"Lecz nie było już świata...". Miłość i śmierć. Wiersze - wyd. 2 rozszerzone

Bolesław Leśmian

Mija osiemdziesiąta rocznica śmierci Bolesława Leśmiana i zarazem sto czterdziesta rocznica jego urodzin. Mimo upływu lat twórczość autora Sadu rozstajnego (1912), Łąki (1920), Napoju cienistego (1936) oraz Dziejby leśnej (1938) fascynuje nadal. Więcej: fascynuje coraz bardziej! Dzisiaj mamy już pewność, że miejsce Leśmiana jest na szczycie Parnasu polskiej literatury, obok takich twórców jak Jan Kochanowski, Adam Mickiewicz, Cyprian Kamil Norwid czy Wisława Szymborska i Czesław Miłosz. A jednocześnie uświadamiamy sobie, że jego poezja ciągle i uporczywie wymyka się analizom i refleksjom literaturoznawczym; nie poddaje się też historycznoliterackiej kwalifikacji. Leśmian był zawsze poetą osobnym, za życia - prawie nieobecnym. W dwudziestoleciu międzywojennym uważano go za młodopolskiego epigona, nierozumiejącego współczesności. Wiele lat po śmierci poety Czesław Miłosz pisał: "Ważną nauką powinna być pomyłka mojego pokolenia co do Leśmiana, bo przesłonił go nam jego język młodopolski, a więc staroświecki (...), czyli byliśmy jak sprzedawca w sklepie konfekcji męskiej, który osądza dobro i zło według kroju ubrania". Być może jest tak, że to właśnie Leśmian przeniósł model wrażliwości literackiej polskiego modernizmu w przyszłość - w sposób najbardziej wiarygodny, najpełniejszy i najbardziej przejmujący. Poezja Leśmiana stawia pytania najbardziej fundamentalne. Dotyczą one istoty Boga, Miłości, Śmierci, Niebytu i Zaświatów. Dla twórcy Dwojga ludzieńków granice pomiędzy tymi pojęciami nie istnieją. W tej poezji Świat oraz Byt nie są warunkiem koniecznym dla zaistnienia Miłości. Kochankowie po śmierci "sił resztką dotrwali do wiosny, do lata,/ By powrócić na ziemię - lecz nie było już świata"... Z upływem lat poezja Leśmiana staje się coraz większą filozoficzną łamigłówką w poetyckim stanie skupienia. Ale przede wszystkim - budzi w nas ciągle, może nawet coraz intensywniej, egzystencjalny niepokój, rodzaj tęsknoty za światem ciszy i niebytu, których natury nie jesteśmy w stanie rozpoznać, chociaż wiemy, że istnieją i są na wyciągnięcie ręki. Poeta zbliża się w swojej twórczości do tej tajemnicy i to w stopniu, który był udziałem niewielu polskich pisarzy. Czyni to w sposób, który uwiarygodnia siłę poezji i siłę polskiego słowa, na zasadach, które on sam i na własny rachunek tworzy. Ten tom wierszy Bolesława Leśmiana, wraz z refleksją na ich temat najwybitniejszych polskich "leśmianologów", oddajemy do rąk Państwa - w nadziei, że wzbudzą one Państwa zachwyt i zainicjują refleksję: pytanie o... SENS. Andrzej Nowakowski

Harry i czary-mary, czyli o wartościach edukacyjnych w cyklu powieści "Harry Potter" J.K. Rowling

Dagmara Kowalewska

Autorka bada fenomen "potteromanii" z perspektywy wartości poznawczych, moralnych i estetycznych, które obecne są w serii powieści J.K. Rowling i świadczą o jej niedostrzeganym często przez oponentów potencjale edukacyjnym. W książce omówiona została tradycja literacka, z której wywodzi się Harry Potter, miejsce tegoż dzieła w dorobku gatunku, a także rodzaj dominujących w nim tendencji edukacyjnych, omówionych z uwzględnieniem najnowszych teorii socjologii literatury i komunikacji masowej oraz teorii wychowania. Szczegółowej analizie poddano również świat przedstawiony powieści, skupiając się na charakterystyce postaci jako głównych nośnikach wartości. Całość wzbogacono o indeks najważniejszych nazwisk i określeń, który pomoże wejść w czarodziejski świat Hogwartu wszystkim niewtajemniczonym "mugolom".

Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka

Magdalena Saryusz-Wolska

Niemiecka pamięć jest szczególna, gdyż wyrasta z konieczności dokonania rozrachunku z wyjątkowo trudną przeszłością. Żyjemy dziś w czasach, gdy świadków największej katastrofy XX wieku jest coraz mniej. Niezbędne jest więc poszukiwanie sposobów uwolnienia pamięci od jednostkowego spojrzenia i wpisania jej w kontekst kulturowy. W oparciu o różne podejścia i metodologie próby takie podejmują: Jan i Aleida Assmannowie, Harald Welzer, Astrid Erll, Birgit Neumann, Günter Butzer, Renete Lachmann, Jörn Rüsen i Andreas Huyssen. Przekraczają oni granice dyscyplin, zakreślają nowe obszary badawcze i pokazują, że pamięć jest jednym z najbardziej fascynujących pojęć współczesnej humanistyki.  

Urwane ścieżki. Przybyszewski - Freud - Lacan

Paweł Dybel

Autor, znawca historii psychoanalizy, prezentuje wyniki nowego etapu własnych badań w tej dziedzinie. Zbiór esejów i studiów ukazuje w nowym świetle myśl estetyczno-literacką Stanisława Przybyszewskiego, w klarowny sposób prezentuje skomplikowaną koncepcję psychoanalityczną Jacquesa Lacana, interesująco charakteryzuje estetyczno-literackie poglądy Freuda. Jest to swoista wykładnia dziejów psychoanalizy polskiej i zachodniej. HORYZONTY NOWOCZESNOŚCI poświęcone są prezentacji studiów nad tymi nurtami w literaturze, teorii, filozofii i historii kultury, których specyfikę określają horyzonty nowoczesności. W monografiach oraz zbiorach prac polskich i tłumaczonych, składających się na kolejne tomy serii, problematyka nowoczesności stanowi punkt dojścia, obszar centralny bądź przedmiot krytycznych odniesień i przewartościowań - pozostając niezmiennie w kręgu zasadniczych badawczych zainteresowań.

