"Klucze od Echa". Osobność. Wiersze

Cyprian Norwid

Norwid nie chciał być wieszczem. Inaczej projektował powołanie poety. Inaczej czuł i wypracował sobie własny idiom poetyckiej mowy. Wiedział, że tą decyzją skazuje się na osobność. Ale jego osobność niesłusznie utożsamia się z samotnością. Nie jest samotny, kto pragnie zrozumieć. Pojąć epokę i społeczeństwo, do którego należy.  Jak streścić to zadanie? Poeta to ten, który widzi głębiej i dalej. Ponieważ widzi głębiej, jest po trosze sędzią. Ponieważ widzi dalej, jest organizatorem wyobraźni narodowej. Jego działanie jest dyskretne i niedoraźne. Pisał dla późnych wnuków, którymi my jesteśmy. Zamiast prowadzić, wybrał los kogoś, kto się najgłębiej w kulturze polskiej zastanawia. I sam żąda dla siebie zastanowienia. Testuje każde kolejne pokolenie, czy jest do tego zdolne. Posiadł bowiem klucze od Echa. Jego myśl jednostkowa, osobna, domaga się konfrontacji. Jedną z takich prób jest i niniejsza książka. Czytamy go, czasem go śpiewamy. Myślmy Norwidem.                                                                                                                                                                      Eliza Kącka

Inne pojęcia estetyki

Grzegorz Sztabiński

O czym jest książka Inne pojęcia estetyki? Tytuł nie pozostawia wątpliwości – jest to książka o innych pojęciach estetyki. Autor próbuje spojrzeć na problemy współczesnej estetyki z punktu widzenia stosowanych w niej pojęć. Jednoznacznie i zdecydowanie deklaruje, że jego książka nie jest jednak słownikiem pojęć, lecz zapisem żywej refleksji nad terminami stosowanymi w estetyce, ich swoistością oraz wciąż dziejącą się historią.      Fragment recenzji prof. dr hab. Romana Kubickiego   Monografia jest dobrym kompendium wiedzy o sztuce i estetyce neoawangardy. Sztabiński przeżył i doświadczył jako artysta i teoretyk wspomnianego czasu i widać to w wielu miejscach książki. Pod tym względem, jako komasacja tych dwóch aspektów jest to monografia wyjątkowa.     Fragment recenzji Sidey’a Myoo (prof. dr hab. Michał Ostrowicki)       Grzegorz Sztabiński – emerytowany profesor zwyczajny Uniwersytetu Łódzkiego (filozofia, historia sztuki), profesor zwyczajny w Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi, gdzie kieruje Katedrą Teorii i Historii Sztuki oraz prowadzi Pracownię Kompozycji Intermedialnej na Wydziale Sztuk Wizualnych. Opublikował książki Problemy intelektualizacji sztuki w tendencjach awangardowych (Łódź 1991), Dlaczego geometria? Problemy współczesnej sztuki geometrycznej (Łódź 2004), Inne idee awangardy. Wspólnota, wolność, autorytet (Warszawa 2011). Dla wydawnictwa UNIVERSITAS zredagował wybory pism estetycznych Władysława Strzemińskiego (Kraków 2006) i Tadeusza Pawłowskiego (Kraków 2010). Wydał słownik artystów Imiona własne sztuki łódzkiej. Współczesne malarstwo, grafika, rzeźba i twórczość intermedialna (Łódź 2008). Od 1999 roku jest redaktorem naczelnym rocznika „Art Inquiry. Recherches sur les arts”.  Jako artysta zajmuje się malarstwem, rysunkiem, sztuką instalacji i sporadycznie sztuką performance; jego prace były pokazywane na wielu wystawach indywidualnych i zbiorowych (np. São Paulo Art Biennial, 1979; the International Triennial of Drawing in Wrocław, 1978, 1981, 1988, 1992, 1995; Third International Symposium of Performance Art, Lyon 1981; the Symposium of Systematic and Constructive Art in Madrid, 1989; Język geometrii – półwiecze przemian, MCSW Elektrownia, Radom 2016).  

Strategie komunikacyjne osób dwujęzycznych. Na przykładzie polszczyzny odziedziczonej w Niemczech

Anna Żurek

Niniejszej publikacji przyświecają dwa cele. Pierwszym z nich jest krytyczne omówienie dotychczasowych badań nad polszczyzną osób wczesnodwujęzycznych, tj. przedstawicieli drugiego pokolenia polskich emigrantów, określanych mianem użytkowników języka polskiego jako odziedziczonego. Drugi zaś cel obejmuje rozpoznanie, opis i klasyfikację stosowanych przez nich strategii komunikacyjnych. Są one definiowane jako zamierzone działania werbalne podejmowane przez osoby dwujęzyczne w obliczu trudności z wyrażeniem intencji komunikacyjnej spowodowanych ich deficytami leksykalnymi.   Praca Anny Żurek na temat strategii komunikacyjnych osób wczesnobilingwalnych w Niemczech zapełnia lukę w polskich badaniach ze względu na przedmiot badań, a także wybór grupy respondentów. O doniosłości podjętej problematyki świadczy również wskazanie perspektyw dalszych dociekań zarówno w aspekcie językoznawczym, jak i dydaktycznym. Z recenzji prof. dr hab. Elżbiety Sękowskiej

Fotografia. Między dokumentem a sztuką współczesną

André Rouillé

Fotografia, która przez długi czas była uważana jedynie za narzędzie, z którego się korzysta, obecnie można podziwiać w galeriach i muzeach jako dzieło sztuki samo w sobie. Pojawia się w momencie rozkwitu wielkich metropolii, ekonomii monetarnej, industrializacji i demokracji. Była zatem z początku obrazem społeczeństwa kupieckiego, najlepiej potrafiła je udokumentować i aktualizować jego wartości. O ile jednak odpowiadała nowoczesnemu przemysłowemu społeczeństwu, to dziś ciężko jej spełnić wszystkie potrzeby społeczeństwa informacji, bazującemu na sieci cyfrowej. Fotografia jest więc przedmiotem tej książki: w swej różnorodności form, od dokumentu po sztukę współczesną, w swej historyczności: od jej początków w połowie XIX wieku, aż po stworzenie "sztuki fotograficznej", co pozwala autorowi na rozróżnienie "sztuki fotografii" od "fotografii artystów".

