Swoiste źródła prawa

red. Bogdan Dolnicki

Opracowanie Swoiste źródła prawa zawiera zbiór referatów będących efektem II Warsztatów Doktoranckich Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, które odbyły się 2 lipca 2014 roku. Podjęto na nich bardzo interesującą tematykę swoistych źródeł prawa, to znaczy nietypowych aktów normatywnych wykraczających poza regulację konstytucyjną. Niniejsza publikacja może stanowić źródło szczegółowych informacji dla praktyków oraz studentów prawa.

Kobiety i władza w czasach dawnych

Agata Aleksandra Kluczek

Książka składa się z dwudziestu pięciu studiów poświęconych obecności kobiet w świecie władzy w epokach dawnych od Imperium Rzymskiego – przez Cesarstwo Bizantyjskie i monarchie średniowieczne – po Rzeczpospolitą szlachecką. Zamieszczono w niej rozważania teoretyczne obrazujące możliwości zaistnienia kobiet w życiu politycznym, odwołano się do wykreowanych przez tradycję literacką obrazów kobiet władczych i ambitnych politycznie, jak też pokazano konkretne sytuacje, w których reprezentantki tytułowych czasów dawnych sięgnęły po władzę i ją sprawowały. Rozważania oparte są na różnorodnych źródłach i komentowane przy wykorzystaniu obfitej literatury. Książka może zainteresować liczne grono czytelników, przede wszystkim profesjonalnych historyków, ale także przedstawicieli innych dyscyplin naukowych, a także amatorów „historii kobiecej”. Recenzja książki ukazała się na stronach czasopisma internetowego „Sprawy Nauki” nr 2 (207) luty 2016.

Komunikacja urzędowa na Górnym Śląsku w okresie XVI-XVIII wieku. Ujęcie dyskursologiczne

Mirosława Siuciak

Monografia przedstawia ważny etap kształtowania się wzorców polskiej komunikacji urzędowej. Materiałem badawczym są zbiory kancelaryjne powstałe na Górnym Śląsku w okresie XVI-XVIII wieku w kilku miejscowościach podlegających europejskiemu prawu miejskiemu. Ze względu na szerokie kompetencje lokalnych urzędów zachowane dokumenty realizują dwa typy dyskursu: kancelaryjny (regulujący stosunki prawno-społeczne i własnościowe między mieszkańcami) oraz sądowy (związany z rozsądzaniem sporów i zapewnianiem porządku publicznego). Charakterystyka obydwu dyskursów wiąże się z opisem typowych dla nich funkcji pragmatycznych, kategorii tekstowych oraz gatunków wypowiedzi utrwalonych w formie pisanej.

Jednostki języka w systemie i w tekście 3

red. Andrzej Charciarek, Ewa Kapela, Anna Zych

Problematyka podejmowana w tekstach zamieszczonych w monografii odzwierciedla różnorodność perspektyw badawczych we współczesnym językoznawstwie slawistycznym, z uwzględnieniem zarówno tradycyjnych, jak i nowych ujęć metodologicznych. W centrum uwagi autorów znajdują się zagadnienia opisu jednostek języka polskiego, rosyjskiego, czeskiego i słowackiego na jego poszczególnych poziomach. Jednostki językowe badane są nie tylko jako elementy systemu, ale także jako komponenty zróżnicowanych gatunkowo tekstów dawnych i współczesnych. Obok analiz czerpiących z tradycji strukturalistycznej zaprezentowano również takie, w których zjawiska językowe opisywane są w szerokim kontekście społecznym, politycznym i kulturowym. Na monografię składają się zarówno opracowania dotyczące jednego języka, jak i studia porównawcze: polsko-rosyjskie, polsko-słowackie, czesko-rosyjskie. Nie zabrakło też tekstów poświęconych kwestiom translatologicznym i terminologicznym. Poruszany przez autorów szeroki zakres zagadnień umożliwia zapoznanie się z obszarami i kierunkami prac prowadzonych przez poszczególne ośrodki akademickie. Żywimy nadzieję, że niniejsza publikacja stanie się także źródłem inspiracji do dalszych poszukiwań badawczych.

