Wokół antropologii fundamentalnej Michaela Landmanna

Witold P. Glinkowski

Uchwycona przez Landmanna „luka antropiczna” jest tym, co wyróżnia człowieka, który w odróżnieniu od innych żywych istot jest zarazem twórcą kultury oraz jej beneficjentem. Ta szczególna sytuacja człowieka stanowi konsekwencję jego ontycznego niedoposażenia, na które składa się niewyspecjalizowanie narządów oraz radykalne zredukowanie instynktu. Trzeba jednak od razu uściślić sens omawianego tu terminu, wskazać na jego względność. O ile bowiem określenie „luka” sugeruje jakiś niedostatek, to jest on orzekany w sposób obiektywny jedynie przy założeniu, że kryterium waloryzacji zakorzenione jest w horyzoncie świata animalnego. W przypadku, gdy rozpatrywanie owej „luki” przebiega z uwzględnieniem specyfiki bytu ludzkiego, jej sens ulega modyfikacji – luka przestaje być brakiem, a okazuje się okolicznością umożliwiającą urzeczywistnianie się nowych jakości, nieznanych światu animalnemu. Człowiek bowiem, będąc z jednej strony istotą kreatywną, tworzącą kulturę, a z drugiej, podlegając modelowaniu przez zastane dziedzictwo kulturowych artefaktów, podlega dwóm odrębnym i przeciwnym sobie siłom – nie tylko zresztą im podlega, ale także je generuje.Uchwycona przez Landmanna „luka antropiczna” jest tym, co wyróżnia człowieka, który w odróżnieniu od innych żywych istot jest zarazem twórcą kultury oraz jej beneficjentem. Ta szczególna sytuacja człowieka stanowi konsekwencję jego ontycznego niedoposażenia, na które składa się niewyspecjalizowanie narządów oraz radykalne zredukowanie instynktu. Trzeba jednak od razu uściślić sens omawianego tu terminu, wskazać na jego względność. O ile bowiem określenie „luka” sugeruje jakiś niedostatek, to jest on orzekany w sposób obiektywny jedynie przy założeniu, że kryterium waloryzacji zakorzenione jest w horyzoncie świata animalnego. W przypadku, gdy rozpatrywanie owej „luki” przebiega z uwzględnieniem specyfiki bytu ludzkiego, jej sens ulega modyfikacji – luka przestaje być brakiem, a okazuje się okolicznością umożliwiającą urzeczywistnianie się nowych jakości, nieznanych światu animalnemu. Człowiek bowiem, będąc z jednej strony istotą kreatywną, tworzącą kulturę, a z drugiej, podlegając modelowaniu przez zastane dziedzictwo kulturowych artefaktów, podlega dwóm odrębnym i przeciwnym sobie siłom – nie tylko zresztą im podlega, ale także je generuje.

Komunikacja naukowa w Polsce. Partycypacja. Dialog. Zaufanie

Izabela Warwas, Małgorzata Dzimińska, Aneta Krzewińska

Komunikacja naukowa (science communication), definiowana jako przekazywanie treści naukowych szerokiej grupie odbiorców, przeszła długą drogę - od jednokierunkowego przekazu, polegającego na podawaniu faktów naukowych i informacji w odpowiedzi na deficyt wiedzy, poprzez otwarty dialog ze społeczeństwem, aż do pełnego zaangażowania opartego na wielokierunkowej komunikacji, kokreacji i wszechstronnej współpracy. W tym duchu rozwija się model nauki obywatelskiej, która zakłada włączanie obywateli we współtworzenie wiedzy (citizen science). W przekonaniu autorów publikacji stwarza to szansę na zapobieganie rozprzestrzenianiu się dezinformacji i pseudonauki, a także może odegrać znaczącą rolę zarówno w przeciwdziałaniu wykluczeniu naukowemu, jak i w procesie demokratyzacji nauki. Książka ma dwie unikalne cechy. Po pierwsze, zagadnienie komunikacji naukowej zostało po raz pierwszy na polskim gruncie zaprezentowane tak szeroko, kompleksowo, ujmując nie tylko jej koncepcję, lecz także wyniki badań empirycznych. Po drugie, kwestie dotyczące komunikacji badano, wykorzystując do tego konsultacje społeczne inspirowane metodą World Wide Views (WWV). Zastosowano więc unikatowe, włączające obywateli podejście badawcze, które zostało opracowane i zaimplementowane w projekcie międzynarodowym H2020 CONCISE - Communication role on perception and beliefs of EU Citizens about Science.

