Jańcioland i okolice. Filmowe światy Jana Jakuba Kolskiego

Grażyna Stachówna

Jańcioland i okolice. Filmowe światy Jana Jakuba Kolskiego Grażyny Stachówny to pierwsza monografia filmowej twórczości tego wybitnego reżysera i scenarzysty w pełni zasługującego na zaszczytne miano autora filmowego. Oznacza ono, że artysta wypracował własną poetykę kreacyjną, indywidualny i rozpoznawalny styl ekranowy, że jest wyjątkowy i niepowtarzalny. Jan Jakub Kolski stworzył – w ośmiu filmach fabularnych, dwu krótkometrażowych i czterech wideoklipach – Jańcioland, Mityczną Krainę, której nazwę wywiedziono od tytułu Jańcia Wodnika (1993). Osadzona w mazowieckim pejzażu, zaludniona niezwykłymi mieszkańcami, ma ona swą historię, tradycję i mitologię, emanuje ujmującą aurą, miłym urokiem i specyficznym humorem. Jańcioland stanowi początek i centrum twórczości Kolskiego. Kolejne jego filmy oddalają się od tej Mitycznej Krainy w kierunku coraz bardziej rozszerzającego się horyzontu, obejmując nowe terytoria, odrębne idee i zmieniającą się poetykę autorską. Tak jak wielu miłośników polskiego kina i twórczości Kolskiego niejednokrotnie przekraczałem granice Jańciolandu, by zanurzać się w tej krainie wraz z kolejnymi filmami autora Pograbka, nigdy jednak nie czyniłem tego w towarzystwie tak kompetentnej przewodniczki jak Grażyna Stachówna. Jej książka stanowi doskonały przewodnik, który oferuje czytelnikowi możliwie kompletną wiedzę o twórczości Kolskiego, autorską propozycję jej odczytania i zarazem inspirację do samodzielnych wędrówek i poszukiwań.                                                                                        [z recenzji prof. dra hab. Piotra Zwierzchowskiego] Grażyna Stachówna – niegdyś profesorka nadzwyczajna w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagielońskiego, autorka pięciu książek oraz ponad dwustu artykułów na temat filmu powszechnego i polskiego, redaktorka jedenastu tomów zbiorowych. Obecnie professor emerita – wreszcie może robić to, co naprawdę lubi: napisała książkę Jańcioland i okolice poświęconą filmom Jana Jakuba Kolskiego, pisze nową o Upiorze Opery jako udręczonym Innym, ogląda filmy i seriale tylko z happy endem, czyta grube powieści kryminalne, pasjonuje się śledztwami Cormorana Strike’a, fanuje Benedictowi Cumberbatchowi, słucha belcantowch oper i Elvisa Presleya, dzierga na drutach szaliki dla przyjaciół.  

Kinematograf kontrolowany. Cenzura filmowa w kraju socjalistycznym i demokratycznym (PRL i USA). Analiza socjologiczna

Anna Misiak

Ściśle obserwowani i sprawdzani filmowcy w PRL marzyli skrycie o wolności, jaką oferowała ideologia demokracji. Jednak niemal w każdym przypadku moment, gdy reżyser z kraju socjalistycznego zaczynał stawiać pierwsze kroki w USA, prznosił rozczarowania. Choć nie było juz politycznych ideologów, cenzura uzależniona od praw runku także miała ogromą siłę. W tej książce doświadczenia twórców stają się punktem wyjścia do szerszej refleksji socjologiczno-filmoznawczej. Autorka zabiera czytelnika w podróż po historii cenzury filmowej w PRL i USA. Bogato zrelacjonowane fakty sytuują kino w kontejście społecznym i politycznym, gdzie wolność reżysera staje się luksusem i niedoścignionym ideałem. Oprócz twórców, kamer i widowni istnieją jeszcze mechanizmy kontroli, tej prostej i tej zawoalowanej, która nosi wiele imion, a o której współczesny widz powinien wiedzieć, aby w pełni czerpać ze swoich kinowych doświadczeń.

Kino klasyczne. Historia kina, tom 2

Tadeusz Lubelski, Iwona Sowińska, Rafał Syska

Po dwóch latach od publikacji Kina niemego przekazujemy Państwu drugi tom zbiorowej Historii kina, Kino klasyczne. Koncentrujemy się na trzech dekadach z dziejów kinematografii: od wprowadzenia dźwięku (1927 rok) po koniec lat 50.  Zapraszając Czytelników w podróż po historii kina, w istocie opisujemy wiek XX, z jego kulturowymi modami, ideologią, przemianami społecznymi i ekonomicznymi. Wśród autorów poszczególnych rozdziałów znajdują się  najwybitniejsi polscy filmoznawcy, specjaliści w swych dziedzinach.  Powstała dzięki temu książka, która stanowi nieoceniony przewodnik po filmowej klasyce, pełen pogłębionych analiz, wartościowych kontekstów i nowych odczytań, ale też – ciekawostek, anegdot i unikatowych fotosów. Mamy nadzieję, że dzięki temu dowiedzie ona różnorodności kina i jego ogromnego wpływu na niemal wszystkie dziedziny życia. Recenzenci prof. dr hab. Maryla Hopfinger prof. dr hab. Piotr Zwierzchowski

