Pana Tadeusza, Alberta Weissa, który wypowiedział je pod koniec życia: „Nie bacząc na – jak się wydaje – wręcz niemożliwe do wykorzenienia uprzedzenia płynące z narodowościowej niechęci i nienawiści panującej między Polakami i Niemcami, głównie z zamiarem torowania przy pomocy sztuki słowa drogi porozumienia, starałem się lata całe przekazywać czytelnikowi niemieckiemu skarby piśmiennictwa słowiańszczyzny”. Zebrane tu artykuły polskich i niemieckich historyków literatury, podobnie jak kiedyś działalność translatorska Weissa, mogą wnieść istotny wkład do dzieła porozumienia między Polakami i Niemcami. Sygnalizowana w tytule „opcja niemiecka”, rozumiana tutaj metaforycznie, to postawa sprzyjająca wzbogacaniu tożsamości dzisiejszych mieszkańców Śląska, Pomorza, Warmii i Mazur poprzez specyficzny rodzaj „zawłaszczania” dorobku kulturowego dawnych mieszkańców tych prowincji, postawa sprzyjająca upowszechnianiu pozytywnego wizerunku sąsiada zza Odry i intensyfikacji dialogu, który ciągle jeszcze jest najważniejszym dezyderatem w polityce zbliżania Polaków i Niemców.   prof. dr hab. Edward Białek

Barwy polskości czyli życie burzliwe Tadeusza Bułharyna

Piotr Głuszkowski

Tadeusz Bułharyn to jedna z kluczowych postaci pozwalających zrozumieć polsko-rosyjskie stosunki w I poł. XIX w. oraz dynamikę rozwoju literatury rosyjskiej w okresie od kongresu wiedeńskiego do wojny krymskiej. Służył najpierw w armii rosyjskiej, później zaś wspólnie z Napoleonem walczył przeciw Rosjanom. W obu armiach został odznaczony za męstwo. W 1819 r. osiadł w Petersburgu, gdzie w ciągu dziesięciu lat został uznany za najpoczytniejszego pisarza w Rosji. Współpracował z III oddziałem, wydawał najpopularniejszą gazetę w Cesarstwie Rosyjskim - "Siewiernają Pczełę". Jest to pierwsza biografia Tadeusza Bułharyna, mimo iż w ciągu ostatnich 25 lat napisano o nim 400 artykułów, a dotyczące go źródła są publikowane od blisko 150 lat. Książka wyjaśnia, dlaczego Aleksander Puszkin i Nikołaj Gogol przez wiele lat zaciekle go zwalczali, Aleksander Gribojedow uważał za najbliższego przyjaciela, Kondratij Rylejew przekazał mu swe utwory, a Adam Mickiewicz dziękował za pomoc i uważał za "męża uczciwego i nieskazitelnego". "Był dla mnie długo Bułharyn stereotypem renegata na usługach zaborcy. Właśnie dlatego sądzę, że warto przeczytać jego biografię będącą próbą spokojnego, opartego na źródłach, spojrzenia na blaski i cienie życia tego bezsprzecznie utalentowanego pisarza i publicysty". prof. Wiktoria Śliwowska (Instytut Historii PAN) "Ten twórca nowoczesnej powieści rosyjskiej, którego fenomenalna popularność masowa w pewnym okresie przyćmiła sławę Puszkina, został wyparty z rosyjskiej pamięci i nauki w wyniku splotu pewnych okoliczności, które teraz znajdują sumienne wyjaśnienia, przekonująco przedstawione przez Autora tej książki". prof. Aleksander Lipatow (Instytut Słowianoznawstwa RAN)

Polski Dziki Zachód. Przymusowe migracje i kulturowe oswajanie Nadodrza 1945-1948

