Kenozoik regionu śląsko-krakowskiego

Józef Lewandowski

Niniejszy podręcznik stanowi kompendium wiedzy na temat regionu śląsko-krakowskiego, obejmującego Wyżynę Śląsko-Krakowską oraz przylegające od zachodu i północy fragmenty Niziny Śląskiej i Niziny Środkowopolskiej, o zróżnicowanej budowie geologicznej i urozmaiconej rzeźbie. Powstawała ona w ciągu ostatnich 65 mln lat, gdy obszar ten stawał się lądem, okresowo tylko i lokalnie zalewanym przez morze mioceńskie. Podczas kenozoiku wielokrotnie zmieniał się tu klimat — od tropikalnego i subtropikalnego w paleogenie i miocenie, przez sawannowy i stepowy w pliocenie, po umiarkowany i subarktyczny w czwartorzędzie. Zmiany te zarejestrowane są w osadach i strukturach geologicznych oraz zróżnicowanych genetycznie formach rzeźby. Szczególnie burzliwe dzieje geologiczne przechodził omawiany region w czwartorzędzie, kiedy to wielokrotnie wkraczał na ten obszar lądolód skandynawski, zostawiając osady i formy glacigeniczne. Z uwagi na występujące w regionie surowce naturalne (węgiel kamienny i brunatny, rudy metali) formy antropogeniczne (hałdy i wyrobiska oraz zapadliska poeksploatacyjne) wywierają szczególne piętno na krajobraz i przyrodę górnośląską.

Schémas d'extension métaphorique. A partir de l'analyse des contenus et des organisations conceptuels de certaines unités lexicales se référant a la lumiere

Barbara Taraszka-Drożdż

Książka adresowana jest do naukowców oraz studentów kierunków filologicznych interesujących się zjawiskiem metafory, które w niniejszej pracy przedstawione jest z punktu widzenia językoznawstwa kognitywnego. W części teoretycznej autorka porównuje dwa kognitywne podejścia do metafory. Pierwszym z nich jest teoria postulująca centralne miejsce metafory w języku i poznaniu, tj. Teoria Metafory Konceptualnej zapoczątkowana przez G. Lakoffa i M. Johnsona, a następnie rozwijana przez innych badaczy (np. Z. Kövecsesa, J. Grady’ego, R. Gibbsa, M. Turnera) oraz poddawana modyfikacjom, m.in. pod wpływem Teorii Amalgamatów Pojęciowych G. Fauconniera i M. Turnera. Drugą rozważaną koncepcją jest teoria Gramatyki Kognitywnej autorstwa R. Langackera, w ramach której metaforze nie przypisuje się specjalnej roli. Metafora postrzegana jest bowiem jako jeden z typów rozszerzenia semantycznego. Jednak, jak wskazuje na to autorka, narzędzia Gramatyki Kognitywnej pozwalają opisać zjawisko metafory w dużo bardziej kompleksowy sposób niż zakłada to Teoria Metafory Konceptualnej. W części analitycznej, bazując na założeniach Gramatyki Kognitywnej, autorka proponuje metodologię badawczą, która integruje opis semantyczny z opisem gramatycznym oraz zapleczem doświadczeniowym danej społeczności językowej. Analizie poddane zostają rozszerzenia semantyczne francuskich jednostek leksykalnych odnoszących się do światła. Wychodząc od analizy treści oraz organizacji konceptualnej każdej jednostki leksykalnej, autorka dociera do całego systemu struktur schematycznych nazywanych wzorcami metaforycznego rozszerzenia, a w ich ramach, do całych matryc domen aktywowanych przez analizowane jednostki leksykalne.

Kulturowe i społeczne konteksty pandemii COVID-19

Barbara Orzeł

Czy pandemię COVID-19 możemy porównać do hiszpanki? W jaki sposób możemy definiować „dystans społeczny”? Jak zmieniła się przestrzeń domu? Jaką rolę odegrały i jak zmieniły się nowe media? I w końcu: jak zmienił się nasz dzień dzisiejszy, nasze rytuały, praca i moda? „Kulturowe i społeczne konteksty pandemii COVID-19” narodziły się w wyniku zainteresowania zmianami, które przyniosła „nowa rzeczywistość”. Autorka zanalizowała najważniejsze dziedziny codzienności, w których zakorzeniły się nowe zachowania związane z koniecznością przystosowania się do tej niecodziennej sytuacji.

Oriental Meetings in Sosnowiec. Language, Literature, Society / Sosnowieckie Spotkania Orientalistyczne. Język, literatura, społeczeństwo

red. Katarzyna Bańka-Orłowska

Niniejszy tom stanowi rezultat interdyscyplinarnej konferencji naukowej OMIS, organizowanej corocznie przez Instytut Językoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Dzięki różnorodnej tematyce oraz przystępnemu językowi publikacja stanowi doskonałe źródło wiedzy, nie tylko dla specjalistów. Opublikowane teksty poświęcone są językowi, kulturze, społeczeństwu czy sytuacji politycznej wielu krajów Azji, m.in. Japonii, Chin, Indii i Arabii Saudyjskiej.

