Teologia nauki

Piotr Urbańczyk, Janusz Mączka

Czy warto projektować nową dyscyplinę teologiczną – teologię nauki? A może lepiej pozostawić wątki, którymi ta dyscyplina miałaby się zajmować, rozproszone po różnych działach teologii i filozofii?   Ustanowienie nowej dyscypliny mogłoby zaktywizować badania i przyczynić się do postępu w ważnych bądź co bądź kwestiach. Ale nie musi tak być. Nauka często woli kierować się własnym dynamizmem niż jakimiś wytycznymi z zewnątrz. Przyszłość pokaże. Idea została rzucona. Jeżeli znajdą się myśliciele, którzy będą tę problematykę rozwijać i zrobią to na tyle dobrze, że problematyka się skonsoliduje, to teologia nauki – czy pod tą nazwą, czy pod jakąś inną – stanie się nowym rozdziałem teologicznej myśli. Jeżeli nie, to na nic przydadzą się wydumane projekty. Jedno jest pewne – zagadnienia pozostaną i nadal będą prowokować do myślenia.   Michał Heller   Autorzy:   Grzegorz Bugajak Jerzy Dadaczyński Bogdan Dembiński Justyna Figas-Skrzypulec Michał Heller Robert Janusz Łukasz Kwiatek Tomasz Maziarka Łukasz Mścisławski Adam Olszewski Paweł Polak Dydak K. Rycyk OFM Tadeusz Sierotowicz Jan D. Szczurek  Piotr Urbańczyk Zbigniew Wolak Robert J. Woźniak

Filozofia rosyjskiego renesansu patrystycznego

Tereza Obolevich

 Synteza neopatrystyczna, czyli odrodzenie myśli Ojców Kościoła, w czasach współczesnych stanowi jeden z wiodących paradygmatów prawosławnej filozofii i teologii XX i XXI w. U źródeł tego programu stali emigracyjni rosyjscy myśliciele: o. Georgij Fłorowski, Włodzimierz Łosski oraz ich uczniowie. W swojej nowej książce Teresa Obolevitch rozważa następujące pytania: Na czym polega specyfika rosyjskiego renesansu patrystycznego wobec dotychczasowej tradycji myśli rosyjskiej? Co może wnieść zwrot patrystyczny dla rozwoju filozofii i problematyki relacji między nauką a teologią? Jakie są ograniczenia syntezy neopatrystycznej? s. Teresa Obolevitch – dr hab. filozofii. Kierownik Katedry Filozofii Religii Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, członek Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych, honorowy członek Towarzystwa Religijno-Filozoficznego im. W. Sołowjowa w Petersburgu. Autorka ponad 100 prac (w tym 5 książek) z zakresu historii filozofii, filozofii rosyjskiej, problemu relacji między wiedzą a wiarą, tłumaczka literatury filozoficznej.

Zaburzony umysł. Co nietypowe mózgi mówią o nas samych

Kandell Eric

Dlaczego matematycy przejawiają częściej cechy autystyczne? W jakim stopniu moralne decyzje są uwarunkowane przez biologię? Czy psychoterapia może zmieniać strukturę układu nerwowego? W jaki sposób indywiduale poczucie "ja" wyłania się z fizycznej materii mózgu?   To tylko niektóre z kwestii, jakie w swojej najnowszej książce porusza noblista, jeden z pionierów współczesnej neuronauki, profesor Eric R. Kandel. Szczegółowo opisuje zakłócenia procesów mózgowych, skutkujące trapiącymi ludzkość zaburzeniami, takimi jak: autyzm, depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, schizofrenia, choroby Alzheimera i Parkinsona czy zespół stresu pourazowego. Kandel przybliża każde z tych zaburzeń, podaje historię ich diagnozowania i metod leczenia oraz omawia najnowsze badania z zakresu genetyki, neurochirurgii i farmakologii. Przekonuje, że badając zakłócenia pracy mózgu, pogłębimy swoją wiedzę o myśleniu, odczuwaniu, pamięci i kreatywności każdego z nas, a dogłębne zrozumienie zaburzeń pozwoli zmierzyć się z wielkim pytaniem, w jaki sposób miliardy neuronów generują świadome "ja". Przystępnie napisana, fascynująca lektura. – "The Washington Post"

