Przestrzenie przekładu T. 3

red. Jolanta Lubocha-Kruglik, Oksana Małysa, Gabriela Wilk

Prezentowana monografia poświęcona jest w całości problemom przekładu. Zebrane w niej prace przekładoznawców z Polski, Rosji, Ukrainy i Estonii są wynikiem interdyscyplinarnego dyskursu, w którym zetknęły się różne metody stosowane we współczesnych badaniach nad przekładem  – zarówno artystycznym, jak i specjalistycznym.  Pokazują one jak pojemna jest przestrzeń przekładu, wykazują też jej wielowymiarowość, czego efektem są szerokie możliwości interpretacji opisywanych zjawisk. Tom kierowany jest do wszystkich, którzy interesują się tą dziedziną wiedzy. Zawiera zarówno propozycje teoretyczne, jak i rozwiązania szczegółowe.

Po lekcjach

Małgorzata Wójcik-Dudek

Materiały do książki Po lekcjach Małgorzaty Wójcik-Dudek obejmują artykuły już wcześniej publikowane. Wszystkie teksty zostały przejrzane, poprawione i uzupełnione. Kompozycja pracy zaproponowana przez autorkę wydobywa z nich najistotniejsze treści, a sąsiedztwo poszczególnych tekstów umożliwia ich dialog, nierzadko również krytyczny komentarz. Artykuły podejmują zagadnienia po pierwsze bliskie zainteresowaniom badawczym autorki oraz po drugie − wynikające z jej doświadczenia zawodowego. Ich tematyka oscyluje wokół dwóch obszarów: literatury dla niedorosłych i wybranych „lektur szkolnych” poddanych procedurom interpretacyjnym, które pozwoliłby odświeżyć oraz poszerzyć horyzont szkolnego czytania kanonicznych tytułów. Autorka wychodząc od mikroanaliz, przechodzi do uogólnień umożliwiających włączenie proponowanych tekstów do opowieści o potrzebie refleksji nad „szkołą szczęśliwą”, skoncentrowaną na trosce i budowaniu wspólnoty. Tego typu odczytanie tekstów literackich czyni z nich oryginalny materiał do przemyślenia miejsca oraz roli edukacji (humanistycznej) we współczesnym świecie.

Transgresywne monstrum

red. Dorota Bastek, Martyna Fołta

Tom Transgresywne monstrum ma na celu podjęcie dyskusji związanych z monstrualnością, potwornością i deformacją we współczesnej kulturze. Autorami tekstów są młodzi naukowcy, w przeważającej części kulturoznawcy specjalizujący się w różnych dyscyplinach, a także historycy sztuki. Interdyscyplinarne podejście do tematyki powoduje, że kategorię monstrum można odczytać na wielu poziomach. Antologię podzielono na cztery części: CZŁOWIEK i CIAŁO, PRZEDSTAWIENIE, GRANICE, ŚMIERĆ, które zbierają najmocniej uwypuklone problemy, którymi zajęli się autorzy. Wszystko to zostało ukazane także w kontekście zagadnienia transgresywności, rozumianej nie tylko jako przekraczanie granic. Adresatem książki są wszyscy zainteresowani problematyką monstrualności, potworności w obszarze kultury, w takich dziedzinach jak teoria, historia kultury, literatura, sztuki wizualne, film, socjologia kultury, filozofia, teatr.

