Obrzędowość narodzinowa na Górnym Śląsku (izolacja położnicy). "Polski atlas etnograficzny" i "Atlas der deutschen Volkskunde" w perspektywie porównawczej

Agnieszka Pieńczak

Celem publikacji jest ukazanie możliwości porównawczych dwóch etnologicznych atlasów narodowych, Polskiego atlasu etnograficznego (PAE) i Atlas der deutschen Volkskunde (ADV). Obszar, jaki obejmują (od Renu po Bug i od Alp oraz Karpat Północnych po Bałtyk i Morze Północne), pozwala na ukazywanie zasięgów występowania różnych zjawisk kulturowych w szerokim kontekście, a tym samym na wysuwanie wniosków o czynnikach wpływających na zróżnicowanie kulturowe tych obszarów. W niektórych przypadkach na mapach obu atlasów zostały ukazane dane o zbliżonym zakresie (co umożliwia studia porównawcze), w tym dotyczące obrzędowości narodzinowej. W pracy na kilkunastu mapach oraz towarzyszących im szczegółowych zestawieniach zaprezentowano wybrane zakazy izolacyjne stosowane wobec położnicy w środowisku wiejskim, niedostatecznie rozpoznane w literaturze etnologicznej. Tym sposobem materiał dwóch atlasów, potraktowany krytycznie, stał się podstawą do wnioskowania o zmianach kulturowych nie tylko na Górnym Śląsku, ale też na sporym obszarze środkowej Europy.   Wielki atut pracy znajduję w przeprowadzonej przez Autorkę skrupulatnej analizie porównawczej. Pogratulować tu wypada dokładności i przywiązywania uwagi do chronologii badanych zjawisk. Tekst jest wręcz „naszpikowany” mapami, wykresami i tabelami, w których zorientowanie się wymaga mocnego skupienia, ale doskonale ilustrują one zjawiska, których są ilościową emanacją. Na bardzo pozytywne moje podkreślenie zasługuje rozpatrywanie poszczególnych faktów z uwzględnieniem specyfiki etnicznej (historycznej) badanych obszarów. Zauważam w tym wielką erudycję Badaczki – Autorki, dobrze zorientowanej w specyfice kulturowej tego obszaru. dr hab. Eugeniusz Kłosek, prof. UWr (z recenzji)   Tu odniosę się do map, które Autorka w znacznym stopniu stworzyła od nowa. Są one czymś na kształt kamieni milowych, i każda, nawet oddzielnie licząc, stanowi autentyczne osiągnięcie naukowe. dr hab. Zygmunt Kłodnicki, emerytowany prof. UŚ (z recenzji)

"Ecumeny and Law" 2015, Vol. 3: Welfare of the Child: Welfare of Family, Church, and Society

red. Andrzej Pastwa

Kolejny tom rocznika „Ecumeny and Law” stanowi owoc refleksji ekumeniczno-prawnej, podejmowanej – w  formule interdyscyplinarnej – wokół ważkiej i aktualnej problematyki ochrony/promocji praw dziecka. Ogólnym zamysłem Autorów tomu (głównie prawników, ale i przedstawicieli innych dziedzin nauki) jest afirmacja związanych z tą problematyką paradygmatów aksjonormatywnych, łącznie z identyfikacją postmodernistycznych zagrożeń. Dobrze pokazuje to już pierwszy tekst autorstwa ks. prof. Bortkiewicza. Nierzadko dziś szermuje się argumentem (m.in. w płaszczyźnie bioetyki) o prawie do posiadania bądź nie posiadania dziecka. Jak wywodzi Autor, takie koncepcje ewidentnie naruszają pożądaną symetrię ze szkodą dla najsłabszych – roszczeniom w stosunku do dziecka nie odpowiadają prawa dziecka. Dlatego propagowanie tych idei i ich obecność w aktach prawa stanowionego musi być przedmiotem krytyki Kościoła. W miejsce roszczeń wobec dziecka, Kościół, słowami Jana Pawła II, formułuje kartę praw dziecka. Główną oś problemową tomu wyznacza przedmiotowe prawo konwencyjne, a przede wszystkim kolejne artykuły Konwencji o Prawach Dziecka ONZ z 1989 roku – począwszy od  zabezpieczenia prawa dziecka do życia i tożsamości (T. Gałkowski) po prawną ochronę dziecka przed przemocą (M. Tomkiewicz). W dziale recenzji znajdziemy prezentację interesujących pozycji książkowych, w większości zbieżnych z tematyką tomu.