Kazimierz Wielki, twórca Korony Królestwa Polskiego

Jan Dąbrowski

Kazimierz Wielki, twórca Korony Królestwa Polskiego

Logos ergon. Między schizofrenią a hermeneutyką: od Daniela P. Schrebera do Alexandre'a Grothendiecka

Michał Gusin

Logos ergon ukazuje różnorodność i złożoność psychicznego wchodzenia w relacje z językiem na styku świadomości i nieświadomego. W wielu okolicznościach zachodzi szansa lub iluzja terapii, choć jak zaświadczają przygody tu opisane, nie wszystkie dysocjacje, charakterystyczne dla schizofrenii, mogą zostać uleczone mocą zaawansowanej hermeneutyki. z recenzji dr hab., prof. UWr Marii Kostyszak Rozmyślnie zestawiając w tytule autora jednej z najsławniejszych autobiografii medykalizowanego obłędu z postacią jednego z najwybitniejszych matematyków XX wieku chciałem przekształcić – jak temat muzyczny – formułę Michela Foucault: szaleństwo – nieobecność dzieła, a dokładniej: pokazać drogę, na której myślenie materializuje się w postaci dających się interpretować znaczeń, jednocześnie zrywając związki z obowiązującymi regułami dyskursu, jakkolwiek droga ta bardziej naśladować ma dystans eleackiego paradoksu, na mocy którego przestrzeń jest nieciągła, niż chronologiczny przebieg. Złowrogie terytorium pęknięć i rozszczepień, podbijane od niepamiętnych czasów pracą egzegezy i komentarzy, zamienia się przeto w strefę litoralną, w której figura konceptualna uzyskuje status mapy. Ze Wstępu   Michał Gusin – filozof, historyk idei i osobliwości, tłumacz, pracownik Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu oraz Wyższej Szkoły Bankowej w Toruniu. Publikował m.in. w „Kronosie”, „Praktyce Teoretycznej” oraz „Via Communicandi”. Autor monografii poświęconej koncepcji Jacques’a Lacana (Symptomy psychoanalizy. Jacques Lacan: od filozofii do antyfilozofii, Universitas 2018) oraz tłumaczeń prac G. Deleuze’a, J.-L. Nancy’ego, F. Guattariego, J.C. Milnera, C. Castoriadisa.

Komparatystyka dzisiaj. Tom 1, Problemy teoretyczne

Ewa Szczęsna, Edward Kasperski

Komparatystyka dzisiaj. Problemy teoretyczne jest refleksją o aktualnej sytuacji polskiej i międzynarodowej komparatystyki. Prezentuje szeroki wachlarz poglądów i stanowisk badawczych. Autorzy wskazują na dynamiczny i dialogowy charakter komparatystyki, która stanowi żywą i konstruktywną odpowiedź na rozterki i kłopoty współczesnej humanistyki. Prezentują ważne dla niej pojęcia, kategorie i metody – oraz dają wgląd w jej dzieje. Ukazują komparatystykę, która bada nie tylko związki między rozmaitymi literaturami, lecz także skomplikowane relacje literatury z rozległą domeną nauki i kultury: z innymi sztukami, dyskursami pozaliterackimi, mediami. Otrzymałam do recenzji książkę bardzo dobrą, erudycyjną, nowatorską, napisaną przez grono kompetentnych autorów, świadomych obecnego statusu nie tylko komparatystyki, ale całej nauki o literaturze i szerzej - humanistyki. (…) Książka jest nie tylko fascynującym przewodnikiem po współczesnej komparatystyce, ale kompetentnym przeglądem stanu dzisiejszego literaturoznawstwa, które po doświadczeniach z dekonstrukcją i poststrukturalizmem szuka (ostrożnego, niearbitralnego, zapośredniczonego) kontaktu z empirią.   Grażyna Borkowska, IBL PAN Całość książki rządzi się żelazną dyscypliną i dobrze umotywowaną logiką wywodu, a także spójnością metodologiczną (…). Komparatystyka dzisiaj (…) jest starannie i głęboko przemyślaną monografią najważniejszych kierunków i zagadnień teoretycznych komparatystyki współczesnej, jest wreszcie – co szczególnie chciałbym podkreślić – książką o wysokich walorach dydaktycznych, niezbędną pomocą akademicką (…).   Andrzej Fabianowski, ILP UW

Images Between Series and Stream

Adam Cichoń, Szymon Wróbel

The direct impulse for the undertaking was the experience of scientific work and exchange during the COVID-19 pandemic as a first-hand touch of the “poetics of disappearance” (p. 16). It is, needless to say, an experience with which the writer of these words deeply sympathizes, as most of the people nowadays probably do. Therefore, the book can claim a wide appeal, resulting not only from the topicality of its subject matter, but also the emotional affinity to the authorial perspectives in the book which its readers are bound to feel when reading individual contributions. (…) It is an inspiring book, in which many brilliant ideas coincide to offer a nuanced and complex view of what has become a defining feature of daily life of a large fraction of humankind. I am certain that it will be read with great interest by students and faculty in humanities and social sciences. The book tackles material which is international in reach and appeal, therefore it may be congenial to international audiences if made available as an e-book.   Marta Bucholc Faculty of Sociology University of Warsaw  

Powiedz to po polsku / Say it the Polish Way. Ćwiczenia rozwijające sprawność rozumienia ze słuchu

