Muzyka na Śląsku Cieszyńskim

red. Bogumiła Mika, Magdalena Szyndler

Ziemia cieszyńska od lat inspirowała artystów, kompozytorów oraz twórców związanych z kulturą. Szczególnie muzyczna kultura ludowa była i jest bodźcem do działań na płaszczyźnie gromadzenia, analizowania i badania materiału folklorystycznego (pieśni, melodie instrumentalne), ale także tworzenia na jej bazie nowych utworów zarówno w estetyce „klasycznej” (stylizacje), jak i „przetworzonej” (m.in. muzyka folkowa i jej pochodne). Śląsk Cieszyński jest miejscem badań naukowych przede wszystkim ze względu na bogatą przeszłość historyczną i kulturową, o czym świadczą teksty umieszczone w niniejszej publikacji pt. Muzyka na Śląsku Cieszyńskim (ze wstępu)

Samobójcy Fiodora Dostojewskiego

Mirosława Michalska-Suchanek

Samobójca Dostojewskiego tworzy niezależny byt, usytuowany na styku trzech płaszczyzn: aksjologicznej, ontologicznej oraz psychologicznej. Jest to zamknięte w osobie określonej jednostki pewne semantyczno-ideowe uniwersum, stanowiące odbicie wieloaspektowej, pogłębionej refleksji o świecie realnym i metafizycznym. Tak postrzegany bohater ogniskuje i zarazem kondensuje rozumową oraz pozarozumową wiedzę o rzeczywistości. Pełni rolę pryzmatu, poprzez który postrzegana jest zarówno filozofia Dostojewskiego, odkrywane przez niego tajemnice ludzkiej natury i duszy, ale także przemyślenia pisarza, dotyczące społecznych i politycznych realiów. Samobójstwo stanowi rodzaj medium, za pomocą którego na kartach utworów Dostojewskiego ożywa prawda o moralnej, duchowej i społecznej kondycji Rosji drugiej połowy XIX wieku. O ile wizerunki wielkich samobójców przekazują treści przede wszystkim o charakterze etycznie wartościującym oraz archetypicznym, o tyle pozostałym samobójstwom, wskazującym na ówczesną powszedniość i powszechność zjawiska, pisarz wyznaczył rolę swojego rodzaju zwierciadła społeczeństwa, które odbija wszystkie najistotniejsze problemy XIX-wiecznej rosyjskiej rzeczywistości. Recenzja książki ukazała się w czasopiśmie „Nowe Książki” 1/2016, s. 19–20 (Aleksandra Berkieta: Wszystek umrę).

Przygody cyfrowego tułacza. Interpretacje groznawcze

Michał Kłosiński

Monografia prezentuje oryginalne, hermeneutyczne podejście do interpretacji gier cyfrowych. Książka składa się ze studiów przypadku gier cyfrowych, które skupiają się na różnych aspektach ich problematyki filozoficznej: od zarządzania życiem, przez pytania dotyczące ich ontologii, po sposób, w jaki tworzą przestrzenie do życia i mitologiczne opowieści o naszej współczesności. Autor przedstawił w niej dziesięciostopniową instrukcję interpretacji gier, która ma na celu pomoc studentom i badaczom w analizie gier cyfrowych. Książka zawiera interpretacje takich nagradzanych tytułów, jak Horizon: Zero Dawn, Cyberpunk 2077, Frostpunk czy Disco Elysium.

Zagadka emocji muzycznych. Czym są, jak powstają i czy są podatne na zmiany?

Maria Chełkowska-Zacharewicz

Dlaczego muzyka obecna jest w tak wielu aspektach naszego życia? Jedną z potencjalnych odpowiedzi są emocje, które odczuwamy w różnorodnych sytuacjach słuchania i doświadczania muzyki. W reakcji na muzykę płaczemy, śmiejemy się i odczuwamy ciarki, czujemy smutek, nostalgię, ale też radość i ekstazę. W obszarach nauki analizujących te różnorodne estetyczne doznania pojawiają się jednak nurtujące pytania. Czy te doświadczenia są emocjami? Jeśli tak, to jakimi są emocjami? W jaki sposób te emocje powstają? Autorka szuka odpowiedzi na te pytania i wraz z czytelnikiem odkrywa ciekawostki psychologii emocji muzycznych.

