Lady Makbet myje ręce. Broszury emigracyjne 1944-1946

Stanisław Cat-Mackiewicz

"Niegdyś, za czasów powstania styczniowego, Otto von Bismarck rzucił pod naszym adresem zdenerwowane pytanie: Czy ludzie rozsądni żadnego wpływu na wypadki polityczne u was nie mają? Nasz naród jest dzisiaj tak nieszczęśliwy, że nie stać mnie na obiektywne zastanowienie się, czy Bismarck miał, czy nie miał wtedy racji. Ale pod adresem naszego byłego wielkiego sojusznika, żołnierzy którego żołnierze nasi byli lojalnymi towarzyszami broni, a którego rząd nie dotrzymał nam układu i dziś chce agenturę obcą uznać za rząd polski, pod adresem społeczeństwa brytyjskiego, możemy dziś trawestować owe zdanie Bismarcka i zapytać: Czy ludzie, którzy uważają, że podpisy na aktach międzynarodowych winny być honorowane, żadnego już u was wpływu na bieg wypadków politycznych nie mają?" Stanisław Cat-Mackiewicz "Prefigurację własnej klęski dostrzegł Mackiewicz w losie bohatera powstania listopadowego, gen. Ignacego Prądzyńskiego, którego koncepcje strategiczne doczekały się uznania w akademiach wojennych, a który za życia był jedynie tragicznie bezsilnym świadkiem klęsk swego narodu. Ale... "mało kto wie, że bitwa nad Wisłą z 15 sierpnia 1920 roku ma silne reminiscencje z jednym z ostatnich planów Prądzyńskiego". Myśl zrodzona w umyśle żołnierza czasu klęski, odrestaurowana po prawie stu latach, stała się podstawą największego w XX wieku polskiego zwycięstwa. " Jan Sadkiewicz Od wydawcy W latach 1941-1946 Mackiewicz opublikował ponad 40 broszur. Po kilkuletniej przerwie (przypadającej na okres, w którym redagował tygodnik "Lwów i Wilno") ukazało się jeszcze kilka; ostatnia w roku 1956, na miesiąc przed powrotem Mackiewicza do kraju. Na potrzeby niniejszej edycji zostały one podzielone na pięć tomów. Pierwszy z nich, Trzylecie, obejmuje broszury wydane w latach 1941-1942, drugi, Albo-albo, te wydane w 1943, Nie! - broszury z 1944, Lady Makbet myje ręce - broszury z lat 1945-1946, wreszcie broszury z lat 1951-1956 opublikowane zostaną w tomie Od małego Bergu do wielkiego Bergu. Ze względów kompozycyjnych zdecydowano o wprowadzeniu dwóch wyjątków od zasad tego podziału. Zamykająca okres "oczekiwania" na wkroczenie Armii Czerwonej na teren Rzeczypospolitej broszura 4 stycznia 1944 roku została przesunięta do tomu Albo-albo, natomiast otwierającą nowy okres dziejów politycznych emigracji (po dymisji Stanisława Mikołajczyka i powołaniu gabinetu Tomasza Arciszewskiego) broszurę Nowy rząd z grudnia 1944 zamieszczamy jako pierwszą w tomie Lady Makbet myje ręce. Z różnych przyczyn trzy broszury nie zostaną opublikowane w ramach Pism wybranych Cata-Mackiewicza. Przede wszystkim zabraknie skonfiskowanej w całości przez rząd brytyjski w 1942 roku Sprawy Arleta, w której Mackiewicz poruszał między innymi kwestię polskich oficerów zaginionych w ZSRR. Zawartość tej broszury sam autor omawia w artykule Cenzura angielska a Katyń ["Dziennik Związkowy" (Detroit) 1952, nr 292]. Poza tym Mackiewicz w latach 1945-1946 wydał trzy broszury w języku angielskim, spośród których jedna,Nuremberg and After - znajdzie się w tomie Lady Makbet myje ręce. Pozostałe dwie: Britain and Poland in October 1945(Londyn 1945) oraz Lies, Trials, Atomic Bomb (wydana wspólnie z Frederickiem A. Voigtem i Stanisławem Strońskim, Bombay 1946), zawierają tłumaczenia tekstów zamieszczanych uprzednio w broszurach Lady Makbet myje ręce oraz List filozoficzny, w związku z czym zrezygnowano z ich powtarzania.