Nadzieja na sensowność świata

Jerzy Surdykowski

Czy w dzisiejszym materialnym świecie rządzonym przez nieubłagane prawa fizyki jest jeszcze miejsce dla metafizyki i Absolutu? Czy człowiek pytający o sens swojego istnienia ma szanse na znalezienie odpowiedzi? Od czasów Oświecenia postępy nauki niepowstrzymanie wypierają religię z ludzkiego życia. Jednak w ostatnich dziesięcioleciach obraz triumfującego Rozumu i znikającej „ciemnoty” uległ zakłóceniu. Ze zdziwieniem spostrzegamy, że w miarę postępów wiedzy nie ubywa obszarów tajemnicy, a nauka nie jest w stanie udowodnić istnienia bądź nieistnienia Boga. Kiedy stoimy twarzą w twarz z tajemnicą, pozostaje nam tylko wierzyć, że kryje się tam boskość, albo przyznać, że jesteśmy za mali, a nasz umysł zbyt ograniczony, by zmierzyć się ze złożonością przyrody. W Nadziei na sensowność świata Jerzy Surdykowski poszukuje odpowiedzi na pytanie: dlaczego umysł dociekający prawdy o kosmosie, kwantach czy tajemnicy życia wciąż formułuje pytania bez odpowiedzi, dotyczące niepoznawalnego Absolutu? I zaprasza nas, czytelników, do tego abyśmy mu w tych poszukiwaniach towarzyszyli.

Teologia ewolucyjna. Założenia - problemy - hipotezy

Wojciech P. Grygiel, Damian Wąsek

„Nie ma wątpliwości, że Wojciech P. Grygiel i Damian Wąsek charakteryzują się szczególną wrażliwością na współczesne „znaki czasu”, do których należą między innymi niebywały rozwój nauk przyrodniczych oraz postęp w dziedzinie technologii. Bardzo dobrze rozumieją potrzebę budowania mostów między chrześcijańską teologią a współczesną kulturą intelektualną, zwłaszcza w kontekście niestety wciąż jeszcze propagowanej fragmentarycznej wizji świata. Autorom Teologii ewolucyjnej towarzyszy przy tym głęboka świadomość, że w procesie wzajemnej wymiany wyników badań należy zachować zarówno krytyczną otwartość, jak też stałe dążenie do jedności teologii z naukami przyrodniczymi, z poszanowaniem ich różnorodności i autonomii”.   ks. dr hab. Antoni Nadbrzeżny

Potęga nieskończoności. Jak rachunek różniczkowy i całkowy odkrywa tajemnice wszechświata

Steven Strogatz

Beststeller w zestawieniu New York Timesa. Książka nominowana do nagrody Naukowa Książka Roku Royal Society za 2019 rok. Bez rachunku różniczkowego i całkowego nie mielibyśmy telefonów komórkowych, telewizji, nawigacji satelitarnej ani badań ultradźwiękami. Nie rozumielibyśmy DNA, nie odkryli Neptuna ani nie nosili pięciu tysięcy piosenek w kieszeniach. Potęga nieskończoności opowiada o tym, jak rachunek różniczkowy i całkowy kusił i zachwycał jego odkrywców, począwszy od swych pierwszych przebłysków w starożytnej Grecji, a kończąc na odkryciu fal grawitacyjnych (zjawiska przez niego przewidzianego). Strogatz ujawnia, jak ta postać matematyki potrafiła sprostać wyzwaniom każdej epoki: wyznaczyć pole koła korzystając jedynie z piasku i patyka; wyjaśnić, dlaczego Mars czasami idzie „do tyłu”; wytworzyć elektryczność za pomocą magnesu; zapewnić, aby rakieta nie ominęła Księżyca; odwrócić losy walki z AIDS. „Wspaniała książka. Szereg inteligentnych i zdumiewających historii, które ukazują, jak rachunek różniczkowy i całkowy przyczynił się do powstania naszego współczesnego świata”. — „The Washington Post”

