Początki psychologii naukowej na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX wieku w świetle prasy Królestwa Polskiego i Galicji

Daria Domarańczyk-Cieślak

Autorka śledzi w publikacji narodziny psychologii jako dyscypliny naukowej na przełomie XIX i XX wieku na ziemiach polskich. Problematykę tę umieszcza w kontekście rozwoju dziedziny w Europie Zachodniej, co prowadzi ją do wniosków, że na gruncie polskim "przednaukowa" psychologia nie odbiegała poziomem od zachodnioeuropejskiej. Książka ma charakter interdyscyplinarny. Autorka opiera się przede wszystkim na historycznej metodzie badania źródeł, ale wykorzystuje także metody prasoznawcze oraz literaturę i wiedzę z zakresu psychologii, pedagogiki, medycyny, filozofii i teologii. * Spośród trzech rozdziałów najwięcej wnosi obszerny rozdział trzeci. Te wątki mają charakter nowatorski i stanowią ważny wkład Autorki w badania nad dziejami psychologii na ziemiach polskich. Rozproszenie dorobku pierwszych polskich psychologów wymagało żmudnych i pracochłonnych poszukiwań. Nie mam wątpliwości, że Autorce udało się zgromadzić informacje o zdecydowanej większości ważniejszych prac umieszczonych w rodzimych czasopismach rodzącego się na przełomie XIX i XX wieku nowego środowiska naukowego. Z recenzji prof. dr. hab. Marka Przeniosło

Beckett. Przewodnik

Stanley E. Gontarski, Michał Lachman

Beckett. Przewodnik Stanleya Gontarskiego to zwięzłe, ale bardzo wnikliwe i cenne wprowadzenie do dramatycznej i teatralnej twórczości jednego z największych pisarzy anglo-irlandzkich. Polski czytelnik sięgając po tę pozycję, może spodziewać się nie tylko szczegółowego omówienia wszystkich dramatów, które prezentowane są w sposób interesujący i zazwyczaj niezwykle oryginalny. Lektura książki amerykańskiego badacza daje również wgląd w materiały archiwalne, notatniki reżyserskie i korespondencję Samuela Becketta z wieloma twórcami teatralnymi. Źródła te nie są dostępne w przekładach na język polski, co utrudnia ich wykorzystanie przez polskich badaczy. Omówione i przedstawione w krytycznym ujęciu Gontarskiego materiały te mogą otworzyć wiele ścieżek interpretacyjnych nieobecnych w polskiej recepcji twórczości Becketta. Gontarski dzieli swoje prezentacje na część poświęconą większym i najbardziej znanym dramatom Becketta (Czekając na Godota, Końcówka, Ostatnia taśma i Szczęśliwe dni) oraz na część omawiającą mniejsze dzieła dramatyczne. Książkę uzupełniają również krótkie, ale niezwykle cenne rozdziały dotyczące reżyserskich dokonań Becketta oraz związków jego twórczości z filmem. Michał Lachman ze Wstępu do wydania polskiego

Niepamięć i niedziałanie. Wojna i pojednanie w Sri Lance

Kala Dobosz

Autorka zarysowuje szereg kontekstów związanych z separatystyczną walką partyzantów z organizacji Tamilskie Tygrysy Wyzwolenia Eelamu, która doprowadziła do wojny domowej w Sri Lance trwającej od 1983 do 2009 roku. Wpisuje ją w zjawiska polityczno-społeczne związane z kolonializmem i globalizacją, poruszając problematykę kategoryzacji i ram, w jakich widziana jest historia Sri Lanki oraz jej, innych niż etniczne, konfliktów społecznych i politycznych. Historię walki Tamilskich Tygrysów prezentuje w kontekście równoległych walk toczonych w innych częściach kraju, ukazując kaskadowy charakter wojen i przemocy. Książka zawiera chronologiczny opis rozwoju konfliktu - ostatecznie zamkniętego w ramach pojęciowych konfliktu etnicznego pomiędzy Tamilami i Syngalezami - oraz krytycznych punktów wcielanego po wojnie projektu pojednania. Autorka przygląda się, jak postrzegana jest w tym kontekście tamilska diaspora oraz jaki jest stosunek wobec wysuwanych przez nią wobec rządu oskarżeń o dokonanie ludobójstwa na tamilskiej mniejszości. Poruszane zagadnienia odnoszą się do kwestii wyłonionych z wywiadów przeprowadzonych przez autorkę w czasie jej badań w Holandii wśród osób z doświadczeniem uchodźczym oraz w Sri Lance, gdzie rozmawiała z pracownikami pozarządowych organizacji pomocowych i rozwojowych. Autorka wskazuje na nich jako na ważnych aktorów powojennego pejzażu. Prezentuje również szczególnie ważne uczestniczki procesu pojednania, jakimi są lankijskie kobiety. Oddaje także głos fizycznej przestrzeni, będącej świadkiem śmierci nie tylko żołnierzy obu walczących stron, ale też tysięcy cywilów, którzy znaleźli się pod koniec wojny w tzw. strefach bez ognia.