Modernizm artystyczny i powtórzenie. Próba reinterpretacji

Tomasz Załuski

Często przyjmuje się, że modernizm artystyczny ukonstytuował się w opozycji do powtórzenia, że zyskał tożsamość dzięki wykluczeniu go ze wszystkich swych sfer, rządzonych nakazem inwencji oraz kreacji tego, co nowe. Punktem wyjścia książki Modernizm artystyczny i powtórzenie. Próba reinterpretacji jest pytanie o to, czy wykluczenie powtórzenia w sztuce nowoczesnej było i - co ważniejsze - w ogóle mogło być efektywne. W oparciu o inspiracje płynące z filozofii Deleuze'a i Derridy, jak również ze współczesnego dyskursu estetycznego autor rozwija projekt "heurystyki powtórzenia", ukazując powtórzenie - zawsze paradoksalnie powiązane ze zdarzeniem różnicy bądź inności - jako konstytutywny wymiar kluczowych praktyk i zagadnień modernizmu. Odkrycie wielości różnorodnych, jednostkowych postaci powtórzenia pociąga za sobą reinterpretację takich choćby zagadnień, jak rewolucja modernistyczna, unizm czy sztuka in situ. W efekcie pozwala spojrzeć w odmienny sposób na modernizm jako wewnętrznie złożone dziedzictwo, którego przyszłość pozostaje dziś do rozstrzygnięcia bądź teź wynalezienia.     Tomasz Załuski - ukończył historię sztuki i filozofię na Uniwersytecie Łódzkim. Pracownik Zakładu Teorii i Historii Sztuki w Akademii Sztuk Pięknych im. W. Strzemińskiego w Łodzi. Autor i tłumacz tekstów poświęconych m.in. współczesnej filozofii francuskiej oraz sztuce modernistycznej i współczesnej.  

Ramiona Antajosa. Z teorii i historii regionalizmu literackiego w Polsce

Małgorzata Mikołajczak

Tematem książki jest regionalizm literacki w Polsce. Autorka trojako oświetla zagadnienia z tego kręgu, rozpatrując je w perspektywie historycznej i teoretycznej oraz w ujęciu interpretacyjnym. Pisze o rozwoju idei regionalistycznej, omawia problemy badawcze, które towarzyszą literackiej regionalistyce, analizuje wybrane tematy literatury regionalnej, a w zakończeniu przygląda się wątkom regionalnym w twórczości Czesława Miłosza i Zbigniewa Herberta. Jej rozpoznania wyrastają z prac nad międzyuczelnianym projektem „Nowy regionalizm w badaniach literackich”. Tytuł książki – wzięty z eseju Antajos Herberta – nawiązuje do mitu o Anteuszu, który jest nazywany „regionalistycznym”. Anteusz to figura synowskiego związku z ziemią, ale także figura klęski w starciu z Herkulesem – te wcielenia wyznaczają bieguny regionalistycznej refleksji i patronują dwóm narracjom obecnym w badaniach nad literaturą regionalną: tellurycznej i konfrontacyjnej. Tytułową metaforę można odnieść również do zainteresowania, jakim cieszy się dziś regionalizm: pod wpływem „mody na regionalizm”, a także przemian kulturowych oraz nowych orientacji w naukach humanistycznych i społecznych wzbogaca się (i zmienia) obszar problemów badawczych – Ramiona Antajosa próbują objąć i ukazać to bogactwo. Jestem przekonana, że wartościowe, potrzebne i oczekiwane opracowanie Małgorzaty Mikołajczak zostanie zauważone, będzie źródłem inspiracji do kolejnych naukowych poszukiwań i impulsem do dyskusji. […] Autorkę interesuje regionalizm jako idea, problem badawczy i literatura bądź praktyka kulturowa. Dzięki takiemu uporządkowaniu treści regionalizm został ukazany w sposób wieloaspektowy, z różnych punktów widzenia. […] Lektura przygotowanej publikacji przekonuje o tym, że Autorka jest badaczką zaangażowaną, autentycznie przejętą ideami regionalnym. Przedstawione analizy są rzetelne, dobrze umocowane w stanie badań, a argumentacja jest przekonująca. Małgorzata Mikołajczak trafnie diagnozuje i nazywa problemy badawcze, mnoży propozycje problematyzacji zagadnień regionalnych, wchodzi w niuanse. W kolejnych szkicach do głosu dochodzi historyk, teoretyk i praktyk nowego regionalizmu, gdyż w tak różnych rolach spełnia się badaczka. Rola tego tomu w serii wydawniczej „Nowy regionalizm w badaniach literackich” będzie nie tylko niezwykle ważna, ale też fundamentalna dla tej serii. Z recenzji prof. dr hab. Elżbiety Dutki Małgorzata Mikołajczak – prof. dr hab., kierowniczka Zakładu Literaturoznawstwa w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego, członek Komitetu Nauk o Literaturze PAN, autorka monografii poświęconych poezji Urszuli Kozioł i Zbigniewa Herberta, a także autorka i współredaktorka monografii dotyczących literackiego regionalizmu. W latach 2013–2017 kierowała międzyuczelnianym zespołem realizującym projekt „Regionalizm w badaniach literackich: tradycja i nowe orientacje”. Jest redaktorką naukową serii „Nowy regionalizm w badaniach literackich”.  

Sprawiedliwość na końcu języka. Czytanie Waltera Benjamina

Adam Lipszyc

Komentarz prof. Piotra Śliwińskiego: „Walter Benjamin jest w humanistyce współczesnej legendą, inspiracją, wyzwaniem. To wyzwanie podjął Adam Lipszyc w książce tyleż uczonej, co się zowie akademickiej, a jednocześnie pod wieloma względami literackiej. „Sprawiedliwość na końcu języka” nie tylko objaśnia myśl filozofa, eseisty, pisarza, ale – objaśniając – stara się zachować jej głęboką nieoczywistość. Lipszyc chce więc i wytłumaczyć i zachować pewien rodzaj ciemności, czy tajemniczości, ukrytej w dziele autora „Pasaży”. To stawia go przed nieomal kwadraturą koła, czyni artystą – umożliwić i ocalić Benjaminowskie niemożliwości. W rezultacie wykład jako całość imponuje klarownym układem, w trakcie zaś czytania mamy wrażenie, że badacz jak pisarz wykonuje wspaniałą pracę na własnym językiem.”   W niniejszej książce proponuję całościową lekturę dzieła Waltera Benjamina. W swojej rekonstrukcji kładę szczególny nacisk na rolę, jaką w tej myśli odgrywa tradycja żydowskiego, apokaliptycznego mesjanizmu. Staram się też jednak pokazać, że same teologiczne zainteresowania Benjamina paradoksalnie wspierały sekularyzacyjne tendencje w jego myśleniu. Jako dwa ogniska owej szczególnej elipsy, jaką tworzy filozofia Benjamina, identyfikuję jego ekscentryczną koncepcję języka oraz jego myślenie o mesjańskiej sprawiedliwości wobec tego, co pojedyncze. Z tej perspektywy całe różnorodne dzieło Benjamina odsłania się jako katalog eksperymentalnych modeli sprawiedliwych działań mesjańskich, działań podejmowanych w medium języka gwoli oswobodzenia pojedynczości spod władzy żywiołu immanencji, który Benjamin określa mianem mitu. Próbuję uporządkować i poddać ocenie te modele, konfrontując je ze sobą nawzajem, a także z alternatywnymi rozwiązaniami innych myślicieli współczesnych – zarówno tych korzystających z elementów tradycji mesjańskiej, jak i tych zakorzenionych w tradycji, która stanowi drugie najistotniejsze źródło ożywczych pomysłów we współczesnej filozofii, czyli tradycji psychoanalitycznej. Adam Lipszyc

