Faces of War (Oblicza Wojny). Volume 6. City and War

Tadeusz Grabarczyk, Magdalena Pogońska-Pol

Faces of War (Oblicza Wojny) is an interdisciplinary series dedicated to research on various aspects of armed conflicts. This volume titled City and War (Miasto i wojna) contains papers written by scholars from Hungary, Poland, and Romania – historians, archaeologists, and museum professionals. These papers discuss the functioning of military formations in towns and cities, and their role as an economic or military base or theatre of warfare, as well as the military duties of the town inhabitants and their weapons and other resources. In terms of chronology, the papers included in this volume cover the period from the Middle Ages to the present day. Oblicza Wojny to interdyscyplinarna seria poświęcona różnym aspektom konfliktów zbrojnych. Niniejszy tom pod tytułem Miasto i wojna, zawiera artykuły naukowców z Węgier, Polski i Rumunii – historyków, archeologów i muzealników. Teksty te dotyczą funkcjonowania formacji wojskowych w miastach, a także ich roli jako zaplecza bądź teatru działań wojennych. Omówiono również powinności wojskowe mieszczan i ich zasoby uzbrojenia. Pod względem chronologicznym opracowania zamieszczone w tym tomie obejmują okres od średniowiecza po czasy współczesne. Tadeusz Grabarczyk Magdalena Pogońska-Pol

Taczka occiarza

Wojciech Bogusławski

Publikacja zawiera opracowany według zasad nowoczesnego edytorstwa naukowego dramat Taczka occiarza Wojciecha Bogusławskiego, wystawiany od 1790 do 1793 roku, wydany w ósmym tomie Dzieł dramatycznych autora. Tekst sztuki opatrzono objaśnieniami językowymi i rzeczowymi, wykazem znaków i skrótów, zasadami transkrypcji oraz aparatem krytycznym. Dramę poprzedza wstęp historyczno-literacki, zawierający informacje na temat Louisa-Sebastiena Merciera, autora oryginału, i jego poglądów na teatr, z uwzględnieniem różnic między La Brouette du vinaigrier a polskim przekładem utworu. We Wprowadzeniu do lektury opisano również problem gatunku i sposób kreacji postaci. Wiele uwagi poświęcono piosence occiarza – głównego bohatera dzieła, a także kontekstowi społeczno-politycznemu, związanemu z walką o prawa mieszczan w czasie Sejmu Czteroletniego. * Niniejsze wydanie Taczki occiarza w opracowaniu młodej badaczki łódzkiej Agnieszki Kozyry, pod redakcją naukową Barbary Wolskiej, doskonale wpisuje się w kontekst spóźnionych obchodów ćwierćwiecza istnienia Sceny Narodowej. Edycja czyni zadość zasadom obowiązującym w naukowym edytorstwie utworów literackich, a dzięki rozważnej ingerencji Autorki w warstwę językową dzieła zachowany zostaje w nim koloryt czasów stanisławowskich. Dodatkowym walorem opracowania edytorskiego są doskonałe objaśnienia do tekstu. Staranne wydanie dramatu pozwala sądzić, że zyska uznanie ze strony Czytelników, a w szczególności tych zainteresowanych twórczością dramatyczną i kulturą literacką epoki Oświecenia. Z recenzji prof. dr hab. Krystyny Maksimowicz

