Romantyczne lektury

Jacek Lyszczyna

Książka Romantyczne lektury przynosi zbiór rozpraw poświęconych głównie utworom poetyckim polskiego romantyzmu. Są one efektem wieloletnich studiów nad poezją tej epoki, stanowiąc plon zarówno wykładów i zajęć uniwersyteckich, jak i różnych sesji i konferencji naukowych. Składają się na nią więc w większości teksty drukowane  już na łamach czasopism lub książek zbiorowych. Jest też kilka artykułów nowych, dotychczas niedrukowanych. Wszystkie one poświęcone są interpretacji konkretnych wierszy czy poematów, ich odczytaniu i rozumieniu przez dzisiejszego czytelnika. Znalazły się tu więc rozprawy dotyczące wczesnego romantyzmu, teksty poświęcone gatunkom uprawianym przez romantyków, choć odziedziczonym po poprzednich pokoleniach, jak hymn czy sonet, a także interpretacje, np. Liryków lozańskich Adama Mickiewicza i genezyjskiej poezji Juliusza Słowackiego.

Annales Mathematicae Silesianae. T. 22 (2008)

Komitet Redakcyjny

Na treść niniejszego tomu składa się między innymi rozwiązanie równania funkcyjnego pochodzącego od reguły kwadraturowej Gaussa. Jest to najprostsza reguła kwadraturowa zawierająca niewymierne współczynniki węzłów. Równania z tego typu współczynnikami nie były dotąd rozważane, a są to istotne zagadnienia, pozwalają bowiem charakteryzować wielomiany wysokiego stopnia z użyciem małej liczby punktów pośrednich.

Aktywizacja edukacyjna i zawodowa mieszkańców a jakość życia w miastach peryferyjnych

Prezentowana książka jest owocem projektu badawczego dotyczącego następstw ruchliwości edukacyjnej i zawodowej dla jakości życia w miastach peryferyjnych. Badania terenowe – w których wykorzystano metodę sondażowo-porównawczą – przeprowadzono w Raciborzu i Lublińcu w województwie śląskim oraz w Nysie i Głogówku w województwie opolskim. Podstawą wyboru tych miast były trzy główne kryteria: położenie przestrzenne, obecność ludności rdzennie śląskiej i zróżnicowanie procesów migracji mieszkańców miast poza granice kraju; a także przekształcenia ich struktury gospodarczej z przemysłowej na postprzemysłową. Autorzy poszczególnych rozdziałów zaprezentowali kluczowe dane dla oceny zasobów i dynamiki kapitału ludzkiego w małych i średnich miastach. Opracowanie Bożeny Pastwy stanowi próbę identyfikacji potencjału demograficznego i cech społeczno-kulturowych populacji badanych miast w okresie transformacji. Adam Bartoszek z kolei analizuje edukacyjną i społeczno-zawodową ruchliwość mieszkańców oraz członków elit lokalnych w powiązaniu z oceną warunków życia w swoim mieście. Urszula Swadźba poszukuje odpowiedzi na pytania o czynniki kształtujące aktywność edukacyjną w połączeniu ze strategiami lokalnymi oraz z innowacyjnością zasobów ludzkich z badanych gospodarstw domowych. Rafał Muster przedstawia diagnozę problemów aktywizacji kapitału ludzkiego na lokalnych rynkach pracy wraz z oceną instytucjonalnego oddziaływania na adaptację do ich potrzeb przez osoby bezrobotne i poszukujące zatrudnienia. Charakterystyka zakorzenienia badanych w przestrzeni społeczno-kulturowej prezentowana w kolejnym rozdziale przez Marka Dziewierskiego dopełnia obraz badanych miejscowości. W końcowym rozdziale książki Adam Bartoszek i Urszula Swadźba podsumowują następstwa ruchliwości kapitału ludzkiego dla jakości życia w badanych miastach.

