Sztuka i jej wartości

red. Zenon Mojżysz, red. Jadwiga Uchyła-Zroski

„W monografii zatytułowanej Sztuka i jej wartości zagadnienia te ukazane zostały w trzech logicznie powiązanych częściach: w rozważaniach teoretycznych związanych ze sztuką, w praktycznym podejściu do sztuki, w jej osobistym przeżywaniu, doświadczaniu i tworzeniu, a także w procesie szeroko pojętej edukacji estetycznej. [...] Mówiąc o sztuce, dotykamy zagadnień związanych z różnymi jej dziedzinami: tradycyjnymi i bardziej nowoczesnymi. Możemy też doszukiwać się wartości w niej zawartych na różnych płaszczyznach, zarówno w istniejących już dziełach, jak i w samym akcie tworzenia, w interpretacji i odbiorze. Takie wieloaspektowe odniesienie do wartości świadczy nie tylko o bogactwie sztuki, ale także o szerokich możliwościach i konieczności wykorzystania kontaktu z nią w edukacji”. – Z recenzji wydawniczej prof. dr hab. Elżbiety Szubertowskiej

The Language-Cognition Interface in Bilinguals: An evaluation of the Conceptual Transfer Hypothesis

Jolanta Latkowska

Książka skierowana jest do studentów i pracowników naukowych filologii obcych, których zainteresowania obejmują psycholingwistyczne zależności pomiędzy umysłowością a językiem w kontekście szeroko pojmowanej dwujęzyczności. Zawiera przegląd współczesnych teorii dotyczących budowy słownika umysłowego osób dwujęzycznych, relacji pomiędzy myślą a językiem oraz dyskusję najnowszych badań przeprowadzonych w ośrodkach krajowych i zagranicznych. Punktem odniesienia w analizie powyższych zagadnień jest hipoteza transferu konceptualnego autorstwa znanych amerykańskich psycholingwistów Anety Pavlenko i Scotta Jarvisa. Niewątpliwym atutem książki jest jej część badawcza przedstawiająca wyniki badań nad dwujęzycznością studentów filologii angielskiej w Polsce oraz polskich emigrantów w Wielkiej Brytanii i Irlandii, które przeprowadzono w latach 2008-2010. Zebrane dane są podstawą oceny zasadności założeń omawianej w pracy hipotezy. Ponadto, pozwalają na porównanie efektywności uczenia się języka drugiego (obcego) w warunkach szkolnych i naturalnych oraz obrazują jak intensywny kontakt z dwoma językami kształtuje rozumienie i użycie znaczeń semantycznych i konstrukcję narracji w obu językach.

Rytmika Emila Jaques-Dalcroze'a w edukacji i terapii dzieci z symptomami nadpobudliwości psychoruchowej