Rodzina w czasach przełomów. Literackie diagnozy od XIX do XXI wieku

Beata Nowacka, red. Krystyna Kralkowska-Gątkowska

Spektrum badawcze niniejszego tomu zostało zakreślone szeroko – temat literackich rodzin analizowany jest w tekstach poetyckich, prozatorskich, dramaturgicznych oraz niefikcjonalnych (m.in. epistolografia, wywiad rzeka, reportaż). Kanwą refleksji staje się z jednej strony literatura zbeletryzowana, z drugiej zaś – wykorzystująca tworzywo biograficzne (np. Broniewski) i autobiograficzne (m.in. Ferenc, Stryjkowski, Wańkowicz). Wybór rozległego, liczącego z górą dwa wieki okresu, podyktowany został zapoczątkowaniem na przełomie XIX i XX wieku procesów renegocjowania dotychczasowego patriarchalnego modelu rodziny, osłabienia jej spoistości na skutek zachwiania pozycji ojca, relatywnego wzmocnienia roli matki, zmian w obrębie więzi małżeńskiej oraz w relacjach rodziców i dzieci. Procesy te, w różnym nasileniu, występują we wszystkich warstwach i grupach społecznych. Presja przeobrażeń ekonomicznych, wpływ wynalazków technicznych, emancypacja kobiet, tasowanie się warstw społecznych i polityczne przełomy to tylko niektóre przyczyny rewolucyjnych zmian w tradycyjnej strukturze rodzinnej. Wszystkie one znajdują odzwierciedlenie w rewizji idealistycznej mitologii polskiej rodziny, zakorzenionej w literaturze staropolskiej i romantycznej. Autorzy przedstawionych w zbiorze szkiców podjęli próbę zbadania głębokości owej rewizji, zwracając uwagę na pojawienie się w literaturze przełomu wieków XIX i XX, obok archetypu rodzinnego domu, rozpatrywanego w kilku mitycznych „przestrzeniach”, problemu „bezdomności”, pojmowanej jako „wygnanie”, „tułanie się bez celu”, „ukierunkowane poszukiwanie nowego domu”, „nowego sposobu zamieszkania”, „nowej definicji swojskości”, ale też jako „buntownicze akcentowanie nomadyzmu z wyboru”, gdy „dom” okazuje się synonimem piekła moralnych tortur, symbolem egzystencjalnej pułapki czy po prostu – nudy.

Wobec tradycji. Śląskie szkice oikologiczne

Mariusz Jochemczyk

Książka stanowi zbiór esejów przybliżających ideę oikologicznego namysłu nad ludzkim doświadczeniem i „tranzytywną” przestrzenią, gromadzącą w kolejnych historycznych nawarstwieniach bogate złoża lokalnych tradycji. Prywatny szkicownik odsłania mapę ważnych dla autora topograficznych i kulturowych punktów orientacyjnych (dom, rzeka, cmentarz, góra, granica), pozwalających wciąż „od nowa” (inaczej?) poruszać się w najmniejszym świecie śląskich spraw. Recenzja książki ukazała się w czasopiśmie: „Twórczość” nr 10/2016 (Edyta Antoniak-Kiedos: Kontemplując śląskie przestrzenie) „Śląsk” nr 5/2016, s. 70 (Miłosz Piotrowiak: U źródeł wrażliwości)

Polskie i rosyjskie czasowniki jedzenia. Studium leksykalno-semantyczne

Agnieszka Gasz

Rozprawa sytuuje się w nurcie badań leksykalno-semantycznych. Celem pracy jest konfrontatywny opis polskich i rosyjskich czasowników fizjologicznych domeny jedzenia. Czasowniki oznaczające czynność jedzenia (zarówno w polskiej, jak i w rosyjskiej lingwistyce) pozostają stosunkowo słabo rozpoznaną i najmniej opisaną klasą wyrazów. W danym opracowaniu podjęto próbę ich skompletowania oraz poddania analizie semantycznej z wykorzystaniem narzędzi wypracowanych na gruncie semantyki strukturalnej, kognitywnej oraz kulturowej. Analiza przebiega odpowiednio w trzech etapach. Przeprowadza się ją odrębnie dla każdej grupy materiałowej. Poszczególne odcinki badania podsumowuje się, wyciągając wnioski porównawcze. Struktura pracy, oprócz wstępu i zakończenia, obejmuje dwie podstawowe części: teoretyczną oraz materiałową, na które składają się kolejne rozdziały i podrozdziały. Rozdział pierwszy jest poświęcony omówieniu stanu badań nad czasownikami jedzenia. W rozdziale drugim nakreślono ramowy projekt ich opisu. Natomiast szczegółową charakterystykę wybranej klasy czasowników (rozpatrywanej w trzech głównych ujęciach) zawiera rozdział trzeci (analityczny). Rezultaty przeprowadzonych badań porównawczych zestawiono w załącznikach. Mogą one znaleźć zastosowanie w dydaktyce akademickiej: przy opracowywaniu pomocy naukowych dla osób uczących się języka polskiego i rosyjskiego jako obcego, przy tworzeniu słowników (jednojęzycznych i dwujęzycznych), a także w praktyce przekładowej.   Agnieszka Gasz, doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, adiunkt w Zakładzie Językoznawstwa Konfrontatywnego i Translatoryki w Instytucie Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Zainteresowania badawcze: semantyka językoznawcza. [8.05.2018]

