Antykomunizm, czyli upadek Polski. Publicystyka lat 1998-2019

Andrzej Romanowski

Sowiecki komunizm zniszczył Drugą Rzeczpospolitą. Zniszczenie Trzeciej Rzeczypospolitej było – twierdzi Andrzej Romanowski –  rezultatem antykomunizmu. To państwo, najlepsze w polskich dziejach, straciliśmy na własne życzenie – solidarnościowy antykomunizm i upolityczniony katolicyzm stały się ważniejsze od Polski. Polityka historyczna, Instytut Pamięci Narodowej, instrumentalizacja prawa, upolityczniony Kościół, lustracja i dekomunizacja, pogarda i kłamstwo – cały ten kompleks zjawisk coraz silniej dzielił Polaków na wrogie plemiona, dokonywał destrukcji odzyskanego państwa, niszczył dobro wspólne. Kolejna to książka Romanowskiego, w której przeprowadza on rozrachunek z własnym środowiskiem i własnymi złudzeniami. Nikt i nic nie jest tu oszczędzone. A poszczególne rozdziały, nieraz pochodzące sprzed wielu lat, wydają się dziś prorocze. Prof. dr hab. Andrzej Romanowski pracuje na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego i w Instytucie Historii PAN. Jest redaktorem naczelnym Polskiego Słownika Biograficznego oraz kierownikiem Katedry Kultury Literackiej Pogranicza UJ. W wydawnictwie Universitas redaguje serię Biblioteka Literatury Pogranicza. Autor szeregu książek naukowych, eseistycznych i publicystycznych o różnej problematyce. W ostatnich latach wydał: Wschodnim pograniczem literatury polskiej. Od średniowiecza do Oświecenia (2018),  Tak, jestem córką Jakuba Bermana (2016, z Lucyną Tychową), Eugeniusz Kwiatkowski (2014), Wielkość i upadek „Tygodnika Powszechnego” oraz inne szkice (2011). 

Przewodnik po trudnych miejscach polszczyzny

Anna Dąbrowska, Małgorzata Pasieka

Jest to pierwszy tego typu leksykon w polskiej literaturze glottodydaktycznej. Punktem wyjścia był obszerny korpus błędów DAMA zebrany przez Autorki, z którego pochodzą zdania ilustrujące hasła. Przewodnik z założenia wykracza poza zwyczajowe ramy poradników językowych przeznaczonych dla native speakerów. Został napisany z myślą o cudzoziemcach znających język polski na poziomie co najmniej zaawansowanym, lektorach języka polskiego jako obcego, studentach i słuchaczach specjalności glottodydaktycznej czy autorach pomocy dydaktycznych. Książka zawiera hasła o zróżnicowanej budowie: od bardzo obszernych haseł problemowych, np. liczebniki, składnia, styl czy szyk, do szczegółowych, np. określenia czasu, formy adresatywne, przyimki, spójniki. W Przewodniku można znaleźć nie tylko hasła gramatyczne i leksykalne, lecz również dotyczące pragmatyki. Objaśnienia w nich zawarte napisane zostały w możliwie prosty sposób, dzięki czemu z Przewodnika mogą korzystać cudzoziemcy nieposługujący się polszczyzną w sposób doskonały. Przewodnik jest leksykonem błędów językowych popełnianych przez cudzoziemców uczących się języka polskiego jako obcego. Chociaż lista publikacji dotyczących błędów cudzoziemskich jest długa, nie jest to powielenie dotychczasowych badań. Impulsem do napisania Przewodnika był stworzony przez Autorki korpus DAMA, liczący 17 tysięcy niepoprawnych wypowiedzi cudzoziemskich. Poszczególne hasła ilustrowane są autentycznymi zdaniami zawierającymi błędy, pod którymi zawsze umieszczono proponowaną korektę. Dzięki temu powstał cenny materiał glottodydaktyczny przydatny studentom i lektorom oraz cudzoziemcom. prof. dr hab. Danuta Rytel-Schwarz Redaktor serii dr hab. Anna Żurek, prof. UWr, pracuje na Uniwersytecie Wrocławskim jako badaczka i dydaktyczka, kieruje Szkołą Języka Polskiego i Kultury dla Cudzoziemców UWr, jest pomysłodawczynią serii wydawniczej "Glotto-Logo", poświęconej zagadnieniom związanym z nauczaniem języka polskiego jako obcego, drugiego, odziedziczonego, a także z wielojęzycznością i logopedią. Jej zainteresowania naukowe obejmują zagadnienia z zakresu: teorii akwizycji języka, bilingwizmu, etykiety językowej, dydaktyki i metodyki języka polskiego jako obcego, komunikacji międzykulturowej oraz edukacji dzieci z doświadczeniem migracyjnym (w tym uchodźczym). prof. dr hab. Anna Dąbrowska pracuje w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Jej zainteresowania naukowe dotyczą dziejów nauczania języka polskiego jako obcego, polszczyzny cudzoziemców oraz współczesnego języka polskiego. Jest autorką kilku książek, m.in. Eufemizmy współczesnego języka polskiego, Słownik eufemizmów polskich, czyli w rzeczy mocno, w sposobie łagodnie, Język polski, i współautorką opracowań dotyczących glottodydaktyki polonistycznej (np. Co warto wiedzieć. Poradnik dla nauczycieli języka polskiego jako obcego na Wschodzie, Z Wrocławiem w tle: zadania testowe z języka polskiego dla cudzoziemców) oraz stu kilkudziesięciu artykułów naukowych. mgr Małgorzata Pasieka pracowała wiele lat w Instytucie Filologii Polskiej UWr i Szkole Języka Polskiego i Kultury dla Cudzoziemców. Była zaangażowana w prace nad tworzeniem systemu certyfikacji języka polskiego. Autorka i współautorka kilkudziesięciu artykułów naukowych o tematyce glottodydaktycznej ze szczególnym uwzględnieniem tematyki błędologicznej, podręczników do nauczania języka polskiego dla cudzoziemców: Język polski dla cudzoziemców. Ćwiczenia dla początkujących, Tandem językowy. Teoria i praktyka na przykładzie polsko-niemieckim, Z Wrocławiem w tle, Polnisch? Aber gern!, ABC Polnisch oraz poradnika Co warto wiedzieć. Poradnik dla nauczycieli języka polskiego jako obcego na Wschodzie.

