Człowiek i Wszechświat

Brian Cox

Brawurowo napisana książka prowadzi czytelnika przez kolejne kroki, za sprawą których Ziemia przestała zajmować w powszechnej wyobraźni centralne miejsce w Kosmosie, i stała się tym, czym jest dzisiaj - jedną z miliardów planet krążących wokół miliardów podobnych do Słońca gwiazd. W jaki sposób odnaleźć sens w takim Wszechświecie? Komu mamy za to dziękować, a kto poświęcił swoje życie za promowanie tej idei? Czy jesteśmy sami w Kosmosie? Cox i Cohen zręcznie łączą rygorystyczną wiedzę naukową ze swobodną prowokacją intelektualną, aby zaproponować własną odpowiedź na jedno z najtrudniejszych pytań filozoficznych, jakie zadała sobie ludzkość. W tej książce, powstałej jako kontynuacja uznanej serii dokumentalnej BBC, profesor Brian Cox pokazuje nam Kosmos, którego jeszcze nie widzieliśmy - jako miejsce pełne przedziwnych i potężnych zjawisk przyrodniczych. "Sunday Express" Dzięki romantycznemu, poetyckiemu podejściu do astrofizyki czytanie tej książki nie przywodzi na myśl uczestniczenia w szkolnym wykładzie, a raczej słuchanie opowieści. I to naprawdę dobrej opowieści. "The Guardian"

Kod kreatywności. Sztuka i innowacje w epoce sztucznej inteligencji

Marcus du Sautoy

Czy komputer może zostać kompozytorem? Czy da się stworzyć algorytm, który napisze powieść godną Nobla? Czy sztuczna inteligencja może tworzyć sztukę? My, ludzie, posiadamy niezwykłą umiejętność. Za pomocą dźwięków, obrazów i znaków potrafimy uwznioślić, pogłębić i przekształcić naszą egzystencję. To nieograniczona kreatywność czyni nas wyjątkowymi. Kreatywnośc jest kodem, który ewolucja przez miliony lat doskonaliła w naszych mózgach. To poczucie wyjątkowości zaczyna jednak słabnąć w związku z olbrzymim postępem w dziedzinie sztucznej inteligencji (AI). W coraz szerszym spektrum zadań algorytmy prześcigają swoich ludzkich twórców. Czy jednak maszyny będą mogły same tworzyć, zaskakując nas nowymi formami artystycznego wyrazu? W Kodzie kreatywności Marcus du Sautoy zastanawia się, na czym polega kreatywność w sztuce, literaturze, muzyce i... matematyce. Przygląda się działaniu algorytmów, które choć wydają się z definicji przeczyć jakiejkolwiek twórczości, stoją za współczesnymi sukcesami AI. Jego zdaniem, próby stworzenia prawdziwie kreatywnych maszyn pozwolą nam nie tylko lepiej radzić sobie z wyzwaniami przyszłości, ale także lepiej zrozumieć, kim sami jesteśmy. Du Sautoy jest nauczycielem, który objaśnia nie tylko dokonania programistów i twórców, ale także matematykę chaosu leżącą u podstaw sztuki i naszej emocjonalnej reakcji na nią. – Hans Ulrich Obrist Fascynująca książka! Jeżeli doświadczenia, nadzieje, marzenia i wizje kształtujące ludzką wyobraźnię nie są niczym więcej niż „kodem”, to prędzej czy później maszyna go złamie. Co więcej, du Sautoy prezentuje wybór świadectw dowodzących, że to się już stało! – "The Times"

Nie jesteś sam w domu. Od drobnoustrojów po krocionogi, śpieszki i pszczoły miodne. Historia naturalna stworzeń z którymi dzielimy życie

Robert Dunn

Profesor biologii Rob Dunn i jego współpracownicy wykorzystali pojęcia i techniki synekologii, aby rozwikłać zagadki funkcjonowania powszechnie ignorowanego ekosystemu – ludzkiego domostwa. Ich badania wzbogacają nasze zrozumienie jego funkcji, a także pozwalają pojąć to, jak nasze interakcje z istotami żywymi zamieszkującymi środowisko domowe wpływają na nasze zdrowie i dobre samopoczucie. Jeśli kiedykolwiek chciałeś wiedzieć, z czym dzielisz swoją przestrzeń życiową, ta książka dostarczy ci obszernego źródła informacji. Niektóre cię zachwycą, niektóre przerażą. Cudowna, dobrze napisana książka dla tych, którzy są zainteresowani tym, co żyje wokół nich ( - i -  dosłownie na nich). Nie czytać przed snem!

