Wybór pism estetycznych (Józef Kremer)

Józef Kremer

Józef Kremer, autor Podróży do Włoch i Listów z Krakowa, filozof i pisarz niesłusznie dziś zapomniany, a ongiś bardzo poczytny i szanowany, był jednym z pierwszych w naszych dziejach estetyków, historyków i krytyków sztuki. Obdarzony niepoślednim, żywym zmysłem obserwacji, wrażliwy miłośnik sztuki antyku i renesansowej Italii, próbował łączyć Heglowską historiozofię artystyczną z przekonaniem o wyjątkowej kulturotwórczej roli katolicyzmu, stał się nie tylko pionierem systematycznych rozważań o charakterze estetycznym w Polsce, lecz także niestrudzonym propagatorem kultury artystycznej, krzewicielem zainteresowań sztukami plastycznymi i architekturą dawnych epok. Jego Podróż do Włoch, barwny, zajmujący i wielce oryginalny przykład literatury podróżniczej XIX stulecia, jest także wprowadzeniem w dzieje sztuki i kultury Italii, fascynującym oglądem „gry świata tego” i artystycznych dokonań pokoleń artystów, i pozostaje tekstem wciąż żywo przemawiającym do wyobraźni czytelników zainteresowanych sztuką „ogrodu świata”. Podróż do Włoch to lektura obowiązkowa dla wszystkich, którzy mają w pamięci obraz Italii nakreślony, z jednej strony, na kartach Podróży włoskiej Goethego, a z drugiej w arcydziełach poezji Byrona i nieśmiertelnych opisach Johna Ruskina. Niniejszą edycję uzupełnia wybór ważnych fragmentów z Listów z Krakowa Kremera, rzucający światło na filozoficzne zaplecze historiozoficzno-artystycznych dywagacji tego autora, którego chyba bez przesady można by nazwać preceptor Poloniae w sprawach sztuki i piękna, pojmowanych jako ekspresja ducha twórczego minionych stuleci. Przypomnienie postaci Kremera dla wszystkich zainteresowanych dziejami estetyki w Polsce oraz problemami sztuki i kultury XIX wieku będzie ważnym i przynoszącym wiele przyjemności doświadczeniem.  

Moja Portugalia

Franciszek Ziejka

Autor w 1979 roku założył na Uniwersytecie w Lizbonie pierwszy w dziejach Portugalii lektorat języka i kultury polskiej. Zainteresowany kulturą i historią tego odległego kraju przygotował książkę, w której oprócz dziennika, jaki prowadził w czasie pierwszych miesięcy pobytu w Lizbonie, znalazły się: reportaże z podróży po Portugalii, które odbył w 1980 roku, trzy studia naukowe o związkach polsko-portugalskich, a przede wszystkim fascynująca opowieść o tragicznej historii miłości królewicza portugalskiego Pedra i Ines de Castro, w Polsce właściwie nieznana, o której w przeszłości pisało wieku znakomitych autorów portugalskich, hiszpańskich, francuskich, niemieckich czy angielskich. Książka jest pierwszym ogniwem przygotowywanego przez Autora "tryptyku europejskiego". Część druga Mój Paryż ukazała się w 2008 roku, a ostatnia, trzecia pt. Moja Prowansja ukaże się niebawem.   "Proponując czytelnikowi Moją Portugalię pragnę nade wszystko pokazać, jak bardzo interesujący jest to kraj, jak bogatą posiada on historię, jak trwałe nici wiążą jego kulturę z naszą. Pragnę zarazem pokazać, że mój dziewięciomiesięczny pobyt w Lizbonie nie poszedł na marne. Jak miałem okazję stwierdzić to wiosną 2007 roku , dziś nadal na Uniwersytecie Lizbońskim działa założony przeze mnie lektorat języka i kultury polskiej, nadal corocznie przyciąga on grupę kilkudziesięciu słuchaczy pragnących poznać nasz język i naszą kulturę." - z przedmowy autora