Gramatyka sensu

Aleksy Awdiejew, Grażyna Habrajska

Gramatyka sensu jest kontynuacją, podsumowaniem i dopełnieniem wcześniejszych prac duetu Awdiejew - Habrajska. Niezaprzeczalny atut książki stanowi bardzo spójna i jasna metodologia, która pozwala na rekonstrukcję sensu oraz wyraźnie wskazuje na postkomunikacyjny charakter tekstu i na to, że dopełnianie sensu odbywa się nie na podstawie samej analizy tekstu, lecz dzięki analizie holistycznej. Czytelnik otrzymuje dzieło interdyscyplinarne odwołujące się do osiągnięć filozofii, kognitywistyki, psychologii poznawczej, retoryki i współczesnej teorii argumentacji. Gramatyki - zarówno tradycyjne, jak i strukturalistyczne oraz generatywne - pomijają fakt, że podstawową funkcją języka jest komunikacja, a więc opis procesu produkcji i odbioru komunikatu, który powinien być przynajmniej równie ważny jak opis systemu i gotowego tekstu. Koncepcją uwzględniającą opis konstruowania, przekazu i odbioru komunikatu jest właśnie Gramatyka sensu. Jej cel stanowi opis konfiguracji sensu, pełniącej kluczową rolę w procesie generowania przekazu komunikacyjnego oraz w procesie jego odbioru. Bardzo ważna jest przenikająca koncepcję Autorów teza, że to nie słowa są jednostkami rozumienia - słowa jedynie mogą na nie wskazywać. Jak pisał Wittgenstein: "Tylko zdanie ma sens, tylko w kontekście zdania nazwa ma znaczenie". Z recenzji prof. dr. hab. Piotra Lewińskiego

Rekonstrukcja historyczna. Wybrane refleksje własne

Jolanta A. Daszyńska

Prezentowana praca należy do grona nielicznych publikacji poświęconych nowemu zjawisku w Polsce, jakim jest rekonstrukcja historyczna. Jak słusznie we wstępie stwierdza sama Autorka, początkowo zagadnieniem rekonstrukcji historycznej zaczęli naukowo zajmować się etnolodzy czy socjolodzy, bowiem historycy nie podejmowali tego tematu, uważając, że historia a rekonstrukcja to dwa zupełnie odrębne światy. Oddzielała je nieufność i przekonanie, że tylko tradycyjne formy przekazu, z ukazaniem całościowym wiedzy historycznej, są właściwe, natomiast rekonstruktorzy bali się historyków i ich dyktatu, sami woląc wybierać obszary zainteresowań. Dzisiaj te dwa oddzielone niegdyś światy zaczęły się przenikać, a współpraca historyków oraz rekonstruktorów jest już oczywista i służy profesjonalizacji interesującego nas zjawiska. Rekonstruktorzy zostają historykami, a zawodowi historycy są członkami grup rekonstrukcji historycznej. prof. dr hab. Dariusz Nawrot Historycy podchodzili nieufnie do tego obszaru badań, uważając, że historia i rekonstrukcja to dwa różne światy. Byli oni przekonani, że tylko tradycyjne formy przekazu są właściwe [...]. Natomiast rekonstruktorzy obawiali się dyktatu historyków i sami wybierali obszary swoich zainteresowań. Aktualnie znika co prawda ten dualizm światów, ale ta książka z pewnością zniweluje istniejące jeszcze podziały. prof. Tadeusz Srogosz

Fetysze i fikcje. Antologia tekstów poświęconych emigracji polskiej po 1945 r. opublikowanych na łamach "Kultury"