Rycerstwo opolskie do połowy XV wieku

Maciej Woźny

Monografia stanowi refleksję o charakterze syntetycznym, dotyczącą m.in. pochodzenia rycerstwa opolskiego, jego miejsca na dworach książęcych, stanu majątkowego, sfer aktywności politycznej i społecznej. Poprzez pryzmat rycerstwa autor analizuje podziały księstw, formowanie się lokalnych elit oraz sposób prowadzenia polityki zewnętrznej w późnośredniowiecznym księstwie. Zasadniczy trzon pracy stanowi ponad 300 biogramów rycerzy lub rodzin osiadłych na terenie ziemi opolskiej w okresie od 1301 r. do połowy XV wieku. Był to czas największych podziałów terytorialnych, zakończonych ponownym zjednoczeniem tych ziem pod rządami Mikołaja I. Praca oparta jest w dużej mierze na źródłach archiwalnych, niektórych dotąd nieznanych. Do monografii załączono 14 map pozwalających śledzić rozwój, bądź kurczenie się majątków poszczególnych rodzin, wykaz urzędników opolskich, a także zdjęcia kilku niepublikowanych wcześniej pieczęci rycerzy.

Zagadka emocji muzycznych. Czym są, jak powstają i czy są podatne na zmiany?

Maria Chełkowska-Zacharewicz

Dlaczego muzyka obecna jest w tak wielu aspektach naszego życia? Jedną z potencjalnych odpowiedzi są emocje, które odczuwamy w różnorodnych sytuacjach słuchania i doświadczania muzyki. W reakcji na muzykę płaczemy, śmiejemy się i odczuwamy ciarki, czujemy smutek, nostalgię, ale też radość i ekstazę. W obszarach nauki analizujących te różnorodne estetyczne doznania pojawiają się jednak nurtujące pytania. Czy te doświadczenia są emocjami? Jeśli tak, to jakimi są emocjami? W jaki sposób te emocje powstają? Autorka szuka odpowiedzi na te pytania i wraz z czytelnikiem odkrywa ciekawostki psychologii emocji muzycznych.

Kultury i krajobrazy pamięci

red. Marek Dziewierski, Bożena Pactwa

Kultury i krajobrazy pamięci to zbiór artykułów podejmujących refleksję wokół pamięci społecznej i tożsamości. Zasadniczo studia te odwołują się do kategorii przestrzennych: krajobraz kulturowy, lokalizacja znacząca, topografia miejsca, oraz związanych z nimi metafor i komemoratywnych praktyk społecznych. W publikacji poruszono m. in. takie zagadnienia jak kreacja i tranzycja krajobrazu kulturowego; miejsca pamięci i nie-pamięci; narracje  pamięci, ze szczególnym uwzględnieniem poetyki kresowości, zakorzenienia,  migracji; formy i procesy instytucjonalizowania pamięci – praktyki muzealne, pomniki, edukacja w miejscach pamięci oraz związki pamięci ze sztukami wizualnymi. Całość ma interdyscyplinarny charakter i wykorzystuje doświadczenia badawcze  socjologów, geografów społecznych, etnologów, archeologów, antropologów, kulturoznawców, animatorów kultury i twórców sztuk wizualnych. Książka adresowana jest do grona  naukowców zajmujących się pamięcią społeczną i problematyką tożsamości, studentów socjologii, geografii społecznej, etnologii i antropologii, historyków i kulturoznawców oraz  innych osób zainteresowanych problematyką pamięci zbiorowej.

Przestrzeń społeczno-kulturowa złożonego układu osadniczego

Jerzy Runge

Konurbacja katowicka formowała się od końca XVIII wieku na pograniczu dwóch państw - Polski i Niemiec. W tym sensie był to obszar ich peryferii. Trwałe i dynamiczne interakcje między różnymi grupami narodowo-etnicznymi powodowały przenikanie się kultur. Od połowy XX wieku ten złożony układ osadniczy stanowił już centrum rozwoju społeczno-gospodarczego na skalę ponadregionalną. W wyniku różnokierunkowych migracji zachodzących pod wpływem intensywnej industrializacji kształtowały się relacje społeczne między migrantami a ludnością miejscową (autochtoniczną), jak i między samymi imigrantami. Celem niniejszej książki jest analiza dawnej wielokulturowości wybranych miast konurbacji katowickiej na tle metodologiczno-terminologicznym oraz wskazanie, w jakim zakresie owa cecha może stanowić atut we współczesnych przemianach społeczno-gospodarczych obszaru. Czasowe i przestrzenne nakładanie się różnego pochodzenia powiązań i relacji społeczno-kulturowych skłania autora do sformułowania pojęć: genotypu kultury oraz pierwotnego i wtórnego genotypu kultury, a także do egzemplifikacji kształtowania genotypów kulturowych w konurbacji katowickiej.