Fakty i mity o jednym procencie podatku. Odpis podatkowy w procesie kreowania społeczeństwa obywatelskiego

Grażyna Piechota

„Recenzowana praca stanowi cenne źródło informacji o finansowaniu organizacji społeczeństwa obywatelskiego w Polsce z 1% podatku od dochodów osobistych. Ważnym ustaleniem pracy jest zwrócenie uwagi, że mechanizm 1%  w znacznie mniejszym stopniu niż to zakładano w rozwiązaniu ustawowym jest sposobem budowania społeczności. Interesującym ustaleniem badawczym Autorki, które z pewnością będzie przydatne organizacjom obywatelskim próbującym pozyskiwać fundusze z ofiarności społecznej jest fakt, iż najskuteczniejszym mechanizmem komunikacji z otoczeniem badanych organizacji okazały się działania z zakresu public relations, a nie marketing społeczny. Autorka w przejrzysty sposób przedstawiła też regulacje ustawowe nt. form rządzenia partycypacyjnego na szczeblu lokalnym w Polsce. Szczególnie wartościowe są przykłady dot. inicjatywy uchwałodawczej i zróżnicowania warunków włączania osób i organizacji społeczeństwa obywatelskiego przez organy władzy samorządowej do partycypacyjnego rządzenia. Recenzowana praca stanowić będzie z pewnością lekturę bardzo użyteczną dla badaczy społeczeństwa obywatelskiego, władz publicznych i praktyków uczestniczących w działalności zrzeszeń obywatelskich.”  Z recenzji prof. Ewy Leś   „Recenzowana monografia reprezentuje wysoki poziom merytoryczny i metodologiczny, co świadczy o tym, iż Autorka jest kompetentna w materii, którą analizuje i opisuje. Cały problem jest ważny społecznie./…/ Przedłożona praca wnosi wiele nowego do naszej dotychczasowej wiedzy o 1 procencie podatku i o samych organizacjach pożytku publicznego, które w ten sposób starają się pozyskać środki na swoją działalność. Wiadomo, że jest to problem nieco kontrowersyjny z punktu widzenia polityki społecznej. Wykład Autorki ma charakter obiektywny, jest kompetentny i napisany stosunkowo prostym, zrozumiałym językiem. /…/ Praca zawiera bardzo dużo danych faktograficznych (tabele, wykresy), ale także Autorka potrafi wyciągać ogólniejsze wnioski, dokonując konkluzji i typologii. Bardzo cenną częścią pracy są samodzielnie wykonane badania empiryczne dostarczające sporo interesującego materiału.” Z recenzji prof. Stanisława Michalczyka Grażyna Piechota - doktor nauk humanistycznych, prawniczka, socjolożka. Adiunkt na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Zainteresowania naukowe koncentruje między innymi wokół problematyki społeczeństwa obywatelskiego oraz lokalnego komunikowania publicznego i politycznego. Studia doktoranckie odbyła w Instytucie Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk w Warszawie oraz na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Absolwentka studiów podyplomowych z zakresu: Doradztwa Podatkowego (Szkoła Doradców Finansowych, Kraków 1996), Zarządzania Finansami Przedsiębiorstw (Akademia Ekonomiczna, Katowice 1997) oraz Marketingu Politycznego (Uniwersytet Śląski, Katowice 2004). Członkini European Communication Research and Education Association (ECREA) i Polskiego Towarzystwa Komunikacji Społecznej. Odbyła staże naukowe w Pradze, w Dreźnie oraz w Berlinie. Autorka monografii „Szkoła w kryzysie versus media”, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2010 oraz „/Nie/ład komunikacyjny w demokracji lokalnej. Komunikowanie polityczne w budowaniu lokalnego społeczeństwa obywatelskiego”, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice 2011.  

Kraina wielu bogów. Meksyk - Gwatemala - Kostaryka

Iwona Żelazowska

a pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że książka ta jest rodzajem dziennika z podróży. W rzeczywistości autorce udaje się przedstawić bardzo głęboką kosmowizję trzech krajów, które stanowią znaczną część Ameryki Hiszpańskiej. To, co prezentuje, naznaczone jest symboliką, mitologicznym przedstawieniem, głębokimi znaczeniami kulturowymi, wzorcami życia itp. opisywanych krajów. Tytuł jest adekwatną metaforą tego, co znajdziemy w książce. z recenzji dr. hab. Carlosa Dimeo Alvareza, prof. ATH Radosne Święto Zmarłych, kult Świętej Śmierci, szamani i ich rytuały, to tylko niektóre współczesne zjawiska kulturowe opisane przez autorkę. [...] Kraina wielu bogów. Meksyk, Gwatemala, Kostaryka to zbiór barwnych osobistych doświadczeń i rzetelnej wiedzy historycznej. To długa podróż, niejednokrotnie przez tysiąclecia, która uzmysławia, jak trudno jest mówić o współczesnej kulturze krajów latynoame-rykańskich, pomijając ich prekolumbijską przeszłość i okres konkwisty. dr hab. Maria Korusiewicz, kulturoznawca Iwona Żelazowska (wcześniej: Iwona Szafrańska) - absolwentka Akademii Muzycznej we Wrocławiu, krytyk muzyczny, dziennikarka, pasjonatka podróży. Miłośniczka i propagatorka kultur latynoamerykańskich. Od kilku lat prowadzi cykliczne "Spotkania z podróżą", w trakcie których opowiada o Meksyku, krajach Ameryki Środkowej i Południowej. Współpracowała z radiem, telewizją oraz prasą, m.in z takimi tytułami jak: "Ruch Muzyczny", "ARKADIA", "Res Publica Nova", "Suplement", "Miesięcznik Społeczno-Kulturalny ŚLĄSK", "Kwartalnik Kulturalny OPCJE", w którym sprawowała funkcję szefa działu muzycznego. Pomysłodawca, wydawca i redaktor naczelny pisma "DYSONANSE", poświęconego muzyce XXI wieku oraz innym sztukom. Obecnie współpracuje z "Magazynem Historycznym MÓWIĄ WIEKI" oraz "Magazynem Popularnonaukowym ARCHEOLOGIA ŻYWA".