Pozaziemskie oceany. Poszukiwanie życia w głębinach kosmosu

Kevin Peter Hand

Być może nie ma we wszechświecie nikogo poza nami. Być może powstanie życia jest trudne, a samo życie – rzadkie. A może odległe planety, księżyce i gwiazdy tętnią życiem, którego wciąż jeszcze nie odkryliśmy? Pod skorupami niewielkich, pokrytych lodem księżyców Jowisza i Saturna znajdują się ogromne oceany, istniejące prawdopodobnie równie długo jak nasza planeta. Czy kryją w sobie jakieś formy życia? Z tej książki dowiemy się, jak nauka poszukuje odpowiedzi na to ekscytujące pytanie. Kevin Peter Hand, jeden z czołowych naukowców NASA, prowadzi pionierskie badania, które zawiodły go w najróżniejsze zakątki naszego globu. W tej pasjonującej opowieści łączy wiedzę z zakresu planetologii i biologii, aby wyjaśnić, skąd wiemy, że na Europie, Tytanie czy Enceladusie istnieją oceany, i jak zbadać panujące tam warunki. Odkrycia, które na nas czekają, mogą doprowadzić do rewolucji w sposobie pojmowania naszego miejsca we wszechświecie. Czy rzeczywiście jesteśmy tak wyjątkowi? A może Ziemia jest tylko jedną z wielu żyjących planet orbitujących wokół całkiem przeciętnej gwiazdy?

Przyczyny i skutki. Rewolucyjna nauka wnioskowania przyczynowego

Judea Pearl, Dana Mackenzie

Wybitny informatyk i laureat Nagrody Turinga pokazuje, jak zrozumienie przyczynowości zrewolucjonizowało naukę i jak zrewolucjonizuje sztuczną inteligencję. Kilkadziesiąt tysięcy lat temu ludzie zaczeli sobie uświadamiać, że jedne rzeczy powodują inne i że manipulowanie tymi pierwszymi może zmieniać drugie. Dzięki temu odkryciu narodziły się zorganizowane społeczeństwa, później miasta i metropolie, a wreszcie cywilizacja oparta na nauce i technice. Wszystko to, ponieważ zadaliśmy proste pytanie: "dlaczego?". Przyczynowość jest jedną z najszerzej dyskutowanych i najtrudniejszych do wykazania kategorii w nauce i medycynie. Rewolucja Przyczynowa, zainicjowana przez Judeę Pearla i innych badaczy, położyła  kres wiekowi niejasności pojęciowych i oparła przyczynowość na solidnej podstawie naukowej. Dzieło Pearla ukazuje, jak nowa nauka wnioskowania wpływa na nasze obecne życie i jak wielki może mieć wpływ na przyszłość - od opracowania nowych lekarstw, edukacji i robotyki po kontrolę handlu bronią i globalne ocieplenie.

Przyjaciele. O prawdziwej mocy naszych najważniejszych relacji

Robin Dunbar

Przyjaciele mają dla nas znaczenie, i to większe, niż sądzimy. W ciągu ostatnich lat badacze ze zdumieniem odkryli, jak ogromny wpływ ma posiadanie przyjaciół – nie tylko na nasze poczucie szczęścia, ale także na zdrowie, a nawet długowieczność. Nie umiemy żyć w odosobnieniu. Współczesny świat oferuje nam ogromne możliwości kontaktów międzyludzkich. Dlaczego więc, gdy wszystko wydaje się sprzyjać życiu społecznemu, dotyka nas plaga samotności? Robin Dunbar, wybitny antropolog i psycholog, bada w Przyjaciołach każdy aspekt przyjaźni, łącząc wiedzę naukową z dziedzin antropologii, psychologii, neurobiologii i genetyki z osobistymi doświadczeniami. Tłumaczy, jak przecinają się różne typy przyjaźni i relacji rodzinnych, jakie mechanizmy psychologiczne i behawioralne stanowią ich podstawę, a wreszcie – jak bardzo skomplikowane jest nawiązywanie i podtrzymywanie przyjaźni.