Czytanie filmu - oglądanie literatury. Propozycje interpretacji do spotkań edukacyjnych

Tomasz Gruszczyk

Wychodząc z założenia, że już samo pojęcie tekstu zakłada jego lekturę – praktykę czytania jako podejmowanie wysiłku rozumienia oraz wpisywania w pewien horyzont kulturowego doświadczenia celem przyswojenia sobie tekstu i nadawania mu sensu – równie istotny jak sam tekst (w tym przypadku – dzieło filmowe) staje się problem praktykowania lektury, opatrywania filmu sensotwórczym komentarzem. Wybrane filmy (reprezentatywne dla poszczególnych nurtów, zjawisk i tendencji w kinie XX i XXI wieku) czyta się tu jako dzieła sztuki multimedialnej i intermedialnej – łączące elementy literatury, teatru, malarstwa, fotografii tak w planie treści, jak i struktury oraz estetyki, integrujące różnorodne sztuki oraz własności odmiennych przekaźników. Szkice pomieszczone w książce nie składają się na jakiś pełny, spójny obraz – czy to dwudziestowiecznej kultury filmowej, czy choćby zjawiska intermedialności. Pełnią funkcję raczej wstępnych rozpoznań ustanawiających pewien kulturowy (tekstowy) horyzont, w którym dopiero możliwe staje się czytanie filmu, jego interpretacja oraz autentyczna refleksja. Szkice te zostały tak pomyślane i zredagowane, by mogły służyć jako pomoc naukowa nauczycielom przedmiotów humanistycznych w zajęciach szkolnych nt. kultury XX i XXI wieku czy edukatorom zajmującym się kulturą medialną. Recenzja książki ukazała się w czasopiśmie: „Forum Akademickie” nr 11/2015, s. 70 (Marek Misiak: Film jako tekst kultury) „Nowe Książki” 1/2016, s. 9

Wojna polsko‑polska. Zarządzanie oligopolem politycznym przez Platformę Obywatelską oraz Prawo i Sprawiedliwość w latach 2001-2015

Łukasz Wielgosz

Niniejsze opracowanie poświęcone jest rywalizacji Platformy Obywatelskiej z Prawem i Sprawiedliwością od momentu powstania tych ugrupowań do momentu wyborów parlamentarnych w 2015 roku. Głównym celem badawczym jest odnalezienie źródeł konfliktu, przyczyn jego eskalacji oraz skutków jego trwania – zarówno dla obu partii, dla systemu partyjnego obraz dla społeczeństwa. Badacz stawia sobie za cel znalezienie odpowiedzi na kilka ważnych pytań badawczych oraz weryfikację wybranych hipotez pojawiających się w przestrzeni publicznej, aby spróbować opisać ten długotrwały spór między PO a PiS. W którym momencie wybuchła wojna między dwoma Polskami? Jaki interes miały PO i PiS w tym, by rozbić początkowo jednolite grono wyborców na dwie wrogie sobie grupy? Jakimi narzędziami i metodami posłużono się, aby kontrolować przebieg konfliktu politycznego w Polsce? Czy Platforma i PiS są naprawdę tak zaciekłymi przeciwnikami jak przedstawia się to w mediach, czy też ich rywalizacja ma „drugie dno”? Być może ta publikacja rzuci nowe światło na wydarzenia polityczne z lat 2001-2015 i pozwoli Czytelnikowi obrać zupełnie inną perspektywę patrzenia na toczący się od wielu lat w Polsce spór międzypartyjny. Warto również odpowiedzieć na pytanie, dlaczego tak ostry spór polityczny mógł zaistnieć w Polsce. Czy jako Naród jesteśmy skazani na wojnę polsko-polską?