Katarzyna Drwal-Straszakowa, Waldemar Martyniuk

„POWIEDZ TO PO POLSKU / SAY IT THE POLISH WAY. Ćwiczenia rozwijające sprawność rozumienia ze słuchu" to książka przeznaczona dla osób rozpoczynających dopiero swoją przygodę z językiem polskim, a więc na poziomie A1 według skali Rady Europy. Podręcznik zawiera 10 lekcji – scenek ilustrujących użycie języka polskiego w wybranych sytuacjach komunikacyjnych. Wszystkie dialogi jak i wyrażenia są przetłumaczone na język angielski. Pliki z nagranymi dialogami oraz ćwiczeniami dostępne na stronie wydawnictwa pozwalają na szybkie opanowanie elementarnych zwrotów i wyrażeń oraz podstawowego słownictwa – samodzielnie lub pod kierunkiem nauczyciela. Uczący się może słuchać dialogów, wykonywać ćwiczenia polegające na słuchaniu i powtarzaniu wybranych fragmentów lub „odgrywaniu” roli jednej z osób, które w nich występują. Może też ćwiczyć podstawowe zwroty i wyrażenia służące komunikacji w języku polskim. W książce znajduje się także krótka informacja na temat kontekstu, z którego wywodzi się podręcznik – projektu ONENESS, czyli platformy multimedialnej do uczenia się i nauczania języków: polskiego, fińskiego, litewskiego, estońskiego i portugalskiego – wraz z informacją o instytucjach partnerskich tego projektu i o programie Komisji Europejskiej Socrates-Lingua.    MATERIAŁ DŹWIĘKOWY DO POBRANIA www.universitas.com.pl

Tadeusz Różewicz i nowoczesna tożsamość

Wojciech Browarny

Autor tej książki bada prozę Tadeusza Różewicza w odniesieniu do modernizmu jako pewnej wieloimiennej całości. Modelowo realizuje przy tym standardy akademickiego wykładu, referując i analizując różne aspekty tematu, a zarazem nie stroniąc od udziału w dyskusji. Subtelnie cieniuje Różewiczowskie – nowoczesne, lecz nie odpisane z nowoczesności – ambiwalencje; niekompletnie społeczne i nie w pełni prywatne, intencjonalnie autentyczne i nieuchronnie sztuczne, pozornie bezpośrednie i nigdy do końca własne aspekty tożsamości, kreowanej zawsze na próbę, zawsze jako wyobrażony, proleptyczny cel. Książka Wojciecha Browarnego to wynik wielkiej pracy, znakomitego oczytania i dogłębnej znajomości prozy Różewicza, dowód analitycznego i pisarskiego talentu, rzecz o zakroju monograficznym, bogata w interesujące, warte podjęcia i dyskusji wnioski. Prof. Piotr Śliwiński

Słownik historii i tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego

Janusz Sondel

Słownik historii i tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego stanowi obszerne opracowanie historii Uniwersytetu Jagiellońskiego ujęte w postaci encyklopedycznych haseł zarówno o charakterze biograficznym, jak i rzeczowym. Prof. Janusz Sondel, który dowiódł swoich kompetencji w dziedzinie badań nad dziejami najstarszej polskiej uczelni jako autor monografii pt. Zawsze wierny. Uniwersytet Jagielloński a Kościół rzymskokatolicki, wyróżnionej nagrodą Miasta Krakowa za rok 2007, zawarł w nich wiadomości o życiu i dokonaniach profesorów, rektorów, niektórych doktorów honoris causa i innych osób związanych z Uniwersytetem, a także na temat stosunku do niego królów polskich i papieży, historii poszczególnych dyscyplin naukowych, zmian strukturalnych uczelni itd. Hasła te autor starał się przedstawić na szerszym tle porównawczym, głównie wykorzystując wiadomości z zakresu ogólnej historii uniwersytetów europejskich, roli Kościoła w średniowieczu, działalności biskupów krakowskich jako kanclerzy i konserwatorów  Akademii Krakowskiej, relacji z zakonami krakowskimi, a także ogólnej charakterystyki szkolnictwa i oświaty na przestrzeni dziejów oraz historii poszczególnych dziedzin nauki, toku ich nauczania, niektórych instytucji czy organizacji uczelnianych itd. W Słowniku znalazły się również informacje o osobach, które negatywnie zapisały się w dziejach UJ, jak m.in. hitlerowski dyrektor Staatsbibliothek w Krakowie Gustaw Abb. Niezależnie  od tego autor, doceniając ogromną rolę tradycji uniwersyteckiej, uwzględnił w swoim opracowaniu również pewne odchodzące w niepamięć elementy życia uczelni, jak np. „kwadrans akademicki”, do którego zapewne jako ostatni nawiązał Jan Paweł II podczas swojej wizyty na Uniwersytecie Jagiellońskim z okazji otrzymania doktoratu honoris causa. Zdaniem prof. J. Sondla to właśnie owej ukształtowanej przez kolejne pokolenia akademików tradycji należy zawdzięczać charakterystyczny dla Uniwersytetu Jagiellońskiego genius loci.   Prof. zw. dr hab. Janusz Sondel urodził się 30 kwietnia 1937 r. we Lwowie. Jeszcze podczas studiów, które ukończył w 1957 r. w wieku lat 20, został zatrudniony w Katedrze Prawa Rzymskiego UJ. W 1964 r. doktoryzował się na podstawie rozprawy pt. Szczególne rodzaje depozytu w prawie rzymskim, która na międzynarodowym konkursie zorganizowanym przez Centro di Studi Romanistici w Neapolu została nagrodzona srebrnym medalem. Pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku w swoich zainteresowaniach naukowych odszedł od problematyki praw antycznych i rozpoczął badania nad rolą prawa rzymskiego w kształtowaniu europejskiej i polskiej kultury prawnej. Wyrazem tego – oprócz kilkudziesięciu artykułów – stały się kolejne monografie oraz obszerny, obejmujący 100 000 haseł z zakresu łaciny klasycznej i średniowiecznej Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, który przyniósł autorowi nagrodę Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (tzw. polskiego Nobla), Laury Jagiellońskie i nagrodę Ministra Edukacji Narodowej I stopnia. Zajął się prof. Sondel również historią Uniwersytetu Jagiellońskiego, a przy okazji jego związkami z Kościołem rzymskokatolickim. Temu ostatniemu zagadnieniu poświęcił monografię pt. Zawsze wierny. Uniwersytet Jagielloński a Kościół rzymskokatolicki, która zyskała nagrodę Miasta Krakowa w dziedzinie kultury (2007). Z pracą na Uniwersytecie Jagiellońskim od roku 1976 prof. Janusz Sondel łączył obowiązki naukowe i dydaktyczne na Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie (ostatnio jako kierownik Katedry Polityki Turystycznej), gdzie wykładał prawo w turystyce i rekreacji. Obecnie prowadzi wykłady z tego przedmiotu dla studentów geografii na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi UJ oraz w Wyższej Szkole Turystyki i Ekologii w Suchej Beskidzkiej, której jest rektorem od 2001 r.

