Zmyślenie i miłość. O listach Goethego do Charlotty von Stein

Lucjan Puchalski

Historia związku Goethego z Charlottą von Stein intryguje do dziś nie tylko ze względu na posmak obyczajowego skandalu, ale także jako opowieść o miłości kryjącej w sobie pytania, na które ciągle trudno znaleźć odpowiedzi. Historycy literatury próbują tłumaczyć tę relację za pomocą prostego interpretacyjnego klucza: on – młody szalony poeta, ona – jego muza, która dzięki statecznemu charakterowi i wyższej społecznej pozycji miała go przysposobić do życia dworskiego, umożliwiając tym samym artystyczny i intelektualny rozwój, który uczynił zeń potem klasyka. Niniejsza praca odchodzi od tego schematu. Analiza olbrzymiego korpusu jego miłosnych listów prowadzi do wniosku, że ich romans był rodzajem spektaklu, który opierał się wprawdzie na autentycznych przeżyciach i emocjach, ale wynikające z nich role i zachowania za sprawą wyobraźni i performatywnych możliwości medium pozwalały się formować i przekształcać, tak jak chciało pisarskie ego poety. Adorując panią von Stein na listowym papierze, Goethe wstępował na scenę, na której był jednocześnie reżyserem, scenografem i suflerem.

Smutek labiryntu. Gnoza i literatura. Motywy, wątki, interpretacje

Marcin Czerwiński

Smutek labiryntu jest próbą wspomnienia pewnej prastarej religii, która zaginęła w dziejach cywilizacji i kultury, a mimo tego reprezentowała tak uniwersalne pierwiastki religijne i intelektualne, że ich obecność we współczesnej kulturze i sztuce jest wciąż żywa, żeby nie powiedzieć, że w dzisiejszym kryzysie wartości przeżywa nawet swoisty renesans. Staram się odnaleźć i ułożyć w jedną opowieść te różne i pozornie bardzo czasem odległe od siebie pierwiastki, śledząc ich rozmieszczenie i kontekst w bardzo różnych tekstach współczesnej literatury. Dlatego w książce tej spotykają się tak różne nazwiska, jak Stachura, Panas, Tokarczuk, Gombrowicz czy Salamon. Okazuje się, że gnoza, bo to o niej mowa, tak jak punkrock, wciąż żyje i inspiruje.   Marcin Czerwiński (ur. 1971), teoretyk literatury, adiunkt w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego; założyciel i redaktor naczelny kwartalnika „Rita Baum”. Autor kilkudziesięciu artykułów literaturoznawczych, w tym kilku poświęconych zjawisku gnozy. Aktualnie pracuje nad zagadnieniem negacji w literaturze i poprzez literaturę. Mieszka we Wrocławiu.

Radykałowie polistopadowi i nowoczesna galaktyka pojęć (1832-1888)

Piotr Kuligowski

Z pozoru wszystko było takie jak zwykle – rozrzucone książki, fragmenty nieukończonego rękopisu, spotkanie, do którego nie doszło, kolejna głośna kłótnia w Hotelu Taranne. A potem kolejne zadrukowane szpalty czasopism, w których autorzy wyrażali wzajemne pretensje i ubolewali nad utraconą jednością niedawnych towarzyszy broni. Wstrząsy docierały jednak do tej wspólnoty także z zewnątrz. To doniesienia o kolejnych ofiarach na ziemiach polskich, alarmistyczne raporty o potędze Rosji, reakcje opinii publicznej Zachodu na sprawę polską, a także zetknięcie z szeregiem nieznanych na ziemiach polskich zjawisk społecznych czy gospodarczych. Te pojedyncze, rozchwiane emocje – obawy, nadzieje, wzmożenia, rozczarowania – w szerszej perspektywie przyczyniły się do istotnych przesunięć w obrębie wyobraźni politycznej. Splot czynników i koniunktur poskutkował bowiem wytworzeniem zestawu narzędzi analitycznych umożliwiających konfrontację z szeregiem wyzwań unowocześniającego się świata. Słowem, polityczny mikro-kosmos radykałów, o których traktuje niniejsza książka, utkany był z pędzących ku nowoczesności pojęć.   Piotr Kuligowski – w 2019 r. obronił rozprawę doktorską na Wydziale Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zainteresowania badawcze: historia XIX w., historia idei i pojęć, metodologia historii. Realizował granty Preludium i Etiuda, przyznane przez Narodowe Centrum Nauki. Stypendysta rektora UAM, Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (w ramach Stypendium im. Iwanowskiej) oraz Fundacji z Brzezia Lanckorońskich. Redaktor „Praktyki Teoretycznej”. Publikował m.in. w czasopismach takich, jak „Contributions to the History of Concepts”, „History of European Ideas", „Slovene. International Journal of Slavic Studies”, „Cahiers Charles Fourier”, „Kwartalnik Historyczny”.