Jedna chwila w dziejach wszechświata. Lemaître i jego Kosmos

Michał Heller

Georges Lemaître, belgijski duchowny i uczony, jest uznawany za jednego z twórców kosmologii. W swoich polemikach z Einsteinem, przynajmniej dwa razy to on miał rację. I to w kluczowych sprawach. Po raz pierwszy, gdy – wbrew Einsteinowi – osobliwość w jego równaniach zinterpretował jako początek wszechświata (dlatego nazywa się Lemaître’a „ojcem Wielkiego Wybuchu”). I po raz drugi, gdy upierał się, że w równaniach trzeba zachować stałą kosmologiczną (którą dziś obciąża się odpowiedzialnością za istnienie ciemnej energii). On też pierwszy przewidział rozszerzanie się wszechświata. W tej fascynującej książce sam Lemaître przemawia do Czytelnika, w dwu esejach przedstawiając swoje poglądy. Komentarze prof. Michała Hellera kreślą kontekst historyczny i rzutują osiągnięcia Lemaître’a na współczesną scenę kosmologiczną.   Istnienie człowieka jest tylko chwilą w długiej historii wszechświata. To, że z perspektywy tej chwili możemy rozumiejącym spojrzeniem ogarniać całość i myślą wybiegać jeszcze dalej, jest czymś zachwycającym. – Michał Heller

Stany splątane. Fizyka a literatura współczesna

Dominika Oramus

Stan splątany to układ kwantowy dwóch lub więcej cząstek elementarnych wykazujący, jak to określał Einstein, „upiorne działanie na odległość”. Gdy dokonujemy pomiaru stanu jednej cząstki, druga „dostosowuje” do niej swoje parametry. Innymi słowy, dwa odległe i pozornie niezależne zjawiska okazują się ściśle ze sobą związane, a opis jednego z nich musi uwzględniać drugie.   W niniejszej książce termin „stany splątane” należy rozumieć jako metaforę określającą współzależność między fizyką a literaturą. Wykorzystując aparat badawczy literaturoznawstwa, autorka opisuje zależności pomiędzy fizyką a literaturą ostatnich stu lat. Genezą pracy było spostrzeżenie, że uproszczenia i skróty myślowe opisujące fizykę lub zjawiska z nią związane powracają konsekwentnie w kulturze XX wieku i później. Są wśród nich: z jednej strony rozłam intelektualny Zachodu na humanistykę i nauki ścisłe oraz osłabienie wiary w naukę i postęp, z drugiej zaś mit genialnego naukowca i jego moralnej odpowiedzialności za własne odkrycia.

Idee, które zmieniły świat. Od Einsteina i Gödla po Turinga i Dawkinsa

Jim Holt

Błyskotliwa opowieść o ekscentrycznych geniuszach i ich matematycznych, fizycznych i filozoficznych teoriach. Jim Holt, amerykański filozof i pisarz naukowy, udowadnia, że nawet o teorii względności czy teorii strun można pisać przystępnie i z poczuciem humoru. Opisuje najbardziej ekscytujące odkrycia naukowe ostatnich stuleci, takie jak mechanika kwantowa, teoria grup, teoria obliczalności Turinga i „problem decyzyjny”, liczby pierwsze i hipoteza dzeta Riemanna, teoria kategorii, topologia, fraktale, regresja statystyczna, teoria prawdy czy „krzywa dzwonowa”. Obok tych niezwykłych osiągnięć intelektualnych, autor prezentuje nieszablonowe szkice biograficzne ich twórców, zarówno tych sławnych, jak i nieco zapomnianych, którzy często wiedli niezwykle dramatyczne i niepozbawione absurdów życie. I tak: twórca współczesnej statystyki, sir Francis Galton, był wiktoriańskim zarozumialcem, który przeżył komiczne perypetie w afrykańskim buszu. Najbardziej rewolucyjny matematyk ostatniego półwiecza, Alexander Grothendieck, zakończył burzliwy żywot w Pirenejach jako cierpiący na urojenia pustelnik, zaś Kurt Gödel, największy ze wszystkich współczesnych logików, zagłodził się na śmierć z powodu paranoicznego przekonania, że istnieje powszechny spisek mający na celu otrucie go… Czy w ich metodach i nich samych było szaleństwo? Jim Holt przekonuje, że znacznie wieksze, niż mogłoby się wydawać!    Odważne, prowokujące do myślenia eseje. – „Nature”   Holt umiejętnie przechodzi od teologii przez kosmologię do poezji, wyjaśniając zjawisko iluzji czasu, narodziny eugeniki oraz tak zwanego nowego ateizmu. – „The Wall Street Journal”