Kino polskie jako kino transnarodowe

Sebastian Jagielski, Magdalena Podsiadło

Ze względu na tożsamościową rolę, jaką kino polskie odegrało w XX wieku, kwestia narodowości stanowiła jedno z głównych zagadnień z nim związanych oraz wyznaczała istotne ścieżki interpretacyjne w badaniach nad filmem. Ujęcie to domaga się obecnie kontynuacji i uzupełnienia o perspektywę transnarodową, która znacząco poszerza pole badawcze, sięgając poza granice wyznaczone ramami państwa narodowego. Autorzy niniejszego tomu zwracają baczną uwagę na nieszczelność granic, ich przekraczanie, interakcję między tym, co wewnątrz, a tym, co na zewnątrz państwa narodowego, na zjawiska i konteksty ponadnarodowe, transgraniczne kontakty instytucjonalne oraz indywidualne przedsięwzięcia twórcze, które nie tłumaczą się jedynie z perspektywy narodowej. Ujęcie transnarodowe jest tym samym wieloperspektywiczne, kładzie większy nacisk na dynamikę globalnych przemian, uprzywilejowuje kontekst, odchodzi od tematów nacechowanych narodowo, docenia sposoby ekspresji niekoniecznie sprzyjające tożsamościowej spójności oraz odsłania sprzeczności tkwiące w polskiej kinematografii.

Kino postradzieckie. Trauma doświadczenia sowieckiego w rosyjskich filmach fabularnych po 1991 roku

Paulina Gorlewska

Książka Kino postradzieckie jest nie tylko interdyscyplinarnym, syntetycznym i całościowym opracowaniem zagadnienia traumy sowieckiego doświadczenia w kinie rosyjskim po 1991 roku, ale również wszechstronną analizą mechanizmów instrumentalizacji pamięci przez zmieniającą się władzę. Część pierwsza monografii poświęcona została analizie filmów historycznych, których zadaniem było zlokalizowanie traumatycznych wydarzeń w dziejach ZSRR oraz stworzenie spójnej narracji o przeszłości. Tematem drugiej części książki stały się filmowe reprezentacje postpamięci, różne strategie odnoszenia się do traumy oraz jej rzeczywisty wpływ na budowanie tożsamości współczesnych Rosjan. Książkę Pauliny Gorlewskiej, która podejmuje oryginalnie wykoncypowany, przemyślnie zaprojektowany i z rzadko spotykaną inwencją badawczą opracowany temat, można by zatytułować Od Lenina do Putina. Z psychologii filmu rosyjskiego, nawiązując poprzez trawestację tytułu do klasycznego dzieła Siegfrieda Kracauera. Przywołuję niemiecki kontekst i ryzykuję to szczytne porównanie nie tylko w przekonaniu o bardzo istotnej naukowej wartości rozprawy, ale także po to, aby wskazać, że filmowa reakcja Rosjan na tragiczny bilans komunizmu dopiero w pionierskich badaniach autorki doczekała się pracy godnej tego skomplikowanego wyzwania. (…) Uwagę zwraca rozległe tło historycznofilmowe, na którym Gorlewska sytuuje główne obiekty swojego badawczego zainteresowania. Zważywszy, że żyjemy w czasach, kiedy z kinem rosyjskim mamy kontakty znacznie mniej regularne niż w PRL-u i o wiele bardziej ograniczone, tak bardzo wnikliwa, skrupulatna, dogłębna i wszechstronna jego znajomość zasługuje na szczególne uznanie. (…) Fascynująca w lekturze, wielowątkowa i inspirująca książka Pauliny Gorlewskiej, otwierając kolejne horyzonty, które daleko wybiegają poza zjawiska stricte filmowe, przekracza również granice rosyjskiej kultury i historii. Badany przez nią na przykładzie filmu fenomen traumy i uruchamiane przezeń psychospołeczne mechanizmy łatwo również odnieść z podobnymi konkluzjami do najnowszych dziejów Polski. prof. dr hab. Tadeusz Szczepański Paulina Gorlewska – filmoznawczyni i rosjoznawczyni, doktor nauk o sztuce, pracowniczka nieetatowa w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Publikowała w „Kwartalniku Filmowym”, „Studiach Filmoznawczych”, „Ekranach” i „Kinie”. Zajmuje się historią kina polskiego oraz współczesną kulturą rosyjską.  