Fantastyczne światy na okładkach i w ilustracjach książek oraz czasopism od wieku XIX do lat 80. XX wieku

Artur Nowakowski

Praca Artura Nowakowskiego dotycząca najnowszej historii ilustratorstwa okładkowego i wewnątrztekstowego prozy fantastycznej i science fiction obszaru Ameryki Północnej i Europy wieków XIX i XX wpisuje się w nurt opracowań istotnych dla bibliologa, literaturoznawcy, historyka sztuki, co już samo w sobie wskazuje na jej ważność. Tematyka ta, choć dość popularna, nie jest nadmiernie eksploatowana w rodzimych badaniach naukowych, co sprawia, iż zawiera wiele pól badawczych wartych poznania i opisania dla prowadzenia dyskursu naukowego. Praca Artura Nowakowskiego jest pierwszą tego typu obszerną publikacją w Polsce i jednocześnie podstawowym punktem odniesienia do bardziej wnikliwych badań zarówno w środowisku akademickim, jak i w kręgu entuzjastów tematu. dr hab. Artur Jazdon Okładka książki - pomijając aspekty marketingowe - ma spełniać dwie funkcje: powinna informować czytelnika o treściach w niej zawartych oraz twórczo je interpretować. Fantastyczne światy są syntetycznym opracowaniem ukazującym proces przemian, jakim ulegała ilustracja okładkowa i wewnątrztekstowa w prozie fantastycznej i science fiction, a także odkrywającym spójność jej estetyki z uwarunkowaniami społeczno-naukowymi, które napotykała na drodze swojego rozwoju. Motywy, jakie się w niej pojawiały - roboty, obcy, kosmiczne krajobrazy, piękne kobiety - zawsze wiązały się ze społecznymi oczekiwaniami albo lękami, dlatego też można zaryzykować stwierdzenie, że ilustracja science fiction, była i jest zapisem społecznych nastrojów, a nie jedynie wytworem nieskrępowanej fantazji grafików. Książka Artura Nowakowskiego dostarcza wielu intrygujących przykładów tego zjawiska. dr hab. Tomasz Ferenc   Artur Nowakowski (ur. 1972) jest z wykształcenia bibliotekoznawcą ze specjalnością historia książki. W obszarze jego zainteresowań znajdują się zagadnienia odnoszące się do szeroko pojętej sztuki książki: od typografii po ilustratorstwo i oprawoznawstwo. Jest autorem tekstów o tematyce bibliologicznej publikowanych w „Wiadomościach Księgarskich” i „Bibliotekarzu”, a także obszernego artykułu dotyczącego historii architektury szpitali psychiatrycznych w XIX-wiecznej Anglii i Stanach Zjednoczonych (w zbiorze Architektura przymusu: interdyscyplinarne studia nad dyscyplinującymi funkcjami architektury, ASP w Warszawie, 2013) oraz innych tekstów związanych z kulturą i sztuką. Opracował dwa poradniki bibliograficzne: Fantastyka Polska 1945–2001 oraz PWN – Wydawnictwo Naukowe PWN 1951–2001 (opublikowane w 2001 r. przez WiMBP w Łodzi).    

Przygoda z gramatyką. Fleksja i słowotwórstwo imion. Ćwiczenia funkcjonalno-gramatyczne dla cudzoziemców (B2, C1)

Józef Pyzik

POZIOM B2, C1 Podręczniki UNIVERSITAS są zgodne z zasadami certyfikacji języka polskiego jako obcego    Przygoda z gramatyką jest podręcznikiem przeznaczonym dla obcokrajowców w różnym stopniu znajomości reguł gramatycznych języka polskiego z zakresu fleksji imiennej i słowotwórstwa. Zwięzłe i funkcjonalne objaśnienia teoretyczne, oparte na najnowszych opracowaniach teoretycznych języka polskiego jako obcego, znajdują swoje praktyczne zastosowanie w dużej liczbie ćwiczeń wdrażających i sprawdzających, które ze względu na rozwiązania podane na końcu podręcznika mogą być wykonywane samodzielnie lub z nauczycielem.