Najpierw oddech. Eseje, recenzje, szkice

Ewa Elżbieta Nowakowska

Na tom Ewy Elżbiety Nowakowskiej Najpierw oddech. Eseje, recenzje, szkice składają się zarówno teksty publikowane w takich pismach, jak "Topos", "Fraza", "Tygiel Kultury" i "eleWator", jak i nigdzie nie drukowane artykuły. Część pierwsza książki poświęcona jest pisarzom obcojęzycznym (m.in. T.S. Eliotowi, Mertonowi, Borgesowi, Szekspirowi, Blake'owi, Cortazarowi), druga - polskim (m.in. Lipskiej, Zechenter-Spławińskiej, Herbertowi, Moczulskiemu, Lisowskiemu, Strumykowi), a trzecia zawiera wspomnienia oraz eseje o sztuce i miejscach. Autorka, świadoma przemian we własnym pisaniu i myśleniu, uzupełniła teksty i opatrzyła je komentarzami. "Ewa Elżbieta Nowakowska, krakowska poetka, tłumaczka i eseistka, należy do tych pisarek, które od samego początku swej drogi twórczej otwarcie wyrażają zachwyt rodzinnym miastem oraz szeroko pojętym światem. Jej najnowsza książka Najpierw oddech. Eseje, recenzje, szkice, także stanowi zapis zauroczeń Autorki - książkami pisarzy obcych, głównie angielskojęzycznych, i polskich, w tym zwłaszcza krakowskich. Ale te eseje zawierają nie tylko empatyczną, subiektywną lekturę wrażliwej na materię słowa poetki, lecz także dialog z kontekstami sztuki, historii, przekładoznawstwa (a nawet autoprzekładu) czy biblijnego archetekstu. Książkę tę można czytać jako literacki pamiętnik Autorki z dwudziestu kilku lat - jej zainteresowań, fascynacji i inspiracji, ale także jako busolę trafnych wyborów - oryginalnego zmierzenia się z dziełami wybitnymi, a czasem odkrycia mniej znanych twórców". prof. zw. dr hab. Gabriela Matuszek-Stec

Literatura niewyczerpana. W kręgu mniej znanych twórców polskiej literatury lat 1863-1914

Krzysztof Fiołek

Bohaterami Literatury niewyczerpanej są nieco już zapomniani pisarze, współtworzący w latach 1863-1914 historię polskiej literatury. Dziś są postaciami z tła epoki, choć niejednokrotnie cieszyli się autentyczną sławą w swoim czasie. Na plan pierwszy wysuwają się tu twórcy rzadko trafiający nawet na listę lektur uzupełniających. Stąd rodzi się potrzeba przypomnienia wielu nazwisk dla dopełnienia obrazu literatury polskiej w drugiej połowie XIX wieku i na początku wieku XX. Zadania tego podjęli się badacze z różnych ośrodków akademickich – obok profesorów również młodsi pracownicy i doktoranci. Idea doczytania twórców funkcjonujących jedynie w pogłębionej analizie historycznoliterackiej epok pozytywizmu i Młodej Polski połączyła trzy pokolenia polonistów. Przedstawili wyniki swoich badań nad mniej znanymi pisarzami. O wielu z nich już od dawna nie pisano, więc siłą rzeczy ukazują się nam w nowych kontekstach i skojarzeniach. (Krzysztof Fiołek, Słowo od redaktora)

Kraków. Miejsce i tekst

Agnieszka Ogonowska, Magdalena Roszczynialska

  Tom poświęcony jest fenomenowi Krakowa – miasta o statusie utrwalonym w polskiej kulturze narodowej, a jednocześnie przeżywającego obecnie gwałtowną transformację. Współczesna rzeczywistość Krakowa to: metropolizacja i globalizacja oraz nieuchronnie z nimi związany napływ i przepływ ludności; festiwalizacja miasta sprowadzonego do spektakularnej marki, o wartości której decydują reguły przemysłu turystycznego; próby odzyskiwania „prawdziwej”, niesymulowanej istoty miasta, za pomocą nadawania rangi marginalnym dotychczas osobom i miejscom oraz przez rezygnację z marketingowych „odczytań” miasta, a zarazem zgodę na jego nieczytelność. Inaczej niż w przypadku miasta-palimpsestu, Kraków komunikuje nie tylko w paradygmacie możliwego do odszyfrowania znaku, ale też poprzez mniej oczywiste ślady, uskoki w tektonice miasta, metaforyczne tunele, bramy i luki, za sprawą których miasto co prawda nie może być już rozumiane, ale za to może i musi być przeżywane, doświadczane, aktualizowane. Analizując z wielu różnych perspektyw mit krakowski, autorzy sytuują Kraków pomiędzy symbolem, przeszłością i teraźniejszością. Przedstawiają rozmaite sprzeczności miasta heterotopijnego, topicznego i atopicznego, ukazują ewolucję jego symboliki, by następnie zainteresować się ponowoczesnym praktykowaniem miasta i zidentyfikować aktualne problemy Krakowa i jego tekstów.

