Edukacja, kultura, sztuka - spoistość a integracja

red. Agata Rzymełka-Frąckiewicz, Teresa Wilk

Niniejszą publikacją uwagę Czytelnika pragniemy zorientować na wybranych obszarach codziennego życia obecnych – chociaż w różnym wymiarze – w każdej epoce, zarówno tych bardzo odległych jak i współczesnej. Te obszary, to edukacja, kultura i sztuka, każdy stanowiący odrębny/samodzielny byt, poddający się definiowaniu, analizom, badaniom, ale też każdy z nich ściśle korespondujący z pozostałymi, tworząc przestrzeń uzupełniającą i kreującą dla pozostałych. Podlegając jak wszystko przeobrażeniom, wymagają  reinterpretacji/zorientowania nie tyle na rozwój własny, ile na użyteczność społeczną, gotowość do zaangażowania w inne obszary ludzkiej aktywności. Analizując przeszłość można z pełnym przekonaniem stwierdzić, że akurat w przypadku edukacji, kultury i sztuki owa użyteczność oraz zaangażowanie w inne obszary było w każdym przypadku obecne. Co więcej użyte w tytule tomu: edukacja, kultura i sztuka tworzą transparentną sieć powiązań/relacji, która ilustruje, niezwykle istotną w pedagogice, zasadę wzajemności, wyrażającej się w sferze wzajemnych usług/wymiany. Można powiedzieć, że edukacja oraz kultura i sztuka zawsze wzajemnie się wspierały, warunkowały w rozwoju. Dobrze ilustrują to słowa Tadeusza Lewowickiego: „Edukacja jest wytworem kultury, a kultura trwa i rozwija się dzięki edukacji. Dzieje edukacji dostarczają niezliczonych dowodów na to, że dorobek kultury materialnej, a przede wszystkim kultury duchowej, był i pozostaje treścią i istotą oświaty w ogóle” (Lewowicki, 2003, s. 44). Zasadniczy cel opracowania, to próba uświadomienia, że te trzy obszary towarzyszą człowiekowi przez całe życie, z tym, że edukacja poprzez wymiar swej instytucjonalizacji oraz obowiązkowości staje się kwestią naturalną, wpisaną w codzienność - a z uwagi na permanentną potrzebę rozwoju/kształcenia - już nie tylko w okresie dzieciństwa i adolescencji. Kultura i sztuka, mimo że stale obecne w przestrzeni społecznej, nader często pozostają poza sferą świadomości człowieka, który ich nie zauważa, nie docenia i nawet marginalizuje. Wspomniana postawa, to efekt braku/niedostatku właściwej edukacji w tym zakresie. Dostrzegana nieobecność lub niedostatek edukacji w obszarze kultury/sztuki to zagrożenie dla jakości życia. Tym samym to pole, otwarta przestrzeń do zagospodarowania, zorientowania uwagi środowisk wychowawczych i społecznych – rodziców, nauczycieli, opiekunów, władz lokalnych i polityków – na istotność i potrzebę systematycznego, świadomego włączenia kultury i sztuki do szeroko rozumianego obszaru edukacji. Zaproponowane teksty opracowania wyrażają potrzebą ukazania nie tyle indywidualnej, ale nade wszystko wspólnej przestrzeni działania edukacji, kultury i sztuki, ich wzajemności w perspektywie przemian społeczno-kulturowych i cywilizacyjnych. Prezentowane tu rozważania eksponują wybrane aspekty życia społecznego w przedmiotowych obszarach, ukazując potrzeby i możliwości wzajemnego ich przenikania, wspierania i uzupełniania. Książka adresowana jest do studentów: pedagogiki, socjologii, polityki społecznej, pracy socjalnej, wiedzy o teatrze oraz organizacji i stowarzyszeń, instytucji społeczno – kulturalno – oświatowych funkcjonujących  w środowiskach lokalnych zaangażowanych w działania edukacyjne i rewitalizacyjne, zorientowane na zintegrowane projektowanie i rozwiązywanie problemów społecznych.