Max Scheler między innymi

Jaromir Brejdak

Nowa książka Jaromira Brejdaka, zatytułowana Max Scheler między innymi, stanowi kolejny ważny etap jego badań nad myślą niemieckiego filozofa. Autor z godną podziwu konsekwencją rozwija swoje rozważania nad myślą Schelera, tym razem podporządkowując je zastosowanej w pracy metodzie (…). Centralnym punktem (…) staje się więc możliwość wglądu w wybrane zagadnienia twórczości Schelera, w taki sposób, aby za pomocą Innych możliwie najpełniej zajaśniało to, co w myśli głównego bohatera dotąd pozostawało nie do końca rozświetlone. Taka metoda jest podstawą tworzenia nowych możliwości interpretacyjnych pozwalających zobaczyć twórczość Schelera w nowym świetle; czyni to interpretacje Brejdaka intrygującą częścią jego, prowadzonych na własny oryginalny sposób, zmagań z twórczością nieco zapomnianego myśliciela. prof. Krzysztof Mech, Uniwersytet Jagielloński Max Scheler między Innymi to próba rekonstrukcji wpływu Schelerowskiej myśli na tytułowych Innych, otwierająca przestrzeń rozmowy prowadzonej z Schelerem zarówno w czasie rzeczywistym, jak i wyimaginowanym. Uczestnikami tego dialogu byli Edyta Stein, Victor Frankl, Helmuth Plessner, a także Edmund Husserl, Martin Heidegger, Dietrich Bonhoeffer, Charles Taylor czy Niklas Luhmann. Na gruncie polskim obfity filozoficzny plon dialogu z Schelerem wydała jego koncepcja solidarności, mająca swoich dyskutantów w osobach Józefa Tischnera i Karola Wojtyły. Znajdziemy tu również przykłady dialogu wewnętrznego Schelera z fascynującymi go rozmówcami, jak Fryderyk Nietzsche czy Mistrz Eckhart. Ostatni, najdłuższy rozdział monografii zamyka wyimaginowany dialog pomiędzy Schelerem a psychologiem rozwoju Michaelem Tomasello. Jest on dowodem na aktualność myśli Maxa Schelera, którego tezy dotyczące intencjonalności zbiorowej po latach znajdują empiryczne potwierdzenie w badaniach psychologii rozwoju. Jaromir Brejdak – profesor filozofii, absolwent Politechniki Wrocławskiej, doktor filozofii Uniwersytetu Ludwiga-Maximiliana w Monachium (Philosophia crucis. Heideggers Beschäftigung mit dem Apostel Paulus, Frankfurt 1996). Habilitacja w IFiS PAN na podstawie rozprawy Odcienie obecności. Próba analizy fenomenu, Kraków 2007. Inne publikacje książkowe: Słowo i czas. Problem rozumienia Innego w hermeneutyce i teorii systemu, Szczecin 2004; Cierń w ciele. Myśl Apostoła Pawła w filozofii współczesnej, Kraków 2010; Ewangelia Zaratustry, Warszawa 2014; The Thorn in the Flesh. The Thought of Apostle Paul in Modern Philosophy, Zürich 2017; Zrozumieć Innego. Próba rozumienia Innego w fenomenologii, hermeneutyce, filozofii dialogi i teorii systemu, Kraków 2020. Współtwórca Szczecińskich Dni Kultury Żydowskiej Adlojada.  

Wokół transcendentalnej apercepcji. Sąd, podmiot i jedność u Kanta i we wczesnej filozofii analitycznej

Włodzimierz Heflik

Pojęcie transcendentalnej apercepcji zajmuje kluczową pozycję w głównym nurcie filozofii nowożytnej i współczesnej, jest punktem, w którym intuicja kryjąca się za kartezjańskim cogito została przez Kanta doprowadzona do kulminacji, stanowiąc jednocześnie dla filozofów analitycznych źródło inspiracji do rozwinięcia badań nad problematyką sądu i formy logicznej oraz nad kwestiami semantycznymi. Autor stara się wyodrębnić i przeanalizować podstawowe sposoby rozumienia transcendentalnej apercepcji, jakie można napotkać u Kanta, poszukuje też związku łączącego tę kwestię z zagadnieniami dotyczącymi sądu. Przedstawia źródła oraz historyczne tło (jakie stanowi filozofia Kartezjusza i Leibniza) problemu apercepcji i śledzi kontynuację tej tematyki po Kancie, ograniczając się do kręgu wczesnych filozofów analitycznych, takich jak Frege, Russell, Moore i Wittgenstein. Zamiar osadzenia początków tradycji analitycznej w kontekście filozofii nowożytnej (...) jest zamierzeniem ze wszech miar cennym i nie często spotykanym w rodzimej literaturze przedmiotu. To niewątpliwa zaleta książki Włodzimierza Heflika, który w kompetentny i wnikliwy sposób porusza się w obu kierunkach. Autor zaproponował (...) spójną koncepcję ewolucji kluczowych dla epistemologii zagadnień podmiotu i sądu, mających swe źródło w filozofii Kanta. Prof. dr hab. Piotr Dehnel Książka Włodzimierza Heflika stara się wydobyć i przedstawić niektóre z wątków kantowskich, kształtujących wczesną filozofię analityczną. (...) stanowi interesującą próbę przedstawienia jednej z kluczowych idei filozofii Kanta i jej znaczenia dla rozwoju i interpretacji poglądów wybitnych przedstawicieli wczesnej filozofii analitycznej. Przyczynia się do lepszego zrozumienia rozważanych koncepcji filozoficznych i ich miejsca w ewolucji europejskiej myśli filozoficznej. Prof. dr hab. Tadeusz Szubka Włodzimierz Heflik - doktor hab., prof. Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Ukończył filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz inżynierię materiałową na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Obszar jego zainteresowań badawczych obejmuje epistemologię, filozofię analityczną i filozofię transcendentalną. Opublikował monografię Problem formy w perspektywie transcendentalnej u Kanta i Wittgensteina oraz kilkadziesiąt artykułów, między innymi w takich czasopismach, jak "Analiza i Egzystencja", "Filozofia Nauki", "Kwartalnik Filozoficzny", "Principia", "Przegląd Filozoficzny", "Ruch Filozoficzny" i "Studia z Historii Filozofii", a także w wydawnictwach zagranicznych Walter de Gruyter czy Austrian Ludwig Wittgenstein Society.