Teoretyczne zagadnienia bibliologii i informatologii. Studia i szkice

red. Elżbieta Gondek

Teoretyczne zagadnienia bibliologii i informatologii. Studia i szkice pod redakcją Elżbiety Gondek to zbiór rozpraw porządkujących wiedzę o rozwoju dyscyplin zajmujących się książką, jej estetyczną formą, informacją i czytelnictwem. W tytule syntezy użyto współczesnej nazwy dyscypliny, która tradycyjnie nazywana była nauką o książce, lecz pod wpływem rozwoju cyfrowych technik komunikacji systematycznie zmienia przedmiot badań oraz strukturę. Tom zwraca uwagę na ewolucję roli drukarstwa, estetyki książki, bibliografii, nowych technik obiegu informacji w rozwoju kultury książki i jej badaniu. Rozprawy umieszczone w tomie zostały przygotowane wyłącznie przez profesorów z polskich uczelni, specjalistów bibliologii i informatologii. W sumie powstała swoista synteza wiedzy przydatnej badaczom kultury wydawniczej, czytelniczej, komunikacji społecznej, praktykom zajmującym się różnymi aspektami publikowania i handlu książką, zagadnieniami informacji. Osobom studiującym na kierunkach humanistycznych i społecznych, a nawet wszystkim innym, których celem jest znajomość zagadnień kultury książki i rozwoju wymiany informacji o dokumentach w komunikacji za pośrednictwem druku i technologii cyfrowych w Internecie.

Kontynenty. T. 2: Studia i szkice o twórczości Bogdana Czaykowskiego

red. Magdalena Rabizo-Birek, Bożena Szałasta-Rogowska

Monografia zbiorowa Kontynenty. T. 2: Studia i szkice o twórczości Bogdana Czaykowskiego podejmuje próbę wielopłaszczyznowej reinterpretacji dorobku jednego z najciekawszych poetów polskich XX i XXI wieku, o bogatej, dramatycznej biografii. Bogdan Czaykowski (ur. w 1932 roku w Polsce, zm. w 2007 roku w Kanadzie) był między innymi poetą, członkiem londyńskiej grupy poetyckiej Kontynenty, tłumaczem, krytykiem literackim, antologistą, redaktorem wielu prac naukowych, wieloletnim wykładowcą University of British Columbia w Vancouver. Autorzy 27 artykułów zgromadzonych w niniejszej książce proponują wszechstronne spojrzenie na twórczość Bogdana Czaykowskiego – jego poezję, prozę, eseistykę, teksty krytycznoliterackie, socjologiczne, dorobek translatorski i redakcyjny, aktywność epistolografa i interlokutora. W archiwum pisarza pozostało ineditów, w tomie zamieszczono więc także mało znane utwory, na przykład Dzienniczek z Indii, wiersze Epitafium i Żegnanie, ważne szkice krytycznoliterackie, napisane pierwotnie po angielsku, oraz dodatkowo Kalendarium życia i twórczości Bogdana Czaykowskiego i obszerna bibliografia jego dorobku.

Slawistyka integralna - naukowy kanon i erozja systemu (kontrapunkty południowo- i zachodniosłowiańskie)

Lech Miodyński

Książka ukazuje w ujęciu chronologicznym – z uwagą skupioną głównie na wieku XIX i początkach XX – dominanty ewolucji europejskiego słowianoznawstwa w kontekście procesów integracyjnych oraz dezintegracyjnych w ramach kompleksu zróżnicowanych nauk slawistycznych, a także ich społeczno-politycznego i kulturowego otoczenia. Ilustrację problemu stanowi zestawienie obszernej faktografii z historii tej wielopostaciowej specjalności dokonywane w wymiarach metodologicznym, społeczno-środowiskowym i etnopolitycznym. Opozycje „centralizm – partykularyzmy” czy „norma kolektywna – norma indywidualna” służą tu uporządkowaniu rozległego materiału ze wszystkich regionów Slavii w perspektywie tworzenia i przełamywania kanonu naukowych odkryć i wyobrażeń o samej istocie slawistyki.