Beata Halicka

U siebie, a jednak obcy - polscy i niemieccy wygnańcy między pożegnaniem a nowym życiem. Przyłączenie do Polski niemieckich terenów na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej w 1945 roku wiązało się z trudnym procesem niemal całkowitej wymiany ludności i objęcia w posiadanie regionu, w którym wojna dokonała ogromnych zniszczeń. Ówczesne określenie "Dziki Zachód" odnosiło się do panującego chaosu i obowiązującego w Nadodrzu "prawa silniejszego", ale także kojarzone było z nowym rodzajem wolności i możliwością rozpoczęcia wszystkiego od początku. Przybycie na te tereny najpierw polskich robotników przymusowych, a następnie osadników, będacych często wygnańcami z innych części Polski, doprowadziło do chwilowego zetknięcia się ze sobą Polaków, Niemców i radzieckich żołnierzy. Wspólne życie na tej dotkniętej wojną przestrzeni nie było proste. Na podstawie analizy polskich, niemieckich, a także sowieckich wspomnień autorka odtwarza początki kształtowania się nowego społeczeństwa, naznaczone represyjnym systemem politycznym, wewnętrznymi konfliktami i ludzkimi dramatami, wskazując równocześnie na zapał i pełen poświęcenia trud odbudowy, zagospodarowywania i oswajania tej ziemii. Dystansując się od dominujących do niedawna narracji o wypędzonych w Niemczech i pionierach "Ziem Odzyskanych" w Polsce, Beata Halicka opowiada historię upadku dawnego i powstania nowego krajobrazu kulturowego na pograniczu - w sposób barwny i obrazowy, z różnych punktów widzenia.

Tożsamość, narracja i hermeneutyka siebie. Paula Ricoeura filozofia człowieka

Adriana Warmbier

Książka Adriany Warmbier jest obszerną i wnikliwą filozoficzną analizą współczesnego rozumienia podmiotowości, samopoznania i samorozumienia, które przedstawia Paul Ricoeur – jeden z najważniejszych filozofów XX w. Wychodząc od badań dotyczących narodzin nowożytnego paradygmatu myślenia o podmiocie (jego przekształceń i załamania), autorka ukazuje konsekwentne poszukiwanie przez Ricoeura nowego zróżnicowanego języka opisu ontologii bytu ludzkiego. W tym celu szczegółowo omawia m.in. nieznane polskiemu czytelnikowi wczesne dzieło francuskiego filozofa poświęcone strukturom woli i jej uwarunkowaniom oraz wydane pośmiertnie, nietłumaczone na język polski jego liczne teksty. Analizując wewnętrzne przekształcenia stosowanego przez Ricoeura filozoficznego aparatu pojęciowego, autorka nawiązuje do innych współczesnych perspektyw uchwytywania podmiotowości i wskazuje, na ile koncepcja Ricoeura stanowi propozycję lepszego rozumienia najważniejszych zagadnień antropologiczno-etycznych.

Prorocy, kapłani, rewolucjoniści. Szkice z historii kina rosyjskiego

Joanna Wojnicka

Książka Joanny Wojnickiej, choć podejmuje tematy pozornie mocno zróżnicowane, jest merytorycznie zwarta. Kolejne rozdziały prowadzą czytelnika przez różne okresy historii kina radzieckiego i rosyjskiego, uzmysławiając jego swoistą jednolitość, spójność, zarazem wewnętrzne zróżnicowanie, zarówno w porządku diachronicznym, jak i synchronicznym. Struktura książki ma układ chronologiczny, można ją czytać wszakże również w inny sposób. Zamysł Autorki polega bowiem także na tym, by opowiadając o kolejnych okresach, jak również przemianach w kinie rosyjskim i radzieckim, przyglądać się powtarzającym się zagadnieniom, wśród których można wymienić między innymi problem fałszowania pamięci historycznej, relację polityki i kultury, wpisanie kina w kulturę rosyjską z jej wielkimi tematami, losy poszczególnych filmów i twórców. Wszystkie teksty stanowią świadectwo niepowszedniej erudycji Autorki, w pierwszej kolejności doskonałej znajomości kina rosyjskiego i radzieckiego.  [Z recenzji prof. Piotra Zwierzchowskiego]   Joanna Wojnicka, historyk filmu, pracownik Instytutu Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego.Zajmuje się historią kina europejskiego, w tym rosyjskiego i sowieckiego, a także związkami kina z innymi sztukami, przede wszystkim literaturą i teatrem. Autorka książek: Świat umierający. O późnej twórczości Luchino Viscontiego (2001), Słownik wiedzy o filmie (razem z Olgą Katafiasz, 2005, 2009), monografii sowieckiego kina odwilżowego Dzieci XX Zjazdu. Film w kulturze sowieckiej lat 1956–1968 (2012, nominacja PISF dla najlepszej książki roku), Historia filmu. Od Edisona do Nolana (wraz z Rafałem Syską, 2015). Redaktorka (wraz z Grażyną Stachówną) tomu Autorzy kina europejskiego (2003) oraz Autorzy kina polskiego (2004). Zredagowała tom Od Puszkina do Brodskiego. Adaptacje literatury rosyjskiej (2017). Opublikowała ponad czterdzieści  artykułów w czasopismach i książkach zbiorowych, w tym rozdziały poświęcone historii kina rosyjskiego i sowieckiego w czterech  tomach Historii kina (Kino nieme, 2009; Kino klasyczne, 2011; Kino nowofalowe, 2015, Kino końca wieku, 2019).

