Maria Amparo Muñoz y de Borbón, księżna Czartoryska

Barbara Obtułowicz

W ręce Czytelnika oddajemy wzruszającą opowieść o ludzkiej miłości, narodzinach, życiu i umieraniu.  Bohaterką główną jest María Amparo Muñoz y de Borbón (1834-1864), córka królowej hiszpańskiej Marii Krystyny i jej męża, sierżanta gwardii, Agustína Fernanda Muñoza. Była ona żoną Władysława Czartoryskiego, założyciela Muzeum i Biblioteki książąt Czartoryskich w Krakowie. Została matką Augusta Czartoryskiego, jak dotąd jedynego polsko-hiszpańskiego błogosławionego. Przez wzgląd na morganatyczne małżeństwo rodziców urodziła się i wychowała w tajemnicy przed światem. Żyła w epoce romantyzmu. Jako panienka miała więc romantyczne pragnienia i tęsknoty. Za mąż wyszła z miłości. Jej miłość do męża była autentyczna, gorąca, wierna a zarazem naznaczona bólem, z przyczyn niezależnych od obojga małżonków, którzy do końca darzyli się wielkim uczuciem i wzajemnym szacunkiem. Jednak nie potrafiła się wczuć ani zrozumieć poświęcenia męża i jego rodziny sprawie zabiegów na rzecz przywrócenia Polsce niepodległości. Lubiła zabawy, kosztowne stroje, muzykę, luksusy, miała poczucie humoru, a mimo to była nieszczęśliwa: niespełniona jako żona, matka i synowa. Na „spełnienie” zabrakło zdrowia, okoliczności zewnętrznych, a nade wszystko czasu. Zgasła w tragicznych okolicznościach, w kwiecie wieku na nieuleczalną wówczas gruźlicę. Jej krótkie życie można przyrównać do róży, która urzeka swym pięknem i zapachem a jednocześnie ma kolce, znamionujące cierpienie.     Barbara Obtułowicz – dr. hab. prof. Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, historyk, hispanista. Wielokrotna stypendystka Ministerstwa Spraw Zagranicznych Królestwa Hiszpanii. Prowadzi prace badawcze w zakresie XVIII i XIX – wiecznej historii Hiszpanii i Latynoameryki. Dotyczą one zarówno zagadnień polityczno-dyplomatycznych, jak również społecznych i kulturalnych, związanych z teatrem hiszpańskim oraz kobietą hiszpańską doby romantyzmu, a przede wszystkim z dziedziną biografistyki. W ostatnich latach poszerzyła obszar zainteresowań badawczych o rodzinę Czartoryskich. Publikacje Barbary Obtułowicz opierają się na dokumentacji rękopiśmiennej z archiwów Hiszpanii, Francji, Watykanu, Ameryki Łacińskiej i Polski. Współpracuje z ośrodkami naukowymi w Hiszpanii (Madryt, Barcelona, Alicante, Valladolid), Argentynie (Buenos Aires)i w Polsce. Autorka wielu recenzji,ponad 70 artykułów w czasopismach krajowych i zagranicznych oraz trzech monografii: Książę Pokoju księciem wojny. Polityka Manuela Godoya wobec Francji w latach 1792-1808, Kraków 1999; Kobieta hiszpańska w dobie kształtowania się społeczeństwa liberalnego, Kraków 2004; Luis José Sartorius, hrabia de San Luis. “Polak”, który nie był Polakiem, Kraków 2012.

Empatia, gościnność, solidarność w literaturze polskiej od XIX do XXI wieku

Mateusz Skucha, Dorota Wojda

Empatia, gościnność i solidarność oraz ich przeciwieństwa pozostają w ścisłym związku z kwestią stosunku do inności i do tego, co własne, są więc zasadnicze dla rozważań nad odrzucanymi, a mimo to wciąż panującymi dyskursami zaborczej władzy. Zebrane w tej książce studia, dotyczące tekstów od wieku XIX do współczesności, podejmują refleksję nad tym, co łączy i różnicuje tytułowe pojęcia. Koncentrują się one wokół zagadnień, które okazały się dla autorów najważniejsze: empatii, gościnności i solidarności wobec przesiedleńców, kobiet, pozaludzkiego, a także na Kresach oraz na obrzeżach literatury i w poezji. Z perspektywy badań postzależnościowych empatia, gościnność i solidarność mają różne odmiany, mogą stawać się kategoriami politycznymi i nierzadko przechodzą w swoje zaprzeczenia: wrogość czy wyobcowanie. Poświadczane formami narracyjnymi przekładają się na działania pisarskie i czytelnicze, reprezentację, poetykę i retorykę tekstu. W tym ujęciu literatura nie tylko odzwierciedla relacje międzyludzkie oraz postawy wobec wszelkich czujących istot i bytów nieożywionych, ale również zmienia świat, ma funkcję performatywną jako ważna praktyka etyczna.