Łódzki remake poematu Aleksandra Puszkina "Eugeniusz Oniegin"

Anna Warda

Monografia jest interesującym […] osiągnięciem badawczym, które […] wzbogaca wiedzę o gatunku remake’u oraz specyfice przekodowania klasycznego arcydzieła romantycznej literatury rosyjskiej […] na potrzeby ukazania odmiennej kulturowo, industrialnej przestrzeni łódzkiej i mentalności jej mieszkańców. Gorąco polecam publikację […] z uwagi na wszechstronność analizy tekstów i walory warsztatu Autorki, umiejętnie różnicującej postępowanie badawcze i interpretacyjne w odniesieniu do stosowanych praktyk imitacyjnych w ich zróżnicowanych uwarunkowaniach kontekstualnych oraz trafność wyboru narzędzi badawczych. Unikatowa w odniesieniu do polskich badań nad przekodowaniem klasycznego tekstu literackiego na język odmiennej kulturowo przestrzeni i epoki monografia wpisuje się we współczesne badania nad gatunkiem remake’u oraz wielorakimi przeróbkami poematu Puszkina Eugeniusz Oniegin. Poczynione ustalenia dopełniają […] wiedzę o recepcji twórczości Puszkina w środowisku rosyjskojęzycznym poza granicami Rosji i o specyfice artystycznej regionalnych przeróbek Eugeniusza Oniegina. Obrazują proces kształtowania się tzw. łódzkiego tekstu oraz wskazują istotne komponenty jego poetyki. Z recenzji prof. Aliny Orłowskiej (UMCS) Publikacja jest oryginalnym spojrzeniem na recepcję dzieł Aleksandra Puszkina w jej regionalnym wydaniu. […] Uzupełnia lukę w mocno zaniedbanym zagadnieniu, jakim jest obraz Łodzi w rosyjskojęzycznej prasie epoki, a także w obrębie treści, postaw moralnych oraz przejawów kultury promowanej na łamach tego źródła. Zarówno pomysł na książkę, jak i jego realizację oceniam jak najwyżej. Praca jest innowacyjna - porusza ważny i prawie nieruszony w polskiej historiografii problem remake’u dzieł Puszkina, ze szczególnym uwzględnieniem poematu Eugeniusz Oniegin. Ze względu na znaczenie Oniegina w literaturze światowej jego recepcja na ziemiach polskich, w tym remake w prasie rosyjskojęzycznej Łodzi, pokazuje powiązania intelektualne Królestwa Polskiego z metropolią. udane próby budowania przestrzeni porozumienia mentalnego i odwoływania się do wspólnych lektur, które nie tylko służyły rusyfikacji, ale były częścią korpusu poznawczego ówczesnych elit […]. Książka wskazuje na rolę Rosjan w kreowaniu przestrzeni rosyjskojęzycznej Łodzi – przedstawia ich nie tylko jako ludzi handlu, gospodarki i rusyfikatorów, lecz także tych, którym zależało na szukaniu intelektualnych dróg porozumienia z odbiorcą w Królestwie. Z recenzji prof. Tomasza Pudłockiego (UJ)

Uwolnij umysł. Rozważania na temat języka, literatury i kultury

Aleksandra Janowska, Maria Migodzińska

Uwolnij umysł. Rozważania na temat języka, literatury i kultury to książka o szczególnym charakterze, stanowiąca przegląd aktualnych badań prowadzonych przez młodych naukowców. Wyróżnia ją niezwykle szeroki wachlarz tematyczny oraz otwarte i niezależne spojrzenie autorów na omawiane kwestie. Oprócz tekstów czysto literaturoznawczych czy językoznawczych w prezentowanej monografii znajdziemy również takie, których nie da się przypisać do jednej dyscypliny – wielowymiarowa i złożona natura poszczególnych rozdziałów stanowi kwintesencję całego tomu, a zarazem potwierdzenie idei otwartego umysłu. Mamy nadzieję, że publikacja spotka się z zainteresowaniem szerokiego grona odbiorców i stanie się inspiracją dla kolejnego pokolenia młodych badaczy.

Settlement studies on Orłów County until the 16th century. Territorial and administrative past, settlement landscape, and ownership relations

Łukasz Ćwikła

The book presents the territorial-administrative past, the settlement landscape, and the ownership structure in the area of former Orłów County until the 16th century. On the basis of the so far unexplored manuscript sources from the Central Archives of Historical Records in Warsaw, and the records of the metropolitan chapter in Gniezno, the landscape of medieval settlement in Orłów County has been reconstructed and the estates of the most important local noble families have been discussed. In the course of the research, it was possible to identify new settlement sites and shift the metrics of some of them. The annexes include a list of all identifiable settlement points and genealogical tables. The iconographic section and the geographical index also constitute an important element of the publication. * The publication is scientific in nature. Not only is the author familiar with the latest literature on the subject but he also introduces a number of his own new findings and verifies many of the statements that have functioned in historiography to date, especially those regarding the chronology of the establishment of many settlements. From the review by Professor Zdzisław Noga The publication is scientific in nature and refers to the latest findings on the subject. It should be emphasized, however, that the author refers mainly to earlier publications, especially the 1996 one by Stanisław M. Zajączkowski. Thanks to his search in manuscript sources, he corrects, modifies, and – most importantly – supplements many of the earlier findings! From the review by Professor Jan Szymczak