Studia galicyjskie

Alois Woldan

Studia galicyjskie poświęcone są wielonarodowym zjawiskom dawnej Galicji, miastom i ludziom opisanym albo piszącym w różnych językach tego kraju (po polsku, po ukraińsku, po niemiecku). Metoda komparatystyczna, rzadko na razie stosowana w badaniach galicyjskich, pozwala postrzegać pojedyncze teksty jako elementy jednej całości, jednej wielkiej literatury galicyjskiej. Tematami tych szkiców są miasta Lwów i Kraków, etniczna grupa Hucułów oraz poszczególni autorzy galicyjscy z XIX i XX wieku (Franz Kratter, Iwan Franko, Hermann Blumenthal, Jerzy Harasymowicz, Andrzej Kuśniewicz, Jurij Andruchowycz i inni) w kontekście galicyjskim. Posłowie do książki napisał prof. Jacek Purchla. Alois Woldan - studiował teologię, slawistykę i komparatystykę na uniwersytetach w Innsbrucku i Woroneżu (Rosja). Pracował w katedrach slawistyki uniwersytetów w Innsbrucku, Salzburgu, Passau oraz jako lektor austriacki w Moskwie i we Wrocławiu. Obecnie jest profesorem literatur słowiańskich na Uniwersytecie Wiedeńskim, wykłada historię literatury polskiej i ukraińskiej.

Ludzie, których powinieneś znać, bo zmienili świat. Dwadzieścia wybitnych postaci z historii Polski

Monika Kassner

To tak jakbyśmy wzięli do ręki kredkę i w ciszy, spokojnie, rysowali regularną falę. Kiedy nagle zadzwoni telefon, nasza ręka zadrży, a ostatnie pociągnięcie kredki wyjdzie ostre i niepasujące do reszty. W ten sposób działa nasz mózg, gdy odczuwamy silne bóle głowy, spowodowane czasem zwykłym uderzeniem, a niekiedy poważną chorobą. Tymi zagadnieniami zajmował się właśnie Adolf Beck. (fragment z książki)   W dzieciństwie pragnęłam mieć zaczarowany ołówek i móc narysować wszystko, o czym zamarzę. Piotruś i Pimpek poruszali moją wyobraźnię, ale po każdym odcinku czułam rozczarowanie, bo w realnym świecie tak naprawdę wszystko trzeba zdobyć samemu. Wtedy jeszcze nie wiedziałam, że każdy z nas ma w ręku zaczarowany ołówek i może nim naszkicować swoje życie. Tylko musi się postarać.    Odkrywca fal mózgowych, twórczyni znanego na całym świecie imperium kosmetycznego, doktor od „klawych” leków, genialny archeolog, czy twórca pierwszej ręcznej kamery: każdy z nich użył własnego zaczarowanego ołówka i mimo przeszkód narysował swoją przyszłość. Jak? Grubą kreską wybitnych dokonań.    Postanowiłam więc opowiedzieć o tych (nie) zwykłych bohaterach dzieciom: interesująco, zabawnie, czasem zaskakująco. Poruszyć ich wyobraźnię i pomóc im odnaleźć zaczarowane ołówki – ukryte w kieszeniach, szufladach i szafach, a czasem za łóżkiem, czy pod poduszką. By mogły użyć ich w przyszłości. W trakcie poszukiwań wystarczy im w zastępstwie kolorowa kredka,  za pomocą której ożywią rozmaitymi barwami postaci z kart niniejszej książki.   