Jakub Przyłuski (1512-1554). Zarys życia i twórczości literackiej na tle epoki

Michał Kuran, Maria Wichowa

Tom ma charakter monograficznego ujęcia działalności Jakuba Przyłuskiego - pisarza i prawnika z XVI wieku. Autorzy poszczególnych artykułów zebrali dotychczasową wiedzę na jego temat i znacząco ją poszerzyli. Cenne są tłumaczenia łacińskich utworów Przyłuskiego, [...] zostały omówione zachowane listy pisane przez Jeżowitę i kierowane do niego. Rozprawa poświęcona Stanisławowi Orzechowskiemu jest cennym uzupełnieniem badań nad kręgiem kulturowym środowiska zgromadzonego wokół Piotra Kmity, natomiast artykuł opisujący działalność pisarzy grodzkich w Przemyślu w pierwszej połowie XVI wieku pozwala na bliższe przyjrzenie się pracy Przyłuskiego jako prawnika. Ostatni tekst, dotyczący jeżowskich benedyktynów [...] może stanowić znaczące uzupełnienie badań nad dziejami Jeżowa, z którego wywodził się pisarz [...]. Publikacja jest cennym tomem zawierającym aktualnie obowiązujący stan badań nad Jakubem Przyłuskim i jego otoczeniem. Ponadto prezentuje nowe ustalenia dotyczące zarówno działalności poety, jak i materiały odnoszące się do pisarzy grodzkich w Przemyślu oraz do jeżowskich benedyktynów. Z recenzji prof. dr hab. Marioli Jarczykowej Publikacja poświęcona życiu i twórczości szesnastowiecznego prawnika, pisarza i poety Jakuba Przyłuskiego stanowi [...] pozycję zwartą i komplementarną. Rozdziały [...] wzajemnie się dopełniają, korespondując semantycznie w obrębie głównego zagadnienia, jakim jest pełniejsze poznanie życia, kontaktów przyjacielskich i mecenasowskich, a także literackich twórcy z Jeżowa oraz kultury literackiej, prawniczej XVI stulecia. Zaangażowani w to zadanie historycy, historycy literatury polskiej i klasycznej stworzyli wartościowy obraz działalności i dokonań pisarza, rozpoznali tajniki warsztatu, ukazali znaczenie jego dzieł prawniczych, pogłębili rozpoznanie kręgów kulturalnych, mecenasowskich, kancelaryjnych, urzędniczych, w których funkcjonował. Podkreślić należy, że jest to zbiór studiów unikatowych, wypełniających lukę w badaniach nad szesnastowiecznym poetą z Jeżowa, który do tej pory sporadycznie przykuwał uwagę badaczy. Z recenzji dr. hab. Grzegorza Trościńskiego, prof. UR

Chadidża i jej czarnookie siostry. Obraz kobiet bliskowschodnich z epoki narodzin islamu w średniowiecznej literaturze kręgu bizantyńsko-słowiańskiego

Zofia A. Brzozowska

Prezentowana monografia stawia sobie za cel ukazanie literackich wizerunków Arabek i Persjanek z IV–VIII w., które odnaleźć można w utworach cerkiewnosłowiańskich (przede wszystkim – proweniencji staroruskiej) z XI–XVI w. W trzech pierwszych rozdziałach znajdzie Czytelnik omówienie obrazu kobiet, żyjących na Bliskim Wschodzie w erze przedmuzułmańskiej: mieszkanek perskiego imperium Sasanidów (224–651), ale nade wszystko – członkiń wielu plemion arabskich, znajdujących się we wspomnianym okresie na różnym stopniu rozwoju społecznego i cywilizacyjnego, będących wyznawczyniami tradycyjnych bóstw pogańskich, chrześcijaństwa, judaizmu lub zoroastryzmu. Rozdział czwarty poświęcony został pierwszym muzułmankom, tj. żonom i córkom proroka Mahometa, a piąty – małżonce jednego z kalifów z dynastii Umajjadów (661–750). Materiał badawczy stanowią teksty, powstałe kilka stuleci po opisywanych w nich wydarzeniach i na odmiennym kulturowo obszarze, tj. w środowisku Słowian, którzy przyjąwszy chrześcijaństwo w obrządku wschodnim, weszli w sferę bezpośredniego oddziaływania cywilizacji bizantyńskiej (Bułgarzy, Serbowie, Rusini). Podstawą analizy są przede wszystkim teksty staroruskie, zebrane przez autorkę w znacznej mierze w latach 2017–2021, w toku bezpośrednich badań nad materiałem rękopiśmiennym, prowadzonych w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w St. Petersburgu oraz w zbiorach trzech instytucji moskiewskich: Rosyjskiej Biblioteki Państwowej, Państwowego Muzeum Historycznego i Rosyjskiego Państwowego Archiwum Akt Dawnych. * Książka Zofii A. Brzozowskiej odsłania przed Czytelnikiem praktycznie nieznany świat literackiego postrzegania – przez chrześcijańskich, średniowiecznych greckich i ruskich pisarzy – kobiet kręgu orientalnego w okresie poprzedzającym nastanie islamu oraz po jego ukształtowaniu na Półwyspie Arabskim i poza nim. Historie tych kobiet, pod piórami greckich i ruskich pisarzy miały posiadać także walor dydaktyczny dla ówczesnego czytelnika lub słuchacza. I niewątpliwie posiadały, Autorka to właściwie wydobyła. Transmisja tych przekazów źródłowych – nierzadko zdeformowanych z różnych względów – do Bizancjum, potem na Ruś, ukazuje stopień zainteresowania zdawałoby się egzotycznym, odmiennym wyznaniowo, odległym światem. Dr hab. Zdzisław Pentek, prof. UAM Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu

Interdyscyplinarne aspekty diagnozy i terapii logopedycznej

Ewelina Zając, Mateusz Szurek

Logopedia to interdyscyplinarna dziedzina nauki, która bardzo szybko rozwinęła się w ostatnim dziesięcioleciu. Jej intensywny rozwój jest związany ze wzrostem zapotrzebowania społecznego wynikającego ze zwiększenia świadomości i wiedzy na temat zaburzeń mowy. W procesie diagnostyczno-terapeutycznym mowy najważniejsza jest rola logopedy, jednak najczęściej pełny sukces terapeutyczny osiąga się dopiero przy współpracy wielu specjalistów. Dlatego tak istotna w rozwoju myśli logopedycznej jest kooperacja wielu dziedzin nauki, świadcząca o interdyscyplinarności logopedii. Tom zawiera teoretyczne rozważania oraz wyniki badań własnych naukowców i praktyków, którzy reprezentują ośrodki naukowe, placówki oświatowe oraz terapeutyczne z całej Polski. Ukazali oni logopedię jako dziedzinę o interdyscyplinarnych podstawach, a także przyczynili się do kontynuacji dyskusji oraz współpracy specjalistów zajmujących się pomocą dzieciom i dorosłym z zaburzeniami mowy i języka. W monografii znajdują się rozważania specjalistów z różnych dziedzin - logopedii, neurologopedii, surdologopedii, onkologopedii, oligofrenopedagogiki, psychologii, ortodoncji, językoznawstwa, glottodydaktyki - co umożliwia wieloaspektowe spojrzenie na skomplikowane zagadnienie, jakim jest szeroko pojęta komunikacja. Ze Słowa wstępnego

Zapisy pamięci. Historie Zofii Rydet

Tomasz Ferenc, Karol Jóźwiak, Andrzej Różycki

Zofia Rydet jest jedną z najbardziej znanych i cenionych postaci w historii polskiej fotografii, jednak prac poświęconych jej sztuce i życiu jest niewiele. Dominują oczywiście katalogi dotyczące jej twórczości, wydawane głównie z okazji odbywających się wystaw, natomiast brakuje solidnych opracowań naukowych. Książka ta może w jakiejś mierze wypełnić tę lukę i stać się inspirującą, ważną pozycją w badaniach nad polskim środowiskiem artystów fotografów i jedną z jego najważniejszych postaci. Zofia Rydet stała się wręcz legendą polskiej fotografii i autorzy Zapisu pamięci. Historii Zofii Rydet obawiają się, że jej osoba ulega mitologizacji, co nastąpiło szczególnie wyraźnie po śmierci artystki. Taka mitologizacja funkcjonuje często jak ideologia i uniemożliwia dojście do prawdy o poznawanej rzeczywistości. Stąd też Tomasz Ferenc, Karol Jóźwiak i Andrzej Różycki podjęli próbę demitologizacji Zofii Rydet, chcąc "przekroczyć wiedzę o Zofii Rydet, którą ona sama pozostawiła po sobie, i spróbować zrozumieć, kim była". Właśnie owa próba zrozumienia artystki i jej twórczości poprzez zabieg demitologizacji stanowi o oryginalności tej publikacji i powoduje, że może stać się ona ważnym odniesieniem do dalszych badań nad fenomenem Zofii Rydet. Z recenzji prof. UAM dr. hab. Jerzego Kaczmarka