Książka o niczym

John D. Barrow

Co to jest Nic? Czym była próżnia dla Greków, a czym jest dla współczesnej kosmologii? Czy zero Babilończyków, Hindusów i Majów to jedno i to samo zero?   John D. Barrow, brytyjski kosmolog, laureat Nagrody Templetona, tym razem poświęcił się Niczemu. Błyskotliwa, napisana z humorem i erudycją książka prowadzi Czytelnika od religijnych i poetyckich rozważań nad naturą nicości i przemijania, przez zmagania Babilończyków i Majów z zerem matematycznym, aż po najnowsze odkrycia naukowe na temat próżni kwantowej. Barrow szczegółowo opisuje przygodę Ludzkości z zerem, nicością i próżnią, komentując przy tym starożytne teksty i źródła archeologiczne, rozprawy teologiczne, notatki z eksperymentów oraz anegdoty i wiersze.   Książka o Niczym pokazuje, że Nic stanowi węzłowe zagadnienie w historii idei. Każda rewolucja w naszym myśleniu o świecie przynosi też odmienne spojrzenie na Nic w jego rozmaitych przejawach. W ostatnich rozdziałach Barrow szczegółowo opisuje rolę, jaką we współczesnej nauce odgrywa próżnia, która w XX wieku stała się jednym z najważniejszych pojęć kosmologii i teorii kwantowej.

The Causal Universe

Jean-Philippe Uzan, Andrzej Sitarz, Julian Barbour, Michał Heller, ...

A collection of essays dealing with causality, a core issue for both science and philosophy. The Reader will learn about different types of causality in complex systems and about new perspectives on this issue based on physical and cosmological considerations. In addition, the collection includes essays pertaining to the problem of causality in ancient Greek philosophy, and to the problem of God’s relation to the causal structures of nature viewed in the light of contemporary physics and cosmology.

The Atom of the Universe. The Life and Work of Georges Lemaître

Dominique Lambert

This book takes us from the early childhood to the last days of George Lemaîitre, the man behind the theory of the primeval atom, now better known as Big Bang theory. But who was George Lemaître? A clergyman, a genius astronomer, an audacious cosmologist, a computer enthusiast ahead of his time, a professor with his head in the clouds, a bon vivant mathematician and gourmand? Dominique Lambert's book peels away these layers, chapter by chapter, from the adventures of a boy from Charleroi (Belgium) who became Monseigneur Lemaître as well as his impact on contemporary cosmology. The reader will follow Lemaitre’s works through the course of his life, discovering along the way his involvement with the Chinese student community, his complex relationship with the Vatican, his deep devotion to the University of Louvain, his friendship with figures such as Einstein and Eddington, his adventures through the two World Wars, his travels in America, his curious interest in Molière and his deep faith lived through the ‘Amis de Jésus’. The resulting picture is of a remarkable figure who was sensitive, creative, meticulous and, paradoxically, both discreet and exuberant while also being a man of exceptional integrity who reconciled his science with his faith. More than a book on one person, this biography of Lemaître offers the key to a better understanding of the profound changes which took place in the fields of science, faith and academic life in the last century. Preface by P.J.E. PeeblesThis book takes us from the early childhood to the last days of George Lemaîitre, the man behind the theory of the primeval atom, now better known as Big Bang theory. But who was George Lemaître? A clergyman, a genius astronomer, an audacious cosmologist, a computer enthusiast ahead of his time, a professor with his head in the clouds, a bon vivant mathematician and gourmand? Dominique Lambert's book peels away these layers, chapter by chapter, from the adventures of a boy from Charleroi (Belgium) who became Monseigneur Lemaître as well as his impact on contemporary cosmology. The reader will follow Lemaitre’s works through the course of his life, discovering along the way his involvement with the Chinese student community, his complex relationship with the Vatican, his deep devotion to the University of Louvain, his friendship with figures such as Einstein and Eddington, his adventures through the two World Wars, his travels in America, his curious interest in Molière and his deep faith lived through the ‘Amis de Jésus’. The resulting picture is of a remarkable figure who was sensitive, creative, meticulous and, paradoxically, both discreet and exuberant while also being a man of exceptional integrity who reconciled his science with his faith. More than a book on one person, this biography of Lemaître offers the key to a better understanding of the profound changes which took place in the fields of science, faith and academic life in the last century. Preface by P.J.E. Peebles