Transgresje fotografii w przestrzeniach kultury

Janusz Musiał

Seria: Fotografia, film, sztuka mediów (2), ISSN 2956-4786 W książce podjęto próbę odpowiedzi na pytania dotyczące przemian pejzażu współczesnej kultury wizualnej - tego, jak techniki i technologie informatyczne, nowe media cyfrowe wpływają na formę i funkcje obrazów technicznych - a w szczególności na medium fotografii, status autora i stosowane strategie artystyczne. Celem autora niniejszej pozycji jest przybliżenie problematyki dotyczącej ewolucji formy i treści obrazu technicznego, z założeniem, iż technologie cyfrowe wywołują rewolucyjne transformacje w przestrzeni mediów obrazowania optyczno-mechanicznego, w sposobie percepcji świata oraz w sposobie uczestnictwa we współczesnej kulturze wizualnej.

Periferno u hrvatskoj književnosti i kulturi / Peryferie w chorwackiej literaturze i kulturze

red. Krešimir Bagić, Miranda Levanat-Peričić, Leszek Małczak

Monografia wieloautorska pt. Peryferie w literaturze i kulturze chorwackiej stanowi rezultat międzynarodowej kroatystycznej konferencji naukowej, która odbyła się w dniach 7-9 maja 2019 roku i którą kroatyści Instytutu Filologii Słowiańskiej zorganizowali z okazji 25-lecia istnienia filologii chorwackiej na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Prelegenci wygłosili 80 referatów, a w całej konferencji wzięło udział około 100 osób. Byli wśród nich przedstawiciele wielu chorwackich kroatystyk zarówno z Chorwacji, Czarnogóry jak i z Polski, Czech, Węgier, Irlandii, Niemiec i Australii. Niniejsza publikacja jest jedną z dwóch części dwutomowego tomu pokonferencyjnego, na który złożyły się teksty z zakresu literaturoznawstwa i kulturoznawstwa. Zostały one podzielone na trzy części problemowe zatytułowane: Periferija – teorija, poetika, politika, Čitanje periferije oraz Na periferiji kanona. Spektrum tematów jest bardzo szerokie: od literatury starochorwackiej (m.in. literatura kajkawska) przez literaturę ludową (m.in. kwestia miejsca, jakie zajmuje literatura ludowa w historiach literatury chorwackiej czy fenomen graniczarskiej mentalności Dalmacji) po „nowszą“ literaturę, zarówno prozę, jak i poezję, eseistykę i publicystykę. Monografia zawiera również kilka artykułów traktujących o kwestiach ogólnych, przykładowo o kondycji humanistyki w świecie ponowoczesnym, regionalizmie czy o stosunku Chorwatów do Jugosławii. Wiele miejsca Autorzy poświęcają problematyce kanonu. Są też artykuły o serialach telewizyjnych, komiksie czy statusie literatury mniejszości narodowych. Redakcja i wydanie tomów pokonferencyjnych realizowane są w formie współpracy z kilkoma chorwackimi ośrodkami uniwersyteckimi. W przypadku tomu literaturoznawczo-kulturoznawczego są to: kroatystyka Uniwersytetu w Zagrzebiu oraz kroatystyka Uniwersytetu w Zadarze.

Pejzaże miasta w komiksie. Studia nad komiksem

Matylda Sęk-Iwanek

Seria: Oikos. Komparatystyka Literacka i Kulturowa (3), ISSN 2720-1104   Książka Pejzaże miasta w komiksie. Studia nad komiksem skupia się na badaniach komiksu, gdzie motywem przewodnim staje się analiza przestrzeni miejskiej. Miasto jest tropem badawczym, ale też pretekstem do podjęcia zagadnień działania komiksu, jego struktury i składników. Autorka zaczyna od przeglądu stanu studiów nad komiksem. Kolejną ważną część monografii stanowi przygotowanie narzędzi i metod, które są istotne w badaniu i analizowaniu komiksów. W książce skonstruowano i opisano warsztat badawczy, w tym nowe jego elementy. Z kolei w ostatniej części pracy można znaleźć przykłady analiz komiksów w świetle badania przestrzeni miejskiej, także z zastosowaniem opracowanych narzędzi. Przyjęta perspektywa badawcza pozwala na wykorzystanie wypracowanych w niniejszej książce metod do badania również innych, nie tylko miejskich, tropów i zagadnień w komiksach.

Poza zasadą komunikacji

Krzysztof Kłosiński

Książka dotyczy sytuacji literaturoznawstwa po przełomie poststrukturalistycznym. Epoka „nauki o literaturze”, wyrastającej z jednej teorii, jest w omawianych nurtach badań rozdziałem zamkniętym. Teoria traktowała literaturę jako agregat mnożący wydajność informacyjną komunikatu, teraz pojawia się wizja odwrotna: literatury jako resetu, zawieszenia naszej władzy poznawczej, lub marnotrawstwa (potlacz). „Teoria” jest „ksywką” dla tekstów rzucających wyzwanie granicom dyscyplin. Przystosowanie do nowej sytuacji oznacza zwrot w stronę kulturoznawstwa lub „usługodawstwa”, czemu przeciwstawiają się obrońcy humanistyki i literaturoznawstwa, widząc ich rolę w fundowaniu uniwersytetu i demokracji.