Pytać o Putina - pytać o Rosję

Marian Broda

Wraz z obejmowaniem rządów przez kolejnych władców ożywają każdorazowo w Rosji nasilone spekulacje, spory i dyskusje, dotyczące charakteru dokonujących się przemian. W państwie o wielowiekowej tradycji samodzierżawnej władzy centralnej podejmowane zabiegi identyfikacyjne skupiają się siłą rzeczy na osobie kremlowskiego przywódcy. Czasowa i kulturowa odległość, wzajemna odmienność, biegunowość, przeciwstawność i paradoksalność przedstawianych formuł identyfikacyjnych, odnoszonych w pierwszych zwłaszcza latach do Putina i Putinowskiej Rosji, warte są zatem bliższej analizy i objaśniającej refleksji. Mówią one bowiem wiele nie tylko o ówczesnej rzeczywistości polityczno-społecznej kraju oraz o sposobach jej przeżywania, pojmowania i problematyzacji przez Rosjan, ale również o źródłach i uwarunkowaniach sposobu postrzegania przez nich świata, prawdy, władzy, społeczeństwa. historii i samych siebie. * Profesor Marian Broda kontynuuje w tej książce swoje bardzo cenne badania dotyczące rosyjskiej współczesnej myśli politycznej. Szereg jego idei, konstatacji, a przede wszystkim wniosków posiada charakter oryginalny i nowatorski, również na poziomie światowym. Należą do nich m.in.: udowodnienie archaiczności statokratycznych, nacjonalistycznych oraz prawosławnych rosyjskich sposobów myślenia; wskazanie na bardzo szeroki wspólny mianownik strukturalny zróżnicowanych rosyjskich typów myślenia politycznego, w tym zarówno okcydentalistycznych, jak i antyokcydentalistycznych. Publikacja wyróżnia się pozytywnie w światowej literaturze poświęconej rosyjskiemu myśleniu politycznemu. [...] Dogłębne zrozumienie nie tylko Rosji, lecz także wszelkich autorytarnych reżimów politycznych nie jest możliwe bez uważnego przestudiowania tej książki. Z recenzji prof. dr. hab. Romana Backera

Determinanty zachowań transportowych mieszkańców Łodzi

Szymon Wójcik

Zatłoczenie transportowe, zanieczyszczenie powietrza oraz emisja hałasu należą do szczególnie uporczywych efektów zewnętrznych rosnącej motoryzacji i stanowią najbardziej aktualne wyzwania dla miejskiej polityki transportowej. Problemy te są szczególnie widoczne w dużych aglomeracjach, w których historyczne uwarunkowania architektoniczne utrudniają procesy infrastrukturalnego usprawniania systemu transportowego. Jedynym skutecznym rozwiązaniem może być wpływanie na codzienne zachowania mieszkańców miast skłaniające ich do rezygnacji z samochodu na rzecz bardziej ekologicznych środków transportu. Głównym celem monografii było określenie czynników wpływających na wybory środka lokomocji używanego w codziennych podróżach przez mieszkańców Łodzi. Naukowe rozpoznanie przyczyn tych decyzji przeprowadzono na podstawie mikroekonometrycznych modeli wyborów dyskretnych. W książce wykorzystano dane z badań socjologicznych do określenia determinant zachowań transportowych. Uwzględniono więc bardzo szeroki zestaw zmiennych mogących wpływać na decyzje transportowe łodzian, niespotykany dotąd w innych badaniach tego typu. W publikacji przeanalizowano literaturę dotyczącą modelowania determinant zachowań transportowych, omówiono i uzasadniono przypadek Łodzi jako interesującego naukowo miasta poprzemysłowego. Przedstawiono wyniki badań z wykorzystaniem kilku rodzajów modeli dyskretnego wyboru oraz wnioski, które mogą zainteresować zarówno badaczy tematu, jak i decydentów szukających sposobów na usprawnienie miejskiej polityki transportowej.