Teatr historii lokalnych w Europie Środkowej

red. Ewa Wąchocka

Współczesne teatry — zwłaszcza w mniejszych ośrodkach — coraz częściej angażują się w życie lokalnych społeczności. W proponowanych spektaklach chętnie podejmują tematy związane z historią oraz kulturową i etniczną tożsamością miejsca, w którym działają. Twórcy teatralni poddają refleksji działanie mechanizmów pamięci, przywołują przeżycia indywidualne i zbiorowe, nieuwzględnione w ogólnodostępnej wersji historii. Zazwyczaj jest to tzw. historia lokalna, przyspieszona historia wydarzeniowa, najczęściej powiązana jednak (bo trudno przecież te nurty od siebie oddzielić) z dziejami o ponadlokalnym znaczeniu, które biegły trajektorią wojen, upadku i powstawania mocarstw, kształtowania się politycznych makrostruktur — oglądanymi z pozycji miejscowej społeczności. I jest też historia codzienna, w której czas płynął powoli, w rytmie „długiego trwania”; scena, na której rozgrywały się niezauważalnie procesy zmiany i rozwoju, rodziły się niedostrzegalne zrazu wzorce i praktyki wspólnotowe, nigdy w kronikach nie odnotowane. W rzeczywistości zdominowanej przez procesy globalizacyjne, działalność teatrów — polegająca na odkrywaniu miejscowych legend i budowaniu wspólnotowych narracji — okazuje się istotnym elementem w tworzeniu tożsamości grupy, miejsca czy regionu. W pewnym sensie wpisuje się również w odżywające ideologie narodowościowe. Twórcy teatralni nie tylko podejmują tematy związane z kulturową i etniczną tożsamością miejsca, ale również wprowadzają do teatru problematykę społeczną, ekonomiczną czy polityczną. Tym samym spektakle stają się forum dla mniejszości etnicznych i narodowych. Artyści za pośrednictwem sztuki udzielają głosu grupom marginalizowanym ze względów ekonomicznych czy społecznych. Teatr związany z miejscem zaczyna więc odgrywać istotną rolę w życiu społecznym. Tej szeroko rozumianej lokalności i związkom teatru z miejscem, w którym funkcjonuje, była poświęcona międzynarodowa konferencja naukowa „Teatr historii lokalnych w Europie Środkowej”, zorganizowana przez Zakład Teatru i Dramatu Instytutu Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Śląskiego we wrześniu 2014 r., której książka jest pokłosiem. Partnerami projektu, wspartego finansowo przez Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki, byli: Instytut Wiedzy Filmowej i Teatralnej Słowackiej Akademii Nauk, Katedra Studiów Teatralnych, Filmowych i Medialnych Uniwersytetu im. Palackiego w Ołomuńcu oraz Węgierskie Muzeum i Instytut Teatru w Budapeszcie. W rozmowie o współczesnym teatrze, który zajmuje się lokalnością, zaproponowaliśmy zagadnienia związane z teatrem jako formą manifestowania zarówno kultury mniejszości, jak i tożsamości miejsca — w opozycji do mechanizmów globalizacji; poświęcone budowaniu i odzyskiwaniu przez teatr utraconej tożsamości grupy; polityce pamięci i praktykom upamiętniającym, a także formom przywracania pamięci miejsca, ludzi i społeczności, co jednocześnie czyni z teatru archiwum alternatywne do archiwów oficjalnych, pozwalające na rewizję oficjalnej historii wpajanej w procesie edukacji. Ostatnią grupę zagadnień stanowiły zjawiska związane z zaangażowaniem teatru w działalność terapeutyczną oraz jego uwikłaniem w lokalną historię i politykę. (Fragment Wstępu).