Książka o dworzaninie

Baltazar Castiglione

Książka o dworzaninie to – jak powiadają Włosi – il libro d'oro (złota księga) ich literatury narodowej. Zajmuje wyjątkowe miejsce w XVI-wiecznej literaturze parenetycznej, ale nie tylko. Il cortegiano – dworzanin, i donna di palazzo – dama dworu, to wzorce człowieczeństwa, które mają wartość ponadczasową. Dzieło Castiglionego skłania bowiem do namysłu nad kształtowaniem osobowości w każdym środowisku i kontekście historycznym, a także nad znaczeniem, które dla powodzenia pracy nad doskonaleniem indywidualnego człowieczeństwa ma kultura wypowiedzi i rozmowy, ściślej zaś umiejętność skutecznego, przekonującego formułowania i wyrażania myśli. Są to umiejętności praktycznie przydatne w życiu codziennym, w relacjach społecznych, czasem towarzyskich, przede wszystkim zaś w różnego rodzaju działalności zawodowej. Il libro del cortegiano szczególnie dziś wskazuje drogę do urzeczywistnienia marzeń o „życiu piękniejszym”. Ukazuje bowiem złożoność natury ludzkiej i pożytki, jakie osiągnąć można z pracy nad jej rozwojem i nad takim uformowaniem swojej indywidualnej osobowości, aby uczynić z niej dzieło sztuki.                                                                                                                                   [Ze Wstępu]

Cudowne ocalenie. Wspomnienie o przetrwaniu Zagłady

Roman Markuszewicz

Roman Markuszewicz (1894-1946) był wybitnym polskim neurologiem i psychiatrą, który w międzywojniu prowadził prywatną praktykę w Warszawie. W pamiętniku opisuje on, w jak "cudowny" sposób ocalał, wodząc Gestapo za nos w przesłuchaniach, w których - kierując się donosem - starano się ustalić jego żydowskie pochodzenie. Szczęśliwym dla niego zbiegiem okoliczności Niemcy nie znaleźli potwierdzających treść donosu dokumentów, on zaś im tego zadania bynajmniej nie ułatwił, podając się za etnicznego Polaka. Jakkolwiek ocalały tylko fragmenty pamiętnika, zawarte w nich sceny i sytuacje ukazują z niezwykłą naocznością ponure realia okupacyjnej rzeczywistości na ziemiach polskich. Autor przytacza liczne przykłady okrucieństwa Niemców, ale też i załamania się sąsiedzkich relacji polsko-żydowskich. Ukazuje, jak szerzy się donosicielstwo, szmalcownictwo oraz różne formy kolaboracji polskiej ludności z okupantem. Ale podaje też przykłady solidarności polsko-żydowskiej, wspomina o odwadze niektórych księży oraz o wyrokach Armii Krajowej na Polakach prześladujących Żydów. Nie jest to więc obraz czarno-biały. Pamiętnik Markuszewicza stanowi kolejny wymowny dokument z lat II wojny światowej i Zagłady, porażający realizmem opisu i wnikliwością analizy psychologicznej ludzkich zachowań.

Samotne pokolenie. Szkice i recenzje krytyczne z lat 1927-1939

 KRYTYKA XX i XXI WIEKU. Tom 25   Samotne pokolenie jest wyborem szkiców i recenzji Jerzego Andrzejewskiego z lat 1927-1939. W tomie znalazły się najważniejsze teksty krytyczne, a także liczne, nieznane dotąd szerzej eseje, artykuły i noty Andrzejewskiego, publikowane głównie w dzienniku „ABC” oraz w tygodniku „Prosto z mostu”. Powstała w ten sposób całość stanowi pierwszy tak reprezentatywny przegląd przedwojennej krytyki literackiej autora Ładu serca. Podejmował on w niej próby rekonstrukcji sytuacji duchowej młodego pokolenia, pisał o współczesnej sobie prozie polskiej, francuskiej oraz angielskiej, interesował się debiutami swoich rówieśników: Gombrowicza, Rudnickiego, Brezy, fascynował go Conrad i Mauriac, podziwiał Nałkowską oraz Iwaszkiewicza. Stworzył fascynującą panoramę literatury dwudziestolecia międzywojennego.