Naturalistyczne dramaty

Gabriela Matuszek

Pierwsza monografia naturalistycznej dramaturgii europejskiej i polskiej, będąca zarazem próbą oryginalnego odczytania ponad stu utworów (m.in. Zoli, Strindberga, Hauptmanna, Czechowa, Zapolskiej, Kisielewskiego, Nowaczyńskiego, Rittnera). Książka prezentująca historię naturalistycznego prądu, prowadzi czytelnika przez kolejne "akty" dramatu operującego metodą "totalnego mimetyzmu" i psychoterapeutycznego szoku, niektórych swoistym epilogiem są niektóre działania "nowych brutalistów".  

Transpozycje. Muzyka w nowoczesnej literaturze europejskiej

Tomasz Górny, Andrzej Hejmej

Zgromadzone w tomie Transpozycje. Muzyka w nowoczesnej literaturze europejskiej teksty są przede wszystkim studiami o charakterze interpretacyjnym, w których aspekty metodologiczne, często zresztą precyzyjnie zarysowane, schodzą na dalszy plan. Cały tom układa się w imponujący i – mimo niekiedy odmiennych optyk metodologicznych – w gruncie rzeczy spójny obraz spotkań nowoczesnej literatury i muzyki. I jakkolwiek tytułowe zjawisko nie zostało wyczerpane (bo zresztą być nie mogło), Transpozycje z pewnością przez długie lata stanowić będą ważny punkt odniesienia dla wszystkich humanistów zainteresowanych artefaktami z pogranicza literatury i muzyki oraz – szerzej – kwestią współczesnych przejawów korespondencji sztuk. Pozostaje mi jedynie wyrazić nadzieję, że zbiór studiów stanowić będzie zaledwie początek szerszej inicjatywy naukowo-wydawniczej, poświęconej eksploracji pograniczy muzyki i literatury. Dr hab. Marcin Gmys, prof. UAM, Katedra Muzykologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu  