Reciprocities: Essays in Honour of Professor Tadeusz Rachwał

red. Sławomir Masłoń, red. Agnieszka Pantuchowicz

Kompozycja Księgi Pamiątkowej ku czci Profesora Tadeusza Rachwała odzwierciedla zarówno historyczną chronologię tekstów omawianych przez Autorów tekstów wchodzących w jej skład, wielość i różnorodność tematów, metodologii, dziedzin i kierunków badawczych zaprezentowanych w tych esejach, jak i – charakteryzującą prace Profesora – oscylację pomiędzy historycznie osadzoną konkretnością a uniwersalistyczną refleksją; pomiędzy lokalnością a globalnością; immanencją materialności i tym, co ponadzmysłowe w przestrzeni, w której literatura, kultura i polityka przenikają się wzajemnie. Teksty zawarte w Księdze Pamiątkowej zdają sprawę z aktualnego stanu badań prowadzonych w kręgach naukowych, zainspirowanych osiągnięciami Profesora w dziedzinie historii i filozofii literatury brytyjskiej i literatury anglojęzycznej oraz w obszarze, który można określić mianem antropologii literatury i studiów kulturowych. Niniejszy tom demonstruje przekrój problematyki współcześnie rozważanej w tych dziedzinach.

Styl późny w muzyce, literaturze i kulturze. T. 3

red. Eugeniusz Knapik, Agnieszka Woźniakowska, Wojciech Stępień, Jarosław Szurman

Dwa kolejne tomy, trzeci i czwarty, Stylu późnego w muzyce, literaturze i kulturze są zapisem wykładów wygłoszonych na konferencji zorganizowanej w 2014 roku przez Akademię Muzyczną w Katowicach i Uniwersytet Śląski. Było to już trzecie spotkanie z cyklu „styl późny”, które zgromadziło muzykologów, teoretyków muzyki, literaturoznawców, historyków sztuki, kulturoznawców i filozofów. Problematyka obydwu publikacji dowodzi, że zjawiska „późności” i „schyłkowości” wciąż budzą wiele kontrowersji, nie poddają się jednoznacznym klasyfikacjom i opisom. W tomie trzecim pomieszczono artykuły dotyczące zagadnień stylu późnego w kulturze europejskiej począwszy od XVIII wieku. Wśród poruszonych tematów, widzianych przez autorów poprzez pryzmat stylu późnego i „późności”, znalazły się: polskie poetyki oświeceniowe Golańskiego, Dmochowskiego oraz Krasickiego, styl empire w kontekście całej epoki oraz myśli Hegla, Klavierstücke op. 118 Brahmsa jako cykl, muzyka szkoły burgundzkiej XV wieku a twórczość francuskich kompozytorów końca XIX wieku, Trio fortepianowego d-moll op. 120 Gabriela Fauré na tle jego dzieł kameralnych,  IV Symfonia op. 58 i poemat na organy solo In paradisum op. 61 Nowowiejskiego, indywidualizm stylistyki Rachmaninowa, twórczość Mahlera,  „schyłkowość” w powieściach Wilde’a, Joyce’a i O’Briena, dzieła poetyckie Lawrence’a w perspektywie estetyki egzystencji i książki Saida On Late Style, retoryka dynamicznej statyczności jako nowy paradygmat filozoficzny i kulturowy.

Literatura polska obu Ameryk. Studia i szkice. Seria druga

red. Bożena Szałasta-Rogowska

Druga seria Literatury polskiej obu Ameryk nie ma być tylko dopełnieniem czy kontynuacją serii pierwszej. W książce tej, zawierającej prawie trzydzieści artykułów, podjęto oczywiście po raz kolejny szereg problemów dotyczących polskiej twórczości literackiej powstającej na obu amerykańskich kontynentach, jednakże są to najczęściej tematy dość świeże w polskim literaturoznawstwie (na przykład losy potomków polskich emigrantów do Ameryki, amerykańskie wizje pisarzy krajowych czy „świat nieprzedstawiony” w polskiej literaturze emigracyjnej).