Machupicchu. Między archeologią i polityką

Marta Kania

"Dzięki Machupicchu Peru istnieje. Nasze dziedzictwo i nasza historia trwają nieprzerwanie od wieków" – mówił podczas uroczystości z okazji „100-lecia odkrycia Machupicchu dla Świata” w 2011 roku alcalde Cusco, Luís Flores García. W tle oficjalnych obchodów, w komentarzach prasowych, w rozmowach na ulicach i na plakatach rozwieszanych na murach w centrum miasta padały jednak i gorzkie pytania o to, co właściwie świętuje Peru? Czy jest to fiesta na cześć fałszywego odkrycia Machupicchu? Czy jest to święto ku czci wątpliwych osiągnięć „poszukiwacza przygód” Hirama Binghama? Czy jubileuszowe obchody są faktycznie świętem wszystkich Peruwiańczyków? Czy mieszkańcy Peru mają cieszyć się ze stulecia jawnego łamania prawa narodu peruwiańskiego do własnego dziedzictwa kulturowego? Tematem niniejszej książki są właśnie kontrowersje, które pojawiły się w kontekście jubileuszowego roku „100-lecia odkrycia Machupicchu dla Świata”. Są to rozważania na temat miejsca inkaskiego miasta Machupicchu we współczesnej debacie na temat tożsamości peruwiańskiej, roli, którą zajmuje w regionalnej polityce Departamentu Cusco oraz jego znaczenia w, już nie tylko peruwiańskiej, ale ogólnoświatowej debacie na temat własności dziedzictwa archeologicznego i praw do spuścizny kulturowej.      Marta Kania – absolwentka archeologii i kulturoznawstwa (Uniwersytet Jagielloński), doktor nauk humanistycznych Wydziału Historycznego (Uniwersytet Jagielloński). Pracownik Katedry Ameryki Łacińskiej Instytutu Amerykanistyki i Studiów Polonijnych UJ. Od wielu lat prowadzi badania na terenie Ameryki Łacińskiej, przede wszystkim na terenie Peru, gdzie jak w soczewce skupiają się interesujące ją problemy badawcze na temat wielowymiarowych relacji między archeologią a praktyką polityczną, zjawiska mitu i rytuału politycznego oraz społecznych i politycznych aspektów ochrony dziedzictwa kulturowego rdzennej ludności.    

Literatura obecna. Szkice o najnowszej prozie i krytyce

Tomasz Mizerkiewicz

Pojęcie „literatury obecnej”, nieco zadłużone w refleksji filologicznej Hansa Ulricha Gumbrechta, rozumiem na dwa sposoby naraz. Po pierwsze, odnosić się ma do niejasnej ontologii tego, co literackie (i nie tylko) we współczesności. Literatura jako obiekt dzisiaj istnieniowo niepewny, chwilami nieobecny, innym razem podejrzanie oczywisty, wreszcie – najczęściej – ujawniający się jako coś spektralnego, widmowego. Do tej problematyki i dynamiki objawiania się, odchodzenia oraz znikania należą wszelkie pytania o miejsca zajmowane przez literaturę, a ściślej: o jej sposoby zajmowania i wytwarzania miejsc własnych. Drugie ze znaczeń „literatury obecnej” akcentuje teraźniejszość czytanych utworów. Bez wątpienia są one wyjątkowo interesującą ekspresją naszego „teraz”, kontynuują – na własnych zasadach, przy użyciu właściwych sobie środków – opisaną przez Karla Bohrera nowoczesną problematykę momentu. Książka jest próbą zapytania o to, jakie wyobrażenia na temat udziału w teraźniejszości dają się odnaleźć w utworach współczesnych polskich autorek i autorów. W najfortunniejszych dziełach dochodzi do nowego, fascynującego usytuowania (się) utworu na pozycjach celowej niewczesności, intrygującej późności lub zdumiewającej aktualności. (ze Wstępu)   Tomasz Mizerkiewicz (ur. 1971) – profesor UAM w Zakładzie Literatury XX Wieku, Teorii Literatury i Sztuki Przekładu w Instytucie Filologii Polskiej UAM w Poznaniu; krytyk, historyk i teoretyk literatury. Autor m.in. książek Po tamtej stronie tekstów. Literatura polska a nowoczesna kultura obecności (2013), Nić śmiesznego. Studia o komizmie w literaturze polskiej XX i XXI wieku (2007). Stale współpracuje z „Nowymi Książkami” i „FA-artem”, ponadto publikuje na łamach „Dekady Literackiej”, „Wielogłosu”, „artPapieru”, „Czasu Kultury” i in.

Władza platform. Za fasadą Google, Facebooka i Spotify

Jan Kreft

To książka o władzy platform Facebooka i Google, o kontrolowaniu człowieka, grup społecznych, a nawet państw. O „magii” uzależniania ludzi, celebracji osobliwych mitów, kulcie porażki, mirażach bogactwa, kreatywności i kariery. To książka o algorytmizacji codziennego życia, feudalnych stosunkach na platformach, ich niewolnikach i menedżerach pokutnikach. O zarządzaniu antykonkurencyjnymi platformami, o „strefach zabójstw” rynkowych rywali. To wreszcie książka o utowarowieniu wszystkiego – od miłości po nienawiść – o tyranii iluzji, o redefiniowaniu znaczeń w cyberprzestrzeni ludzkiej aktywności, o obsesji pomiarów każdego aspektu życia z nadrzędną misją i wiarą, że można naprawiać świat, tworząc jeszcze lepszy algorytm. „Ponieważ profesor Kreft lubi przywoływać słowa Olgi Tokarczuk, skojarzyłem jego postawę z wędrowcem opisanym przez Olgę Tokarczuk w eseju Człowiek na krańcach świata, przypominającym rycinę niewiadomego autorstwa opublikowaną w 1888 r. przez francuskiego astronoma Camille’a Flammariona. Przedstawia ona wędrowca, który dotarł do granic świata i wystawiwszy głowę poza ziemską sferę, zachwyca się widokiem uporządkowanego i wielce harmonijnego kosmosu. Chłodne oko »astronoma« Krefta dostrzega za fasadą społeczności biznesowy układ powiązań, wielkich i małych kół i kółeczek organizacji finansowych w cyfrowym wszechświecie. Niemniej fascynuje go »debunking«, czyli rozgryzanie, ale i obalanie mitów założycielskich firm GAFA z Doliny Krzemowej. Profesor Kreft jest jednym z najważniejszych polskich eksplorerów tej kwestii, wnikającym – używając jego określenia – za fasadę nie tylko wskazanych w tytułach gigantów firm informatyczno-technicznych (BigTech), ale obejmując oglądem i analizą cały gwiazdozbiór cyfrowych firm sieci Web 2.0”. Z recenzji prof. dr. hab. Tomasza Gobana-Klasa Prof. dr hab. Jan Kreft (Politechnika Gdańska). Wieloletni dziennikarz i korespondent zagraniczny, autor ponad tysiąca publikacji w mediach polskich i zagranicznych, menedżer zarządzający firmami mediów i nowych technologii. Autor kilkunastu książek, w tym: Władza algorytmów – u źródeł potęgi Google i Facebooka, Za fasadą społeczności – zarządzanie nowymi mediami i Koniec dziennikarstwa, jakie znamy. Agregacja w mediach.