Światy oświeconych i romantycznych. Doświadczenia, uczucia, wyobraźnia

red. Bożena Mazurkowa

Prace zgromadzone w tomie przybliżają utrwalone przez twórców oświeceniowych i romantycznych rozliczne obrazy wielorako pojmowanego i postrzeganego świata ludzkich doświadczeń, przeżyć i doznań, uroków i zagrożeń natury, miejsc oraz spraw przez człowieka projektowanych i oswojonych. W publikacji odnaleźć można rozprawy opisujące przyrodę otaczającą człowieka, obejmującą zarówno teoretyczne rozważania związane z koncepcją naśladowania natury, jak i architektoniczne opisy kompleksów pałacowo-ogrodowych oraz wizje klęsk żywiołowych utrwalone na kartach dawnych modlitewników. Autorzy prezentują interesujące relacje z podróży krajowych i zagranicznych utrwalone w oświeceniowych diariuszach, pamiętnikach i utworach literackich. Mowa w nich między innymi o czystości i higienie w Rzeczypospolitej, wspomnieniach i intymnych doznaniach piszących ówcześnie kobiet, obrazach prezentujących zarówno miejskie jak i wiejskie realia otaczającej człowieka rzeczywistości. Omówione zostały także ówczesne poradniki medyczne, w których opisano zalecenia i przestrogi dla przyszłych matek. Rozprawy podejmują ponadto zagadnienia związane z symboliką śmierci oraz przestrzeni eschatologicznych. Ze względu na duże zróżnicowanie tematyczne i zakres podjętej problematyki książka jest adresowana do szerokiego grona odbiorców – zarówno specjalistów zajmujących się literaturą, kulturą oraz historią XVIII i XIX stulecia, jak i do osób zainteresowanych ówczesnymi realiami, które zostały utrwalone na kartach dawnych dzienników podróży, pamiętników i modlitewników, obejmujących świat ludzkich doświadczeń, trudów i obaw.

Paradoksy paryskiej "Kultury". Styl i tradycje myślenia politycznego. Wyd. 3. zm. i uzup

Janusz Korek

Monografia przedstawia genezę i ewolucję poglądów politycznych zespołu paryskiej „Kultury” w okresie od 1947 do 1980 roku. To już trzecie wydanie, zmienione kompozycyjnie, uaktualnione i poszerzone, dzięki czemu stanowi propozycję „kompleksową”, która daje odpowiedź na pytanie o fenomen „Kultury”. Autor dokonał próby periodyzacji działalności pisma, opierając się na kryteriach koncepcji ideowych wypracowanych na jego łamach. Prześledził zmiany programowe miesięcznika, starając się jednocześnie odnaleźć stałe cechy myślenia o polityce. Autor wyróżnia sześć okresów w badanej historii ideowych poszukiwań „Kultury”: 1) najwcześniejsze lata powojenne – powstawanie miesięcznika; 2) lata 1950–1955 – zwrot ku Zachodowi; 3) lata 1955–1964 – opcja amerykańska i orientacja wschodnia; 4) lata 1960–1968 – dominacja orientacji wschodniej; 5) lata 1968–1980 – „Polityka na Kraj”; 6) charakterystyka myśli politycznej „Kultury” Analizując poszczególne opcje polityczne, Autor zawsze wskazuje na ogólną orientację pisma – zamiennie to na Zachód, to na Wschód. W ramach każdej opcji redakcja „Kultury” próbowała zdefiniować konkretne i doraźne cele polityczne ze wskazaniem na ich potencjalnych realizatorów. Polityczne koncepcje „Kultury” podlegały częstym ewolucjom ze względu na zmiany sytuacji międzynarodowej i stosunków wewnętrznych w Polsce. Ten fakt jednak paradoksalnie nie zaszkodził pismu, a wręcz dopomógł w wypracowaniu trafnych koncepcji i skutecznych programów politycznego działania – na co wskazuje Autor.   (na podstawie opracowania Mikołaja Tyrchana: Lekcja „Kultury” zamieszczonego w „Przeglądzie Politycznym” 2006, nr 77)

Liber amicorum Professoris Ioannis Malicki

Piotr Wilczek, red. Dariusz Rott, współudz. Beata Stuchlik-Surowiak

Na tom ofiarowany Profesorowi Janowi Malickiemu w sześćdziesiątą rocznicę urodzin składają się artykuły poświęcone literaturze i kulturze staropolskiej, która od wielu lat stanowi główny przedmiot zainteresowań Jubilata. Obok tekstów skoncentrowanych wokół tematyki staropolskiej znalazły się takie, których tematem są: historia prasy, bibliografia, leksykografia, teatrologia, literatura młodopolska, romantyczna i współczesna. W pierwszej części książki zamieszczono kompletną bibliografię publikacji Profesora Jana Malickiego z lat 1974–2009. Publikację zamyka zbiór aforyzmów i refleksji o bibliotekach i bibliotekarzach.