Kulturowe kody reklamy. Świat znaczeń w reklamie z perspektywy socjalizacji

Emilia Bańczyk

Założeniem publikacji jest rekonstrukcja socjalizacyjnej oferty reklamy. Podjęcie tego tematu wiąże się ze współczesnymi przeobrażeniami kulturowymi i wynika z obserwacji, że obecnie procesowi wchodzenia jednostki do społeczeństwa coraz częściej towarzyszą media, a także z uznania, że w dzisiejszym świecie ogromną rolę – jako transfer wiedzy ogólnospołecznej – odgrywa reklama. Te dwa pojęcia: socjalizacja i reklama stały się przedmiotem opisu w części teoretycznej pracy. Aby ocenić socjalizacyjny potencjał reklamy, badaniu poddane zostały spoty reklamowe emitowane na kanale TVP ABC. Dzieci jako adresaci bajek stają się tutaj bowiem samoistnie odbiorcami wielu przekazów reklamowych, które dostarczają wiedzy nie tylko o produktach, ale też o stylach życia i świecie wartości. Reklama jako przekaz multikodowy poddana została badaniu za pomocą trzech różnych metod, co umożliwiło pokazanie wielowymiarowości potencjału jej oddziaływania. Polimetodologiczną analizę spotów reklamowych otwiera analiza zawartości, przybliżająca  charakterystykę reklamowanych produktów, a także propagowanych w spotach wartości i ról społecznych, w jakich obsadzani zostają bohaterowie reklam. Analiza semiologiczna z kolei pozwala na uchwycenie tego, w jaki sposób pojedyncze spoty w warstwie fabularnej reprodukują zastany porządek społeczny i w jaki sposób go modyfikują. Wreszcie badaniu poddano teksty mówione reklam i z wykorzystaniem koncepcji Lubelskiej Szkoły Etnolingwistycznej opisany został wyłaniający się z nich językowy obraz świata. Atutem pracy jest aktualność analizowanego materiału badawczego oraz wieloaspektowy opis przedmiotu badania, czyli spotów reklamowych, pozwalający na uchwycenie bogactwa nakładających się na siebie znaczeń, które tworzą określony świat wartości. Publikacja skierowana jest do pedagogów, psychologów i językoznawców, a także do świadomych rodziców. Może również stanowić ciekawą lekturę dla wszystkich osób zainteresowanych relacją media – dziecko.

Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze. T. 22: Rusycyści Uniwersytetu Śląskiego. Strategie badawcze

red. Jadwiga Gracla, red. Halina Mazurek

Kolejny, 22 tom „Rusycystycznych Studiów Literaturoznawczych” prezentuje strategie badawcze, tematykę i problematykę będącą w polu zainteresowań pracowników Zakładu Historii Literatury Rosyjskiej Instytutu Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu Śląskiego. Część badaczy zajmuje się głównie prozą narracyjną, głównie dwudziestowieczną, zwłaszcza postmodernistyczną, a także przemianami, jakie zachodzą w najnowszym powieściopisarstwie rosyjskim. Niektórzy spośród nich analizują prozę pod kątem jej związków z rosyjską myślą filozoficzną i społeczno‑polityczną. Drugi zespół poświęca swoje prace analizie i interpretacji dramaturgii rosyjskiej, w przeważającej mierze współczesnej. Uwzględniane są przy tym zmiany, jakie nastąpiły w teatrze rosyjskim – sztuce z dramatopisarstwem nierozerwalnie związanej. Uwaga śląskich badaczy skupia się przede wszystkim na dwóch epokach w dziejach literatury rosyjskiej – modernizmie i postmodernizmie. W swoich artykułach przedstawiają najnowsze metody badawcze, interpretując i analizując twórczość autorów mniej znanych, a nawet takich, których twórczość do tej pory nie była badana.

"International Journal of Research in E-learning" 2016. Vol. 2 (2)

red. Antonio dos Reis, Josef Malach, Nataliia Morze, Tatiana Noskova, ...