Kino włoskie po 1980 roku

Anna Miller-Klejsa, Diana Dąbrowska

W publikacji podjęto zagadnienia związane z kulturą filmową Włoch po 1980 roku. Poszczególne artykuły dotyczą: włoskiego kina gatunkowego (commedia all'italiana); społecznych i politycznych kontekstów włoskiego kina współczesnego oraz jego realiów produkcyjnych; schyłku kina mistrzów (takich jak Federico Fellini); twórczości zarówno reżyserów starszego pokolenia (m.in. Bernarda Bertolucciego), jak i tzw. nowych autorów (np. Gianniego Amelio, Paolo Sorrentino). Autorzy łączą refleksję naukową z refleksją krytyczną. Oprócz tekstów przekrojowych na temat ogólnych zjawisk we włoskiej kinematografii po roku 1980, w książce znalazły się także artykuły poświęcone poszczególnym twórcom oraz analizy pojedynczych filmów. Czytelnik może zapoznać się z różnymi przejawami twórczości filmowej -od popularnego kina gatunków, przez wybitne osobowości kina włoskiego, aż po refleksję na temat kina dokumentalnego.

"Kłopotliwe" ciała. Strategie przedstawiania fizycznej "anormalności" we współczesnym filmie fikcji

Adam Cybulski

Filmowe wizerunki ciała „anormalnego” budzą ciekawość, wstyd, niepokój, fascynację i wiele innych emocji. Spoglądamy na nie w kontekście wartości społecznych, ideologii, lęku przed innością, polityki socjalnej, systemów etycznych, zadań pedagogicznych, nader rzadko jednak łączymy je ze specyfiką filmowego medium. Adam Cybulski skupił swoją uwagę właśnie na tej ostatniej zależności. Celem jego badań było „przygotowanie szczegółowego studium narracyjnych strategii oraz technik opowiadania o jednostkach, których ciała nie mieszczą się w utrwalonych kulturowo definicjach zdrowia czy normy”. Ten cel udało mu się zrealizować z nawiązką, ponieważ nie tylko oferuje czytelnikowi przekonywające i inspirujące analizy tekstualne, osadzone w różnych koncepcjach i teoriach, ale wielokrotnie poza nie wykracza, dzięki czemu jego książka zyskuje również wymiar antropologiczny i etyczny. Z recenzji prof. dr. hab. Piotra Zwierzchowskiego

Komunikacja niewerbalna w filmach animowanych

Karolina Jurczyńska

Głównym celem autorki jest udowodnienie, że animacja filmowa mogłaby być postrzegana jako ważny element sztuki, który wytwarza znaczenie, i jednocześnie wspierać badania nad komunikacją niewerbalną. Poprzez fakt, iż ludzkie rozumienie i myślenie jest społeczne, animacje mogą stać się materiałem badań nad poszukiwaniem uniwersalnych/prototypowych zachowań niewerbalnych czy próby usystematyzowania takich dekodowanych zachowań. W szczególności autorka skupia się nad interpretowaniem uniwersalnych emocji: radości, smutku, wstrętu, złości, strachu, zaskoczenia oraz pogardy. Praca ta, jeśli spojrzeć w przyszłość, mogłaby stać się wstępem do o wiele poważniejszych rozważań nad tym np. czy za pomocą animacji jesteśmy w stanie stworzyć uniwersalny obrazowy język, zrozumiały dla każdego człowieka na świecie... Książka ta może także pomóc początkującym animatorom w rozpoczęciu pracy nad komunikacją niewerbalną postaci – zwłaszcza dzięki licznym odniesieniom do literatury i odwołaniom do klasycznych animacji. Interpretacja animacji filmowych jako rozrywki adresowanej tylko do wąskiej grupy odbiorczej (na przykład wyłącznie dzieci) wydaje się z perspektywy przedstawionych tu badań zbyt redukcjonistyczna. Książka zawiera część historyczną określającą genezę zjawiska animacji, wykład kluczowych zagadnień i badań dotyczących komunikacji, ekspresji i jej percepcji. To pozycja unikalna na polskim rynku wydawniczym. [z rec. prof. dra. hab. Jana F. Jacko] Autorka obok ilustracji, obrazowania fragmentów filmów w postaci QR-kodów wprowadza także ramki informacyjne dla objaśniania wprowadzanych terminów zarówno z dziedziny technik animacyjnych, jak i terminów językoznawczych, co ułatwia i uatrakcyjnia czytanie i rozumienie pracy. Reasumując: praca jest wyróżniająca się zarówno merytorycznie, technicznie, jak i edytorsko. [z rec. prof. hab. Jolanty Antas] Karolina Jurczyńska ‒ komunikolog, językoznawca. Jej praca magisterska zajęła 3 miejsce w konkursie na najlepszą pracę magisterską na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w roku akademickim 2018/19. Zawodowo oraz naukowo zajmuje się obecnie komunikacją interpersonalną w małych firmach. Na co dzień pracuje w agencji reklamowej oraz gabinecie stomatologicznym, gdzie zajmuje się komunikacją z perspektywy prowadzenia mediów społecznościowych oraz marketingu wewnętrznego i zewnętrznego.