Jednostki języka w systemie i w tekście 3

red. Andrzej Charciarek, Ewa Kapela, Anna Zych

Problematyka podejmowana w tekstach zamieszczonych w monografii odzwierciedla różnorodność perspektyw badawczych we współczesnym językoznawstwie slawistycznym, z uwzględnieniem zarówno tradycyjnych, jak i nowych ujęć metodologicznych. W centrum uwagi autorów znajdują się zagadnienia opisu jednostek języka polskiego, rosyjskiego, czeskiego i słowackiego na jego poszczególnych poziomach. Jednostki językowe badane są nie tylko jako elementy systemu, ale także jako komponenty zróżnicowanych gatunkowo tekstów dawnych i współczesnych. Obok analiz czerpiących z tradycji strukturalistycznej zaprezentowano również takie, w których zjawiska językowe opisywane są w szerokim kontekście społecznym, politycznym i kulturowym. Na monografię składają się zarówno opracowania dotyczące jednego języka, jak i studia porównawcze: polsko-rosyjskie, polsko-słowackie, czesko-rosyjskie. Nie zabrakło też tekstów poświęconych kwestiom translatologicznym i terminologicznym. Poruszany przez autorów szeroki zakres zagadnień umożliwia zapoznanie się z obszarami i kierunkami prac prowadzonych przez poszczególne ośrodki akademickie. Żywimy nadzieję, że niniejsza publikacja stanie się także źródłem inspiracji do dalszych poszukiwań badawczych.

Transgresje fotografii w przestrzeniach kultury

Janusz Musiał

Seria: Fotografia, film, sztuka mediów (2), ISSN 2956-4786 W książce podjęto próbę odpowiedzi na pytania dotyczące przemian pejzażu współczesnej kultury wizualnej - tego, jak techniki i technologie informatyczne, nowe media cyfrowe wpływają na formę i funkcje obrazów technicznych - a w szczególności na medium fotografii, status autora i stosowane strategie artystyczne. Celem autora niniejszej pozycji jest przybliżenie problematyki dotyczącej ewolucji formy i treści obrazu technicznego, z założeniem, iż technologie cyfrowe wywołują rewolucyjne transformacje w przestrzeni mediów obrazowania optyczno-mechanicznego, w sposobie percepcji świata oraz w sposobie uczestnictwa we współczesnej kulturze wizualnej.

"A źródło wciąż bije...". NSZZ "Solidarność" w Uniwersytecie Śląskim w latach 1980-2020

Jolanta Gwioździk, Grażyna Pasterna, Ewa Żurawska

Publikacja „A źródło wciąż bije…”. NSZZ Solidarność w Uniwersytecie Śląskim w latach 1980–2020 przedstawia dzieje NSZZ „Solidarność” w uczelni, okoliczności tworzenia struktur Związku, konkretne działania podejmowane na rzecz demokratyzacji kraju i środowiska akademickiego. Ukazano w niej także mechanizmy represji stosowane wobec związkowców w okresie stanu wojennego, zwłaszcza liczne internowania. Podstawą analiz były materiały prywatne (głównie korespondencja) i dokumenty zachowane w Komisji Zakładowej, a także przekazy prasowe (w tym wywiady) i opracowania dotyczące dziejów Uniwersytetu Śląskiego. Genezę NSZZ „Solidarność” w Uniwersytecie Śląskim przedstawiono w kontekście wydarzeń krajowych. Ponadto opisano aktualną organizację Związku i jego funkcjonowanie w latach 1989–2020.

Świat awifauny V w polskich i czeskich przekładach Pisma Świętego. Żuraw i struś

Lubomír Hampl

Autor najpierw charakteryzuje ptaki, których określenia w Biblii zamierza poddać badaniu. Podaje dane z zakresu ornitologii, symbolikę, wartościowanie omawianych ptaków, a potem przytacza wspominające je fragmenty Biblii w najważniejszych polskich i czeskich przekładach, które pokazują rozwój języków literackich i religijnych od pierwszych do najnowszych tłumaczeń. Cennym uzupełnieniem pracy są tabele – wykazy nazw żurawia i strusia wraz z ich ilościowym obliczeniem nazw terminologii Gruidae i Struthionidae. Autor pracuje zgodnie z wymaganiami metodologii naukowej, łączy osiągnięcia wielu dyscyplin przyrodniczych i humanistycznych, pokazuje wyniki pracy tłumaczy działających w ciągu wielu wieków. Wykorzystał obszerną literaturę w kilku językach z zakresu językoznawstwa, nauk biblijnych i ornitologii, zestawioną w bibliografii. Rozprawa ta świadczy o wysokim poziomie naukowym interdyscyplinarnej wiedzy z zakresu językoznawstwa, filologii polskiej i czeskiej oraz przekładów biblijnych w obu językach.