Syntezy i niuanse. Studia i szkice z filozofii rosyjskiej

Janusz Dobieszewski

Książka jest zbiorem studiów autora z zakresu filozofii rosyjskiej pochodzących w zasadzie z ostatnich lat. Kontynuuje i uzupełnia wydany w roku 2012 tom Absolut i historia. W kręgu myśli rosyjskiej, a ich obydwu wspólnym niejako gruntem była monografia Włodzimierz Sołowjow. Studium osobowości filozoficznej z roku 2002. Filozofia rosyjska stanowi tu obiekt badań - podobnie jak wspomniane prace wcześniejsze - w tym aspekcie, który określany jest jako rosyjski renesans religijno-filozoficzny, jako rosyjska filozofia religijna czy jako "srebrny wiek" kultury rosyjskiej. Tematyka ta ujmowana jest w wymiarze zdecydowanie filozoficznym, a szczególnie ważny jest tu neoplatoński kontekst filozofii rosyjskiej, pozwalający ujmować ją w wymiarze uniwersalnym, w głębokim osadzeniu historyczno-filozoficznym, w kręgu jednego z najświetniejszych i najtrwalszych nurtów filozofii światowej. Pewne zaś wykroczenia poza ten horyzont usprawiedliwione są syntetycznym zamysłem refleksji nad biegiem i charakterem filozofii rosyjskiej.

"Salut Henri! Don Witoldo!" Witold Wirpsza - Heinrich Kunstmann. Listy 1960-1983

Heinrich Kunstmann, Witold Wirpsza

 POLONICA LEGUNTUR. Literatura polska w krajach języka niemieckiego. Tom 18 Przedkładana tutaj korespondencja Witolda Wirpszy z niemieckim historykiem literatury i tłumaczem Heinrichem Kunstmannem jest wielowątkowym źródłem wiedzy o emigracyjnych latach życia pisarza i jego żony, tłumaczki Marii Kureckiej. Źródłem cennym, bowiem podczas gdy polskie lata Wirpszów znane są czytelnikom i historykom literatury, to na temat ich emigracji nie wiadomo wiele. Obecna jeszcze w Polonii berlińskiej pamięć tamtejszych lat z życia obydwojga gents des lettres nie przekłada się na ich znajomość w Polsce, gdzie, bywa, pleni się w jej miejsce środowiskowa mitologia. Puszcza w ten sposób bujne pędy literacka legenda Wirpszy, przeciwko czemu on sam zapewne by nie protestował, ale w sytuacji, kiedy od paru lat wzbiera na naszych oczach nowa fala zainteresowania jego twórczością (pierwszorzędna w tym zasługa Instytutu Mikołowskiego), dobrze będzie osadzić je na gruncie faktów biograficznych w odniesieniu do tego okresu. Tym bardziej, że oficjalna leksykografia historycznoliteracka nie jest wolna w tej mierze od luk, przeinaczeń i błędów...

Myśl w obcęgach. Studia nad psychologią społeczeństwa Sowietów

Stanisław Cat-Mackiewicz

PISMA WYBRANE STANISŁAWA CATA-MACKIEWICZA Każde przeinaczenie prawdy zwiększa niebezpieczeństwa, które nam grożą ze strony bolszewizmu. Ale właśnie dlatego, że pisałem prawdę, przedstawiłem całą ohydę życia bolszewickiego, tego człowieka, którego nie tylko, że jest głodny i źle odziany, ale przede wszystkim ma myśl trzymaną w obcęgach. Człowieka trzymanego w najgorszej katordze, bo katordze myśli. Stanisław Cat-Mackiewicz Nie wydaje się, by zestarzał się język, by zwietrzały diagnozy trafiające w najczulsze punktu ludzkiej psychiki poddanej totalitarnej presji. Niestety także nie możemy mieć pewności, że sam temat rozważań Mackiewicza - sytuacja takiej presji, ogłupiającej obcęgami masowej propagandy - jest już tylko wspomnieniem dawno przebrzmiałej historii. Dlatego warto chyba zobaczyć jak wygląda Myśl w obcęgach. prof. Andrzej Nowak [Mackiewicza] definicja komunizmu jest jedną z najbardziej trafnych i ścisłych, jakie kiedykolwiek napisano. Myśl w obcęgach jest zaś jedną z najlepszych książek o Związku Sowieckim Piotr Zychowicz, "Uważam Rze" (Bolszewizm, owoc sodomii) Myśl w obcęgach. Studia nad psychologią społeczeństwa Sowietów to książka nadal - mimo upływu lat - porywająca. Konserwatywny, antykomunistyczny dziennikarz wyrusza (po długich staraniach) na wyprawę do Związku Sowieckiego z pierwszej połowy lat 30., i próbuje opisać tamten świat. Tomasz Terlikowski, Fronda.pl (Dziś takich studiów już nie ma, czyli "Myśl w obcęgach" Cata-Mackiewicza) Fronda.pl zamieszcza również fragment książki: Liszeniec Czy dziś polski autor jest zdolny do napisania tak świetnego studium innego kraju? Opisać zagrożenie i wniknąć w społeczeństwo? Czy dziś ktoś tak dobrze opisałby Rosję? Mateusz Matyszkowicz, Teologia Polityczna (Z Catem w Bolszewii) Czasem chciałoby się powiedzieć, że takiej publicystyki już nie ma. Erudycyjnej, oryginalnej i samosterownej. Mateusz Matyszkowicz, Nowe Państwo (Własne ścieżki Cata) Dla Mackiewicza istotą bolszewizmu jest fałsz tworzony przez ludzi żyjących w ułudnym świecie, fałsz, który podają sobie i innym jak psychiczną morfinę. Michał Bizoń, Pressje (Sowiety na morfinie) ...wciągający (...) zapis podróży autora przez państwo sowieckie. Rafał Łatka, Histmag.org (Stanisław Cat-Mackiewicz - "Myśl w obcęgach")