Miasto pracujących kobiet

Izabela Desperak, Martyna Krogulec

Książka jest rezultatem niezależnego interdyscyplinarnego projektu poświęconego historii, a właściwie herstorii, pracy kobiet w Łodzi, w mieście faktycznie i symbolicznie zbudowanym na fenomenie pracy kobiet – włókniarek, naukowczyń, współtwórczyń pierwszych uczelni czy działaczek robiących kariery polityczne w okresie PRL. Przypomniano w niej, że Łódź była ośrodkiem badań nad pracą kobiet, a na dorobku zapomnianych dziś naukowców i naukowczyń nowe pokolenie badaczek i badaczy nadbudowuje kolejne rezultaty badań. Choć w monografii wiele mówi się o naukowej herstorii, to nie jest ona adresowana tylko do społeczności akademickiej. Publikacja zawiera bowiem dodatek poświęcony szlakowi naukowczyń, inspirowany spacerami, które gromadzą coraz szerszą publiczność zainteresowaną łódzką herstorią, a także teksty dotyczące kobiet pracujących w branży filmowej.

Rozwój gospodarczy i społeczny republik Kaukazu Południowego

Natasza Duraj

Kaukaz jest położony między Morzem Czarnym i Morzem Azowskim na zachodzie a Morzem Kaspijskim na wschodzie. Obniżenie Kumsko-Manyckie stanowi jego północną granicę. Na południu Kaukazu znajdują się natomiast takie państwa, jak Gruzja, Armenia i Azerbejdżan, które stały się przedmiotem rozważań w niniejszej publikacji. Zasadniczym celem monografii jest przedstawienie rozwoju gospodarczego i społecznego republik Kaukazu Południowego na tle wydarzeń, jakie rozgrywały się przede wszystkim w państwie rosyjskim, a także omówienie kształtowania się relacji gospodarczych między Rosją a obszarem Zakaukazia. Autorka opisuje procesy historyczne, które zaszły w Gruzji, Armenii i Azerbejdżanie.

Jakub Przyłuski (1512-1554). Zarys życia i twórczości literackiej na tle epoki

Michał Kuran, Maria Wichowa

Tom ma charakter monograficznego ujęcia działalności Jakuba Przyłuskiego – pisarza i prawnika z XVI wieku. Autorzy poszczególnych artykułów zebrali dotychczasową wiedzę na jego temat i znacząco ją poszerzyli. Cenne są tłumaczenia łacińskich utworów Przyłuskiego, [...] zostały omówione zachowane listy pisane przez Jeżowitę i kierowane do niego. Rozprawa poświęcona Stanisławowi Orzechowskiemu jest cennym uzupełnieniem badań nad kręgiem kulturowym środowiska zgromadzonego wokół Piotra Kmity, natomiast artykuł opisujący działalność pisarzy grodzkich w Przemyślu w pierwszej połowie XVI wieku pozwala na bliższe przyjrzenie się pracy Przyłuskiego jako prawnika. Ostatni tekst, dotyczący jeżowskich benedyktynów [...] może stanowić znaczące uzupełnienie badań nad dziejami Jeżowa, z którego wywodził się pisarz [...]. Publikacja jest cennym tomem zawierającym aktualnie obowiązujący stan badań nad Jakubem Przyłuskim i jego otoczeniem. Ponadto prezentuje nowe ustalenia dotyczące zarówno działalności poety, jak i materiały odnoszące się do pisarzy grodzkich w Przemyślu oraz do jeżowskich benedyktynów. Z recenzji prof. dr hab. Marioli Jarczykowej Publikacja poświęcona życiu i twórczości szesnastowiecznego prawnika, pisarza i poety Jakuba Przyłuskiego stanowi [...] pozycję zwartą i komplementarną. Rozdziały [...] wzajemnie się dopełniają, korespondując semantycznie w obrębie głównego zagadnienia, jakim jest pełniejsze poznanie życia, kontaktów przyjacielskich i mecenasowskich, a także literackich twórcy z Jeżowa oraz kultury literackiej, prawniczej XVI stulecia. Zaangażowani w to zadanie historycy, historycy literatury polskiej i klasycznej stworzyli wartościowy obraz działalności i dokonań pisarza, rozpoznali tajniki warsztatu, ukazali znaczenie jego dzieł prawniczych, pogłębili rozpoznanie kręgów kulturalnych, mecenasowskich, kancelaryjnych, urzędniczych, w których funkcjonował. Podkreślić należy, że jest to zbiór studiów unikatowych, wypełniających lukę w badaniach nad szesnastowiecznym poetą z Jeżowa, który do tej pory sporadycznie przykuwał uwagę badaczy. Z recenzji dr. hab. Grzegorza Trościńskiego, prof. UR