Świat bliski i świat daleki w staropolskich przestrzeniach

Bożena Mazurkowa, współudz. Szymon Piotr Dąbrowski, red. Mariola Jarczykowa

Prace zgromadzone w tomie przybliżają różnorodne aspekty odległych realiów utrwalonych w piśmiennictwie, literaturze pięknej i sztuce epok dawnych. Obserwacje i analizy autorów koncentrują się na wielorakich sposobach postrzegania i deskrypcji wybranych elementów doświadczanej, a w konsekwencji także kreowanej rzeczywistości. Rozważania zmierzają również do odtworzenia uwarunkowań odbioru, które wpływały na kształt omawianych dzieł. Czytelnik zainteresowany problematyką literacką i mentalnością ludzi doby staropolskiej znajdzie w tomie rozprawy poświęcone przyjemnym lub odstraszającym wizjom zarówno fikcyjnych (mitologicznych i fantastycznych krain), jak i rzeczywistych przestrzeni (kontynentów, państw, miast i budynków), które przyciągały uwagę i pobudzały wyobraźnię twórców, począwszy od późnego antyku aż do baroku. Następny krąg poruszanych zagadnień wiąże się z utworami, które powstały w efekcie toczących się konfliktów politycznych i społecznych lub stanowiły reakcję na kataklizmy dotykające ludzi dawnych wieków. Przedmiotem zainteresowania badaczy są metody wykorzystywania lub oswajania dramatycznych wydarzeń, takich jak konflikty zbrojne i zarazy. Osobną grupę stanowią prace poświęcone zagadnieniom religii chrześcijańskiej i związane z doświadczeniem wiary, które znalazły wyraz w pisarstwie i działalności Jakuba Wujka, Teresy Petrycówny, Bonawentury Siewierzanina, Piotra Skargi i Wacława Potockiego. Dopełnieniem tych rozważań jest tekst przybliżający mało znaną, antypogańską mowę Firmicusa Maternusa z IV w. p.n.e., a także rozważania poświęcone oddziaływaniu legendy Barbary Radziwiłówny na autorów współczesnych publikacji o charakterze naukowym i popularnonaukowym.

Diversity of forest vegetation of the Silesian Foothills / Zróżnicowanie roślinności leśnej Pogórza Śląskiego

Zbigniew Wilczek, Magdalena Zarzycka, Wojciech Zarzycki

Praca jest dwujęzyczną monografią naukową z zakresu fitosocjologii. Zostało w niej kompleksowo przedstawione zagadnienie zróżnicowania roślinności leśnej Pogórza Śląskiego – jednego z najbardziej interesujących botanicznie regionów Polski. Roślinność obszaru była obiektem dużej liczby prac naukowych, jednakże mających charakter wybiórczy lub dawno nieaktualnych. Wieloletnie badania, których wyniki przedstawiono w monografii, pozwoliły na usystematyzowanie wiedzy z zakresu zróżnicowania roślinności leśnej Pogórza Śląskiego w kontekście wielu, często sprzecznych ze sobą, prac archiwalnych. Stanowi w ten sposób materiał wyjściowy dla badań z zakresu takich dziedzin jak: geobotanika, ekologia, leśnictwo, chorologia, zoologia, etnobiologia czy klimatologia. Dokładne rozpoznanie fitocenotyczne lasów obszaru jest także podstawą działań praktycznych na potrzeby ochrony przyrody, leśnictwa, gospodarki przestrzennej oraz turystyki.

Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego. T. 23

red. Helena Synowiec

Kolejny tom wydawnictwa ciągłego adresowany jest do polonistów, studentów polonistyki, dydaktyków języka ojczystego i literatury oraz do pedagogów. Zamieszczone w nim artykuły uwzględniają problemy kształcenia polonistycznego we współczesnej szkole, takie jak m.in.: przygotowanie studentów do interpretacji tekstów poetyckich, wyzwalanie przez nauczycieli twórczej postawy uczniów, możliwości dialogu z tradycją literacką na lekcjach, "czytanie" obrazu, analiza tekstów reklam jako tekstów kultury, przydatność publikacji wspomnieniowej o zasięgu regionalnym do badań językowo-kulturowych i działań edukacyjnych. Kilka artykułów dotyczy dyskursu szkolnego i związanej z nim aktualnej problematyki: wulgaryzacji języka, komunikatywności podręczników do plastyki i muzyki, przenikania się słowa i obrazu w publikacjach adresowanych do uczniów, sposobów opracowania wybranych zagadnień gramatycznych w podręcznikach dawnych i najnowszych. Ponadto w tomie zamieszczono recenzje kilku – przydatnych w teoretycznym i praktycznym przygotowaniu polonistów – publikacji. Tom wzbogaci warsztat dydaktyczny nauczycieli i studentów oraz skłoni ich do refleksji nad rolą języka polskiego w rozwijaniu osobowości uczniów.

Adam Didur. Droga artystyczna przez Metropolitan Opera do Bytomia. Materiały z Interdyscyplinarnej Konferencji Naukowej zorganizowanej w dniach 11-12 maja 2017 roku na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach

red. Grażyna Golik-Szarawarska

Książka stanowi nowe opracowanie o charakterze monograficznym spuścizny artystycznej, pedagogicznej i organizacyjnej Adama Didura (24.12.1873 – 7.01.1946) – śpiewaka operowego zasłużonego dla polskiej kultury muzycznej końca XIX i pierwszej połowy XX wieku, występującego z sukcesem na wszystkich liczących się scenach operowych Polski i świata, w tym Metropolitan Opera i Teatro alla Scala. Publikacja prezentuje aktualny stan badań na temat Didura i jego uczniów, na bazie opracowań, krytyki teatralnej oraz dokumentów archiwalnych udostępnionych, często po raz pierwszy, przez archiwa i instytucje polskie i zagraniczne. Obszerne miejsce w tomie zajęły teksty przynoszące najnowsze wyniki badań na temat tworzenia przez Didura i artystów ekspatriowanych ze Lwowa teatru operowego na Górnym Śląsku po drugiej wojnie światowej.