Zawody medyczne - ciągłość i zmiana

Włodzimierz Piątkowski, Anita Majchrowska, Jakub Pawlikowski

Z recenzji prof. dr hab. Marii Libiszowskiej-Żółtkowskiej: Współczesne zawody medyczne to nie tylko lekarze wielu specjalizacji, lecz także personel medyczny wspomagający lekarzy w trosce o zdrowie pacjentów. Zmieniająca się rzeczywistość, także w sferze demograficznej, wymusza powstawanie nowych profesji zawodowych i nowych specjalizacji dedykowanych człowiekowi od narodzin aż do późnej starości. (…) Książka porusza istotne problemy dotyczące różnych profesji służby zdrowia. Obok lekarzy i pielęgniarek dotyczy nowych zawodów medycznych, które powstały z myślą o starzejącym się społeczeństwie oraz indywidualizacji podejścia do pacjentów. Z recenzji dr hab. Beaty Dobrowolskiej: Zmiany w zawodach medycznych, jakich jesteśmy świadkami w ostatnich dekadach, dotyczą nie tylko zawodów zaliczanych do grupy tzw. podstawowych, mocno osadzonych w systemie ochrony zdrowia, jak m.in. zawód lekarza, pielęgniarki/położnej czy farmaceuty, ale także zawodów nowo powstałych, dla których kompetencje zawodowe są w procesie dookreślania. (…) Podstawą ich odpowiedzialności zawodowej jest określona aksjologia, która definiuje cele działalności zawodów medycznych. Jest ona mocno zakorzeniona w tzw. etosie hipokratesowym, w którym zasady dobroczynienia i nieszkodzenia wyznaczają istotę relacji pacjent – profesjonalista medyczny. W tym sensie, pomimo nieuniknionych, a często nawet oczekiwanych zmian, obserwujemy pewną «ideową ciągłość» i wynikające z niej przekonanie, że mają one służyć przede wszystkim dobru pacjenta.   Anita Majchrowska – dr n. hum., socjolog, absolwentka Wydziału Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, adiunkt w Samodzielnej Pracowni Socjologii Medycyny UM w Lublinie.  Autorka  kilkudziesięciu recenzowanych publikacji naukowych z obszaru socjologii zdrowia, choroby i medycyny.   Jakub Pawlikowski – absolwent Wydziału Lekarskiego UM w Lublinie oraz Wydziału Filozofii i Wydziału Prawa KUL, kierownik Samodzielnej Pracowni Socjologii Medycyny UM w Lublinie, wcześniej adiunkt i asystent w Zakładzie Etyki i Filozofii Człowieka UM w Lublinie, Visiting Associate Professor w School of Public Health na Harvard University, Boston, USA, ekspert w organach doradczych Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, Ministerstwa Zdrowia i Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.   Włodzimierz Piątkowski– profesor nadzwyczajny UMCS, kierownik Zakładu Socjologii Zdrowia, Medycyny i Rodziny Instytutu Socjologii tej uczelni,  równocześnie pracuje  jako nauczyciel akademicki na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie, gdzie założył Samodzielną Pracownię Socjologii Medycyny, którą kierował w latach 1995–2017.