Nauka i Teologia - niekoniecznie tylko na jednej planecie

Michał Heller

Gdy w gronie ludzi niezaangażowanych religijnie, pada słowo „teologia”, natychmiast pojawia się pytanie: Czy obecnie, wobec jej notorycznego konfliktu z nauką, można jeszcze mówić o teologii, która w jakimś racjonalnym sensie byłaby partnerką innych nauk?  Nawet jeżeli pytanie to nie zostaje wypowiedziane głośno, zawisa w powietrzu jako drążąca wątpliwość. Nie znaczy to jednak, że wszelkie polemiki ustały: zdaniem jednych, konflikty między teologią a nauką polegają wyłącznie na nieporozumieniach metodologicznych; zdaniem innych, dotykają istoty rzeczy i kompromitują teologię. Tak czy inaczej, istnienie konfliktów jest faktem historycznym. I zapewne pozostaną one z nami do końca dziejów zarówno nauki, jak i teologii. - Michał Heller   Ta książka jest nie tylko o tym, czy nasza teologia obowiązuje wyłącznie na naszej planecie, czy też ma wymiar kosmiczny, ale jeżeli teologia nie stawi czoła i temu zagadnieniu, to zmarginalizuje się już tu, na Ziemi. Naukowy obraz świata musi być naturalnym środowiskiem teologii. - Michał Heller

Siedem szkieletów. Historia najsłynniejszych ludzkich skamieniałości

Lydia Pyne

Ostatnie stulecie to czas intensywnego rozwoju paleoantropologii. Poszukiwania ludzkich przodków, prowadzone na czterech kontynentach, doprowadziły do odkrycia setek skamieniałości. Podczas gdy większość z tych znalezisk wiedzie cichy żywot w muzealnych kolekcjach, kilka z nich stało się znanymi na całym świecie ambasadorami nauki, ciesząc się niemal statusem celebrytów.   Dr Lydia Pyne prezentuje sylwetki siedmiu najbardziej znanych ludzkich skamielin: metrowego "hobbita" z wyspy Flores, neandertalczyka z La Chapelle, dziecka z Taung, mitycznego człowieka z Piltdown, człowieka pekińskiego, Australopithecus sediba oraz Lucy. Czerpiąc informacje z archiwów, muzeów i wywiadów, Pyne tworzy kulturową historię każdego słynnego okazu – począwszy od jego odkrycia, życia pozagrobowego jako eksponatu muzealnego, aż po wpływ na kulturę masową.   Ta fascynująca lektura przedstawia paleoantropologię w zupełnie nowym kontekście, przypominając nam o tym, jak przeszłość naszego gatunku w zadziwiający sposób wpływa na naszą obecną kulturę i wyobraźnię.   Siedem szkieletów to ważne przypomnienie, że jesteśmy gatunkiem mającym obsesję na swoim punkcie, który uwielbia wspaniałe legendy o bohaterach - "The Wall Street Journal"                                          