Tematyka czasopisma naukowego „International Journal of Research in E-learning” odzwierciedla koncepcyjne zasady leżące u podstaw modernizacji edukacji i reformy systemów edukacyjnych w krajach europejskich, jak i krajowych strategii rozwoju na miarę XXI wieku. Jednym z kluczowych celów edukacyjnych Unii Europejskiej jest zapewnienie równych szans dla wszystkich w odniesieniu do dostępu do nauki i wiedzy, niezależnie od płci, zdolności finansowej i fizycznej, i miejsca zamieszkania. Dlatego nauczanie na odległość ma przyznany status wysokiego priorytetu. Wprowadzenie nauczania na odległość na szeroką skalę może spowodować znaczący wkład w osiągnięcie celów edukacyjnych w krajach członkowskich. Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego posiada bogate doświadczenie we wdrażaniu nauczania na odległość w innych wydziałach całej uczelni. Sprawnie działająca i rozwijająca się Wydziałowa Platforma Nauczania na odległość (https://el.us.edu.pl/weinoe) jak również Międzynarodowa Konferencja Naukowa Teoretyczne i praktyczne aspekty kształcenia na odległość (www.dlcc.us.edu.pl) przeznaczone są do integracji i wymiany doświadczeń wszystkich osób związanych z e-learningiem – naukowców, nauczycieli akademickich i innych szczebli, tutorów, doktorantów, studentów, pracowników wydziału, a także badaczy z kraju i zagranicy.  Tom IJREL 2(2) (2016)  zawiera dziewięć artykułów zebranych w czterech rozdziałach autorów z Australii, Czech, Hiszpanii, Holandii, Polski, Portugalii, Słowacji, Rosji, Ukrainy. Rozdział 1: High-tech Electronic Learning Environment Design. Rozdział 2: ICT Literacy Development. Rozdział 3: Methodological Aspects of E-learning. Rozdział 4: Reports.

Nazwa własna wobec gatunku i dyskursu

Artur Rejter

Praca stanowi próbę opisu gatunku i dyskursu przez pryzmat nazw własnych obecnych w jego realizacjach tekstowych, jej koncepcja zatem polega na połączeniu zdobyczy szeroko pojętej lingwistyki tekstu i teorii dyskursu z onomastyką (ściślej: onomastyką literacką). Interesujące było, jak nazwa własna współtworzy poszczególne piętra i obszary komunikacji. Materiał badawczy wykorzystany w monografii stanowią barokowe teksty artystyczne reprezentujące różne estetyki oraz wszystkie etapy rozwoju epoki. Sięgnięto do twórczości wielu poetów, zarówno tych pierwszoplanowych, jak i mniejszego formatu. Takie założenie pozwoliło osiągnąć obraz uśredniony i stosunkowo pełny. Na poziomie gatunku obserwacją objęto fraszkę i gatunki jej pokrewne (uwzględniono główne komponenty wzorca tekstowego), na poziomie dyskursu natomiast – dyskurs miłosny i erotyczny oraz metafizyczny. W postępowaniu badawczym skupiono się zarówno na kwestiach prototypowych, centralnych, jak i peryferyjnych, sekundarnych, skoncentrowano się także – zwłaszcza w wypadku dyskursu – na problematyce pogranicza. Zaproponowane analizy dowiodły, że bogactwo, ale i pewna standaryzacja onomastykonu barokowego pozostaje w bezpośrednim związku ze specyfiką kulturową epoki. Barok bowiem był formacją o wysokim stopniu złożoności, tak w sferze idei, podejmowanych tematów, jak i estetyk oraz ról wykładników, które można by interpretować z perspektywy komunikacji społecznej. Należy także zaznaczyć, że wiele ze wskazanych cech gatunku i dyskursu opisanych z perspektywy onomastycznej znalazłoby poświadczenie w tekstach reprezentujących inne epoki w dziejach kultury. Dowodzi to uniwersalności jako cechy właściwej dla cywilizacji człowieka, który niezależnie od czasów, w których żyje, natrafia na podobne problemy, ma te same przywary, w zbliżony sposób percypuje otaczającą go rzeczywistość.

Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego. T. 26

red. Danuta Krzyżyk

26. tom „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego” adresowany jest do polonistów, studentów polonistyki, dydaktyków języka ojczystego i literatury oraz do pedagogów. Zamieszczono w nim piętnaście artykułów z zakresu edukacji literackiej i kulturowej oraz językowej; dodatkowo w dziale Varia opublikowano dwa teksty: jeden dotyczący definicji pojęcia szkoła w wybranych przepisach prawa oświatowego i związku sposobu definiowania z zadaniami nałożonymi na szkołę przez Ustawę o systemie oświaty, drugi na temat kształcenia przyszłych nauczycieli akademickich w ramach przedmiotu dydaktyka akademicka. W czasopiśmie znalazły się również dwa artykuły recenzyjne: tekst poświęcony monografii Marty Szymańskiej pt. Między nauką o języku a nauczaniem języka. Koncepcje kształcenia językowego na przełomie XX i XXI wieku oraz krytyczne omówienie zbioru artykułów Haliny Wiśniewskiej z lat 1973–2014, które zostały zebrane przez Małgorzatę Karwatowską i Leszka Tymiakina w publikacji Wokół edukacji polonistycznej w szkole. Teoria i praktyka. Dydaktycy literatury przedstawiają m.in. ciekawe pomysły na lekcje poświęcone utworowi Ingi Iwasiów Umarł mi. Notatnik żałoby (przede wszystkim ważnemu problemowi do rozmów z młodzieżą o przeżywaniu straty, cierpieniu, żałobie); wierszowi Wisławy Szymborskiej Drobne ogłoszenia (tej propozycji towarzyszy refleksja o okresie stalinizmu w Polsce); powieści Suzanne Collins Igrzyska Śmierci (cele lekturoznawcze lekcji zostały zintegrowane z rozwijaniem sprawności językowej w zakresie wyrażania uczuć/przeżyć); listom literackim (na przykładzie Listów spod morwy i Listów z mojego Rzymu Gustawa Morcinka); wielokulturowości (m.in. z wykorzystaniem takich tekstów, jak reportaż Marcina Kąckiego Białystok. Biała siła, czarna pamięć; reportaż Anety Prymaki-Oniszk Bieżeństwo 1915. Zapomniani uchodźcy; książka Aleksandry Chrobok Beduinki na Instagramie). Omawiają polską literaturę młodzieżową typu young adult, wskazując jednocześnie, jak można wykorzystać tę literaturę w edukacji i w promowaniu czytelnictwa; proponują interpretację opowiadania Sklepy cynamonowe Brunona Schulza w kontekście topiki judajskiej; podejmują problem – w dwóch artykułach – korespondencji sztuk (na przykładzie analizy wierszy Wacława Oszajcy inspirowanych dziełami malarskimi oraz liryku Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach Jana Kasprowicza i obrazu Wojciecha Weissa Promienny zachód słońca). Skupiają swoją uwagę na wybranych śląskich antologiach poetyckich, pokazują różne funkcje analizowanych tomów i podpowiadają, jak wykorzystać antologie w edukacji regionalnej na poziomie szkolnym i akademickim. Dydaktycy języka, odwołując się do metodologii językowego obrazu świata, pokazują, w jaki sposób w tekstach dla najmłodszych kreowane są ptaki: fantastyczny ptak, bohater opowieści Agnieszki Osieckiej pt. Dzień dobry, Eugeniuszu, oraz ptaki w wierszach Joanny Kulmowej. Podejmują problem sztuki recytacji i kultury żywego słowa w szkole podstawowej omawiają podstawowe techniki pamięciowego opanowania tekstu, etapy przygotowania ucznia do recytacji. Autorki pochodzące z Gruzji przybliżają czytelnikom tamtejszą kulturę: rekonstruują językowy obraz ojczyzny w wybranych podręcznikach do nauki języka gruzińskiego i literatury gruzińskiej oraz porównują polską i gruzińską grzeczność językową na przykładzie aktów powitań. Artykuły, które znalazły się w tomie, wzbogacą warsztat dydaktyczny nauczycieli polonistów i studentów oraz skłonią ich do refleksji nad rolą przedmiotu język polski w rozwijaniu wiedzy i umiejętności uczniów, także ich postaw i osobowości. Pozwolą także na refleksję na temat  funkcji współczesnej szkoły oraz roli nauczyciela (także nauczyciela akademickiego) w procesie kształcenia.