Hayden White w Polsce: fakty, krytyka, recepcja

Ewa Domańska, Edward Skibiński, Paweł Stróżyk

Książka Hayden White w Polsce: fakty, krytyka, recepcja przynosi czytelnikowi o wiele więcej, niż swoim tytułem zapowiada. Zapowiada zaś przede wszystkim monografizujące ujęcie osobistych, ideowych, po części instytucjonalnych kontaktów oraz oddziaływań jednej z najwybitniejszych i najbardziej wpływowych osobowości naukowych w światowej humanistyce II połowy XX wieku z polskimi uczonymi - zarówno personalnych (co rzadkie), jak intelektualnych (recepcyjno-krytycznych) z polską myślą humanistyczną. A że nie da się wyizolować jednego lokalnego kontekstu z całości oddziaływań myśli uczonego w polu badań humanistycznych, otrzymujemy też - w serii studiów przypadku - próbę monografii całości tego zagadnienia. Zredagowany przez Ewę Domańską, Edwarda Skibińskiego i Pawła Stróżyka tom to nie apologetyczny pomnik postawiony wielkiemu (meta)historykowi, lecz raczej - by posłużyć się określeniem Foucaulta - "książka-doświadczenie", która czyni nam bliskim i zrozumiałym doświadczenie i myśl mądrego, nader oryginalnie i samodzielnie myślącego uczonego, mającego na dodatek i tę wiele wartą a niezwykle rzadką zdolność: wytrącania siebie, uczniów, słuchaczy z kolein stereotypowych przeświadczeń. Książka pozwala także uświadomić sobie, że Hayden White to niezbędny i dziś wielki humanista-uczony, który nie wymusza respektu swym pomnikowym autorytetem, ale przyciąga do siebie kolejne pokolenia badaczy, bo jak prawdziwy mistrz pomaga myśleć, i to myśleć samodzielnie. prof. dr hab. Ryszard Nycz

Od kultury "ja" do kultury "siebie". O zwrotnych formach w projektach tożsamościowych

Roma Sendyka

Od kultury "ja" do kultury "siebie"  jest dyskusją z popularnym trybem badania tożsamości  opartym na liniowym, synkretycznym  modelu narracji.  W antropologicznie zorientowanej analizie tekstów mogą okazać się użyteczne odmienne konstrukcje: na przykład te  decentryczne i nieciągłe, odwołujące się do diachronii i epizodyczności. Kluczem do „innej koncepcji  tożsamości”  może okazać się  – przybliżany w kilku odsłonach  -  relacyjny, „skręcony”, „zaimkowy”, niejednorodny i wielogłosowy model tożsamości określany terminem siebie. Jego zapleczem  są  dyskusje na temat self, selbst, soi – form tożsamości określanych zaimkiem zwrotnym – oraz na polskim gruncie koncepcje dotyczące jaźni. Praca przypomina teoretyczne ujęcia  (m.in. szkoła chicagowskiego interakcjonizmu w socjologii, filozofia siebie Stanisława Brzozowskiego, troska o siebie u Michela Foucaulta)  i wypróbowuje „zorientowane na tożsamość w zwrocie” dyskursy  socjologiczne, psychoanalityczne, filozoficzne, posthumanistyczne i neurokognitywne. Skuteczność „narzędzi relacyjnych” testowana  jest  w konfrontacji  z tekstami – m.in. Virginii Woolf, Waltera Benjamina, Ralpha Waldo Emersona,Michela de Montaigne, Marie de Gournay, Sei Shōnagon, Susan Sontag, Rolanda Barthesa, Marka Bieńczyka i Tadeusza Komendanta.   Roma Sendyka – pracuje w Katedrze Antropologii Literatury i Badań Kulturowych WP UJ, prowadzi Centrum Badań nad Kulturami Pamięci. Zajmuje się teoriami badań literackich i kulturowych,  w tym zwłaszcza badaniami nad kulturą wizualną i kulturami pamięci. Autorka książki Nowoczesny esej. Studium historycznej świadomości gatunku (2006), współredaktorka serii Nowa Humanistyka (IBL PAN). Przygotowała do druku antologie  Od pamięci biodziedzicznej do postpamięci (2013) oraz  Pamięć  i afekty (2014).

Dostojewski

Stanisław Cat-Mackiewicz

Studiowanie życiorysu Dostojewskiego dlatego tak jest pasjonujące, że w tym życiorysie wciąż spotykamy ludzi z klimatu i atmosfery „dostojewszczyzny”. Wciąż spotykamy ludzi stojących jedną nogą w domu wariatów, fantastów, dziwaków, awanturników. Taki już jest powieści Dostojewskiego geniusz miejsca i geniusz czasów, owej Rosji z czasów niewoli chłopów i uwalniania tych chłopów, z czasów autokraty Mikołaja I i cesarza-rewolucjonisty Aleksandra II.   Stanisław Cat-Mackiewicz     Dostojewski Mackiewicza pokazuje i zaświadcza, że pisarstwo Dostojewskiego nie jest żadnym „pakowaniem w symbole”, żadnym „szyfrowaniem”, za którym kryłoby się jednoznaczne, rozstrzygające i kojące rozwiązanie. Pisarstwo Dostojewskiego jest pisarstwem wprost, jest szczytem realizmu, niepotrzebującym posiłkowania się żadnym dodatkowym komplikowaniem swej treści, gdyż ona sama jest wystarczająco, bo nieskończenie, skomplikowana. Dostojewski dotyka samej rzeczywistości, rzeczywistości osoby, i rzeczywistości tej nie imituje w żadnej symbolice.   prof. Janusz Dobieszewski  