Polio w Polsce 1945-1989. Studium z historii niepełnosprawności

Marcin Stasiak

Autor, podejmując temat doświadczenia niepełnosprawności w powojennej Polsce, punktem wyjścia rozważań czyni epidemię polio. Szczególne nasilenie tej ostrej choroby zakaźnej przypadło na lata pięćdziesiąte XX wieku, a ponieważ dotykała przede wszystkim dzieci, powszechny strach wzbudzały jej skutki: czasowy lub stały paraliż różnych partii mięśni, najczęściej zlokalizowanych w obrębie narządu ruchu. Wychodząc z założenia, że niepełnosprawność jest wytwarzana społecznie i kulturowo na bazie fizycznej niesprawności, Marcin Stasiak stawia pytania o główne składniki dyskursu o niepełnosprawności w PRL-u. Docieka także, jak przyjęte definicje wpływały na kształt życia codziennego tych, którzy w dzieciństwie przeszli polio. Wreszcie, widząc w nich aktywnych aktorów, opisuje postawy i działania osób z niepełnosprawnościami. W Polio w Polsce 1945–1989. Studium z historii niepełnosprawności została wykorzystana pespektywa historii życia: autor zestawił indywidualne biografie konkretnych osób z działaniami państwa, strukturą społeczną i kontekstem historycznym. Dzięki szerokiemu zastosowaniu źródeł wywołanych książka stanowi również próbę oddania głosu tym, którzy z niepełnosprawnościami musieli mierzyć się na co dzień. Marcin Stasiak – dr, historyk, pracownik naukowy Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego zainteresowania badawcze obejmują historię społeczną i antropologiczną Polski po 1945 roku oraz metodologię badań historycznych. Współautor (wraz z Martą Kurkowską-Budzan) książki Stadion na peryferiach, wydanej przez TAiWPN Universitas w 2016 roku.  

Słownik minimum języka polskiego

Halina Zgółkowa

Seria JĘZYK POLSKI JAKO OBCY   Słownik minimum języka polskiego Haliny Zgółkowej jest bardzo potrzebny z kilku powodów: 1) wzrasta liczba osób chcących sie nauczyć języka polskiego, zarówno wśród dzieci imigrantów i reemigrantów, jak i wśród dorosłych podejmujących studia lub pracę zawodową w Polsce; 2) jest przydatny w dydaktyce nauczania języka polskiego jako ojczystego, np. przy opracowywaniu podręczników szkolnych na I i II etapie edukacji; 3) stanowi wyjściowy poziom znajomości języka polskiego, czyli służy do wyznaczenia normy znajomości języka polskiego ważnej w certyfikacji języka polskiego jako obcego. Bardzo chwalę dobór haseł słownika przy zastosowaniu metody pól tematycznych. Pozwoliło to Autorce wyznaczyć kręgi tematyczne, wychodząc od tych, które są najbliższe użytkownikowi języka: sprawdzić, czy i w jakim stopniu są reprezentowane wszystkie te właśnie najbliższe użytkownikowi języka pola semantyczne (A. Człowiek, B. Człowiek w środowisku społecznym, C. Komunikacja międzyludzka, D. Dom i jego wyposażenie, E. Życie społeczne, gospodarcze i kulturalne, F. Forma istnienia w przestrzeni, G. Czas, H. Środowisko naturalne); 2) ułożyć słownik, dobierając leksemy ważne z antropologicznego punktu widzenia.    Dr hab. Józef Pora     Halina Zgółkowa - profesor zwyczajny w Uniwersytecie im. A. Mickiewicza, dr habilitowany. W UAM jest kierownikiem (założycielem) Zakładu Retoryki, Pragmalingwistyki i Dziennikarstwa i koordynuje studia na specjalnościach Dziennikarstwo  oraz Dziennikarstwo i PR na kierunku filologia polska. Jest członkiem ministerialnej komisji rekrutującej lektorów akademickich języka polskiego jako obcego pracujących w uczelniach zagranicznych, współpracuje z Radą Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk oraz jest członkiem Rady Naukowej i jury programu Mistrz Mowy Polskiej. Jej zainteresowania naukowe skupiają się wokół leksykologii i leksykografii, języka dzieci w wieku przedszkolnym, gwary uczniowskiej, języka subkultur młodzieżowych (zwłaszcza środowisk rockowych), retoryki i pragmalingwistyki, nauczania języka polskiego jako obcego. Jest autorką lub współautorką serii słowników frekwencyjnych dla kilku odmian współczesnej polszczyzny, słowników minimum polsko- duńskiego, fińskiego, norweskiego i szwedzkiego oraz słownika podstawowego języka polskiego z zarysem gramatyki polskiej, słownika gwary uczniowskiej, a przede wszystkim redaktorką naukową wielkiego (największego w dziejach polszczyzny), 50-tomowego Praktycznego słownika współczesnej polszczyzny. Ponadto opublikowała jako współautorka podręcznik licealny Mówię, więc jestem oraz poradnik Językowy savoir vivre.    