Przeszłość niepokonana. Sztuka niemiecka po 1945 roku jako przestrzeń i medium pamięci

Justyna Balisz-Schmelz

Książka Justyny Balisz-Schmelz Przeszłość niepokonana. Sztuka niemiecka po 1945 roku jako przestrzeń i medium pamięci jest pierwszym opracowaniem tej problematyki na gruncie polskim. Co ciekawe, pod wieloma względami wydaje się pionierska także z perspektywy niemieckiej historii sztuki, w ramach której do tej pory nie powstała monografia poświęcona temu zagadnieniu. Jak podkreśla autorka, nie chodzi o sztukę po Holokauście, lecz o recepcję drugiej wojny światowej we wszelkich jej przejawach, co dotychczas umykało uwadze badaczy, skoncentrowanych głównie na analizie traumy wynikającej z Shoah. Wart podkreślenia jest również fakt, że dzięki tej książce na gruncie polskiej humanistyki po raz pierwszy udał się proces unarzędziowienia teorii pamięciologicznych obojga Assmannów, głównie zaś Aleidy Assmann w analizach wybranych dzieł sztuki. Metodologia w ujęciu Justyny Balisz-Schmelz stała się kluczem do stawiania pytań i rozumienia, a nie jedynie zewnętrznym „rynsztunkiem”, który nie znajdowałby zastosowania na poziomie analitycznym. Autorka przepracowuje teorie Assmannów w taki bowiem sposób, że działają one zarówno w makro-, jak i w mikroskali, co stanowi doskonałe uzupełnienie wydanych nareszcie po polsku fundamentalnych tekstów Assmannów.    Z recenzji dr hab. Marty Smolińskiej, prof. UAP

Utopia na ludzką miarę. Cyniczne wprowadzenie do estetyki relacyjnej

Łukasz Białkowski

Utopia na ludzką miarę przygląda się estetyce relacyjnej Nicolasa Bourriauda jako pewnej modzie intelektualno-artystycznej, która miała początki we Francji w połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku, a międzynarodowe apogeum osiągnęła w kolejnej dekadzie. Książka śledzi filozoficzne i antropologiczne źródła tej koncepcji, bada jej ewolucję oraz miejsce w kształtowaniu się poglądów jej twórcy. Przede wszystkim jednak - orientując się wokół kategorii autonomii, obiektu i formy - ma za zadanie usystematyzować dyskusje na temat estetyki relacyjnej: dokonać typologizacji stawianych jej zarzutów, omówić założenia, z których wnikały padające na nią ciosy, oraz - tam, gdzie to możliwe - przedstawić odpowiedzi Nicolasa Bourriauda. Innymi słowy: zestawia ambicje tej koncepcji z rzeczywistym potencjałem i osiągnięciami, opisując jej rezonowanie w międzynarodowym życiu artystycznym i akademickim w ostatnich trzech dekadach. "Choć przedmiotem książki jest estetyka relacyjna, to dzięki wnikliwości i wieloaspektowości podejścia do tematu dostajemy refleksję nad wieloma dylematami sztuki współczesnej. Inteligencja, wnikliwość, żelazna logika oraz niezwykle trafnie dobrany ton analiz, który demaskuje miazmaty teorii Bourriauda, to zalety tej publikacji. Nie mam wątpliwości, że stanie się ona poczytną lekturą nie tylko na seminariach uniwersyteckich i wśród muzealników, galerzystów i kuratorów, ale że również znajdzie czytelników wśród szerokiego grona humanistów zainteresowanych współczesną kulturą". Z recenzji prof. Anny Markowskiej, Uniwersytet Wrocławski Łukasz Białkowski (ur. 1981) jest wykładowcą akademickim, krytykiem sztuki, niezależnym kuratorem wystaw. W 2011 roku uzyskał stopień doktora filozofii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego zainteresowania naukowe sytuują się na przecięciu filozofii, historii sztuki oraz społecznej historii mediów. Jest autorem książek Figury na biegunach. Narracje silnego i słabego podmiotu twórczego (2015), Nieszczere pole (2015), Celebracja braku. Sztuka współczesna i gry z widzialnością (2020), artykułów publikowanych w czasopismach naukowych oraz recenzji wystaw zamieszczanych w prasie artystycznej. Przetłumaczył z języka francuskiego Estetykę relacyjną (2012) i Postprodukcję (2023) Nicolasa Bourriauda. Pracuje jako adiunkt w Katedrze Nauk o Sztuce Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Członek Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki (AICA).