Produkcja przestrzeni żydowskiej w dawnej i współczesnej Polsce

Matyjaszek Konrad

Produkcja przestrzeni żydowskiej w dawnej i współczesnej Polsce to opowieść o polskiej przestrzeni miejskiej - o wysiłkach na rzecz ukształtowania i modernizacji tej przestrzeni oraz o miejscu, jakie na skutek tych wysiłków przeznaczono mieszkającym w Polsce Żydom. Książka jest opowieścią o polskim antysemityzmie oraz o tym, w jaki sposób antysemityzm i etniczne wykluczenie stały się czynnikami kształtującymi polską przestrzeń publiczną. Jej autor podejmuje kwestię miejskiej i społecznej nowoczesności w przyjętej w Polsce odmianie: nowoczesności, z której usunięto postulaty emancypacji i podmiotowości, a zastąpiono je paradygmatem militarno-kościelnym i zależnością od cierpienia - i własnego, i zadawanego innym. Opisuje i analizuje zdarzenia z historii polskiej urbanistyki i historii Żydów, które zadecydowały o kształcie miejsca mniejszości w obrębie przestrzeni topograficznej, kulturowej i symbolicznej. "Książka jest głosem w dyskusji na temat miejsca Żydów w polskiej rzeczywistości, którego ilustracją, wskaźnikiem czy aspektem jest kształt konkretnych przestrzeni zajmowanych przez Żydów w Warszawie i Krakowie. Głos ten jest bardzo ważny, a recenzowana praca, choć ma swoje słabości, jest książką wybitną tak pod względem zaprezentowanej w niej wiedzy i śmiałości myślenia autora, jak i biorąc pod uwagę znakomitą formę. (...) Autor w przekonujący sposób dowodzi, że polska wersja modernizacji była antysemicka, antyoświeceniowa i w dużej mierze religijna, antysemityzm zaś stanowił wspólny mianownik modernizacji, katolicyzmu i polskości". [z recenzji prof. Sławomira Kapralskiego] "Książka Konrada Matyjaszka jest znakomitym i oryginalnym studium struktury, którą autor nazywa przestrzenią żydowską w miastach polskich. Chodzi o tereny miejskie lub podmiejskie zamieszkałe przez ludność żydowską i rozumiane w wymiarze społecznym jako podległe relacjom siły i podporządkowania. Matyjaszek zaczyna analizę od średniowiecznego Krakowa, a kończy na placu Grzybowskim w Warszawie, a więc od przestrzeni żydowskiej do produkcji przestrzeni pożydowskiej. Analizuje zjawisko niestabilności tej przestrzeni w wymiarze urbanistycznym, kulturowym, historycznym i politycznym. Napisana z pasją, jest to książka zaskakująca i konieczna". [prof. Irena Grudzińska-Gross] Konrad Matyjaszek - architekt, kulturoznawca, doktor nauk humanistycznych, pracuje w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Współredaguje rocznik Studia Litteraria et Historica. Zajmuje się badaniami architektury i przestrzeni miejskich w kontekście ich roli wobec tożsamości zbiorowych, badaniami nad antysemityzmem, oraz analizą polskich i środkowoeuropejskich dyskursów miejskiej nowoczesności i modernizacji.

Lektury retroaktywne. Rodowody współczesnej myśli filozoficznej

Szymon Wróbel

Na pierwszy rzut oka tytuł książki, Lektury retroaktywne. Rodowody współczesnej myśli filozoficznej, może być, jeśli nie mylący, to spłaszczający zamysł i powagę zawartego w niej projektu. Nie chodzi bowiem o konwencjonalną lekturę tekstów tradycji filozoficznej, istotnych dla rozwoju filozofii. Chodzi o coś znacznie więcej, o całościową perspektywę tych lektur, jak i o właściwą im metodę. Perspektywa ta jest właśnie perspektywą współczesności i tak naprawdę książka, pomimo, że sięga aż do tekstów antycznych, jest par excellence książką traktującą o współczesności […] stanowi ambitną próbę zrozumienia tego, czym aktualnie jesteśmy, co wyróżnia właściwy nam, kulturowo usytuowany, moment historii. […] chodzi tu o odwołanie się do pierwotnych, traumatycznych doświadczeń kulturowo-filozoficznych, wydobycie ich z istotnych tekstów tradycji filozoficznej (Tukidydesa, Hobbesa, Machiavellego, Spinozy) i ich przepracowanie, które ma nadać im nowy,  odpowiadający aktualnym wyzwaniom myślenia sens. (z recenzji prof. dra hab. Pawła Pieniążka)   Szymon Wróbel jest profesorem filozofii w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk oraz w Instytucie Badań Interdyscyplinarnych Artes Librales UW. Jego główne dziedziny zainteresowań naukowych to: teoria władzy, teoria literatury, współczesne językoznawstwo i kognitywistyka oraz zastosowania idei psychoanalitycznych w teoriach politycznych. Jest autorem ośmiu książek i wielu artykułów rozsianych w różnych czasopismach naukowych. Ostatnie dwie książki to: Deferring the Self, Frankfurt am Main, Berlin, Bern, Bruxelles, New York, Oxford, Wien: Peter Lang 2013 oraz Grammar and Glamour of Cooperation. Lectures on the Philosophy of Mind, Language and Action, Frankfurt am Main, Berlin, Bern, Bruxelles, New York, Oxford, Wien: Peter Lang 2014.