Spór o rozumienie

Bartosz Brożek, Michał Heller, Jerzy Stelmach

Trzech filozofów - Trzy perspektywy - Jedno pojęcie   Czym jest rozumienie? Mało jest w filozofii pytań równie doniosłych, a równocześnie wymykających się jednoznacznej odpowiedzi. Takie pytania są wymagające: zmuszają do intelektualnej pokory i ciągłego ponawiania myślowego wysiłku. Ale równocześnie narzucają się nam z wielką siłą, domagając się rozwiązania. Spór o rozumienie to próba spojrzenia na pojęcie rozumienia z trzech różnych perspektyw: filozofii inspirowanej matematyką i fizyką, filozofii uprawianej w kontekście nauk kognitywnych oraz filozofii zakorzenionej w tradycji fenomenologicznej i hermeneutycznej. Autorzy są przekonani, że „zrozumieć rozumienie“, albo przynajmniej przybliżyć się do tego celu, można tylko wtedy, gdy uwzględni się różne punkty widzenia. Zapraszają do dialogu wokół jednej z najbardziej doniosłych zagadek filozoficznych. Nawet jeśli zagadki tej nie da się w pełni rozwikłać, to być może dzięki lekturze tej książki uda się ją nieco lepiej zrozumieć.

Zaburzony umysł. Co nietypowe mózgi mówią o nas samych

Eric R. Kandel

Dlaczego matematycy przejawiają częściej cechy autystyczne? W jakim stopniu moralne decyzje są uwarunkowane przez biologię? Czy psychoterapia może zmieniać strukturę układu nerwowego? W jaki sposób indywiduale poczucie "ja" wyłania się z fizycznej materii mózgu?   To tylko niektóre z kwestii, jakie w swojej najnowszej książce porusza noblista, jeden z pionierów współczesnej neuronauki, profesor Eric R. Kandel. Szczegółowo opisuje zakłócenia procesów mózgowych, skutkujące trapiącymi ludzkość zaburzeniami, takimi jak: autyzm, depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, schizofrenia, choroby Alzheimera i Parkinsona czy zespół stresu pourazowego. Kandel przybliża każde z tych zaburzeń, podaje historię ich diagnozowania i metod leczenia oraz omawia najnowsze badania z zakresu genetyki, neurochirurgii i farmakologii. Przekonuje, że badając zakłócenia pracy mózgu, pogłębimy swoją wiedzę o myśleniu, odczuwaniu, pamięci i kreatywności każdego z nas, a dogłębne zrozumienie zaburzeń pozwoli zmierzyć się z wielkim pytaniem, w jaki sposób miliardy neuronów generują świadome "ja". Przystępnie napisana, fascynująca lektura. – "The Washington Post"

Matryca. Jak DNA programuje nasze życie

Robert Plomin

W „Matrycy” profesor Robert Plomin, pionier genetyki behawioralnej, czerpiąc z naukowego dorobku całego życia, argumentuje, że DNA jest najważniejszym czynnikiem modelującym to, kim jesteśmy. Nasze rodziny, szkoły i środowisko są ważne, ale nie wpływają na nas w takim stopniu, co geny. To dlatego, dowodzi Plomin, nauczyciele i rodzice, zamiast próbować popychać dzieci w różnych kierunkach, powinni zaakceptować je takimi, jakimi są. Nawet wybierane przez nas otoczenie i wydarzenia odciskające na nas największe piętno, od rozwodu po uzależnienia, do pewnego stopnia wynikają z naszych genetycznych predyspozycji. Dzięki rewolucji DNA już niedługo na podstawie samego kodu genetycznego od momentu urodzenia będziemy w stanie przewidzieć, kim staniemy się w przyszłości.

Wielki spektakl na niebie. Osiem wizji wszechświata od starożytności do naszych czasów

