Konformizm, bunt, nostalgia. Turystyka niszowa z Polski do krajów byłego ZSRR

Anna Horolets

„W ostatnich latach podróżowanie staje się coraz modniejsze - nie tylko jako praktyka społeczna, ale i jako temat studiów naukowych. Nie jest zatem zadaniem łatwym znalezienie obszaru nie do końca przeoranego cudzymi myślami. Annie Horolets udaje się to (…) .” „…[Jest to] opowieść o krystalizowaniu się praktyk podróżniczych i powstawaniu znaczeń z tym związanych. Autorka powiązała te kwestie z aktualnymi pytaniami o specyfikę Polski potransformacyjnej - o to, w jaki sposób napięcie pomiędzy impulsami płynącymi ze strony kultury określanej umownym mianem Zachodniej a odczuwaniem dziedzictwa PRL-u w sferze samookreślania się wytwarza konkretne formy kulturowe.”  „Może ona służyć jako podręcznik w atrakcyjny sposób prezentujący interdyscyplinarne podejście do badań kultury współczesnej.”   Z recenzji wydawniczej prof. dr hab. Anny Wieczorkiewicz   Anna Horolets zajmuje się badaniami dyskursywnych mechanizmów tworzenia światów społecznych i tożsamości. W kręgu jej zainteresowań znajdują się teorie czasu wolnego, turystyki i migracji. Prowadzi badania o turystyce niszowej do krajów byłego ZSRR oraz o czasie wolnym migrantów polskich w Wielkiej Brytanii i USA. Opublikowała dotychczas monografię Obrazy Europy w polskim dyskursie publicznym (Universitas, 2006) i kilkanaście artykułów o podróżowaniu i tożsamościach europejskich Polaków w takich czasopismach jak "Polish Sociological Review", "Ethnologie francaise, Lud, Kultura i Społeczeństwo", "Text & Talk" oraz "Przegląd Socjologii Jakościowej". Jest redaktorką dwóch prac zbiorowych poświęconych analizie dyskursu. Członkini Polskiego Towarzystwa Socjologicznego i European Association of Social Anthropologists. W latach 2005-2013 pracowała w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Instytucie Socjologii. Od niedawna związana z Uniwersytetem Gdańskim, gdzie pracuje w Zakładzie Antropologii Społecznej.  

Klasyk mimo woli. W 150. rocznicę urodzin Tadeusza Żeleńskiego (Boya)

praca zbiorowa

Klasyk mimo woli pod redakcją Sylwii Panek i Agaty Zawiszewskiej-Semeniuk to pokłosie wspólnotowego akademickiego namysłu nad spuścizną Tadeusza Żeleńskiego (Boya), podjętego z okazji 150. rocznicy jego urodzin. W tomie zaprezentowano teksty Badaczek i Badaczy z różnych ośrodków naukowych, reprezentujących różne metodologie czytania, pisania i dyskutowania o literaturze, obdarzonych różnymi temperamentami naukowymi i używających różnych stylistyk, którzy przyjrzeli się nie dość jeszcze poznanym aspektom biografii oraz spuścizny ideowej i artystycznej Boya. Tom Klasyk mimo woli [...] jest przedsięwzięciem wydawniczym o znacznym kalibrze zarówno jeśli chodzi o jego przedmiot, jak i składające się na nie teksty. Gest Redaktorek, by w ten sposób uczcić 150. rocznicę urodzin najpopularniejszego w dziejach polskiej krytyki literackiej jej przedstawiciela - bo palmę pierwszeństwa wciąż dzierży tu niepodzielnie Boy - uznać należy za ze wszech miar fortunny. Twórczość, biografia i działalność Boya przepuszczone zostały przez pięć filtrów, lokujących tytułowego bohatera książki we właściwych mu "barwach spektralnych": wokół biografii/autobiografii [...], wokół teatru [...] wokół przekładu [...], a także w częściach Boy jako pisarz zaangażowany i Boy w oczach innych [...]. Każda z części zawiera teksty rewelatorskie, które nie poprzestają na eksploracji Boya w kierunkach zgodnych z dotychczasowym stanem badań, a więc przewidywalnych, lecz wprowadzają te badania na prawdziwie nowe tory. [...] Zebrane w tomie teksty na nowo uświadamiają, że Boy - wbrew krytyczno- i historycznoliterackim komunałom - jak to bywa z klasykami, nawet "mimo woli", nie jest bynajmniej autorem łatwym. Przeciwnie: konkluzję tego rodzaju sformułować można by jedynie na podstawie powierzchownej znajomości jego pism. Ich skontekstualizowana lektura odsłania Żeleńskiego jako postać znacznie bardziej złożoną, niejednoznaczną, a chwilami nawet zagadkową. Otwarta zaś kompozycja całości, pozbawiona podsumowującej kody, wskazuje na możliwość dopisania w przyszłości nowych odsłon, być może nie tylko pod pretekstem kolejnych okrągłych rocznic. Z recenzji prof. dra hab. Dariusza Skórczewskiego