Ewa Bogdanowicz

Głównym problemem większości dzieci z ADHD są deficyty uwagi oraz zakłócenia hamowania swojego zachowania (Barkley, Borkowska, Kołakowski). Na konieczność wczesnej diagnozy oraz leczenia dzieci z tym rzeczywistym zaburzeniem rozwojowym zwraca uwagę wielu badaczy i specjalistów (Barkley, Kołakowski, Kajka, Szymona). Są oni zgodni co do konieczności wykorzystywania wieloaspektowego, wielokierunkowego wspomagania i usprawniania rozwoju tych dzieci, z uwzględnieniem ich potrzeb, możliwości oraz deficytów w zakresie poszczególnych sfer rozwojowych. Jedną z głównych zalet – umiejscowionej w pedagogiczno-artystycznym obszarze – metody rytmiki E. Jaques-Dalcroze’a jest jej integralność, która rozumiana jest zarówno w kontekście założeń odnoszących się m.in. do psychologii, np. koncepcji rozwoju poznawczego J. Piageta oraz dziedzin sztuki (taniec, teatr), jak i w kontekście metodycznych zasad oraz wykorzystywanych zadań, które angażują jednocześnie umysł i ciało, uaktywniają wszystkie zmysły i wspomagają rozwój każdej ze sfer rozwojowych. Te nieocenione zalety, które obserwują w praktyce nauczyciele i terapeuci zajmujący się tą metodą skłaniają jednocześnie do zwrócenia szczególnej uwagi na konieczność sprawdzania skuteczności zintegrowanych oddziaływań muzyczno-ruchowych w korygowaniu zaburzonych funkcji dzieci nadpobudliwych psychoruchowo w zakresie poprawy kontroli aktywności ruchowej, usprawnianiu procesów poznawczych oraz poprawy funkcjonowania społecznego. Niniejsza publikacja prezentuje wyniki przeprowadzonych badań własnych w zakresie oddziaływania na dzieci sześcioletnie wykazujące symptomy nadpobudliwości psychoruchowej poprzez zintegrowane oddziaływania muzyczno-ruchowe, jakie oferuje stosowanie metody Jaques-Dalcroze’a. Publikacja adresowana jest do nauczycieli edukacji powszechnej, jak i muzycznej, terapeutów oraz wszystkich osób zajmujących się edukacją dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

Reprezentatywna mikroskala? Rozważania o tożsamości lokalnej mieszkańców Czeladzi z racji udziału ich przedstawicieli w bitwie o Monte Cassino

red. Małgorzata Krakowiak, Aleksandra Dębska-Kossakowska

Autorzy interdyscyplinarnej monografii obszarem swoich badań uczynili Czeladź – niewielkie miasto leżące w województwie śląskim, a ściślej, w Zagłębiu Dąbrowskim – i postanowili sprawdzić, czy może być ono reprezentatywne dla… całej Polski. Tak powstał tytuł: Reprezentatywna mikroskala? Opatrzono go znakiem zapytania z dwóch powodów. Po pierwsze, być może nie wszyscy czytelnicy zostaną przekonani, że opisywane miejsce wraz z jego historią i obrazem społecznych, światopoglądowych, politycznych tendencji reprezentuje losy charakterystyczne dla całego kraju. Po drugie zaś – niektórzy z nich prawdopodobnie uznają, że ukazane wybory czeladzian absolutnie nie reprezentują takiej wizji świata i człowieka, która – ich zdaniem – jest reprezentatywna i prawdziwa. Wkraczamy tu w obszar interpretacji – proponujemy zastanowienie się nad tym, co i dlaczego chcą pamiętać bądź przemilczać zarówno czeladzianie, jak i przyglądający się im mieszkańcy innych miejsc. Książka jest refleksją nad świadomością lokalnej tradycji i zarazem pytaniem o jej trwałość; jest pytaniem o lokalną tożsamość. Bezpośredni powód jej powstania ujawniono w podtytule: z okazji 70. rocznicy bitwy o Monte Cassino przypomniano postaci – do tej pory udokumentowano biografie 16 żołnierzy – uczestników bitwy pochodzących z Czeladzi. Każdy z nich związany był ze swoją małą ojczyzną. Do armii Andersa wiodły ich różne szlaki. Mimo zindywidualizowanych losów tworzyli wspólnotę. W przeważającej większości zdecydowali się powrócić do miasta po II wojnie światowej. Niezależnie od miejsca, w którym przebywali, nie nazywając tego wprost, byli pewni własnej tożsamości kulturowej. Symboliczny wymiar samej bitwy, dróg wiodących do Włoch oraz szlaku powrotów potraktowano tu jako pars pro toto losów Polaków w XX stuleciu, a współczesną świadomość mitów kulturowych poddano weryfikacji.