Mapowanie bólu. Lektura - Spojrzenie - Afekt

Sebastian Porzuczek

"Sebastian Porzuczek podjął się w swej książce rozpatrzenia jednego z najtrudniejszych, a także najważniejszych, problemów, jakie przed człowiekiem (i innymi istotami) stawia życie, a przed literaturą i sztuką – ludzkie doświadczenie. Jednym z powodów tej trudności – który w pracy zajmuje istotne miejsce – jest to, że fenomen i wydarzenie bólu nie dają do siebie dostępu – tyleż ludzkiej świadomości, co dyskursywnemu czy obrazowemu opracowaniu. Sposoby transmitowania tego dotkliwego doświadczenia, a w porządku egzystencji refleksja filozoficzna oraz literacka (jak też filmowa) także jego artykulacji czy reprezentacji, możliwości jego świadczenia i przekazu, status, jaki mu przyznaje sztuka wypowiadania tego doświadczenia – to główne wątki poddane w pracy Porzuczka uważnej, wnikliwej, a przy tym (co chyba najtrudniejsze) celowo zdystansowanej – acz zarazem empatycznej – analizie”.  prof. dr hab. Ryszard Nycz     „Imponuje równowaga, jaką zachowuje autor między aparatem teoretycznym skonstruowanym z elementów rozmaitych koncepcji filozoficznych, kulturoznawczych i literaturoznawczych – koncepcji przywoływanych swobodnie i ze znawstwem – a partiami analitycznymi, w których autor wykazuje się olbrzymim wyczuleniem na literacki i filmowy szczegół, na pracę języka i obrazu.  Pod względem wyboru samego problemu głównego książka lokuje się w jednym z najżywszych obszarów współczesnej humanistyki. Co więcej, zarówno gdy idzie o wymiar teoretyczno-metodologiczny, jak i gdy idzie o analizy konkretnych twórców, autor wykazuje się arcysolidną znajomością współczesnych dyskusji i rozpoznań, zarówno polskich, jak i międzynarodowych. Zarazem świadomie i w skupieniu wytycza swoje ścieżki i kreśli własną mapę. Nie ulega wątpliwości, że rozprawa wzbudzi zaciekawienie wśród literaturoznawców, kulturoznawców i filozofów zainteresowanych problematyką afektu i reprezentacji artystycznej”.  dr hab. Adam Lipszyc, prof. PAN   Sebastian Porzuczek – absolwent filologii polskiej, doktorant w Katedrze Antropologii Literatury i Badań Kulturowych Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego; redaktor czasopisma naukowego antropologów literatury „Polisemia”; jego teksty, podejmujące refleksję nad literackimi i filmowymi reprezentacjami bólu, choroby i cielesności, publikowane były na łamach m.in. „Tekstów Drugich”, „Wielogłosu”, „Kontekstów Kultury” i pisma kulturalnego „Fragile”.

Nadia konstruktorka. Sztuka i komunizm Chodasiewicz-Grabowskiej-Léger

Karolina Zychowicz

Jest to pierwsza w Polsce książka poświęcona Nadii Leger (1904-1982; w rodzimej historiografii znanej głównie jako Wanda Chodasiewicz-Grabowska). Można w niej znaleźć nie tylko analizę dorobku malarskiego artystki, lecz również kolejnych etapów edukacji artystycznej (z uwzględnieniem sytuacji kobiet w poszczególnych ośrodkach) - u Władysława Strzemińskiego w Smoleńsku, w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, w paryskiej Academie Moderne u Amedee Ozenfanta i późniejszego męża Fernanda Legera. Poruszona została również problematyka działalności animatorskiej i kuratorskiej po obu stronach żelaznej kurtyny, a także strategii tożsamościowych artystki (wielokrotnie zmieniane imię i nazwisko, kwestia przynależności narodowej). Szczególny nacisk położono na związki Leger z Polską - przede wszystkim pomoc w zbiórce obrazów do Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej grupy a.r. oraz redagowanie czasopisma "L'Art Contemporain - Sztuka Współczesna".