Fryderyk Wielki a Polska

Władysław Konopczyński

Ten człowiek, który od pierwszej chwili napełnił hukiem armat i jękiem konających połowę Europy, który prowadził cztery wojny, odbył dziesięć kampanij, wydał dwadzieścia batalij, nieprzyjacielskie wojska widział w Berlinie; swoje wprowadził do Wrocławia, Pragi, Drezna; który zaczął rzemiosło jako dwudziestoletni młodzieniec i jeszcze bliski siedemdziesiątki obozował na forpocztach, ten wielki żołnierz dla Rzplitej miał tylko pokój. Jednak ten szczęśliwy żołnierz, który ugiął Austrię, zgniótł Saksonię, zgromił Rzeszę Niemiecką, Francuzom sprawił Rossbach, Rosjanom zgotował Zorndorf – Rzplitą, nie obnażając szpady, ciągle po przyjacielsku, ciągle pokojowo, w drodze spokojnej negocjacji, straszliwiej ugodził niż tamtych na polach bitew, do serca jej trafił, dobił”. Historia polska „ma z nim jeden prosty rachunek, tak prosty, że jej sądu nic zmącić nie jest w stanie. Ma do osoby jego najpierwsze, najlepsze prawo. Należy on do niej, stanowi jej własność, spod jej kompetencji wyłamać się nie może”.   Szymon Askenazy     ...historia nie zna przykładu, aby jeden człowiek włożył tyle nienawiści w swój stosunek do sąsiedniego narodu, ile jej przez pół wieku wydzielił z siebie Fryderyk zwany Wielkim. Potężne nienawiści wzbierały nieraz w duszach krzywdzonych wobec zdobywców i ciemiężycieli: tak patrzał na Rzymian Hannibal czy Mitrydates, ale jeszcze głębsze, coraz głębsze uczucia nieprzyjaźni rodziły się zwłaszcza w duszach germańskich wobec krzywdzonych. Fryderyk jako niszczyciel Polski, która mu nic nigdy złego nie zrobiła, stanowi zjawisko jedyne w dziejach – i w tym znaczeniu uniwersalne. A że duch jego promieniował na swoich i obcych przez szereg pokoleń, poprzez dziesiątą granicę, że jego zasady stały się wcieleniem tego, co wiek XIX potępił, a wiek XX spróbował na nowo uświęcić, więc poruszony w tej książce temat stanowi coś więcej niż bilans krzywd, doznanych w pewnej epoce przez pewien naród: jest to przyczynek do dziejów ludzkości – i nieludzkości.   Władysław Konopczyński

Rosja

Maksym Gorki

Mam nadzieję, że ta książka wystarczająco wyraźnie świadczy, że nie krępowałem się pisać prawdy, kiedy tego chciałem. Ale, moim zdaniem, prawda nie jest ludziom potrzebna cała i aż tak, jak im się wydaje. Kiedy czułem, że ta czy inna prawda tylko okrutnie rani duszę, a niczego nie uczy, tylko poniża człowieka, a nie wyjaśnia mi nic o nim - oczywiście uznawałem, że lepiej nie pisać o takiej prawdzie. Jest przecież niemało prawd, o których powinno się zapomnieć. Są to prawdy zrodzone z kłamstwa i mają one wszystkie cechy tego trującego łgarstwa, które zniekształcając nasze wzajemne stosunki międzyludzkie, uczyniło życie brudnym, bezsensownym piekłem. Po co przypominać o tym, co powinno zginąć? Ten, kto tylko po prostu odnotowuje i rejestruje zło życia, robi niedobrą robotę. Chciałem nazwać tę książkę: "Książka o ludziach Rosji, jakimi byli". Ale stwierdziłem, że brzmiałoby to nazbyt patetycznie. I nie do końca czuję: czy chcę, żeby ludzie stali się inni? Całkiem wolny od nacjonalizmu, patriotyzmu i innych chorób wzroku duchowego, mimo wszystko postrzegam naród rosyjski jako wyjątkowo, fantastycznie utalentowany i specyficzny. Nawet głupcy są w Rosji głupi oryginalnie, we własnym stylu, a lenie - zdecydowanie genialni. Jestem pewien, że przez swoją groteskowość, niespodziewane zwroty, różnorodność form, że tak powiem, myśli i uczuć, naród rosyjski jest najwdzięczniejszym materiałem dla artysty. Myślę, że kiedy ten przedziwny naród przecierpi już wszystko, co obarcza go i zapętla od środka, kiedy zacznie pracować z pełną świadomością kulturowego i, powiedzmy, religijnego, wiążącego cały świat znaczenia pracy - będzie żył bajecznie heroicznym życiem, a zmęczony, oszalały od przestępstw świat wiele się od niego nauczy. Maksym Gorki

Hasowski Appendix. Powroty. Przypomnienia. Powtórzenia...