Semantyka komizmu. Język - poznanie - kultura - nowe media

Anna Chudzik

Komizm, humor, dowcip, śmieszność, śmiech to zjawiska, których nie da się zamknąć w prostej definicji, przedstawić jako listy cech koniecznych i wystarczających do ich zaistnienia. Mimo owej heterogeniczności i rozmycia definicyjnego - potrafimy je rozpoznać w przeróżnych działaniach i wytworach kulturowych. Nie ma wątpliwości, że komizm i śmiech pojawiają się w każdym zakątku kuli ziemskiej, w każdym okresie historycznym; być może są zjawiskami równie podstawowymi i uniwersalnymi dla człowieka, jak język, świadomość i kultura. (...) Celem moim jest stworzenie modelu semantyki wypowiedzi komicznych w ujęciu poznawczo-kulturowym, w perspektywie językoznawstwa kognitywnego oraz językoznawstwa antropologiczno-kulturowego, których teorie i metody analizy semantycznej uznałam za najbardziej relewantne do realizacji celu. Dzięki przyjętym paradygmatom badawczym semantyka wypowiedzi komicznych, rozumianych językowo i multimodalnie, ukazana jest na szerokim, ponaddyscyplinarnym tle zjawisk zarówno mentalnych (procesów percepcyjnych i poznawczych, w tym emocji, ucieleśnienia i umysłu rozszerzonego), jak i zmiennych środowiskowych i kulturowych, w tym zwłaszcza dotyczących technologii medialnych. Fragment Uwag wstępnych Książka przynosi próbę spojrzenia na zjawisko komizmu z punktu widzenia semantyki, jednak mocno osadzonej w perspektywie interdyscyplinarnej. Jej podstawowym punktem odniesienia jest językoznawstwo kognitywne, z którego zasobów pojęciowych korzysta, aby zmierzyć się z trudnym problemem badawczym, jaki stanowi określenie warunków powstawania efektu komicznego. Zarzucając sieci badawcze bardzo szeroko, w tym zagłębiając się w teorię poznania, odkrywa przed czytelnikiem świat nowych mediów, którego cechą definiującą jest ludyczność. A ludyczność i komizm to niewątpliwie zjawiska pokrewne, choć jak Autorka pokazuje - nie tożsame. Fragment recenzji prof. Władysława Chłopickiego Anna Chudzik - językoznawczyni i komunikolożka, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Katedrze Teorii Komunikacji Wydziału Polonistyki UJ. Autorka książek Mowne zachowania magiczne w ujęciu pragmatyczno-kognitywnym (2002), Inskrypcje w przestrzeni miejskiej. Studium pragmalingwistyczne (2010), artykułów dotyczących komunikacji w mediach społecznościowych, funkcji ludycznej i humorystycznej komunikacji, a także redakcji prac zbiorowych.

Muzeum w literaturze polskiego modernizmu. Antologia

Dorota Kielak

Stanowczo za mało mamy w naszej tradycji antologii tematycznych, ukazujących wędrówkę i przemiany wątków, motywów w ich zmienności i ciągłości (lub nieciągłości), a już zupełnie brakuje takich antologii opatrzonych komentarzem i przypisami, które by pełniły funkcję edukacyjną. (…) Antologia ta, jak to się mówi, „wypełnia lukę” w naszej kulturze. Nie tylko w ramach historii literatury polskiej, ale także historii sztuki, muzealnictwa, w pewnym sensie – socjologii, a w końcu – historii idei.  Mamy przecież do czynienia z faktem ogromnego znaczenia i wpływu muzeum na kolejne pokolenia, przyprowadzane przemocą, a później już dobrowolnie uczęszczające do muzeów. A więc muzea kształtują naszą świadomość. (…)  Jesteśmy świadkami (w Polsce nieco opóźnionej) rewolucji muzealnej, która w poszukiwaniu skuteczności i dostępu do dzieci Internetu, odcina się od tradycji. Być może tego rodzaju zestaw tekstów stanowi punkt wyjścia do ciekawej i ważnej dyskusji o przyszłości muzeów. A może nie tylko muzeów, które są przecież, co wynika z omawianej antologii, witryną sytuacji kulturowej społeczeństwa?   (z recenzji prof. dr. hab. Piotra Mitznera)

Warstwowość dzieła literackiego w ujęciu Romana Ingardena. Koncepcja, rozwinięcie, recepcja

Beata Garlej

[…] recenzowana książka świadczy, że jej autorka, p. Beata Garlej, znakomicie rozumie nie tylko samą koncepcję warstw dzieła literackiego, ale też uwzględnia zróżnicowanie i rozległość kontekstów tej koncepcji. […] Chciałbym jednak podkreślić przede wszystkim duże zalety naukowe recenzowanej książki. Daje ona przekrojowy obraz może najważniejszej teorii dzieła literackiego, jaka zrodziła się na gruncie polskiej myśli literaturoznawczej. Przywołuje wątki mało dotąd obecne w refleksji nad teorią Ingardena, jak wątek multiplikacji warstw. Podkreślić także należy rozległość studiów teoretycznych, jakie przeprowadziła autorka w ramach prowadzonych badań. Z recenzji wydawniczej dr. hab. Andrzeja Tyszczyka, prof. KUL […] Autorka pracy, dysponując wysokimi kompetencjami filozoficznymi i literaturoznawczymi, a także doskonałą znajomością dorobku krakowskiego fenomenologa, precyzyjnie i z niezwykłą starannością refleksji przybliża, ewokuje i rozwija jeden z najważniejszych wątków estetycznej myśli Ingardena. […] W sytuacji stopniowego rozmywania się specyfiki przedmiotu badań w humanistyce, powrót do refleksji filozofa, którego doświadczenia wynikały z estetycznej empirii, wydaje się nie do przecenienia. Z recenzji wydawniczej prof. dr hab. Bernadetty Kuczery-Chachulskiej (UKSW, IBL PAN)   Beata Garlej (ur. 1983) – doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, adiunkt w Katedrze Teorii Literatury na Wydziale Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Absolwentka Wydziału Filologicznego (2007) oraz Wydziału Nauk Historycznych (2010) Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, a także Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej UKSW (2013). Zainteresowania badawcze: teoria literatury, poetyka dzieła literackiego, filozofia fenomenologiczna (ze szczególnym uwzględnieniem estetyki i aksjologii R. Ingardena), historia obyczajowa Polski doby XIX w.