Moralność i profesjonalizm. Spór o pozycję etyk zawodowych

Włodzimierz Galewicz

Czy przedstawiciel jakiegoś zawodu - lekarz, prawnik, polityk - ma nieraz moralne prawo, a może wręcz obowiązek robić coś, czego nie powinien robić, gdyby nie wykonywał swojego zawodu? Czy moralność zawodowa i moralność powszechna mogą się różnić lub nawet  być ze sobą w konflikcie? - Tego centralnego pytania dotyczy zarówno napisane przez autora tego tomu studium W sprawie odrębności etyk zawodowych, jak i zamieszczony w nim wybór godnych uwagi tekstów z ogólnej teorii etyk zawodowych, a także z etyki medycznej, etyki prawniczej i etyki w polityce.

"Proszę to wyciąć", czyli historia scen wyciętych z polskich filmów w pierwszym ćwierćwieczu PRL - wyd. II popr

Piotr Śmiałowski

Sceny wycięte z polskich filmów w okresie PRL-u obrosły legendą czegoś bezpowrotnie utraconego. Taśmy z takimi scenami niszczono, a jedyną po nich pozostałością były osobiste opowieści reżyserów, fragmenty scenopisów i dokumenty kolaudacyjne. Dopiero kilkanaście lat temu okazało się, że istnieje jednak pewien wizualny ślad, pozwalający pełniej wyobrazić sobie te utracone sekwencje: to niewykorzystane wcześniej fotosy filmowe, które fotosiści wykonywali na planie. Z wielu negatywów fotograficznych nie robiono nigdy odbitek, spoczywały przez lata w pudłach i dopiero proces skanowania tych materiałów klatka po klatce pozwolił teraz odkryć, że są tam również fotosy ilustrujące wycięte sceny. Autor Proszę to wyciąć analizuje najważniejsze polskie filmy pierwszego ćwierćwiecza PRL-u. Za punkt wyjścia bierze właśnie historię wyciętych z nich scen i próbuje odpowiedzieć na pytanie: jakimi filmami byłyby Pokolenie i Niewinni czarodzieje Andrzeja Wajdy, Nikt nie woła Kazimierza Kutza, Zezowate szczęście Andrzeja Munka czy Rejs Marka Piwowskiego, gdyby nie ingerencje cenzorskie? Jakie treści dobudowywały do tych filmów sceny, których usunięcie zostało autorom odgórnie narzucone? Zestawienie archiwalnych dokumentów produkcyjnych i cenzorskich z odkrytymi fotosami oraz wspomnieniami twórców pozwala najpełniej dziś odtworzyć nie tylko historię konkretnych scen wyciętych z filmów, ale także opisać cały skomplikowany proces ingerowania w dzieło filmowe na różnych etapach jego produkcji. Piotr Śmiałowski - historyk kina polskiego i dziennikarz filmowy. Doktor nauk humanistycznych. W latach 2004-2019 stały współpracownik miesięcznika "Kino". Od 2009 roku współpracownik portalu Fototeka Filmoteki Narodowej - Instytutu Audiowizualnego oraz Nowych Horyzontów Edukacji Filmowej (noszących od niedawna nazwę Edukacja Młode Horyzonty). Publikował także w "Ekranach", "Images" i "Pleografie". Autor monografii Tadeusz Janczar. Zawód: aktor (2007), wywiadu rzeki z reżyserem Tadeuszem Chmielewskim Jak rozpętałem polską komedię filmową (2012) oraz książki Niewidzialne filmy. Uparci debiutanci (2018) o niezrealizowanych projektach debiutów fabularnych Wojciecha Jerzego Hasa, Janusza Morgensterna oraz Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego.