Ojcostwo w drugiej połowie XIX i na początku XX w. Szkice z dziejów rodziny galicyjskiej

Agata Barzycka-Paździor

Książka porusza temat ojców i ojcostwa w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku w rodzinie galicyjskiej, z wyższych i średnich warstw społecznych, żyjącej przeważnie w mieście i miasteczku. Autorka podejmuje w niej problem roli i miejsca mężczyzny w życiu rodzinnym zarówno w wymiarze postulatywnym, jak i realiów życia prywatnego. Obok pytań o męskość, starokawalerstwo czy sposób wychowania chłopca, omówiono kwestię władzy ojcowskiej – w sensie legislacyjnymi i obyczajowym, z uwzględnieniem sprawy granic prywatności i prawa państwa do ingerowania w życie rodzinne. W oparciu o analizę pamiętników, wspomnień i listów książka przedstawia istniejące modele ojcostwa w kontekście m.in. relacji rodzinnych, metod wychowawczych, stosunku do kary. Wieloaspektowo przybliża obszary realizowania obowiązków ojcowskich, począwszy od przygotowań na przyjście dziecka na świat, edukację – w tym religijną i patriotyczną – aż do wkroczenia potomka w dorosłość, dekonstruując stereotypowe wyobrażenie o ówczesnym ojcostwie.   Dzieło […] doskonale się mieści w „historii życia”, atrakcyjnej poznawczo i dynamicznie rozwijającej się subdyscyplinie nauk historycznych. […] dobrze się stało, że nadszedł czas na poważne badania nad ojcostwem, męskością, męskim charakterem, rolą mężczyzny w wychowaniu dzieci zarówno religijnym jak i patriotycznym, na badania relacji między mężem a żoną z kulturowej perspektywy. O tym wszystkim opowiada Barzycka w interesująco przeprowadzonej narracji. z recenzji prof. Andrzeja Chwalby   Koniec XIX i początek XX stulecia to czas intensywnej modernizacji społecznej. Wiemy […] z analizy demografii historycznej, że wtedy zaczyna się mniej więcej zjawisko transformacji demograficznej. O ile potrafimy opisać je liczbowo, o tyle brakuje nam studiów jakościowych. Ta książka wypełnia w sposób istotny tę lukę. z recenzji prof. Krzysztofa Zamorskiego     Agata Barzycka-Paździor – absolwentka Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktor nauk humanistycznych, stypendystka Funduszu im. Florentyny Kogutowskiej, od ponad dziesięciu lat redaktorka w krakowskim zakładzie Polskiego Słownika Biograficznego Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, na łamach którego opublikowała wiele biogramów postaci z okresu XIX i XX wieku.

Noce romantyków. Literatura - Kultura - Obyczaj

Anna Rej, Dominika Skiba, Marian Ursel

 Chłodny blask nocy, drżąc, cicho spoczywa, Na zżółkłych czołach pochylonych drzew. Jesienny wicher żałośnie wygrywa Po ich gałęziach swój posępny śpiew, I z każdą chwilą zwiędły liść obrywa. O, zawyj wichrze! potężniejszym tchnieniem Rozbudź gwarzący sennym szumem bór! Niech się rozgłośnym ozwie smutku pieniem... Zawyj!... na dziki, niestrojny twój chór Pierś moja zgodnem odpowie ci brzmieniem. (R. Zmorski, Noc jesienna) Noce romantyków to książka dla poszukiwaczy związków między nocą a poezją, człowiekiem, ojczyzną, miłością i śmiercią, którzy pragną odkryć i zrozumieć fascynację romantyków tą ciemną sferą. Opisuje osobliwe przymierze romantyzmu i nocy; przybliża wydarzenia, które – paradoksalnie – właśnie dzięki ciemności widziane były przez romantyków wyraźniej i dokładniej. Noce romantyków to wielka opowieść o wszystkich obliczach nocy zebrana w pracach badaczy literatury i kultury. Spotyka się tutaj to, co ziemskie, z tym, co całkiem odległe; miłość, utracona wolność i historia stoją obok świata duchów, wilkołaków i upiorów. Klamrą łączącą oba te światy jest właśnie noc i jej osobliwe półcienie, które pozwalają swobodnie przekraczać granice między pozornie odległymi pojęciami i wydarzeniami. Różnorodne portrety nocy, nad którymi pochylili się badacze, nie dają się sprowadzić do jednego obrazu, istnieją obok siebie, zazębiając się lub wykluczając. Nie sposób jednoznacznie określić, czym jest romantyczna noc, choć jedno jest pewne – to nie tylko mroczna część doby, ale także sposób widzenia świata, inspiracja dla twórców i sens życia romantycznej duszy ludzkiej.  