Teka Stańczyka

Andrzej Dziadzio

Stańczycy w społecznej świadomości występują jako symbol postawy lojalizmu wobec austriackiego zaborcy. Kojarzeni są z grupą rządzącą Galicją w II połowie XIX wieku, której polityczne credo miało się sprowadzać do słynnej frazy „Przy Tobie, Najjaśniejszy Panie, stoimy i stać chcemy”. Zapomina się natomiast o tym, że młodzi krakowscy konserwatyści przekonali Polaków do myślenia o narodowej przyszłości w kategoriach realizmu politycznego. Polityczną edukację społeczeństwa polskiego rozpoczęli właśnie Teką Stańczyka. Obecne pierwsze krytyczne wydanie Teki Stańczyka proponuje powrót do źródeł XIX – wiecznego sporu  o kształt polskiej polityki i obronę interesów narodowych. Teka Stańczyka powstała w okresie tworzenia się w Austrii systemu rządów konstytucyjnych i liberalnych. W jej treści czytelnik znajdzie zatem wątki ideowej konfrontacji między doktryną konserwatywną a liberalną w sferze polityki, religii i kultury. Z tych względów Teka Stańczyka, mimo czasami nieraz trudnej formy przekazu, zasługuje na wnikliwą lekturę.  

"Wiem, o co ci chodziło...". Przeszłość jest moją ojczyzną. Wiersze

Antoni Słonimski

Był osobowością fascynującą. Harmonijnie łączył temperament warszawiaka z manierami długoletniego mieszkańca Londynu; wielbiciel Żeromskiego współżył w nim zgodnie z entuzjastą Wellsa, którego po wojnie wyparł Orwell. Patriota i kosmopolita, socjalista i liberał, liryczny poeta i autor felietonowych dowcipów. Niepodległość Polski, sprawiedliwość społeczna, wolności i prawa człowieka oraz odwaga i humor ― ten stop cech i wartości składał się na duchowe wyposażenie Słonimskiego. Bardzo świadom swej tożsamości, obrońca tradycji narodowych szedł z duchem czasu. Pozwalało mu to zrozumieć nowy sens społecznej misji Kościoła, ale także wiersze poetów mojej generacji ― Barańczaka, Krynickiego, Zagajewskiego. Głosił zasadę partnerskiego kompromisu z władzą, ale w sytuacjach granicznych bywał twardy jak skała. Patos przeplatał ironią, a przyrodzoną kąśliwość języka łączył z wielką ludzką dobrocią. Był jednym z ostatnich przedstawicieli wspaniałego plemienia niepokonanej polskiej inteligencji, którzy deklarowali za Kantem, że „niebo gwiaździste nade mną, a prawo moralne we mnie”. Jeśli wszakże przyjrzeć się uważnie dokonaniom tych ludzi, to łatwo spostrzec, że postępowali tak, jakby ― wedle określenia Pana Antoniego ― mieli prawo moralne ponad sobą, a niebo gwiaździste w sobie. Niebo gwiaździste, na którym szukam nieraz znaku, pozdrowienia, rady od Pana Antoniego. Adam Michnik

Fantazmat zróżnicowany. Socjologiczne studium przemian tożsamości gejów

Jacek Kochanowski

Książka zawiera rozległą analizę kulturowych aspektów seksualności i homoseksualności, wpisując się w szerokie tło przemian kulturowych i rozwoju myśli humanistycznej XX wieku. Głównym źródłem inspiracji, a zarazem przedmiotem krytycznej analizy jest dla autora myśl Michela Foucault oraz kontynuacje francuskiego poststrukturalizmu. Jacek Kochanowski przedstawia problematykę tożsamości seksualnej z perspektywy socjologicznej oraz ewolucję sposobów definiowania fenomenu homoseksualności w teorii społecznej i praktyce badawczej. Skupia się na społecznej teorii queer, jednej z awangardowych koncepcji współczesnej socjologii Zachodu, wpisującej się w szerszy paradygmat tzw. cultural studies, która zakłada obecność hetero-normy, determinującej naznaczanie i wywołującej wrogość wobec rozmaitych zachowań seksualnych. Posługując się kategorią derridiańskiej różni, a także inspirując się pracami Marii Janion, autor poddaje analizie dekonstrukcyjnej zróżNICowane światy, wewnątrz których buduje się i rozpada gejowska (nie)tożsamość. Książka jest wysokiej jakości skanem.  

Wybór pism estetycznych (Stanisław Brzozowski)

Stanisław Brzozowski

Tadeusz Szkołut, Estetyka Stanisława Brzozowskiego WYBÓR PISM ESTETYCZNYCH STANISŁAWA BRZOZOWSKIEGO   1. KULTURA - SPOŁECZEŃSTWO - HISTORIA [Rzeczywistość kultury w perspektywie „filozofii krytycznej"} Nasz „ja" i historia Kultura i życie [Od kultury „cząstkowej" do kultury „całkowitej"]   2. MŁODZIEŃCZE PRACE KRYTYCZNE: W WALCE O NOWĄ SZTUKĘ DLA NOWEGO SPOŁECZEŃSTWA My młodzi Tu l'as soulu, Georges Danin...[Anachroniczność pisarstwa Sienkiewicza] (fragment) Henryk Sienkiewicz i jego stanowisko w literaturze współczesnej (fragmenty) Współczesne kierunki w literaturze współczesnej (fragment) Maurycy  Maeterlinck. Z powodu wystawienia Monny Vanny w Warszawie [Immoralistką jest w istocie swej twórczość"] (fragment) Sztuka i społeczeństwo [Sztuka - „korektyw życia społecznego"] (fragmenty) Teatr współczesny i jego dążności rozwojowe [Znaczenie teatru w kulturze] (fragmenty) O nowej sztuce [Zadania sztuki w perspektywie „indywidualizmu bezwzględnego"] (fragmenty) Miriam [Sztuka jako „wielka antycypacja"](fragmenty)   3. „WSPÓŁCZESNA KRYTYKA LITERACKA W POLSCE" [FILOZOFICZNO-ESTETYCZNE PRZESŁANKI I KONKLUZJE KRYTYKI LITERACKIEJ] Sprawdziany i metody krytyki Subiektywizm i obiektywizm Sztuka i krytyka Drogi krytyki, jej typy i odmiany Zadania krytyki wobec literatury istniejącej i tej, która powstaje (fragment) Mitologia estetyczna: - Miriam [Zmistyfikowana świadomość estetyczna] Kilka słów z teorii powieści [Forma epicka a forma dramatyczna]   4. TRAGIZM W ŻYCIU I JEGO RÓŻNORAKIE MANIFESTACJE W SZTUCE [Teatr jako „samopoznanie ludzkości"] (fragmenty) [Istota tragedii] (fragment) Stanisław Przybyszewski [Jako wyraziciel dehumanizacji życia nowoczesnego] Styl Ibsena [„Żal po tragedii] Dzieje grzechu Stefana Żeromskiego [Odpowiedzialność człowieka za swe życie jako tragiczna zdobycz nowoczesności] (fragment) [Tragiczna zguba pięknego człowieka] ( fragment) [Rzeźba jako wyraz tragicznej wolności człowieka nowoczesnego] (fragment)   5. HUMOR I PRAWO [HUMOR JAKO ZASADA LITERATURY ANGIELSKIEJ] Humor i prawo [Humor jako zasada literatury angielskiej] (fragment)   6. „PAMIĘTNIK" [ FRAGMENTY ESTETYCZNE] [Poezja i „zmysł historyczny"] [Poezja jako „twórcza autodefinicja człowieka"] [Krytyka literacka - analiza żywej tradycji] [Styl epoki i jego ekspresja w literaturze] [Słowo - jedyna rzeczywistość człowieka  - nie istniej poza historią] [Estetyczne usprawiedliwienie artyzmu"] [Styl - kultura uwewnętrzniona przez jednostkę] [Etyczność wpisana w strukturę ludzkiego świata społeczno-historycznego]   7. AFORYZM O KRYTYKU, TWÓRCY I KULTURZE ARTYSTYCZNEJ Aforyzm o krytyku, twórcy i kulturze artystycznej [wybór]   Bibliografia