Klucz do nieśmiertelności. Natura i jej sposoby na długowieczność

Nicklas Brendborg

Jak przeciwdziałać starzeniu się? Dlaczego mieszkańcy niektórych rejonów świata cieszą się dwa razy dłuższym życiem niż inni? Dlaczego optymiści później się starzeją? Próbując znaleźć odpowiedzi, Nicklas Brendborg zabiera nas w ekscytującą podróż dookoła świata: od Morza Grenlandzkiego przez Wyspę Wielkanocną po afrykańskie królestwa golców piaskowych. Na naszej drodze spotkamy komórki zombie, młodniejące meduzy oraz rekina, który widział zatonięcie Titanica. Dowiemy się, dlaczego warto używać nici dentystycznej i oddawać krew, dlaczego warto wypić rano podwójne espresso i dlaczego spotkanie z irytującym kuzynem wbrew pozorom wcale nie skraca naszego życia, tylko je wydłuża. Kimkolwiek jesteś i gdziekolwiek czytasz tę książkę, mam nadzieję, że wrócisz z tej podróży zadowolony. Nicklas Brendborg

Symfonia C. Węgiel i ewolucja prawie wszystkiego

Robert M. Hazen

Naszym drugim imieniem jest węgiel. Dosłownie, bo wszystkie istoty żyjące w jednej piątej składają się z tego pierwiastka. Więcej jest w nas tylko tlenu. Bierzemy udział w wielkiej symfonii, której tonację wyznacza C jak carboneum, pierwiastek wyjątkowo łatwo wchodzący w owocne związki z innymi rezydentami tablicy Mendelejewa. Nie siedzimy na widowni. Występujemy na scenie obejmującej cały Wszechświat. Jesteśmy uwikłani w niekończące się, splecione ze sobą cykle węglowe. C daje energię. C daje życie. Ale też – jeśli będziemy się z nim obchodzić lekkomyślnie – C może je odebrać. Robert Miller Hazen opowiada o węglu z perspektywy znawcy, szefa wyjątkowego przedsięwzięcia o nazwie Deep Carbon Observatory, ale formę opowieści podporządkowuje prawom muzyki, bo, będąc profesjonalnym trębaczem, grywał w najlepszych salach koncertowych świata. Ziemia, Powietrze, Ogień i Woda – symfonia Hazena jednoczy wszystkie żywioły.   Od Wielkiego Wybuchu do węgla, węglowodanów i ultrawytrzymałych nanowłókien ‒ Robert M. Hazen przygotował pouczający i frapujący zarazem przewodnik po niezwykłej odysei węgla, pierwiastka życia. Dobrej zabawy! – Andrew Knoll, autor Ziemi. Czterech miliardów lat historii w ośmiu rozdziałach