Autopowieść. Dyskurs autobiograficzny w prozie Kazimierza Brandysa

Anna Foltyniak-Pękala

Pisarstwo Kazimierza Brandysa stanowi interesujący przykład twórczej biografii autora, który przez ponad półwiecze, ulegając koniunkturalnym wyborom, równocześnie kształtował swoją pisarską indywidualność. Trudna, pełna wstydliwych momentów biografia, z której wyrastają jego kolejne powieści, stawia przed badaczami i czytelnikami szereg trudnych pytań o prawdziwość wyborów, znaczenie literatury w opisie doświadczenia, wreszcie biograficzną prawdę podmiotu. Zapomniana dziś proza pisarza odczytana została w nowoczesnych kontekstach, ale także poprzez to, co nieoczywiste: pęknięcia, szczeliny, afektywne drobiazgi, które pojawiają się w intelektualnym, starannie wyreżyserowanym prozatorskim portrecie pisarza, a także przez organizującą rozważania, zaproponowaną przez samego Brandysa kategorię „autopowieści”. Dzięki temu jego teksty nabierają nowych znaczeń, aktualizując pytania o rolę literatury w budowaniu podmiotowej tożsamości i doświadczenia. „Moc  wielkiej i ważnej literatury polega na tym, że nigdy nie bywa ona miałka, a umieszczana w nowych kontekstach wyłania sensy nieoczywiste i prowokuje do formułowania kolejnych pytań i wypróbowywania nieoczekiwanych odpowiedzi. Tej właściwości dowodzi rozwijający się ostatnio trend odświeżania pisarzy dwudziestowiecznych, czytania ich poprzez pryzmat pojęcia nowoczesności, która wprawdzie była dla nich otoczeniem naturalnym, jednak de facto nierozpoznanym”. Prof. dr hab. Bogumiła Kaniewska   „Dzięki otwartej formule dochodzenia do ostatecznych konkluzji lektura książki wciąga i powoduje, iż prezentowane wywody ani przez chwilę nie przekształcają się w nużący, uporządkowany chronologicznie czy strukturalnie naukowy dyskurs o twórczości Kazimierza Brandysa, ale stanowią pasjonującą wielowątkową „opowieść literaturoznawczą”. Prof. ATH, dr hab. Marek Bernacki   Anna Foltyniak-Pękala, dr – absolwentka polonistyki i psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka książki „Między pisać Nałkowską, a Nałkowskiej czytaniem siebie” (Kraków 2004). Publikowała m.in. w „Tekstach Drugich”, „Pamiętniku Literackim”, „Dekadzie Literackiej”. Laureatka X edycji Konkursu Prac Magisterskich im. J.J. Lipskiego (Warszawa 2005), wyróżniona w konkursie Kobiety kontra lektury, Fundacji Nowoczesna Polska (Warszawa 2008) oraz w II edycji konkursu „Biuletynu Polonistycznego” Publikuj.dr  na najlepszą prezentację obronionej pracy doktorskiej (Warszawa 2017). Stypendystka programu ­MNiSW „Top500Innovators” na University of California, Berkeley (2015). Pracuje w Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej.

Doświadczenie estetyczne i wspólnota spektaklu

Katarzyna Kasia

Na czym opiera się współczesna wspólnota? Czy tym, co konstytuuje nasze poczucie przynależności, jest historia, tradycja, wiara w mit? Na czym opieramy swoją tożsamość? W jakim stopniu wynika ona z bycia członkinią lub członkiem jakiejś grupy? Jaką rolę odgrywa w tym spektakl medialny rozgrywający się przed nami i angażujący naszą uwagę właściwie bez większych przerw? Czy spektakl - dzięki globalizacji i nowym elektronicznym mediom - wytwarza szczególny rodzaj powszechnego zaangażowania? A może właśnie zastępuje i przesłania faktyczne uczestnictwo i poczucie bliskości? W kontekście tych pytań istotne staje się zagadnienie doświadczenia estetycznego: na ile zachowuje ono swój transformujący potencjał? Natłok bodźców o charakterze estetycznym może przecież prowadzić do uodpornienia się na ich działanie. Książka Doświadczenie estetyczne i wspólnota spektaklu to próba zmierzenia się między innymi z tymi kwestiami i zarazem omówienie ich w szerokim kontekście teorii filozoficznych odnoszących się do kategorii pozoru, edukacji estetycznej i "słabego myślenia". Katarzyna Kasia - filozofka, absolwentka Wydziału Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, stypendystka Ministerstwa Spraw Zagranicznych Republiki Włoskiej i Fundacji Kościuszkowskiej, visiting professor w Princeton University. Wykłada w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych i w Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza. Autorka książki Rzemiosło formowania (2008), tłumaczka prac współczesnych włoskich filozofów: Estetyka. Teoria formatywności Luigiego Pareysona oraz Poza interpretacją. Znaczenie hermeneutyki dla filozofii współczesnej i Nie być Bogiem Gianniego Vattimo.