Polska, Rosja, marksizm. Prace wybrane, tom 4

Andrzej Walicki

KLASYCY WSPÓŁCZESNEJ POLSKIEJ MYŚLI HUMANISTYCZNEJ   SPIS  TREŚCI Część I „Filozofia narodowa” i początek sporu o samookreślenie i powołanie inteligencji polskiej „Rosyjski socjalizm” Aleksandra Hercena jako odpowiedź na mesjanizm polski Marks i Engels o sprawie polskiej. Koncepcja narodu i ujęcie kwestii narodowej Aneks: Rewolucyjność kwestii polskiej i wynikające stąd konsekwencje Między romantyzmem a pozytywizmem Kwestia narodowa w polskiej myśli marksistowskiej przed 1914 r O pewnych osobliwościach polskiej myśli marksistowskiej okresu zaborów Filozofia Edwarda Abramowskiego Mesjanizm i filozofia narodowa w okresie renesansu filozoficzno-religijnego w Rosji a romantyczny model polski Część II Wyjaśnienia wstępne Marksizm i nieudany „skok do królestwa wolności” Zniewolony umysł po latach Czy Polska była 13 grudnia 1981 roku państwem totalitarnym Aneks: Zmagania z problemem narodu w Polsce Nota bibliograficzna Indeks   Andrzej Walicki (ur. 1930) jest historykiem filozofii i myśli społecznej, związanym w latach sześćdziesiątych z tzw. ,,warszawską szkołą historii idei", specjalizującym się w badaniu dziejów myśli rosyjskiej i polskiej, a także historii marksizmu. Do roku 1981 był profesorem Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, w okresie stanu wojennego przebywał w Australii jako pracownik naukowo-badawczy Australijskiego Uniwersytetu Narodowego w Canberze; w końcu 1986 roku objął katedrę historii idei na Uniwersytecie Notre Dame w Indianie i zajmował ją aż do przejścia na emeryturę w roku 1999. W roku 1994 wybrany został na członka-korespondenta PAN, a w roku 1998 stał się członkiem rzeczywistym. Do najważniejszych jego książek należą: W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa (1964), The Con­troversy Over Capitalism. Studies in the Social Philosophy of Russian Populists (Oxford 1969), Filozofia a mesjanizm. Studia z dziejów filozofii i myśli społecznej romantyzmu polskiego (1970), Rosyjska filozofia i myśl społeczna od oświecenia do marksizmu (1973), Rosja, katolicyzm i sprawa  polska (2002), Zarys myśli rosyjskiej od oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego (2005), O inteligencji, liberalizmach i o Rosji (2007).

Aesthetics and Cultures

Krystyna Wilkoszewska

The idea of the bilateral conference “Aesthetics and Cultu-res. The 1st Polish-Japanese Meeting: Exchanging Experi-ences” was initiated by the Polish Society of Aesthetics and firmly supported by the Japanese Society for Aesthetics. It was for the first time that the PSA organized a mutual con-ference concerning intercultural studies in aesthetics. A question arises why it is that the remote Japan become the first partner on the path of developing a tradition of bilateral conferences between two countries representing two different cultures. This book tries, at least to a certain extent, to answer the question. Although aesthetics is one discipline among others, this “small window” opens the broad perspective on art, theory of art as well as on all cultural phenomena, espe-cially those that are today in the process of intensive aesthetization.  

Lektury subwersywne. Filozoficzne eseje o literaturze i sztuce. Kant, Derrida, Lacan, Freud i inni

Paweł Dybel

Lektury subwersywne to lektury przekorne, w których teksty czyta się „pod włos”, wskazując na to, że zawarty w nich sens nie do końca pokrywa się z intencjami ich autorów. Jest on w pewnym sensie „mądrzejszy” od tego, co zamierzali powiedzieć, i często nie daje się z tym pogodzić. Efektem tego typu lektury jest przemieszczenie sensu tekstu, jego radykalne przewartościowanie. Tę przewrotną strategię interpretacyjną Dybel obiera zarówno w odniesieniu do wybranych filozoficznych tekstów Gadamera, Kanta, Derridy i Lacana, jak i do tekstów literackich Szekspira, Kafki, Schulza i Gombrowicza.  Wyrafinowanie takiej strategii polega na tym, że starając się z dużą precyzją zrekonstruować sens tych tekstów, dociera do jego ukrytych założeń, co każe mu poza ów sens wykroczyć i ukazać go w nowym świetle. Jeśli więc dokładnie przyjrzymy się estetyce Kanta, okazuje się, że ‒ wbrew temu, co twierdzi Gadamer ‒ pojęcie piękna jest w niej ściśle powiązane z tym, co etyczne; przeformułowana przez Derridę relacja między ergonem i parergonem dzieła, przemieszczona na plan ludzkiej egzystencji, wskazuje na zdumiewające pokrewieństwo doświadczenia piękna z doświadczeniem śmierci; twierdzenie Felman, że literatura jest ślepą subwersywną plamką psychoanalizy, implikuje między nimi relację kolistą, w której inspirują się nawzajem; zablokowane pragnienie Hamleta nie bierze się stąd, że – jak sugeruje Freud ‒ chce on zająć miejsce ojca przy matce, ale stąd, że nie jest ona zdolna do żałoby po zamordowanym mężu; okrutny sposób, w jaki w Procesie Kafki funkcjonuje prawo, nie wynika z jego deformacji, ale z samych podstaw prawa pozytywnego, ukształtowanego w tradycji europejskiej. Na podobne paradoksy możemy wskazać, przyglądając się bliżej motywom mesjańskim w prozie Schulza czy toposowi „gęby” u Gombrowicza. Nasz tradycyjny sposób lektury tych tekstów zatem się załamuje i oto nagle skonfrontowani jesteśmy z całkiem nowymi pytaniami.   