Nowy regionalizm w badaniach literackich. Badawczy rekonesans i zarys perspektyw

praca zbiorowa

Seria prezentuje prace podejmujące nowatorskie interdyscyplinarne badania nad regionalizmem literackim. Jej celem jest ukazanie tradycji literackich badań regionalnych, rozpoznanie sytuacji literatury regionalnej w Polsce i rekonceptualizacja obszaru literaturoznawstwa regionalistycznego w perspektywie nowych orientacji pojawiających się w światowej humanistyce.  Od pewnego czasu obserwujemy wzrastające znaczenie lokalności i peryferyjności w badaniach literaturoznawczych, któremu towarzyszy wzmożone zainteresowanie regionalnymi  aspektami literatury. Jednocześnie znajdujemy się w momencie, w którym wyczerpały się dotychczasowe sposoby badania lokalnej twórczości, a kulturowa reorientacja literaturoznawstwa zachęca, by na nowo sproblematyzować przedmiot badań. Nowy regionalizm w badaniach literackich jest próbą wysondowania sytuacji zastanej i rozpoznania możliwości literaturoznawczej eksploracji regionu. Zawarte tu wypowiedzi badaczy reprezentujących różne akademickie ośrodki ukazują, jak i w jaki sposób (za pomocą jakich metod, gatunków, języków) pisano dotąd o regionie; jakie kwestie znajdowały się w centrum narracji o lokalnej literaturze i w jaki sposób ewoluowały – w relacji do historii, kultury oraz polityki. Pokazują też, co łączy różne ujęcia lokalnej literatury, a co określa regionalne differentia specifica – zwłaszcza w odniesieniu do regionów polsko-niemieckiego pogranicza. Badawczy rekonesans wiąże się z otwarciem perspektywy projektującej możliwy ciąg dalszy, peryferyjna historia literatury domaga się bowiem nowego spojrzenia – w optyce orientacji postzależnościowej i komparatystycznej, polityki miejsca, pamięci oraz postpamięci.

Komunikacja niewerbalna w filmach animowanych

Karolina Jurczyńska

Głównym celem autorki jest udowodnienie, że animacja filmowa mogłaby być postrzegana jako ważny element sztuki, który wytwarza znaczenie, i jednocześnie wspierać badania nad komunikacją niewerbalną. Poprzez fakt, iż ludzkie rozumienie i myślenie jest społeczne, animacje mogą stać się materiałem badań nad poszukiwaniem uniwersalnych/prototypowych zachowań niewerbalnych czy próby usystematyzowania takich dekodowanych zachowań. W szczególności autorka skupia się nad interpretowaniem uniwersalnych emocji: radości, smutku, wstrętu, złości, strachu, zaskoczenia oraz pogardy. Praca ta, jeśli spojrzeć w przyszłość, mogłaby stać się wstępem do o wiele poważniejszych rozważań nad tym np. czy za pomocą animacji jesteśmy w stanie stworzyć uniwersalny obrazowy język, zrozumiały dla każdego człowieka na świecie... Książka ta może także pomóc początkującym animatorom w rozpoczęciu pracy nad komunikacją niewerbalną postaci – zwłaszcza dzięki licznym odniesieniom do literatury i odwołaniom do klasycznych animacji. Interpretacja animacji filmowych jako rozrywki adresowanej tylko do wąskiej grupy odbiorczej (na przykład wyłącznie dzieci) wydaje się z perspektywy przedstawionych tu badań zbyt redukcjonistyczna. Książka zawiera część historyczną określającą genezę zjawiska animacji, wykład kluczowych zagadnień i badań dotyczących komunikacji, ekspresji i jej percepcji. To pozycja unikalna na polskim rynku wydawniczym. [z rec. prof. dra. hab. Jana F. Jacko] Autorka obok ilustracji, obrazowania fragmentów filmów w postaci QR-kodów wprowadza także ramki informacyjne dla objaśniania wprowadzanych terminów zarówno z dziedziny technik animacyjnych, jak i terminów językoznawczych, co ułatwia i uatrakcyjnia czytanie i rozumienie pracy. Reasumując: praca jest wyróżniająca się zarówno merytorycznie, technicznie, jak i edytorsko. [z rec. prof. hab. Jolanty Antas] Karolina Jurczyńska ‒ komunikolog, językoznawca. Jej praca magisterska zajęła 3 miejsce w konkursie na najlepszą pracę magisterską na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w roku akademickim 2018/19. Zawodowo oraz naukowo zajmuje się obecnie komunikacją interpersonalną w małych firmach. Na co dzień pracuje w agencji reklamowej oraz gabinecie stomatologicznym, gdzie zajmuje się komunikacją z perspektywy prowadzenia mediów społecznościowych oraz marketingu wewnętrznego i zewnętrznego.