Rafał Stobiecki, Aleksandra Sylburska

Seria JERZY GIEDROYC I... to wspólne przedsięwzięcie Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura oraz Uniwersytetu Łódzkiego. Publikacje mają udostępniać i przybliżać historię oraz dorobek Instytutu Literackiego w Paryżu. Proponujemy Czytelnikom indywidualne i zbiorowe monografie naukowe; naukowe edycje archiwaliów i korespondencji z zasobów Archiwum Instytutu Literackiego oraz problemowe antologie tekstów z "Kultury" i "Zeszytów Historycznych", a także reedycje wybranych książek opublikowanych w ramach Biblioteki "Kultury". * Giedroyc był zdumiewającym przykładem emigranta łączącego w sobie wiele sprzeczności - szacunek dla zachodnich wartości i fascynację Wschodem, obawę przed ludźmi i cierpliwość oraz wyrozumiałość dla nich, wreszcie cechy "chorego na Polskę" patrioty i bezkompromisowego krytyka polskości prowincjonalnej, zaściankowej, antyeuropejskiej. Ze Wstępu Nie przestając być emigrantami politycznymi, to znaczy Polakami dążącymi do zmiany sytuacji w Polsce, autorzy zgromadzeni wokół pisma Giedroycia uprawiali krytykę emigracji. [...] W roku 1945 wybrali rolę emigrantów, ale nie zrezygnowali z przywileju krytycznego myślenia. Antologia Aleksandry Sylburskiej i Rafała Stobieckiego doskonale tę odmienność środowiska "Kultury" paryskiej ukazuje. Syntetyczny, a jednocześnie bardzo treściwy Wstęp jest doskonałym wprowadzeniem w dzieje polskiej emigracji politycznej drugiej połowy XX wieku. prof. dr hab. Andrzej S. Kowalczyk Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza Bardzo potrzebne i znakomicie opracowane wydanie tekstów z paryskiej "Kultury" dedykowanych emigracji. Cenne dopełnienie tego, co dzięki wieloletniej pracy zespołu historyków kierowanych przez prof. Rafała Stobieckiego już otrzymaliśmy. prof. dr hab. Jan Pomorski, UMCS

Nowe Ateny ks. Benedykta Chmielowskiego - kompendium wiedzy barokowej. Warsztat pisarski twórcy encyklopedii

Maria Wichowa

Publikacja stanowi wszechstronną prezentację pierwszej polskiej encyklopedii późnobarokowej, czterotomowego dzieła Benedykta Chmielowskiego Nowe Ateny. Ponieważ to kompendium było przyjęte przez współczesnych z uznaniem, zaś przez potomnych, a w szczególności badaczy, oceniane lekceważąco, autorka podjęła próbę pokazania jego rzeczywistej wartości, zaprezentowania go w wielu aspektach, przeprowadzenia jego wielokierunkowej analizy i na tej podstawie przywrócenia mu należnego miejsca na kartach historii literatury polskiej. Autorka pokazuje encyklopedię jako kompendium wiedzy późnobarokowej, a także przedstawia Chmielowskiego jako uczonego rzetelnie prezentującego stan nauki swoich czasów i polihistora. * Książka, będąca swoistym opus vitae autorki, przybliży współczesnemu odbiorcy opus magnum ks. Chmielowskiego. Dotychczas nie powstała monografia, która w sposób pełny prezentowałaby wyjątkowość dzieła ks. Benedykta Chmielowskiego. Nowe Ateny nie należą do tekstów powszechnie znanych, ale dzięki pracy prof. Marii Wichowej wiedza o tej barokowej encyklopedii dotrze do większej liczby jej potencjalnych odbiorców. Z recenzji prof. dr hab. Krystyny Krawiec-Złotkowskiej

Ponownie otworzyć możliwości: de-koincydencja i kolejne życie. Wybór tekstów

François Jullien

Droga powstawania książki wiodła od wyśmienitej idei do jej znakomitej realizacji poprzez skuteczną pracę naukowo-seminaryjną i organizacyjną. Ta pierwsza zaowocowała na przykład ulokowanymi w perspektywie postkolonialnej, bardzo interesującymi rozwiązaniami problemów epistemologicznych podjętych przez Julliena (Ewa Marynowicz-Hetka nie tylko wybiera teksty tego wybitnego autora, ale i komponuje już nie tylko jego, lecz własny, skontekstualizowany polskimi realiami wywód; nie tylko teksty te tłumaczy, ale i redefiniuje je w świetle wiedzy lokalnej). Praca organizacyjna natomiast pozwoliła na oddanie do rąk czytelników opracowania unikatowego i zachwycającego, w którym - z jednej strony - fascynująco przemawia Francois Jullien, z drugiej zaś "Jullienem" przemawiają, zainspirowani jego myślą, inni uczestnicy tego niezwykłego doświadczenia: wspólnie przeżywanej, intelektualnej przygody. Z recenzji prof. dr hab. Marii Mendel Inicjatywa wydania książki jest znakomita, tekst reprezentuje znaczącą próbę naukowego (w trybie badań podstawowych) opisania - na styku historii filozofii greckiej, tradycji językowej kultury chińskiej i potrzeb rozumienia procesów rozwojowego odnoszenia się do kultury jako środowiska symbolicznego - zjawiska interesującego dla pedagogów, filozofów i kulturoznawców, szerzej wręcz - dla humanistów dokonujących refleksji metajęzykowej. Strategia metodologiczna Julliena jest dobrze scharakteryzowana przez dobór rozdziałów odpowiadających za kluczowe kategorie badawcze. Jest ona czytelna dodatkowo w świetle Listu do polskich Przyjaciół, jakim autor poprzedził zbiór swoich artykułów. Na zasadność metodologii zwracają wprost uwagę autorzy dyskutujący z Jullienem w trybie tekstów dołączonych do publikacji. Z recenzji prof. dra hab. Lecha Witkowskiego