"Theory and Practice of Second Language Acquisition" 2016. Vol. 2 (2)

red. Danuta Gabryś-Barker, red. Adam Wojtaszek

Theory and Practice of Second Language Acquisition, Volume 2, Issue 2 to trzeci numer nowopowstałego czasopisma (półrocznik) poświęconego pracom teoretycznym oraz badaniom empirycznym zajmującym się przyswajaniem języka drugiego oraz uczeniem się języka obcego. Jest czasopismem o zasięgu międzynarodowym, gromadzi bowiem Autorów z wielu środowisk akademickich poza Polską. Tegoroczny drugi numer koncentruje się na czynnikach kształtujących motywację do nauki języka obcego, roli blogów w promowaniu wielojęzyczności, przeplataniu się świata wirtualnego z rzeczywistym w kontekście nauczania języka obcego, problemu selektywnego mutyzmu wśród dzieci imigrantów, zmieniającej się roli native speaker’a we współczesnej glottodydaktyce oraz na wykształcaniu specjalistycznych umiejętności w ramach przyswajanego języka obcego. Tak jak poprzednie, obecny numer kierowany jest zarówno do badaczy procesów przyswajania języków, jak i do praktykujących glottodydaktyków.

Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii. T. 6

red. Joanna Przyklenk, Wioletta Wilczek

Szósty tom cieszącej się dużym zainteresowaniem serii Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii jest publikacją, która przedstawia dorobek ogólnopolskiej konferencji naukowej studentów, doktorantów i młodych doktorów (Katowice, 6 XI 2014). Autorki zgromadzonych w tomie artykułów skupiały się zwykle na takich kwestiach, jak: 1) opis leksyki dawnej (też współczesnej) zorientowany słowotwórczo, semantycznie czy etymologicznie; 2) problemy nominacji w historii polszczyzny – zarówno nominacji prioprialnej, jak i apelatywnej; 3) konceptualizacja pojęć w języku, a co za tym idzie – w kulturze. Wskazane kręgi tematyczne stały się podstawą podziału niniejszej książki na trzy części. Na pierwszą z nich (Wokół wyrazów i znaczeń) złożyły się prace poświęcone analizom słownictwa, a zatem: leksemom autosemantycznym współrdzennym w czystopisach piętnastowiecznych rot kościańskich, znaczeniu czasownika dotknąć w jego metaforycznych rozszerzeniach, przeobrażeniom semantycznym słownictwa związanego ze sferą mentalną, analizie rozwoju znaczeniowego leksemu duży oraz kręgowi semantycznemu leksemów rok i god. W drugiej części (Z problemów nominacji) znalazły się artykuły, w których autorki podjęły się analizy zagadnień nazewniczych i onomastycznych, np. we wczesnej twórczości Kazimierza Wierzyńskiego. Omówiono też historycznie zmienną konceptualizację pojęć na przykładzie kamienia piorunowego oraz przedstawiono bogactwo nazewnicze polszczyzny dawnej, prezentując nazwy złodzieja. W zamykającej tom części trzeciej (W świetle słów i tekstów – o konceptualizacji w języku i kulturze) zwrócono uwagę na takie zjawiska językowe, jak: element leksyki ekspresywnej dialektu górnośląskiego, czyli leksem pieron; ujęte diachronicznie zagadnienie puryzmu językowego; problem definiowania kobiecości w wybranych opowiadaniach Julii Fiedorczuk. Autorki zebranych w tej publikacji prac udowodniły po raz kolejny, że historia języka polskiego jest zajmującą dziedziną wiedzy, której rozpoznanie przybliża nas do zrozumienia nie tylko epok minionych, ale także współczesnych tendencji rozwojowych polszczyzny i polskiej kultury. Tom jest adresowany do wszystkich osób zainteresowanych historią języka polskiego – językoznawców, studentów kierunków humanistycznych (zwłaszcza filologicznych) oraz licealistów. Szczegółowe ustalenia i proponowane rozwiązania dyskutowanych problemów, jakie znajdujemy w kolejnych artykułach publikacji, mogą zostać wykorzystane w dalszych badaniach nad językiem, kulturą i człowiekiem.