Pan Polski. Podręcznik do nauki języka polskiego jako obcego na poziomie A1-A2

Aleksandra Bajerska, Justyna Sochacka

Podręcznik do nauki języka polskiego jako obcego, poziom A1-A2 Wieloletnie doświadczenie Autorek w pracy z obcokrajowcami udowodniło, że właściwe dobranie materiałów dydaktycznych podczas pierwszych lekcji języka polskiego jest kluczowe dla całego procesu nauki. Potrzebny jest podręcznik, który jest atrakcyjny, przejrzysty, skoncentrowany na komunikacji, wygodny zarówno do pracy z nauczycielem, jak i do samodzielnej nauki, i który uczy gramatyki w praktyce. Podręcznik Pan Polski do nauki języka polskiego jako obcego dla młodzieży i osób dorosłych oparty jest na podejściu komunikacyjnym. W związku z tym początkowe lekcje rozwijają umiejętności rozumienia i mówienia, dopiero z czasem wprowadzana jest deklinacja. Taki układ ma zapewnić początkowe "rozgadanie" uczącego się i stopniowe porządkowanie jego wiedzy gramatycznej. Ponadto materiał prezentowany w podręczniku został skonstruowany tak, by prowokować uczących się do zabierania głosu, tworzenia wypowiedzi opartych na własnych przeżyciach, dyskutowania na temat stereotypów, wchodzenia w interakcję z innymi. Podręcznik obejmuje materiał językowy z poziomów A1-A2 (zgodny z ESOKJ). Ta pomoc dydaktyczna ma przemyślaną i logicznie uporządkowaną strukturę, która może być wykorzystywana linearnie do nauki indywidualnej (klucz odpowiedzi dostępny na stronie wydawnictwa) lub w kolejności proponowanej przez nauczyciela. Każda jednostka lekcyjna zbudowana jest według schematu, składającego się z sześciu części: - MÓWIMY - wprowadzenie nowej leksyki i aktywizacja uczącego się do formułowania wypowiedzi na podstawie własnych doświadczeń; - UCZYMY SIĘ NOWYCH SŁÓW - ćwiczenia leksykalne; - CZYTAMY - praca z tekstem, automatyzacja poznanej leksyki i często wprowadzenie zagadnienia gramatycznego; - WYJAŚNIAMY GRAMATYKĘ - zebranie i szczegółowe omówienie (tabele, przykłady) wszystkich problemów gramatycznych zaprezentowanych w lekcji; - ĆWICZYMY GRAMATYKĘ - ćwiczenia gramatyczne; - KOMUNIKUJEMY SIĘ - ćwiczenia komunikacyjne, nastawione na powtórzenie materiału gramatycznego i leksykalnego zawartego w lekcji, często poprzez wejście w interakcję z innymi uczącymi się. Omawiany materiał dydaktyczny nie ma zeszytu ćwiczeń, gdyż rozbudowane części z ćwiczeniami gramatycznymi i leksykalnymi w wystarczającym stopniu pozwalają na utrwalenie wprowadzonego materiału. Autorki publikacji, dr Aleksandra Bajerska, dr Justyna Sochacka, mają doświadczenie w nauczaniu języka polskiego jako obcego głównie dzięki pracy w Studium Języka Polskiego dla Cudzoziemców Uniwersytetu Łódzkiego. Prowadzą akademickie, roczne kursy przygotowawcze do studiów w zakresie języka polskiego ogólnego i specjalistycznego (medycznego, ekonomicznego, politechnicznego i humanistycznego), kursy komunikacyjne na poziomach od A0 do C1, zajęcia w ramach projektu ERASMUS, szkoły letnie, a także zajęcia logopedyczne. Przeprowadzają państwowe egzaminy certyfikatowe z języka polskiego jako obcego oraz egzaminy międzynarodowe. Są autorkami licznych arkuszy egzaminacyjnych, materiałów dydaktycznych oraz publikacji glottodydaktycznych. Materiały do pobrenia ze strony wydawnictwa: www.universitas.com.pl

Kategoria punktu widzenia w przekładzie ustnym z perspektywy językoznawstwa kognitywnego. W relacji język polski - język angielski

Łukasz Wiraszka

Książka stanowi próbę ukazania szeregu zjawisk semantycznych, które wspólnie określić można mianem zmian – czy też przesunięć – punktu widzenia osoby mówiącej, przez pryzmat aparatu pojęciowego, jaki oferuje językoznawstwo kognitywne, na materiale przekładu ustnego. Analiza licznych autentycznych przykładów z tłumaczeń w parze języków polski–angielski pozwala autorowi wskazać kilka interesujących regularności i zależności w ramach relacji między tłumaczeniem konsekutywnym a symultanicznym, a także zaoferować implikacje dla dydaktyki przekładu ustnego. Łukasz Wiraszka – tłumacz języka angielskiego, pasjonat językoznawstwa kognitywnego, wykładowca w Katedrze UNESCO do Badań nad Przekładem i Komunikacją Międzykulturową Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.  