Niezabliźniona rana Narcyza. Dyptyk o nieświadomości i początkach polskiej psychoanalizy

praca zbiorowa

„Realna, a więc emancypująca, transformująca i modernizująca obecność psychoanalizy na polskich ziemiach wydaje się trudna do zauważenia”. Sformułowanie tak mocnego wniosku wymaga bardzo rzetelnego udokumentowania. Z tego obowiązku autor i autorka wywiązali się z nawiązką – książka jest świadectwem głębokiej i rzetelnej pracy na materiałach źródłowych, świetnie odzwierciedlonej w treści, przypisach i bibliografii. W naturalny też sposób podzielili między siebie pracę: Bartłomiej Dobroczyński (…) konstruuje swój wywód na zasadzie zderzenia tez i anty-tez; teza pierwsza powtarza, że „psychoanaliza odegrała wielką rolę w polskim ruchu umysłowym”, anty-teza przyjmuje: „freudyzm nigdy nie miał w Polsce zbyt wielu zwolenników” (…), by doprowadzić do dwóch syntez (…) dla których najbardziej znaczący jest tytuł Interludium II: Zdemaskowany „Żydowin Freud”. Mira Marcinów, autorka drugiej części dyptyku, wychodzi od historii Barbary Ubryk, kobiety więzionej latami w klasztorze z powodu problemów o tle seksualnym, by w Foucaultowskim geście zarysować „genealogię” polskiej psychiatrii (…), zamykając cały wywód codą, czerpiącą tytuł ze znanego wystąpienia Marii Janion: „Naród, który nie umie istnieć bez cierpienia, musi sam sobie je zadawać”. Z recenzji prof. Andrzeja Ledera   Bartłomiej Dobroczyński – psycholog, dr hab., profesor nadzwyczajny w Instytucie Psychologii UJ. Członek Kolegium Interdyscyplinarnego Centrum Etyki Wydziału Filozoficznego UJ oraz zespołu miesięcznika „Znak”. Zajmuje się historią psychologii, psychopatologii i psychoanalizy, irracjonalizmem, a także sztuką i alternatywnymi ruchami kulturowymi. Autor książek m.in. New Age. Il pensiero di una “nuova era” (1997), Idea nieświadomości w polskiej myśli psychologicznej przed Freudem (2005), Kłopoty z duchowością. Szkice z pogranicza psychologii (2009), Historia polskiej myśli psychologicznej (2009, z Teresą Rzepą), Czyje jest nasze życie? (2017, z Olgą Drendą); redaktor antologii Od Jekelsa do Witkacego. Psychoanaliza na ziemiach polskich pod zaborami 1900‒1918 (2016, z Pawłem Dyblem).   Mira Marcinów – adiunkt w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Doktor psychologii i filozofka. Laureatka Nagrody Premiera za rozprawę doktorską i Nagrody im. Jerzego Perzanowskiego. Stypendystka m.in. Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Funduszu im. Adama Krzyżanowskiego. Realizuje projekty badawcze poświęcone dziejom psychoanalizy (NPRH), psychopatologii i integracji w kognitywistyce (NCN) oraz psychoanalizie w kontekście niemiecko-polsko-żydowskim (Humboldt-Stiftung). Opublikowała wiele artykułów w języku angielskim, francuskim i niemieckim. Autorka książek: Na krawędzi wolności Szaleństwo jako wybór w filozofii Henryka Struvego (2012) oraz Historia polskiego szaleństwa, t. 1: Słońce wśród czarnego nieba. Studium melancholii (2017).

Rwący nurt mediów. Mediocen - nowa faza mediatyzacji życia społecznego. Pisma z lat 2012-2020

Tomasz Goban-Klas

„Publikacja ukazała się nakładem Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie i Wydawnictwa Universitas”. Profesor Tomasz Goban-Klas kocha media. Kocha miłością niesamolubną, dlatego dzieli się tym uczuciem i hojnie obdarowuje jego owocami. Uczucie to jest głębokie i osobliwe, albowiem obiekt miłości jest tyleż zmienny, co (może właśnie dlatego?) nieustannie młody. Natomiast sam profesor jest na tyle troskliwy, że nie ulega łatwym modom, a i bywa surowy.  Zawsze natomiast jest ciekawy, ciekawością socjologa-medioznawcy uchylającego to, co nieoczywiste a pozwalające dostrzec ciągłość w pozornie chaotycznym nurcie zdarzeń, sądów, hipotez i teorii. prof. dr hab. Jan Kreft, Politechnika Gdańska Zbiór obejmuje teksty publikowane w latach 2012–2020 w czasopismach naukowych i wydawnictwach zbiorowych. W Przedsłowiu autor wydobywa medialne wątki z mowy noblowskiej Olgi Tokarczuk, sama książka została zaś podzielona na siedem części. W pierwszej z nich przestawiono pojęcie mediów i badań medioznawstwa, kolejne dwie odnoszą się do kwestii stylu współczesnego dziennikarstwa i zmian wywołanych przez postępującą cyfryzację i mediatyzację. Następnie autor podejmuje temat konfliktów, lęków oraz inwigilacji w perspektywie mediów, a także prezentuje osoby, które uznaje za innowatorów medialnych, w tym papieża Franciszka i „supermana autopromocji” Donalda Trumpa. Najnowsze zjawiska medialne ukazuje część Transformacje mediów cyfrowych, poświęcona nowym formom aktualnej fazy mediamorfozy, a szczególnie jej algorytmizacji i platformizacji w tzw. chmurach obliczeniowych. Tom dopełniają rozważania na temat antropocenu i mediocenu, nowej epoki rozwoju cyfrowych mediów, która pokazana została jako konstrukt formowany w znacznym stopniu przez władzę, media i komunikację społeczną. Tomasz Goban-Klas, socjolog i medioznawca. Profesor zwyczajny Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Profesor emerytowany Uniwersytetu Jagiellońskiego. Założyciel Katedry Komunikowania i Mediów Społecznych UJ. Był profesorem w Instytucie Studiów Europejskich w Wiedniu, dyrektorem Polish Academic Information Center Uniwersytetu w Buffalo, stypendystą Sorbony oraz visiting professor Uniwersytetu Stanforda. Autor wielu książek, m.in. Wartki nurt mediów. Ku nowym formom życia społecznego. Pisma 2000–2011 (2011), Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu (wyd. 2, 2020).