Stworzenie i początek Wszechświata. Teologia - Filozofia - Kosmologia

Michał Heller, Tadeusz Pabjan

Jak pogodzić wiarę w stworzenie świata przez Boga z wiedzą naukową? Jak się ma biblijny opis stworzenia do około czternastu miliardów lat historii wszechświata i ewolucyjnego pochodzenia ciała i umysłu człowieka?  Czy nowoczesny, naukowy światopogląd wyklucza religijność i czyni z niej zabobon? To pytania, jakie przed sobą muszą postawić nie tylko naukowcy, filozofowie i teologowie. Stawia je każdy, kto racjonalnie podchodzi do swojej wiary, czyli prawdę o Bogu i świecie próbuje odczytać zarówno w Księdze Pisma Świętego, jak i Księdze Przyrody. Książka ta jest praktycznym, podstawowym kursem z teologii stworzenia, filozofii nauki, kosmologii i teorii ewolucji. Polecamy ją wszystkim osobom religijnym, borykającym się z problemami z pogodzeniem swojej wiary z naukowym obrazem świata, a także tym, którzy są przekonani, że w XXI wieku religia jest wyłącznie zabobonem. Być może argumentacja zawarta w tej książce przekona ich, że nie ma zasadniczej sprzeczności pomiędzy prawdami teologii, a prawdami nauk przyrodniczych. Stworzenie i początek Wszechświata. Teologia – Filozofia – Kosmologia została napisana między innymi z myślą o katechetach, jako pomoc dydaktyczna w nauczaniu przez nich religii uczniów wszystkich klas szkół podstawowych, gimnazjów i pogimnazjalnych. Z oczywistych powodów możliwość konfrontowania prawdy o stworzeniu świata przez Boga z aktualnym obrazem świata nie jest zarezerwowane jedynie dla „zawodowych” teologów. W rzeczywistości konfrontację taką powinien przeprowadzać na swój własny użytek każdy człowiek wierzący w Boga i poszukujący odpowiedzi na fundamentalne pytania o sens swojego istnienia i zarazem istnienia świata, w którym przyszło mu żyć. Fenomen wiary nie rozgrywa się przecież na kartach traktatów teologicznych; jego „naturalnym środowiskiem” jest przestrzeń relacji pomiędzy Bogiem i konkretnym, żyjącym w danym czasie i środowisku człowiekiem. I to właśnie dlatego konkretny człowiek – a nie tylko „zawodowy” teolog – musi poszukiwać odpowiedzi na pytania, które dotyczą jego samego i które dla niego samego są ważne.(…) Oddajemy do rąk Czytelników książkę pomyślaną jako w miarę zwięzły przewodnik po problematyce stworzenia, który może okazać się pomocny w ich osobistych poszukiwaniach. Nie jest to ani kompletne, ani wyczerpujące opracowanie, wydaje się jednak, że uwzględnia ono, i przynajmniej krótko naświetla, te aspekty zagadnienia, które na obecnym etapie rozwoju teologicznej refleksji nad kwestią stworzenia z pewnych względów wydają się najbardziej istotne.  Michał Heller i Tadeusz Pabjan 

Słowa są jak ptaki, które uczymy śpiewać. O znaczeniach i tajemnicach języka

Daniel Tammet

Czy słowa mogą mieć zapach i smak? Przybierać kształt liczb, przedmiotów i krajobrazów? Daniel Tammet, autystyczny sawant udowadnia, że tak. W swojej najnowszej książce zabiera nas w podróż po tajemnicach języka i pokazuje, jak działa jego niezwykły umysł. Na Islandii sprawdza, dlaczego imię Blær stało się pretekstem do rozprawy sądowej, w Meksyku odkrywa, jak zegary „mówią” do ludu Nauha, w Kanadzie spotyka jedną z osób najlepiej na świecie czytających z ust. Czatuje z chatbotami, uczy się „gramatyki telefonu” i rozmawia z ludźmi, dla których obcowanie ze słowem stało się sensem życia - z literatami piszącymi wbrew leksykalnym regułom, aktywistami pielęgnującymi ginącą mowę autochtonów z brytyjskiej wyspy Man, czy misjonarzem, który przetłumaczył Biblię na papuaski język amanab. Słowa są jak ptaki, które uczymy śpiewać to wyprawa w świat słów, liter, opowieści i znaczeń. Wyprawa tak niezwykła, jak niezwykłe są historie, które przedstawia, i tak fascynująca, jak fascynujący jest ich autor, odkrywający przed nami zdumiewającą gamę literackich i poliglotycznych talentów.