Polityka wyrównywania szans edukacyjnych w III RP

Natalia Stępień-Lampa

W publikacji podjęto problematykę wyrównywania szans edukacyjnych. Pierwsza część pracy zawiera rozważania natury terminologicznej. Autorka dokonuje w niej próby zdefiniowania polityki wyrównywania szans edukacyjnych, którą to dziedzinę życia społecznego umiejscawia w systemie polityki społecznej. Następnie scharakteryzowane zostały przedsięwzięcia mające na celu wyrównywanie szans edukacyjnych podejmowane po 1989 roku w Polsce. W tym w szczególności omówiono cele i założenia reformy edukacyjnej z 1999 roku oraz jej kontynuację w postaci zmiany podstawy programowej kształcenia ogólnego, którą dekadę później zainicjowano w placówkach szkolnych. W dalszej części publikacji przedstawiono instrumenty, którymi dysponuje publiczna polityka społeczna w celu wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży z rodzin dotkniętych zjawiskiem ubóstwa. Narzędzia te zostały podzielone na dwie grupy (skierowane do rodziny ucznia oraz do niego samego) i szczegółowo opisane z uwzględnieniem sytuacji prawnej. Pracę zamykają kwestie związane z wielosektorowością w aktywnej polityce wyrównywania szans edukacyjnych. W związku z tym, że stosowane przez sektor państwowy mechanizmy zdają się nie przynosić zakładanych rezultatów autorka proponuje, by działalność mającą na celu wyrównywanie szans edukacyjnych podejmowały również podmioty rynkowe oraz organizacje pozarządowe. Publikacja adresowana jest do osób zainteresowanych materią polityki społecznej, decydentów politycznych, w tym szczególności przedstawicieli władz samorządowych, a także instytucji II i III sektora.

W stronę nieoczywistości. Teksty różne

Filip Mazurkiewicz

Na tom składa się dwanaście rzeczywiście różnych tekstów prezentujących różne języki badawcze – od hermeneutyki, poprzez intertekstualność, aż po dekonstrukcję i lekturę poststrukturalną –  oraz różną tematykę, obejmującą: po dwa teksty poświęcone twórczości Teodora Parnickiego i Witolda Gombrowicza, problemy popkulturowe (chirurgia plastyczna i pornografia), kwestie kulturowo-polityczne (problem polskiego socjalizmu), dialogi autora z jego mistrzami w ramach literaturoznawstwa (Ryszard Nycz i Stefan Szymutko), wreszcie kwestie dziewiętnastowiecznej polskiej męskości oraz rozważania na temat kondycji współczesnego uniwersytetu w Polsce. Za najważniejsze autor uznaje teksty dotyczące Parnickiego, który ukazany zostaje jako pisarz bytu, jako pisarz rzeczywistości – zawsze za bardzo złożonej i ponad siły nieznośnej. Inna ważna grupa tekstów to te traktujące o Gombrowiczu. Zaprezentowane tu odczytania jednego z opowiadań Gombrowicza (Zdarzenia na brygu Banbury) oraz ostatniej sztuki pisarza (Operetka) są nowatorskie: umieszczenie Gombrowicza w przestrzeni sporu pomiędzy dziełem i tekstem, gdzie Gombrowicz całkowicie opowiada się po stronie tekstu, uniemożliwiając czytelnikowi ruch interpretacji, oraz czytanie Operetki jako dramatu o nowej, jakoś inaczej możliwej męskości (zwanej męskością atopiczną) na tle odwołań do W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta nigdy wcześniej nie zostały badawczo opracowane. W tekstach zawartych w publikacji zaprezentowane zostały takie tryby lektury, które nastawione są na nieoczywistość i złożoność opisywanych zjawisk, są też teksty, w których autor  próbuje spojrzeć jakby w poprzek zastanego stanu badań i stanu namysłu nad podejmowanymi tu kwestiami.