Architektura trynitarzy na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej

Mirosława Sobczyńska-Szczepańska

Książka stanowi pierwszą próbę całościowego omówienia architektury polsko-litewskiej prowincji trynitarzy. W rozdziałach wstępnych zostały przedstawione czynniki potencjalnie determinujące działalność zakonu na polu sztuki: jego historia, misja i duchowość oraz zawarte w trynitarskiej regule i konstytucjach przepisy odnoszące się do kwestii artystycznych. Rozważania nad genezą i recepcją rozwiązań formalnych zastosowanych w budowlach wzniesionych dla trynitarzy na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej (w większość niezachowanych lub poddanych daleko idącej transformacji) poprzedza rekonstrukcja ich dziejów i pierwotnego kształtu. W osobnym rozdziale podjęto problem autorstwa poszczególnych obiektów oraz wpływu inwestora na wybór koncepcji architektonicznej. Ostatnim zagadnieniem poruszonym na kartach monografii jest wymowa ideowa trynitarskich budowli z uwzględnieniem ich dekoracji malarsko-rzeźbiarskiej.

Linguarum silva. T. 7: Między przeszłością a teraźniejszością. Rozważania o języku i tekście

Barbara Mitrenga

Siódmy tom Linguarum silva stanowi kolejną część serii wydawniczej ukazującej się od 2012 roku pod patronatem Instytutu Języka Polskiego im. Ireny Bajerowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Jego tytuł – Między przeszłością a teraźniejszością. Rozważania o języku i tekście – wskazuje na dwie istotne, a zarazem charakterystyczne dla tego rocznika, cechy. Pierwszą z nich jest szeroka perspektywa czasowa umożliwiająca autorom artykułów stawianie pytań zarówno o historyczne, jak i współczesne aspekty poruszanych zagadnień. Natomiast druga cecha wskazuje na przedmiot naukowej refleksji, czyli „język” i/lub „tekst”. Tak zarysowane granice analizy i interpretacji faktów językowych oraz szeroko rozumianych tekstów dają możliwość zaprezentowania wielu inspirujących, ważnych i ciekawych tematów, będących wynikiem – a zarazem świadectwem – zainteresowań badawczych autorów. W tomie opublikowano 11 artykułów poświęconych różnorodnym zagadnieniom z zakresu językoznawstwa. Prace te wpisują się w m.in. w nurt językoznawstwa historycznego, językoznawstwa kognitywnego, onomastyki, stylistyki oraz socjo- i pragmalingwistyki. Tom podzielony jest na trzy części ze względu na przedmiot badawczy usytuowany w „przeszłości” (Rozważania o języku w ujęciu historycznym oraz dawnym tekście), w „teraźniejszości” (Współczesne problemy języka i tekstu) lub „między” nimi (Rozważania o języku i tekście w ujęciu przekrojowym i porównawczym). Wśród artykułów znalazły się opracowania poświęcone są m.in. antroponimom w poezji Jana Lechonia, recenzji muzycznej, perswazji w reklamach charytatywnych, mikrotoponimii Warszawy oraz tematyce bilingwizmu.

"Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego" 2016. T. 19

Maksymilian Pazdan

W dziewiętnastym tomie Problemów Prawa Prywatnego Międzynarodowego, we wprowadzającym artykule, czytelnik znajdzie teoretyczne omówienie wybranych zagadnień odnoszących się do najczęściej stosowanych w normach kolizyjnych łączników personalnych osób fizycznych. W kolejnym opracowaniu – już bardziej praktycznym – wskazano sposoby wyznaczania statutu personalnego osób prawnych i wskazano wady oraz zalety każdej z proponowanych metod. Godna polecenia jest także publikacja poświęcona problematyce spadkowej na tle rozporządzenia UE 650/2012, odnosząca się do zasady jednolitości statutu spadkowego. Oprócz tego, w bieżącym tomie czasopisma, swoje miejsce znalazło poza tym opracowanie dotyczące obecnej sytuacji arbitrażu korporacyjnego w prawie polskim.  Dopełnienie tomu stanowi studium poświęcone prawu małżeńskiemu oraz spadkowemu w świecie orientalnym oraz publikacja postanowienia Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z 8 marca 2016 r. (sygn.: V Cz 664/15) o skierowaniu pytania prejudycjalnego do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie skuteczności zapisu windykacyjnego w odniesieniu do nieruchomości położonej w państwie, którego prawo nie zna tej instytucji prawnej.