"Miłość jest nieświatowa, rzadka i apolityczna" Hannah Arendt   Powroty do dawnych tematów często nie należą do łatwych. Powodują je: konieczność dokonywania nieustannych uzupełnień, reinterpretacji… albo melancholia za przeszłością, w której – jak w kryształowym zwierciadle z baśni o Królowej Śniegu – można ujrzeć jeszcze raz swoje, niestety już przez czas zniekształcone, oblicze. Powrót do twórczości filmowej Wojciecha Hasa – z okazji 20. rocznicy jego śmierci – a także wpisanie dwóch jego filmów: Rękopisu znalezionego w Saragossie i Sanatorium pod Klepsydrą, do dziesiątki arcydzieł polskiej kinematografii, skłoniły mnie do odszukania tekstów, dzięki którym przed laty „trafiłam” na autora ekranizacji prozy Brunona Schulza. Wojciech Has, jako Artysta, opowiadał w swoich filmach o przemijaniu, zapominaniu, bólu i śmierci. Oby koniec „wspólnego świata”, w którym egzystują Reżyser, jego twórczość i my, Widzowie, nigdy nie nastąpił, a więc nie oznaczał przyjęcia „pojedynczej perspektywy”. Has na pewno bardzo by sobie tego życzył. Dlatego gorąco zapraszam do świata polifonicznego, magicznego i fantastycznego… stworzonego niejako dla i przez tego Mistrza Ruchomych Obrazów.   Iwona Grodź   „Książka ta stanowi modelowe studium w zakresie badań nad interartystycznymi związkami filmu z innymi sztukami w perspektywie indywidualnej twórczości. (...) praca powodowana koniecznością dokonywania nieustannych uzupełnień i interpretacji, odsłania szerokie kulisy i głębokie podłoże Hasowskich inspiracji, jego genealogii duchowej i artystycznej, która legła u źródeł jego dzieła. Autorka roztacza przed nami bardzo szeroką erudycyjną panoramę najrozmaitszych fenomenów z dziedziny literatury, malarstwa czy muzyki, jaką ewokują filmy Hasa. Interesuje ją również krąg współpracowników artysty, a także głęboki ślad, jaki zostawił w polskiej kinematografii dzięki swojej charyzmatycznej działalności pedagogicznej w łódzkiej szkole filmowej. Zważywszy na renesans zainteresowania twórczością Wojciecha Hasa (...) uważam, że obecna propozycja, zataczająca bardzo szeroki krąg humanistycznej i estetycznej refleksji, a także otwierająca nowe horyzonty poznawcze, jest cennym wkładem w rozwój badań nad kinem tego reżysera i z pewnością zasługuje na zainteresowanie”. z recenzji prof. Tadeusza Szczepańskiego 

Niemcy, Rosja i racja stanu. Wybór pism 1926-1939

Adolf Bocheński

Opinia polska musi nareszcie zdać sobie sprawę, że nie możemy w przyszłości liczyć na bagnety i karabiny maszynowe francuskie czy angielskie, a jedynie na swoje własne. Jedynie własna, samodzielna polityka może sprowadzić przedłużenie błogosławionego dla nas antagonizmu niemiecko-rosyjskiego. Jedynie własna polityka może nas uchronić od wiązania się z organizmami politycznymi, które w chwili niebezpieczeństwa nie przyjdą nam z pomocą. Adolf Bocheński Adolf Bocheński łączył idealizm w życiu prywatnym z "okrutnie chłodną" inteligencją w analizie politycznej. Bez sentymentów odrzucał miłe polskiemu sercu koncepcje polityczne, jak sojusz z Zachodem czy Międzymorze. Za podstawowe zagadnienie polityki polskiej uważał stosunki niemiecko-rosyjskie. Z ludźmi, którzy nie rozumieją, że to one decydują o losie Rzeczypospolitej, "nie można - twierdził - na serio mówić o polityce, podobnie jak o niedawno przeczytanej książce nie sposób mówić z kimś, kto nie zna liter: "a, b, i c". Jan Sadkiewicz