Stanisław Wyspiański - obraz bohatera. Wokół inscenizacji "Akropolis" i "Chryj z Polską"

Bogdan Tosza

Książka Bogdana Toszy jest publikacją poświęconą dwóm przedstawieniom (Akropolis i Chryje z Polską), które autor wyreżyserował i wystawił na deskach Teatru Śląskiego im. S. Wyspiańskiego w Katowicach. Sam autor przyznał, „Obejmując w 1992 roku dyrekcję Teatru Śląskiego w Katowicach miałem świadomość, że to jedyny w Polsce teatr, noszący imię Stanisława Wyspiańskiego. Osoba patrona i jego myślenie o sztuce, a zwłaszcza charakteryzująca go interdyscyplinarność, narzuciły projekt programu artystycznego tej sceny na jedenaście lat”. Inscenizacja Akropolis – tej, przez wielu uznawanej za najtrudniejszą w dorobku autora Wesela, sztuki stała się wielkim wyzwaniem dla śląskiej sceny na koniec pierwszego stulecia jej istnienia. Wpływ na decyzję o wyborze tej właśnie sztuki miał fakt wstąpienia Polski do Unii Europejskiej i intensyfikacja rozmów o korzeniach cywilizacyjnych naszego kraju. Obszar biblijny i świat mitologii Greków i Rzymian, obecne jako dwie podstawowe konstytuanty Akropolis, pozwalał teatrowi na włączenie się w istotny dialog społeczny. Przed realizatorami, a zwłaszcza reżyserem, stanęło pytanie: jak dziś wystawić ten dramat? Podstawową koncepcję rozwiązano przez budowę postaci Poety, głównie z didaskaliów utworu, inspirowanego osobą autora w okresie pisania Akropolis, jego zmaganiami z chorobą i zafascynowaniem polskością. W następnej kolejności postać Poety stała się źródłem inspiracji do napisania sztuki o Wyspiańskim. Chryje z Polską Macieja Wojtyszki zostały oparte na mało znanym fakcie z historii ojczystej, jedynego spotkania Stanisława Wyspiańskiego z Józefem Piłsudskim, które odbyło się 1 marca 1905 roku. Jego motywem przewodnim było poparcie dla idei skarbu na rzecz przyszłej armii polskiej. W nawiązanie kontaktu obu rozmówców zaangażowany był Stefan Żeromski. Wyspiański w tym okresie rozważał możliwość objęcia dyrekcji Teatru Miejskiego. Piłsudski chciał wykorzystać rewolucję lutową w Rosji dla wzniecenia kolejnego powstania w Polsce. Sztuka Macieja Wojtyszki, przedstawiając konfrontację obu bohaterów, pokazuje możliwości dialogu sztuki i polityki, ujawnia bolesne rany w historii mentalności Polaków.

Z Dziejów Prawa. T. 3 (11)

Marian Mikołajczyk, red. Adam Lityński, Wojciech Organiściak

Artykuły i rozprawy zamieszczone w kolejnym tomie studiów historycznoprawnych traktują m.in.: o powadze opinii kanonistów okresu klasycznego i neoklasycznego, poglądach Wincentego Skrzetuskiego na Senat w Rzeczypospolitej szlacheckiej, rządach Rady Zastępczej Tymczasowej w okresie insurekcji kościuszkowskiej, o radzieckim ustawodawstwie karnym w latach 1924-1953, rosyjskiej procedurze cywilnej w pracach sekcji postępowania cywilnego Komisji Kodyfikacyjnej II RP, koncepcjach ustrojowych Socjaldemokratycznej Partii Niemiec w latach 1945-1948, o pojęciu przestępstwa kontrrewolucyjnego w Polsce Ludowej oraz o sądownictwie powszechnym w pierwszych latach Polski Ludowej. W tomie zawarto także cenne materiały źródłowe, jak np. artykuły wojenne Augusta III Sasa z 1749 r.