Czechowicz - najwyżej piękno. Światopogląd poetycki wobec modernizmu literackiego

Ewa Kołodziejczyk

U źródeł poezji Józefa Czechowicza tkwią tęsknota za istnieniem świata idealnego oraz pragnienie ustanowienia go poprzez język. Krajobraz pełni bywa tu jednak znakiem poczucia jego braku, nie zaś oddzielenia odeń za sprawą odległości. Liryczne obrazy Lublina i Lubelszczyzny to jedynie ewokacje pejzażu dzieciństwa, ewokacje zadowalające się ekwiwalentem wyobrażeniowym, konkretem przefiltrowanym przez estetyzującą imaginację. Światoodczuciu Czechowicza znacznie bliższa od Arkadii wydaje się Atlantyda z jej paradoksalnością, ontologiczną nieokreślonością, z możliwością jej pomyślenia czy kreacji poza fizykalnymi wymiarami. Atlantyda to poniekąd miejsce, jakie wyznacza sobie Czechowicz na egzystencjalnym horyzoncie nowoczesności. Takie spojrzenie na poetę umożliwia wyłaniająca się z pism Ryszarda Nycza wizja literatury przełomu XIX i XX wieku wraz z propozycjami filozoficzno-metodologicznego jej ujęcia. Książka ta jest owocem poszukiwania odpowiedzi na pytanie, jaki udział w doświadczeniu nowoczesności miał autor Kamienia i jak to częściowo wspólne, częściowo indywidualne doświadczenie przejawia się w jego poezji.  

Wybór pism estetycznych (Józef Kremer)

Józef Kremer

Józef Kremer, autor Podróży do Włoch i Listów z Krakowa, filozof i pisarz niesłusznie dziś zapomniany, a ongiś bardzo poczytny i szanowany, był jednym z pierwszych w naszych dziejach estetyków, historyków i krytyków sztuki. Obdarzony niepoślednim, żywym zmysłem obserwacji, wrażliwy miłośnik sztuki antyku i renesansowej Italii, próbował łączyć Heglowską historiozofię artystyczną z przekonaniem o wyjątkowej kulturotwórczej roli katolicyzmu, stał się nie tylko pionierem systematycznych rozważań o charakterze estetycznym w Polsce, lecz także niestrudzonym propagatorem kultury artystycznej, krzewicielem zainteresowań sztukami plastycznymi i architekturą dawnych epok. Jego Podróż do Włoch, barwny, zajmujący i wielce oryginalny przykład literatury podróżniczej XIX stulecia, jest także wprowadzeniem w dzieje sztuki i kultury Italii, fascynującym oglądem „gry świata tego” i artystycznych dokonań pokoleń artystów, i pozostaje tekstem wciąż żywo przemawiającym do wyobraźni czytelników zainteresowanych sztuką „ogrodu świata”. Podróż do Włoch to lektura obowiązkowa dla wszystkich, którzy mają w pamięci obraz Italii nakreślony, z jednej strony, na kartach Podróży włoskiej Goethego, a z drugiej w arcydziełach poezji Byrona i nieśmiertelnych opisach Johna Ruskina. Niniejszą edycję uzupełnia wybór ważnych fragmentów z Listów z Krakowa Kremera, rzucający światło na filozoficzne zaplecze historiozoficzno-artystycznych dywagacji tego autora, którego chyba bez przesady można by nazwać preceptor Poloniae w sprawach sztuki i piękna, pojmowanych jako ekspresja ducha twórczego minionych stuleci. Przypomnienie postaci Kremera dla wszystkich zainteresowanych dziejami estetyki w Polsce oraz problemami sztuki i kultury XIX wieku będzie ważnym i przynoszącym wiele przyjemności doświadczeniem.  