Pogoda dla Polski. Kraj, katolicyzm, kultura

Adam Szostkiewicz

W niniejszym wyborze moich tekstów publicystycznych staram się opisać, zanalizować i zrozumieć dobre i złe zmiany, jakie zaszły w Polsce i w świecie w polityce, religii, społeczeństwie, mediach i kulturze w ostatnich dekadach, zwłaszcza po odrodzeniu się naszej niepodległości. To rodzaj kroniki, ale i świadectwa zdarzeń widzianych oczami przedstawiciela pokolenia opozycji demokratycznej i Solidarności, tej jego części, która witała rok 1989 z nadzieją i radością, a dziś patrzy z niepokojem na przyszłość wolnej i demokratycznej Polski w dobie radykalnej kontestacji tego, co uważam za zdobycze transformacji ustrojowej po rozpadzie bloku radzieckiego i dobrowolnym przystąpieniu państw naszego regionu do wspólnoty demokracji zachodnich. Niepokój nie powinien się jednak przekształcać w defetyzm. Powinien mobilizować do myślenia i działania w obronie przed sprzedawcami dymu i orędownikami permanentnej wojny wszystkich ze wszystkimi.      Adam Szostkiewicz (1952) – absolwent polonistyki UJ, dziennikarz, publicysta, tłumacz prozy, poezji i eseistyki anglojęzycznej. W latach 1988–1999 redaktor ,,Tygodnika Powszechnego’’, od 1999 r. związany z ,,Polityką’’. Pisze o religiach, Kościele rzymskokatolickim, polityce polskiej i międzynarodowej, kulturze współczesnej i mediach. Działacz ,,Solidarności’’ przed 1989 r., internowany po wprowadzeniu stanu wojennego, współpracownik podziemnej prasy opozycyjnej. Współpracownik Tadeusza Mazowieckiego w kampanii prezydenckiej w 1990 r., rzecznik prasowy Małopolskiego Komitetu Obywatelskiego w 1989 r. Kawaler Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski, laureat nagrody za publicystkę Krakowskiej Fundacji Kultury. Autor trzech książek; przewodniczący kapituły Nagrody im. Beaty Pawlak, członek kapituły Nagrody im. Jerzego Turowicza.

Epistemologia. Sandwiczowa teoria wiedzy

Adam Grobler

Książka Adama Groblera, znakomitego polskiego filozofa analitycznego, w udany sposób łączy systematyczny przegląd problemów i stanowisk epistemologicznych z oryginalnym i inspirującym wkładem autorskim do tej kluczowej dyscypliny filozoficznej. Jest połączeniem bardzo dobrego podręcznika uniwersyteckiego z monografią naukową wysokiej próby. W trakcie lektury czytelnik zapoznaje się, kolejno, z historycznym rodowodem filozoficznych zagadnień dotyczących poznania i sceptycyzmu, koncepcjami percepcji i pamięci, społeczną naturą procedur poznawczych, kwestią uprawomocnienia indukcji, rolą czystego rozumu i czynników apriorycznych w kształtowaniu wiedzy, teoriami prawdy oraz kontrowersjami dotyczącymi pojęcia wiedzy i jego składników. To właśnie w tej ostatniej sprawie Grobler formułuje najwięcej oryginalnych rozwiązań, które zmierzają do pokazania, że klasyczne i jednolite pojęcie wiedzy, według którego prawdziwość jest jej warunkiem koniecznym, powinno zostać zastąpione elastyczną i wielowarstwową „sandwiczową” koncepcją wiedzy, odpowiadającą realiom nabywania wiedzy, jej przypisywania i wykorzystywania. Autor prowadzi swoje wywody w sposób zwięzły i precyzyjny, lecz jednocześnie zrozumiały nie tylko dla zawodowych filozofów, lecz także dla osób bez specjalistycznego wykształcenia filozoficznego. Dokłada też wszelkich starań, aby najnowsze dyskusje i stanowiska epistemologiczne opisywać za pomocą troskliwie dobranej terminologii, zaczerpniętej z rdzennych zasobów języka polskiego. prof. dr hab. Tadeusz Szubka, Uniwersytet Szczeciński