Intymność i jej współczesne przemiany. Studium z filozofii kultury

Maciej Musiał

Pracę (…) Macieja Musiała oceniam wielce pozytywnie za jej intelektualny potencjał, solidność i konsekwencję, z jaką autor stara się zawsze konkluzywnie porządkować wszystkie wątki rozważań. Co więcej, doktorantowi udało się pokazać, że wbrew poglądom wielu przedstawicieli współczesnej polskiej humanistyki, potencjał zawarty w społeczno-regulacyjnej koncepcji kultury Jerzego Kmity jest stale źródłem inspiracji i sprawdza się także w obszarach płynnej nowoczesności, która wbrew pozorom wcale nie przypomina „ruchów Browna”, a jej niestabilność daje się analizować w sposób systemowy i porządkować teoretycznie (…). Reasumując, nie mam najmniejszych wątpliwości, że rozprawa (…) Intymność i jej współczesne przemiany. Studium z filozofii kultury jest opracowaniem oryginalnym i inspirującym, o wyjątkowych walorach intelektualnej rzetelności i dyscypliny (…). Prof. dr hab. Wojciech Józef Burszta Pracę (…) Macieja Musiała czyta się jak powieść. Ponieważ jest to powieść filozoficzna, stwierdzenie to nie pełni w recenzji roli zarzutu, lecz możliwie intelektualnie wyrafinowanego komplementu. (…) [Maciej Musiał] napisał filozoficzną pracę o intymności, a zatem o tym kontekście życia (społecznego), o którym pisze się niezwykle trudno, ponieważ jest on najczęściej definiowany za pomocą pojęć zakładających szeroko rozumianą przygodność ludzkich oczekiwań i służących im zachowań. Ta dysertacja pokazuje, że filozofia nie tylko potrafi stawiać życiu poprzeczki, lecz także wiernie mu towarzyszyć. Prof. UAM dr hab. Roman Kubicki Maciej Musiał (ur. 1985), doktor filozofii, absolwent studiów polonistycznych. Interesuje się filozofią współczesną oraz przemianami współczesnej kultury, szczególnie w zakresie sfery intymnej. Opublikował monografie poświęconą myśli Richarda Rorty’ego oraz ponad dwadzieścia artykułów i recenzji, m.in. w „Theory, Culture and Society” oraz w „Przeglądzie Filozoficznym”.

Twórcze metafory medialne. Baudrillard - McLuhan - Goffman

Agnieszka Ogonowska

  W książce poruszono fundamentalną kwestię obecności metafor w tekstach naukowych poświęconych mediom, mediasferze, mediamorfozie. Obok trzech głównych bohaterów prowadzonych w niej rozważań: Jeana Baudrillarda, Marshalla McLuhana i Ervinga Goffmana uwzględniono także teksty m.in.: Derricka de Kerckhove’a, Johna Urry’ego, Deana MacCannella, a także innych badaczy, którzy nawiązują do trzech wymienionych w tytule klasyków. Okazuje się, że specyficzne - dla każdego z przywoływanych  autorów – metafory, determinują obraz świata mediów, który wyłania się z ich tekstów. Metafory medialne przenikają także do języka potocznego i dziennikarskiego.

Lektorzy języka angielskiego w międzywojniu

Mirosława Podhajecka

Monografia jest pierwszą próbą przedstawienia działalności lektorów języka angielskiego z pięciu uniwersytetów okresu międzywojnia: Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, Uniwersytetu Poznańskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Jako pracownicy dydaktyczni lektorzy nie mieli na swoim koncie osiągnięć naukowych, wykonywali jednak ważną „pracę u podstaw”, aby poprawić znajomość języków obcych wśród studentów i przyszłych absolwentów polskich uczelni. Tym samym zasługują na odnotowanie w literaturze przedmiotu. Sylwetki lektorów przedstawiono na szerszym tle historycznym, ponieważ ich losy były ściśle powiązane z wydarzeniami pierwszej połowy XX w. Materiał wzbogacają trzy aneksy, z których pierwszy obejmuje biogramy kierowników pierwszych katedr anglistyki, drugi stanowi analizę kilku podręczników do nauki angielskiego wydanych przez lektorów, a trzeci zawiera przekłady anglojęzycznych tekstów. Książka skierowana jest głównie do językoznawców, studentów neofilologii, nauczycieli języków obcych i historyków, ale może także zainteresować pedagogów, socjologów, kulturoznawców, politologów, a także osoby zajmujące się innymi dziedzinami nauki.   Głębię analizy i dbałość o szczegół Autorka łączy z żywością prezentacji i przydaje tekstowi zarówno wagi, jak i atrakcyjności poprzez bogaty materiał ilustracyjny: fotografie, wyciągi z rejestrów, fragmenty korespondencji, odpisy dyplomów, ogłoszenia, nekrologi. Są to nośniki niesłychanie cennych danych, rysujących szeroki kontekst funkcjonowania pracowników uniwersytetów. [z recenzji prof. dr hab. Hanny Komorowskiej]   Autorka odwołuje się do wielu źródeł. Nie podchodzi do nich jednak bezkrytycznie, gdyż niejednokrotnie pewne informacje podaje w wątpliwość, inne koryguje i wreszcie nie unika przedstawienia własnych przemyśleń. W efekcie czytelnik otrzymuje interesujące biogramy dziewiętnastu lektorów języka angielskiego i kierowników katedr anglistycznych. [z recenzji prof. dr hab. Elżbiety Mańczak-Wohlfeld]   Mirosława Podhajecka – profesor uczelni w Instytucie Językoznawstwa Uniwersytetu Opolskiego, specjalność: językoznawstwo. Zainteresowania badawcze: kontakty językowe, leksykografia, historia dydaktyki języka angielskiego, biografistyka. Autorka monografii Russian Borrowings in English: A Dictionary and Corpus Study (2013) oraz A History of Polish-English/English-Polish Bilingual Lexicography (1788–1947) (2016). Beneficjentka projektu badawczego Narodowego Centrum Nauki (2011–2016), stypendystka Cordell Collection of Dictionaries, Indiana State University (2005, 2012) oraz Clifford and Mary Corbridge Trust, Cambridge University (2018).  

Estetyka jako źródło refleksji nad prawem

Jędrzej Janicki

W Portrecie Doriana Graya przeczytamy, że każda sztuka jest bezużyteczna. Kusząca to wizja, jednak niekoniecznie prawdziwa. Sztuka może być użyteczna, i to w wielu innych wymiarach niż propagandowy. Estetyka jako źródło refleksji nad prawem ukazuje możliwość traktowania dzieł sztuki jako pewnego początku - w tym przypadku początku namysłu o charakterze teoretyczno- i filozoficznoprawnym. Świat sztuki i świat prawa nie stanowią dwóch wrogich sobie i obcych uniwersów. Wręcz przeciwnie, zachodzi między nimi pewnego rodzaju relacja oparta na podobieństwach, które niniejsza książka stara się zaprezentować. Próba ta może okazać się atrakcyjna zarówno dla filozofów, kulturoznawców, jak i prawników, którzy cenią nieco szerszą niż dogmatyczna refleksję nad prawem i którzy przyjmują, że prawo stanowi jedną tylko ze składowych kulturowego dorobku człowieka. "Książka stanowi oryginalne rozwiązanie problemu badawczego i równocześnie potwierdza ugruntowaną filozoficznoprawną wiedzę Autora. Na uznanie zasługuje również twórcza warstwa refleksyjna charakteryzująca tę książkę, utrzymana w konwencji nieprzekraczalnej ścisłości merytorycznej". dr hab. Anna Rossmanith Jędrzej Janicki (1994) - doktor prawa związany z Uniwersytetem Łódzkim, absolwent filozofii. Badacz estetyki prawa, zwłaszcza związków zachodzących między prawem a kulturą.