Moja Portugalia

Franciszek Ziejka

Autor w 1979 roku założył na Uniwersytecie w Lizbonie pierwszy w dziejach Portugalii lektorat języka i kultury polskiej. Zainteresowany kulturą i historią tego odległego kraju przygotował książkę, w której oprócz dziennika, jaki prowadził w czasie pierwszych miesięcy pobytu w Lizbonie, znalazły się: reportaże z podróży po Portugalii, które odbył w 1980 roku, trzy studia naukowe o związkach polsko-portugalskich, a przede wszystkim fascynująca opowieść o tragicznej historii miłości królewicza portugalskiego Pedra i Ines de Castro, w Polsce właściwie nieznana, o której w przeszłości pisało wieku znakomitych autorów portugalskich, hiszpańskich, francuskich, niemieckich czy angielskich. Książka jest pierwszym ogniwem przygotowywanego przez Autora "tryptyku europejskiego". Część druga Mój Paryż ukazała się w 2008 roku, a ostatnia, trzecia pt. Moja Prowansja ukaże się niebawem.   "Proponując czytelnikowi Moją Portugalię pragnę nade wszystko pokazać, jak bardzo interesujący jest to kraj, jak bogatą posiada on historię, jak trwałe nici wiążą jego kulturę z naszą. Pragnę zarazem pokazać, że mój dziewięciomiesięczny pobyt w Lizbonie nie poszedł na marne. Jak miałem okazję stwierdzić to wiosną 2007 roku , dziś nadal na Uniwersytecie Lizbońskim działa założony przeze mnie lektorat języka i kultury polskiej, nadal corocznie przyciąga on grupę kilkudziesięciu słuchaczy pragnących poznać nasz język i naszą kulturę." - z przedmowy autora

Max Scheler między innymi

Jaromir Brejdak

Nowa książka Jaromira Brejdaka, zatytułowana Max Scheler między innymi, stanowi kolejny ważny etap jego badań nad myślą niemieckiego filozofa. Autor z godną podziwu konsekwencją rozwija swoje rozważania nad myślą Schelera, tym razem podporządkowując je zastosowanej w pracy metodzie (…). Centralnym punktem (…) staje się więc możliwość wglądu w wybrane zagadnienia twórczości Schelera, w taki sposób, aby za pomocą Innych możliwie najpełniej zajaśniało to, co w myśli głównego bohatera dotąd pozostawało nie do końca rozświetlone. Taka metoda jest podstawą tworzenia nowych możliwości interpretacyjnych pozwalających zobaczyć twórczość Schelera w nowym świetle; czyni to interpretacje Brejdaka intrygującą częścią jego, prowadzonych na własny oryginalny sposób, zmagań z twórczością nieco zapomnianego myśliciela. prof. Krzysztof Mech, Uniwersytet Jagielloński Max Scheler między Innymi to próba rekonstrukcji wpływu Schelerowskiej myśli na tytułowych Innych, otwierająca przestrzeń rozmowy prowadzonej z Schelerem zarówno w czasie rzeczywistym, jak i wyimaginowanym. Uczestnikami tego dialogu byli Edyta Stein, Victor Frankl, Helmuth Plessner, a także Edmund Husserl, Martin Heidegger, Dietrich Bonhoeffer, Charles Taylor czy Niklas Luhmann. Na gruncie polskim obfity filozoficzny plon dialogu z Schelerem wydała jego koncepcja solidarności, mająca swoich dyskutantów w osobach Józefa Tischnera i Karola Wojtyły. Znajdziemy tu również przykłady dialogu wewnętrznego Schelera z fascynującymi go rozmówcami, jak Fryderyk Nietzsche czy Mistrz Eckhart. Ostatni, najdłuższy rozdział monografii zamyka wyimaginowany dialog pomiędzy Schelerem a psychologiem rozwoju Michaelem Tomasello. Jest on dowodem na aktualność myśli Maxa Schelera, którego tezy dotyczące intencjonalności zbiorowej po latach znajdują empiryczne potwierdzenie w badaniach psychologii rozwoju. Jaromir Brejdak – profesor filozofii, absolwent Politechniki Wrocławskiej, doktor filozofii Uniwersytetu Ludwiga-Maximiliana w Monachium (Philosophia crucis. Heideggers Beschäftigung mit dem Apostel Paulus, Frankfurt 1996). Habilitacja w IFiS PAN na podstawie rozprawy Odcienie obecności. Próba analizy fenomenu, Kraków 2007. Inne publikacje książkowe: Słowo i czas. Problem rozumienia Innego w hermeneutyce i teorii systemu, Szczecin 2004; Cierń w ciele. Myśl Apostoła Pawła w filozofii współczesnej, Kraków 2010; Ewangelia Zaratustry, Warszawa 2014; The Thorn in the Flesh. The Thought of Apostle Paul in Modern Philosophy, Zürich 2017; Zrozumieć Innego. Próba rozumienia Innego w fenomenologii, hermeneutyce, filozofii dialogi i teorii systemu, Kraków 2020. Współtwórca Szczecińskich Dni Kultury Żydowskiej Adlojada.