Przerwane emancypacje. Polityka ekscesu w kinie polskim lat 1968-1982

Sebastian Jagielski

Przerwane emancypacje Sebastiana Jagielskiego mają szansę stać się wydarzeniem, zważywszy na ich polemiczny charakter i komentarze do wątków żywo dyskutowanych we współczesnej debacie publicznej: historii ludowych, prześnionych rewolucji, emancypacji kobiet w socjalizmie, relacji polsko-żydowskich. Przekonuje on, że w latach 1968–1982, a więc między Marcem 1968 roku a „Solidarnością”, dwiema rewolucjami konserwatywnymi, wyłaniała się nowa struktura odczuwania, która niosła ze sobą potencjał emancypacyjny (kobiet, chłopów i robotników, Żydów, homoseksualistów), autonomiczny względem wartości narodowych i religijnych, ale został on odrzucony, powściągnięty, niezrealizowany. Trafnie dostrzega freudowskie „wiązanie” nierozładowanego emancypacyjnego potencjału prześnionej rewolucji z energią kontestacji na Zachodzie. Przerwane emancypacje są zatem tyleż pracą akademicką, co manifestem metody i politycznej wrażliwości. dr hab. Monika Talarczyk, prof. PWSFTviT w Łodzi Książka Sebastiana Jagielskiego, będąca nie tylko pracą filmoznawczą, ale też fascynującą wiwisekcją pewnego brzemiennego w skutki czasu w polskiej kulturze, dowodzi, że jest pracą wyemancypowaną w tym sensie, że swobodnie korzystając z inspiracji z wielu dziedzin humanistyki, proponuje własny oryginalny język i ważkie ogólnokulturowe rozpoznania rozwijane w oparciu o partykularną dziedzinę historii kina polskiego. Kino służy jako znakomity materiał do ukazania szerszych procesów, życia kultury, zmiennej gry jej znaczeń i wartości. Książka Przerwane emancypacje stanowi udaną, brawurową próbę zaproponowania nowej optyki oraz nowego języka opisu dla istotnego (po lekturze książki Jagielskiego rzec można, znacznie istotniejszego niż pierwotnie się wydawało) okresu historii kina polskiego. dr hab. Marcin Adamczak, prof. UAM Jeśli angielskie słowo excess oznacza przede wszystkim nadmiar, to „eksces” w języku polskim wiąże się niemal wyłącznie z destabilizacją normy. Pochodzący od łacińskiego excessus (zboczenie, odstąpienie od obowiązku) „eksces”, zgodnie z definicją zawartą w Słowniku wyrazów obcych z 1971 roku, oznacza „naruszenie porządku publicznego, zakłócenie spokoju; wybryk, wyskok, wykroczenie”. W Przerwanych emancypacjach eksces oznacza strategię politycznego oporu. Za sprawą tego, co nadmiernie cielesne, szokujące czy prowokujące, uwidacznia zerwania i pęknięcia wewnątrz dominujących struktur (ideologicznych, kulturowych, politycznych), ujawniając zarazem to, co te struktury tłumią, ukrywają i wykluczają. Są to opowieści o tym, jak histeryczne, straumatyzowane i ekstatyczne ciała podważają porządek społeczny, antycypując jednocześnie nowe sposoby bycia i odczuwania w świecie. Sebastian Jagielski – kulturoznawca i filmoznawca, adiunkt w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest autorem monografii Maskarady męskości. Pragnienie homospołeczne w polskim kinie fabularnym (2013). Współredagował między innymi tomy: Ciało i seksualność w kinie polskim (2009) i Kino polskie jako kino transnarodowe (2017). Publikował w „Tekstach Drugich”, „Kwartalniku Filmowym”, „Didaskaliach” i „Studies in European Cinema”. Wyróżniony w konkursie im. Inki Brodzkiej-Wald (2013) na najlepszą pracę doktorską dotyczącą współczesności z dziedziny humanistyki. Zajmuje się historią kina polskiego ujmowaną z perspektywy teorii krytycznych.

Cytaty z życia i literatury

Lidia Burska

Lidia Burska (1956-2008) – krytyk i historyk literatury w Instytucie Badań Literackich PAN. Autorka książek: Kłopotliwe dziedzictwo. Szkice o literaturze i historii (Warszawa 1998) oraz Awangarda i inne złudzenia. O pokoleniu ’68 w Polsce (Gdańsk 2012), współredaktorka wydawanego poza cenzurą w stanie wojennym czasopisma literackiego „Wezwanie”; książek krytycznych , autorka wielu rozpraw i recenzji drukowanych m.in. w „Twórczości”, „Tekstach”, „Tekstach Drugich”, „Res Publice”, „Res Publice Nowej”, „Gazecie Wyborczej”. Marek Zaleski (1952) – krytyk literacki i literaturoznawca w Instytucie Badań Literackich PAN. Autor książek Przygoda drugiej awangardy (1984), Mądremu biada? (1990), Formy pamięci (1996), Zamiast. O twórczości Czesława Miłosza (2005), oraz Echa idylli (2007). W latach 1987-2006 współredaktor miesięcznika „Res Publica” i „Res Publica Nowa”.