Freuda teoria snów. Komedia w 3 aktach

Antoni Cwojdziński

Seria KLASYKA MNIEJ ZNANA Antoni Cwojdziński (1896–1972), komediopisarz, z wykształcenia fizyk. Pod wpływem J. Osterwy wstąpił do Instytutu Reduty, gdzie występował pod pseudonimem A. Woydan. Pracował jako reżyser w teatrach Lwowa i Warszawy. Debiutował jako autor Teorią Einsteina (wyst. 1934 w reż. Osterwy), graną z ogromnym powodzeniem. Od 1940 przebywał na emigracji: w latach 1941–1961 w USA, następnie w Anglii. Podczas wojny zorganizował w Nowym Jorku objazdowy Polski Teatr Artystów, w którym wystawiał sztuki tematycznie związane z okupacją hitlerowską w Polsce. Od 1962 kierował w Londynie teatrem Nasza Reduta, utrzymując jednocześnie stały kontakt z krajem, gdzie wystawiano jego sztuki. Był, obok Bruno Winawera, twórcą tzw. komedii scjentystycznej. Uważał, że wobec ogromnego znaczenia nauki w życiu współczesnego człowieka powinna stać się ona tematem sztuki. Popularyzował tezy naukowe w sposób niezbanalizowany, konfrontował je z powszechnymi poglądami, wynikającymi często z błędnej interpretacji nauki. Psychoanalizie poświęcił Freuda teorię snów (wyst. 1937), typologii konstytucjonalnej Kretschmera Temperamenty (wyst. 1938), teoriom biologicznym Obronę genów (wyst. 1964), telepatii i jasnowidzeniu Hipnozę (wyst. 1964), cybernetyce Sprzężenie zwrotne (wyst. 1966). W komediach powojennych wprowadzał elementy groteskowej farsy (Einstein wśród chuliganów) i satyry społecznej (Każda chwila, demaskująca amerykańskie społeczeństwo).

Witkacowskie muzy. Kobiety w egzystencji i dziele artysty

97883-242-1979-7

Publikacja Witkacowskie muzy. Kobiety w egzystencji i dziele artysty, będąca pokłosiem doktoratu, to szerokie spojrzenie nie tylko na różnorodną twórczość Stanisława Ignacego Witkiewicza vel Witkacego. Tropi powiązania istniejące między poszczególnym dziedzinami aktywności artystycznej twórcy Niemytych dusz a jego egzystencją. Ujawnia zachodzące relacje pomiędzy światem kreacji a światem rzeczywistości. Badania penetrują na najrozmaitsze sposoby Witkacowski świat. Z różnych perspektyw, z różnych punktów widzenia dotykają wielu aspektów egzystencji artysty, jego życia wewnętrznego, jego wyborów, dramatów, jego mentalności i jego twórczości, która zadziwia uniwersalnością, będąc zarazem tak bardzo uwikłana w tu i teraz, w kontekst życiowy. Jest to niewątpliwie, mówiąc językiem samego twórcy, „babranie się w autorze”, ale tylko po to, by przekonać się, że nie mamy do czynienia ze schematem, blagą i pustosłowiem, a z projektem-procesem, który twórca realizował świadomie poprzez zorganizowane działanie przez całe swe życie. Książka pokazuje, że wszystkie przejawy egzystencji Witkacego tworzą zazębiającą się całość, której poszczególne elementy można rozpatrywać osobno, ale tylko w zderzeniu z resztą, ujawniają jednolitość zjawiska, integralność myślenia artysty.   „Na szczególną uwagę zasługuje wnikliwość i pasja, z jaką Dominika Spietelun analizuje rysunki i pastele, także fotografie. Odkrywa ona wręcz żywioł kobiecości w literackich, plastycznych i fotograficznych przedstawieniach Stanisława Ignacego Witkiewicza. To dogodny punkt wyjścia do skrupulatnych badań nad formami, funkcjami, znaczeniami, przetworzeniami obecności kobiet wymienionych z imienia i nazwiska w tytułach kolejnych części. Napisane są one z iście detektywistycznym zacięciem. Na uznanie zasługuje szacunek badaczki do faktów; nawet te najdrobniejsze, jak się wydaje, przeszły u niej procedurę wiarygodności. Autorka zestawia i porównuje faktografię biograficzną Witkacego i danej osoby płci żeńskiej, aby przejść do sedna sprawy, czyli odnajdywania ech, wyższych sensów, symboliki zaobserwowanych związków w Witkiewiczowskich dziełach (w części czwartej także w jego epistolografii). Czyni dla nich niejako podkład kulturowy i przypomina koloryt czasu. Analizy bezpośrednio dotyczące badanej problematyki należą do stosunkowo najbardziej oryginalnych partii recenzowanego wywodu. Spietelun osiąga w nich swego rodzaju maestrię, w narracji jest dokładna, ale nigdy przesadnie drobiazgowa.”    Fragment recenzji Zbigniewa Chojnowskiego    „Atrakcyjnemu przedstawieniu „korowodu kobiet rozmaitych’’ towarzyszy w pracy [...] ogromna intuicja twórcza i wyobraźnia badawcza, samoświadomość, głębokie przemyślenie; logiczna realizacja rozległego przedsięwzięcia, jakim jest wielogłosowa aktywność Witkacego podjęta została z troską o ukazanie praźródeł postaci kobiecych w twórczości literackiej i plastycznej. [...] Głębokie i wrażliwe spojrzenie badawcze odsłoniło ich [kobiet] istotę, jako wewnętrznie bogate osobowości, zdolne twórczo inspirować artystę w rozmaitych okresach życia. [...] W toku analiz wyłonił się Witkacy jako artysta [...] niepokorny, trudny, kontrowersyjny, ale nadal intrygujący i zachęcający do twórczych poszukiwań.  Na wewnętrzną pozytywną przemianę ma również szansę czytelnik Dominiki Spietelun, gdy jego egzystencję wypełnią choć przez chwilę Witkacowskie muzy.”   Fragment recenzji Anny Kalewskiej    Dominika Spietelun – doktor nauk humanistycznych, ukończyła filologię polską na dzisiejszym Uniwersytecie Przyrodniczo-Humanistycznym w Siedlcach. Interesuje się literaturą XX wieku, historią malarstwa, fotografii i filmu. Bada związki zachodzące pomiędzy literatura a innymi dziedzinami sztuki.  Zajmuje się także tożsamością kulturową. Autorka artykułów poświęconych Witkacemu. Mieszka w Trzebiatowie.