Hermeneutyczny projekt egzystencji. Fenomen rozumienia we wczesnej filozofii Martina Heideggera

Mateusz Waśko

Martin Heidegger należy do najwybitniejszych filozofów XX wieku. Jego idee nie tylko wyznaczyły główne trakty współczesnej filozofii kontynentalnej, ale do dzisiaj nie utraciły swojej aktualności, wciąż stanowiąc inspirację dla kolejnych pokoleń filozofów. Celem niniejszej książki jest analiza wypracowanego przez wczesną filozofię Heideggera fenomenu rozumienia oraz ukazanie jego naczelnej funkcji w dokonywanej przez ludzką egzystencję konstytucji sensu. Tym samym to nie bycie, z którym łączy się zwykle myśl niemieckiego filozofa, zostaje wysunięte na pierwszy plan poniższych rozważań, a właśnie sens i jego rozumienie. Składają się one na klucz, który autor wybrał do odczytania najważniejszych wątków refleksji filozofa z Fryburga. Wybór klucza, będąc swoistą strategią interpretacyjną, pozwala mówić o myśli Heideggera w sposób, który wychodzi poza jego własny, specyficzny język. Nie oznacza to zapoznania jego idei, ale nowe odczytanie, które pozwala na nie spojrzeć z innej perspektywy. Mateusz Waśko - doktor filozofii, zatrudniony na stanowisku adiunkta w Zakładzie Filozofii Współczesnej w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor licznych artykułów, które ukazywały się w najważniejszych polskich periodykach. Jego zainteresowania obejmują szeroko pojętą filozofię współczesną, ze szczególnym uwzględnieniem fenomenologii, hermeneutyki i egzystencjalizmu. Swoje badania stara się prowadzić w duchu fenomenologiczno-hermeneutycznym, poszukując fenomenów leżących u podstaw rozumienia rzeczywistości i wyznaczających temu rozumieniu granice. Jest to pierwsza praca tego typu, która się u nas ukaże, która dla czytelnika chcącego wniknąć w i lepiej zrozumieć podstawowe pojęcia, jakie pojawiają się w Byciu i czasie, będzie nieocenioną pomocą. I to nie tylko dla czytelnika-filozofa, lecz każdego, kto zainteresowany jest myślą Heideggera. (...) W trakcie lektury tej rozprawy odniosłem wrażenie, że autor wykonał ogromną, benedyktyńską wręcz pracę, starając się zgłębić znaczenia kluczowych Heideggerowskich pojęć i ich powiązania ze sobą. Pod tym względem jego wywód cechuje godna podziwu rzetelność. Największa wartość pracy zasadza się na kompleksowym przedstawieniu relacji między siatką pojęć, jakie pojawiają się w Byciu i czasie. Prof. dr hab. Paweł Dybel

Planowanie lekcji języka obcego. Podręcznik i poradnik dla nauczycieli jezyków obcych

Iwona Janowska

Tematyka publikacji wpisuje się w szeroki kontekst zagadnień związanych z przygotowaniem się nauczyciela do zajęć z języka obcego. Część teoretyczna omawia istotę i rolę planowania dydaktycznego w odniesieniu do działu programowego, jednostki metodycznej, lekcyjnej i zadaniowej. W części drugiej zamieszczono propozycję planu wynikowego oraz przykłady konspektów lekcji języka polskiego jako obcego. Publikacja pokazuje praktyczny aspekt nauczycielskich działań planistycznych opartych na zasadach podejścia zadaniowego ESOKJ. Adresowana jest do nauczycieli języków obcych oraz studentów przygotowujących się do podjęcia pracy w tym zawodzie.