Nostalgia, solidarność, (im)potencja. Obrazy polskiej migracji w kinie europejskim (od niepodległości do współczesności)

Kris Van Heuckelom

Przedstawiając wieloaspektową analizę około 200 europejskich filmów fabularnych, w których pojawiają się polscy imigranci w rolach pierwszo- i drugoplanowych, autor książki Nostalgia, solidarność, (im)potencja śledzi zawiłe losy polskiej migracji na srebrnym ekranie na przestrzeni ponad stu lat. Krisa Van Heuckeloma interesują powiązania aspektów lokalnych i globalnych, zmienność wizerunku emigrantów w czasie oraz możliwości usytuowania produkcji filmowej w perspektywie transnarodowej. Wśród kluczowych koncepcji wyznaczających główną oś tematyczną książki najważniejsze są europejskość i modernizacja. W wielu filmach postacie polskich migrantów są portretowane jako „bliscy Inni” – podobni ze względu na wspólne dziedzictwo kulturowe czy kolor skóry, ale jednocześnie różni, ponieważ zamieszkują obszar peryferyjny kojarzony z zacofaniem.   Kris Van Heuckelom – prof. dr, pracownik Katedry Kulturoznawstwa Katolickiego Uniwersytetu w Leuven, prodziekan Wydziału Humanistycznego ds. współpracy międzynarodowej; polonista i kulturoznawca; jego dorobek naukowy obejmuje książki takie jak: „Patrzeć w promień od ziemi odbity”. Wizualność w poezji Czesława Miłosza (2004), (Un)masking Bruno Schulz. New Combinations, Further Fragmentations, Ultimate Reintegrations (2009, współred. Dieter De Bruyn), Polish Literature in Transformation (2013, red. Ursula Phillips przy współpracy z Knutem Andreasem Grimstadem i Krisem Van Heuckelomem), European Cinema after the Wall. Screening East–West Mobility (2014, współred. Leen Engelen), Polish Migrants in European Film 1918–2017 (2019).

Dziennikarstwo i świat mediów. Nowa edycja

Zbigniew Bauer, Edward Chudziński

Rozszerzone i zaktualizowane kompendium wiedzy o dziennikarstwie i mediach Obejmuje swoim zakresem historię i teorię mediów, genologię, retorykę i etykę dziennikarską, zagadnienia warsztatowe, prawo prasowe i autorskie oraz cenzurę Objaśnia procesy, tendencje  i zjawiska zachodzące w świecie mediów oraz ukazuje zawód dziennikarza i jego metody pracy na tle zawodów pokrewnych (rzecznik prasowy, public relations, reklama) Uwzględnia uwarunkowania polityczne, ekonomiczne, prawne i technologiczne mediów oraz ich konsekwencje w komunikacji społecznej Prezentowane zjawiska i zagadnienia sytuuje w szerokim kontekście cywilizacyjno-kulturowym

Po tamtej stronie Tatr. Učebnica pol"stiny pre Slovákov

Marta PANČÍKOWÁ, Wiesław STEFAŃCZYK

Podręcznik do nauki języka polskiego jako obcego przeznaczony dla początkujących i średniozaawansowanych Słowaków. Składa się z dwudziestu jednolicie skomponowanych jednostek lekcyjnych poprzedzonych obszernym rozdziałem fonetyczno-fonologiczym. Autorzy wykorzystali swoje praktyczne doświadczenia w nauczaniu języka polskiego, uwzględniając uwagi uczących się.

Problematyka wizualizacji w prozie Miodraga Bulatovicia

Aldona Szukalska

Książka Problematyka wizualizacji w prozie Miodraga Bulatovicia podejmuje znaną już od dawien dawna badaczom literatury kwestię korespondencji sztuk. Jednak, jak się okazuje, w warunkach znaczącego wzrostu liczby obrazów i ich roli we współczesnym świecie pozwala ona również w inspirujący sposób ukazać prozę jako niezwykle czułą kliszę utrwalającą ślady przemian następujących w kształtowanej przez nowe media ludzkiej percepcji. Autorka przede wszystkim zgłębia problematykę wizualizacji, ale i komplementarnej wobec niej wizualności, jednocześnie tworząc rzeczową, kompetentną i oryginalnie skomponowaną analizę twórczości Miodraga Bulatovicia, w przypadku którego inspiracje malarskie oraz filmowe okazały się niezwykle ciekawym kluczem interpretacyjnym. Dzięki wykorzystaniu pojemnej kategorii wizualizacji twórczość serbskiego pisarza czarnogórskiego pochodzenia prezentowana jest z perspektywy synchroniczno-diachronicznej. Takie ujęcie pozwala skoncentrować się na wybranych zagadnieniach wizualnych, jak: opis, ikona kulturowa, symbol czy filmowość dzieła literackiego, przy jednoczesnym podkreśleniu dokonującej się w poetyce autora ewolucji.   Aldona Szukalska – absolwentka filologii serbsko-chorwackiej oraz polskiej UAM.  Wyróżniona w ogólnopolskim IX Konkursie prac magisterskich im. Jana Józefa Lipskiego „Otwarta Rzeczpospolita”. Doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa. Zajmuje się kompartystyką.