Pasaż tekstowy. Czytanie miasta jako forma doświadczania przeszłości we współczesnym eseju polskim

Katarzyna Szalewska

Podstawowym doświadczeniem modernizmu jest sytuacja bycia-w-mieście. Z tego utożsamienia nowoczesności i urbanizmu biorą początek rozważania przedstawione w książce. Tradycję prowadzonych w niej refleksji nad miastem w jego wymiarze antropologicznym wyznaczają nazwiska Charles’a Baudelaire’a z jego koncepcją flâneura jako bohatera nowoczesności, Waltera Benjamina, wreszcie – Michela de Certeau. Od twórcy Pasaży pochodzi ujęcie architektury urbanistycznej jako metaforycznego kształtu myśli historycznej, od de Certeau – utożsamienie aktu chodzenia z aktem wypowiadania. Szczególnym przypadkiem tak rozumianej retoryki miejskiej przechadzki jest pasaż tekstowy, rozumiany jako specyficzny gatunek twórczości eseistycznej. Odchodząc od ujęć tradycyjnej genologii, książka otwiera inną perspektywę myślenia o gatunkowości jako kulturowej formie reprezentacji doświadczenia i zbiorze reguł jego dyskursywnego porządkowania. Pozwala to na wyjście od analizy eseju ku szerszej problematyce związków między miastem i nowoczesną refleksją humanistyczną. Stawiane pytania dotyczą więc podmiotowych strategii współczesnych tekstów niefikcjonalnych (figura flâneura), związków między kształtami dyskursu a przestrzenią (miasto i retoryka) oraz możliwości zastosowania kulturowych ujęć przestrzeni urbanistycznej (zwłaszcza urban studies) w badaniu tekstów (lektura miasta jako problem filologiczny). Kluczowym rysem pasażu pozostaje jednak charakterystyczna dla nowoczesności potrzeba uobecniania historii, zainteresowanie miejskimi alegoriami, szczątkami, ruiną. Zagadnienie spajające całość rozważań ujętych w książce to zatem pytanie o modele doświadczania historii – czytanie miasta jako melancholijną formę lektury śladów, dyskursywne kształty wiedzy o przeszłości, wreszcie – przestrzenne figury współczesnej wyobraźni historycznej.     Katarzyna Szalewska – pracuje w Katedrze Teorii Literatury i Krytyki Artystycznej Instytutu Filologii Polskiej UG. Współredaktorka książek Przekleństwo rzeczywistości. Rzecz o obsesji i fantazji oraz Czesława Miłosza „północna strona”. Autorka artykułów i recenzji poświęconych antropologii przestrzeni miejskiej, pismu melancholijnemu oraz współczesnej refleksji teoretycznohistorycznej.

Wybór pism estetycznych (Konstanty Regamey)

Konstanty Regamey

Pisma Konstantego Regameya stanowią istotny fragment obrazu polskiej estetyki muzycznej, szczególnie lat 30. XX wieku, i w znaczący sposób dopełniają dokonania estetyki akademickiej tego okresu zdominowanej przez teorie Romana Ingardena, Zofii Lissy i Stefanii Łobaczewskiej. Regamay oceniany był jako "polemista i szermierz myśli muzycznej otwierającej nowe perspektywy" i jako główny rzecznik "obozu muzycznego postępu", wnikliwie systematyzujący współczesne mu tendencje stylistyczne. Największą rolę w jego koncepcjach estetycznych odegrały dwie teorie: rozbudowany system filozoficzny Józefa Hoenego-Wrońskiego oraz estetyczna teoria "Czystej formy" Stanisława Ignacego Witkiewicza.  

Współczesna proza amerykańska. Zbliżenia

Marek Paryż

Proza amerykańska w nowym milenium jest zjawiskiem tak rozległym i różnorodnym, że każda próba jej całościowego opisu, zwłaszcza wartościującego, musi skończyć się porażką. Można sobie ewentualnie wyobrazić encyklopedyczne ujęcie tematu, które da wyobrażenie o niemożliwej do ogarnięcia skali procesów decydujących o stanie współczesnej prozy amerykańskiej. W pewnym sensie symbolicznie odzwierciedla to następstwo literackich pokoleń, stawiające pod znakiem zapytania koncepcję "nurtów przewodnich". Po roku 2000 zmarło wielu wybitnych pisarzy z pokolenia urodzonego w latach 30. XX wieku, a przedstawiciele tej generacji w zasadniczym stopniu wpłynęli na kierunki rozwoju prozy amerykańskiej w drugiej połowie XX wieku i na przełomie obecnego stulecia. Znaleźli się wśród nich z jednej strony eksperymentatorzy, którym amerykańska literatura postmodernistyczna zawdzięcza swoją wyrazistą poetykę, a z drugiej autorzy preferujący tradycyjny realizm. W 2009 roku odszedł John Updike, w 2018 - Philip Roth, w 2019 - Toni Morrison, w 2021 - Joan Didion, w 2023 - Cormac McCarthy. Oczywiście dzieła czołowych pisarzy z pokolenia lat 30. pozostają ważnym punktem odniesienia dla autorów młodszych, ale trudno powiedzieć, czy z ich perspektywy nadal mają one siłę inspiracji czy jednak przede wszystkim znaczenie historyczne. Ze "Wstępu" Marek Paryż dokonuje przeglądu istotnego wycinka współczesnej literatury amerykańskiej, opierając się na trafnie i ciekawie wybranych jej przykładach i zwracając uwagę na teksty z różnych względów ważne i cenione, choć niekoniecznie zawsze oczywiste i dzięki temu niesztampowe. Właśnie to odróżnia publikację taką jak Współczesna proza amerykańska od typowych historii literatury czy prozy danego kraju w ogóle lub choćby w wybranym okresie czy zakresie. Książka Marka Paryża również stanowi swoistą panoramę pewnego wycinka najnowszej prozy amerykańskiej, ale nie jest to panorama kreślona zgodnie ze ścisłymi wymaganiami kanonu czy akademickich programów nauczania. Jest to panorama reprezentatywna, ale zarazem zindywidualizowana, odzwierciedlająca bardzo bogatą wiedzę literaturoznawczą i równie bogate doświadczenie krytycznoliterackie autora. Z recenzji prof. ucz. dr hab. Alicji Piechuckiej Marek Paryż - amerykanista, literaturoznawca, profesor uczelniany w Instytucie Anglistyki UW. Od ponad dwudziestu lat recenzuje prozę amerykańską w miesięczniku "Nowe Książki". Współredaguje serię wydawniczą "Mistrzowie Literatury Amerykańskiej" (Wydawnictwa UW). W ostatnich latach jego badania ogniskują się na tematyce westernu w literaturze i filmie, ze szczególnym uwzględnieniem transnarodowych użyć gatunku. Współredagował tomy zbiorowe The Post-2000 Film Western: Contexts, Transationality, Hybridity (Palgrave Macmillan, 2015) i The Western in the Global Literary Imagination (Brill, 2022).