Marco Bersanelli

Marco Bersanelli, wybitny włoski astrofizyk, prowadzi nas przez osiem kolejnych wizji kosmosu, od wyobrażeń budowniczych Stonehenge, aż do współczesnej koncepcji wszechświata. Z tej fascynującej książki dowiemy się o mapach, które ujawniają zaskakujące intuicje starożytnych, geniuszu wizji Dantego oraz o głębokich zmianach dokonanych w mentalności naukowej i kulturze europejskiej XVI i XVII wieku. Autor wnikliwie opisuje historię naukowego postępu kreśląc obrazy, które z casem stają się bardziej szczegółowe i precyzyjne – koncepcję Keplera, który opracował prawa uporządkowanego tańca planet wokół Słońca, Newtona, który opisał zestaw ruchów niebieskich i ziemskich za pomocą jednego równania matematycznego, aż do rewolucyjnej architektury czasoprzestrzennej Einsteina.   W książce Marca Bersanellego przygoda rozpoczęta dwadzieścia tysięcy lat temu od obserwacji niebieskiego widowiska staje się prawdziwie epicką opowieścią. To emocjonująca historia, która rozgrywa się wokół wiecznego poszukiwania przez człowieka odpowiedzi na zagadkę jego pochodzenia.

Kiedy dziecko czuje ból. Wskazówki dla rodziców i opiekunów

Rachel Rabkin Peachman, Anna C. Wilson

Jakie znaczenie dla dziecka ma doświadczenie bólu - od zastrzyku do złamania dużej kości? Jak nauczyć je radzić sobie z bólem? Jak możemy pomóc? Bez względu na to, czy należysz do rodziców, dziadków, pracowników służby zdrowia, nauczycieli, czy dowolnej innej grupy opiekunów, masz szansę wpływać na to, w jaki sposób dziecko będzie reagować na ból i sobie z nim radzić. Już sama Twoja obecność jest nieocenioną pomocą, ale możesz więcej! Książka Kiedy dziecko czuje ból powstała właśnie po to, żeby pomóc Ci w tym niełatwym zadaniu. Znajdziesz w niej opisy różnych doświadczeń bólu i reakcji na nie oraz, przede wszystkim, dowiesz się, jak w takich momentach wspierać swoje dziecko oraz jak nauczyć je odpowiedniego radzenia sobie z bólem. Jeśli kiedykolwiek czułeś się bezsilny lub nie byłeś pewny, jak zareagować na dziecięcy ból - ta książka jest właśnie dla Ciebie.

Elementy. Teoria proporcji i podobieństwa

Euklides

Elementy Euklidesa są arcydziełem literatury matematycznej i najważniejszą pracą naukową wszech czasów. Do dziś na świecie ukazało się ponad 1000 edycji tego dzieła. Jedynie Biblia miała większą ilość wydań. Praca Euklidesa nie zachowała się w oryginale, lecz w późniejszych przekazach. Jednym z najstarszych są fragmenty zapisane na papirusie z ok. I wieku n.e. i znalezione w Oxyrhynchus. Za pierwszego wydawcę Elementów (ok. 364 rok) uznaje się Teona z Aleksandrii. Na początku IX wieku grecki tekst został przetłumaczony na język arabski. W 1120 roku Elementy przełożono z języka arabskiego na łacinę. W 1482 roku ukazała się pierwsza edycja drukiem oparta na łacińskim opracowaniu Campanusa z Novary z 1260 roku. W latach 1883–1888 duński uczony Johanne Luise Heiberg opublikował wydanie Euclidis Elementa, które wciąż uznawane jest za klasyczne. Elementy składają się z 13 ksiąg. Z uwagi na zakres materiału są one zwyczajowo dzielone na osiem grup: Księgi I–IV to geometria figur na płaszczyźnie, Księga V – teoria proporcji "wielkości", Księga VI – teoria figur podobnych, Księgi VII–IX – arytmetyka, Księga X – klasyfikacja niewymierności, Księga XI – geometria brył, Księga XII – metoda wyczerpywania, Księga XIII – bryły platońskie. Od strony matematycznej, metodologicznej i filozoficznej najpełniej poznana jest geometria Euklidesa i odpowiednio ta część Elementów jest uznawana za antyczny wzór metody aksjomatycznej. Zwieńczeniem matematycznego kunsztu Euklidesa jest Księga V. "Wielkość", "stosunek", "proporcja", "wielokrotność" to pojęcia, z których Euklides stworzył teorię spełniającą w matematyce greckiej taką funkcję, jaką we współczesnej matematyce pełnią liczby rzeczywiste. Poznając teorię "wielkości", poznajemy centralne pojęcie matematyki i filozofii greckiej. Teoria "wielkości" stanowi fundament teorii figur podobnych rozwiniętej w Księdze VI. Podobieństwo figur to kod, którym posługuje się ludzkość od ponad dwóch tysięcy lat. Tym dwóm księgom poświęcona jest niniejsza praca, zawierająca pierwszy polski przekład z języka greckiego oraz komentarz autorstwa Piotra Błaszczyka i Kazimierza Mrówki. "Mówi się, że w tym samym stosunku są wielkości pierwsza do drugiej i trzecia do czwartej, gdy te same wielokrotności pierwszej i trzeciej jednocześnie przekraczają, są jednocześnie równe lub jednocześnie mniejsze od tych samych wielokrotności drugiej i czwartej, wziętych w odpowiedniej kolejności, zgodnie z dowolnym mnożeniem każda z dwóch każdej z dwóch" Euklides, Elementy, definicja V.5 "Trójkąty i równoległoboki pod tą samą wysokością są jeden do drugiego jak ich podstawy". Euklides, Elementy, twierdzenie VI.1 1. Punkt jest tym, co nie ma części. 2. Linia zaś to długość bez szerokości. 3. Krańcami zaś linii są punkty. 4. Linia prosta jest tym, co leży równo względem punktów na niej. 5. Powierzchnia zaś jest tym, co ma tylko długość i szerokość. Euklides, Elementy, Księga I, Definicje. 