Czytaj po polsku. T. 12: Jacek Hugo-Bader: "Maską w stronę wiatru". Włodzimierz Nowak: "Radiobudzik pani Mohs". Wyd. 2. Materiały pomocnicze do nauki języka polskiego jako obcego. Edycja dla zaawansowanych (poziom C1/C2)

oprac. Katarzyna Frukacz

W prezentowanym tomie z serii "Czytaj po polsku. Materiały pomocnicze do nauki języka polskiego jako obcego" umieszczono fragmenty reportaży Radiobudzik pani Mohs Włodzimierza Nowaka oraz Maską w stronę wiatru Jacka Hugo-Badera. Skrypt opracowano pod kątem kształcenia językowego i literaturoznawczego cudzoziemców, znających język polski na poziomie zaawansowanym (C1 / C2). Oprócz ćwiczeń komunikacyjnych, leksykalno-gramatycznych oraz rozwijających umiejętność czytania ze zrozumieniem i pisania, książka zawiera osobny segment zadań poświęconych gatunkowym cechom reportażu. Skrypt można więc wykorzystać podczas zajęć lektoratowych w grupach o zainteresowaniach humanistycznych. Za sprawą aktualnej tematyki podjętej przez obu reporterów, opracowanie sprawdzi się także w czasie lekcji dotyczących podróży, motoryzacji, pracy i opieki socjalnej, ekonomii i gospodarki, państwa i polityki. Zawarty w tomie zestaw ćwiczeniowy uzupełniają notki biograficzne autorów, krótkie streszczenia reportaży oraz umieszczony na końcu skryptu klucz odpowiedzi.

"Coming out" w polskiej przestrzeni dyskursywnej

Małgorzata Kita

Kształtujący się od lat 60. XX wieku, a w Polsce od przełomu wieków XX i XXI dyskurs LGBT – emancypacyjny, tożsamościowy, teoretyczny, artystyczny – powinien skłaniać badaczy do jego naukowej eksploracji. I rzeczywiście, stanowi pole zainteresowania wielu dziedzin naukowych. Traktują o nim filozofowie różnych paradygmatów, psychologowie i socjologowie, przyciąga uwagę antropologów, kulturoznawców, filmoznawców, literaturoznawców. Nie jest nieobecny w refleksji i badaniach lingwistycznych. W Polsce najwięcej dotychczas uwagi poświęcono problematyce nominacji osób LGBT, która jest bardzo wrażliwym obszarem ujęzykowienia postrzegania i kategoryzowania osób o tożsamości psychoseksualnej innej niż powszechnie przyjęta – przez język zwany ogólnym, ale też przez język „branżowy”, czyli będący w użytku w środowisku osób LGBT. Tok myślenia autorki kieruje się w stronę działania językowego osób nieheteroseksualnych. Wybiera ona gatunek mowy, który mocą swej performatywności stwarza nową rzeczywistość nie tylko językową – i to zarówno w skali jednostkowej, jak i społecznej. To coming out – publiczne (w różnym zakresie) oświadczenie danego człowieka o znaczeniu ‘jestem osobą LGBT’. Praktyka komunikacyjna znana od dawna, choć jeszcze tak nie nazwana, bo obecne znaczenie wyrażenia datuje się od lat 60. ubiegłego stulecia, w Polsce pojawiła się w przestrzeni dyskursu publicznego w latach 90. XX w. Bardzo szybko została zaadaptowana: i akt komunikacyjny, nazwany coming outem, i nazwa, będącą cytatem z angielszczyzny. Książka, mająca jako tło teoretyczne lingwistykę kulturową, traktuje o (relatywnie) nowym na polskiej mapie genologicznej gatunku mowy, jego semantyce i pragmatyce oraz o poszukiwaniach nazewniczych dla zetykietowania go (albo mówiąc językiem nowomedialnym: otagowania). Nazwa w tym przypadku ma bowiem wielki walor, ponieważ nie tylko dokumentuje ewolucję znaczenia wyrażania, ale także niesie z sobą duży potencjał emocjonalny wobec nazywanego wydarzenia komunikacyjnego. Autorkę zajmuje polska praktyka wychodzenia z szafy, co nie oznacza, że jako tło i dokumentację materiałową pomija coming outy poza Polską i literaturę piękną, w której znajduje reprezentację problematyki LGBT i ilustracje zjawisk, o których pisze. Uważa coming out za gatunek mowy podnadgraniczny, uwagę koncentruję jednak na jego językowym opisie w polskiej przestrzeni dyskursowej.