Historia słabych. Reportaż i życie w Dwudziestoleciu

Urszula Glensk

Jak reporterzy opisali przedwojenną rzeczywistość i jak rozwinęli nowy gatunek literacki? Tych pytań równolegle nie zadawali dotąd badacze Dwudziestolecia. Stawia je Urszula Glensk. Autorka z krytycznym namysłem rekonstruuje rzeczywistość przedstawioną w reportażach. Konfrontuje sprawozdania pisarzy i dziennikarzy z innymi dokumentami epoki i tezami ówczesnej publicystyki. Alternatywna historia społeczna i obyczajowa zapisana przez dokumentalistów toczyła się na ulicach, w przytułkach, sierocińcach i jatkach – w miejscach wykluczenia i tabuizacji. Nie była piękna, ani nie próbowano jej estetyzować. Była natomiast wpisana w literacki projekt „nowego autentyku”, którego najciekawszą realizacją jest reportaż społeczny. Historia słabych to opowieść o trudach egzystencji homo redundant, ludziach zbędnych i niepotrzebnych, którymi interesowali się międzywojenni reportażyści.   W przeciwieństwie do licznych publikacji, które w ostatnich latach poświęcono elitom Polski międzywojennej, książka Urszuli Glensk wykracza daleko poza powszechnie znane anegdoty. Posługując się przede wszystkim relacjami ówczesnych reporterów, odtwarza najciemniejsze strony tamtej rzeczywistości. Opowiada o prostytucji, bezdomności, dzieciobójstwie, o porzuconych niemowlętach i bezrobociu; odwołuje się do wielkich sław dziennikarskich, jak Ksawery Pruszyński, ale też przypomina postaci zapomniane, jak Stanisława Osińska czy Herman Rubinraut.  Pokazuje, że reportaż mógł być wykorzystany w walce politycznej – przykładem relacja Wandy Melcer z koszernej rzeźni, przywoływana jako koronny argument w sporach o ubój rytualny; ale też – że dziennikarzom, opisującym los opuszczonych dzieci ulicy i mieszkańców domów poprawczych, nie przychodziło jeszcze do głowy, by winiąc wyrodne matki i nieczułość społeczeństwa, upomnieć się również o rozwiązania systemowe. Autorka razem z Konradem Wrzosem bada koszmarne warunki mieszkaniowe, panujące zarówno w Warszawie, jak przede wszystkim na wsi; i razem z Jalu Kurkiem opowiada o wielkiej powodzi w 1934 roku. Jej książka przypomina o biedzie i zacofaniu, których nie zdołało pokonać międzywojenne dwudziestolecie; ale też jest wielkim hołdem dla tych wszystkich, którzy zło próbowali przynajmniej opisać. prof. dr hab. Małgorzata Szpakowska Tytuł książki trafnie oddaje jej zawartość. Urszula Glensk patrzy na reportaż dwudziestolecia międzywojennego nie w perspektywie historii literatury lub dziennikarstwa, wyabstrahowanej z ówczesnej realności społecznej, lecz w konfrontacji z nią, z „życiem” – zwłaszcza z życiem, jak na reportaż przystało, najsłabszych, tych którzy sami nie potrafią o sobie opowiedzieć. Nie szuka przy tym – jak to najczęściej bywa – tylko „odzwierciedlenia” czy „obrazu” owego życia w reportażu. Jej ujęcie wynika z bardzo głębokiej refleksji metodologicznej nad naturą i sposobami czytania utworów tego gatunku. Jeśli, mówiąc najkrócej, niezbywalnym wyróżnikiem reportażu jest to, że odnosi się on do wydarzeń i zjawisk realnie istniejących (rekonstruowanych przez autora), i jeśli te wydarzenia i zjawiska – z reguły doniosłe społecznie – mają także inną swoją dokumentację, to nie możemy czytać go tak jak czyta się dzieła fikcji, literatury „czystej”. Tym bardziej, że jeśli nawet ma on ambicje literackie to jednocześnie karmi się pasją publicystyczną, chce brać udział w kształtowaniu  rzeczywistości społecznej, mieć wpływ na opinię publiczną, wchodzi w debaty światopoglądowe czy wręcz polityczne, i dopiero w tych kontekstach konkretyzuje swoje sensy.  Odniesienie tekstów reportażowych Dwudziestolecia do doniosłych, gorących, i (co ważne!) konkretnych zagadnień społecznych przyniosło sporo zmian w stosunku do obrazu zjawiska jaki przetrwał w historycznoliterackiej pamięci, przede wszystkim zaś – ożywiło je, wmontowało w bogaty kontekst relacji prasowych (po raz pierwszy – w zajmującym autorkę zakresie - na taką skalę przebadanych), dokumentarnych opisów, wreszcie – w kontekst wiedzy socjologicznej i historycznej, czerpanej z różnych źródeł. Ukazało też kształtowanie się w świadomości społecznej obrazu nowego gatunku o niepewnej jeszcze i nieustabilizowanej nazwie, domniemywanych dopiero i sprawdzanych możliwościach, nieznanym jeszcze miejscu w piśmiennictwie.   dr hab. Zygmunt Ziątek, profesor IBL PAN  

Jan Wielki. Krakowski malarz z drugiej połowy wieku XV

97883-242-1596-6

Monografia wybitnego, średniowiecznego malarza cechowego, autora m.in. malowanych skrzydeł poliptyku dla kościoła parafialnego Św. Andrzeja w Olkuszu. Autor przedstawia wiadomości o życiu artysty, omawia jego dorobek twórczy, ikonografię dzieł malarskich. Następnie charakteryzuje styl jego malarstwa oraz definiuje (niepoślednie, tuż obok Wita Stwosza) miejsce w ówczesnym krakowskim środowisku artystycznym.