Wyobrażone życie

James Trefil, Michael Summers

Życie wyobrażone jest książką dla każdego, kto chce się dowiedzieć, jak realia naszego wszechświata mogą okazać się znacznie dziwniejsze niż fikcja. Autorzy piszą: Patrzymy na typowe egzoplanety i próbujemy dowiedzieć się, w jaki sposób podstawowe zasady rządzące rozwojem życia działałyby w środowisku każdego z nich. Pytamy, jak, gdzie i jakie rodzaje życia mogą się rozwinąć na tych światach, a następnie spekulujemy, w jaki sposób mogłaby tam powstać zaawansowana cywilizacja technologiczna. Wbrew pozorom dzieło Treffila i Summersa jest mniej spekulatywne niźli sami autorzy deklarują, a liczne tezy, koncepcje, hipotezy jakimi raczą nas w książce autorzy poparte są silnymi naukowymi podstawami. To książka wyjątkowa także dlatego, że w sposób niezwykle ciekawy wyjaśnia paradoks Fermiego, ale także…hipotezę Star Trek. Jedna z tych pozycji która „uczy bawiąc, i bawi ucząc” traktując jednak kosmiczną materię z należnym jej szacunkiem.   Trefil i Summers, odpowiednio fizyk i planetolog, z George Mason University, spędzają kilka pierwszych rozdziałów, zapewniając przegląd nauk o życiu poza Ziemią, od astronomii po biologię. Ale zabawa zaczyna się naprawdę, kiedy badają szereg hipotetycznych światów i ich zdolność do podtrzymywania życia.  - The Space Review

Korea. Nowa historia południa i północy

Ramon Pacheco Pardo, Victor Cha

Historia dwóch Korei od końca XIX wieku aż do czasów współczesnych Korea Południowa jest dobrze funkcjonują demokracją, dziesiątą gospodarką na świecie, liderem high tech i jednym z najchętniej odwiedzanych przez turystów państw azjatyckich. Jej kultura przeżywa prawdziwy rozkwit, o czym świadczy Oscar za najlepszy film dla Parasite, wysoka oglądalność seriali takich jak Squid Game czy Niezwykła prawniczka Woo i ogromna popularność światowego hitu Gangnam Styl oraz zespołów k-popowych (między innymi BTS i Blackpink). Natomiast Korea Północna jest położonym w bogatym regionie biednym krajem rządzonym przez autorytarny reżim dyktatora Kim Dzong Una. Dysponuje arsenałem broni jądrowej i rakiet dalekiego zasięgu, który budzi niepokój na całym świecie. Jakie okoliczności doprowadziły do tego, że jeden naród, połączony wyjątkową historią, żyje w tak różnych warunkach? Czy kiedyś nastąpi kres tego podziału? Czy zjednoczenie dwoch Korei jest możliwe?