Humour and Translation in Children's Literature. A Cognitive Linguistic Approach

Sylwia Klos

Seria: Interdisciplinary Humour Research (1), ISSN 2719-8235   Niniejsza monografia przedstawia propozycję tłumaczenia humoru w literaturze dziecięcej opartą na teorii przestrzeni mentalnych i integracji pojęciowej (Gilles Fauconnier, Mark Turner). Model integracji pojęciowej został wykorzystany jako wzór do tworzenia map mentalnych służących do wizualizacji elementów istotnych w procesie tłumaczenia, które należy brać pod uwagę, aby tekst docelowy był możliwie jak najbardziej wiernym odzwierciedleniem tekstu źródłowego, zarówno pod względem semantycznym jak i fonetycznym, z jednoczesnym uwzględnieniem referencji do wiedzy ogólnej na temat tłumaczonego dzieła. Punktem wyjściowym procedury tłumaczeniowej jest teoria skopos (Hans. J. Vermeer, Katharina Reiss, Christiane Nord) wskazująca na konieczność określenia celu tłumaczenia oraz grupy odbiorców tekstu docelowego przed przystąpieniem do tłumaczenia oraz w trakcie realizacji poszczególnych zadań tłumaczeniowych. W przypadku tłumaczenia literatury dziecięcej, a w szczególności tekstów humorystycznych (gry słowne), tłumacz – ekspert powinien posiadać oraz wykorzystywać wiedzę z zakresu psychologii rozwojowej (Bruno Bettelheim, Jean Piaget, Paul McGhee), aby świadomie podejmować decyzje tłumaczeniowe uwzględniające zdolność rozpoznawania elementów humorystycznych przez dzieci w różnym wieku z nastawieniem na wywołanie odpowiedniego efektu u odbiorcy. Procedura odnosi się również do metody opartej na pojęciu dominanty semantycznej (Stanisław Barańczak) określającej które elementy tekstu i/lub wyrazu – warstwa semantyczna i/lub fonetyczna - należy bezwzględnie zachować w tłumaczeniu, aby zostało ono uznane jako wierne oryginałowi. Mapy mentalne przedstawiają analizę gier słownych w Alicji w Krainie Czarów Lewisa Carroll’a,  języka Bardzo Fajnego Olbrzyma stworzonego przez Roalda Dahla w BFO oraz imion bohaterów serii Koszmarny Karolek Francesci Simon wraz z ich tłumaczeniami na język polski oraz język portugalski w wersji europejskiej i brazylijskiej. Publikacja skierowana jest do językoznawców zajmujących się kognitywnymi aspektami tłumaczenia humoru, powinna zainteresować również przekładoznawców, kulturoznawców, psychologów oraz badaczy literatury dziecięcej. Ponadto może służyć pomocą tłumaczom podczas pracy nad przekładem humoru, ze szczególnym uwzględnieniem gier słownych.

Hefajstion: "O metrach"

tłum. Anna Szczepaniak

Przełożyła, wstępem i komentarzem opatrzyła Anna Szczepaniak O metrach (Enchejridion) autorstwa aleksandryjskiego gramatyka Hefajstiona (II w. n.e.) jest jedynym napisanym w antyku greckim traktatem poświęconym metryce, który zachował się do czasów współczesnych. Od chwili powstania po dzień dzisiejszy uznawany jest za jedno z najważniejszych źródeł poznania antycznej (nadal wszak stosowanej) terminologii i analiz metrycznych, a jego autor przez wieki cieszył się niezaprzeczalnym autorytetem. Autorka przedstawia pierwsze na gruncie polskim i trzecie na świecie (po dwóch angielskich) tłumaczenie całego traktatu, opatrzone szczegółowym komentarzem poruszanych przez Hefajstiona zagadnień oraz paralelnymi wypowiedziami innych badaczy antycznych i scholiastów. Książka adresowana jest zarówno do specjalistów z zakresu antycznych metrów greckich, jak i studentów filologii klasycznej oraz czytelników niebędących filologami klasycznymi, którzy mogą być zainteresowani źródłami współczesnej terminologii i aparatu metrycznego.

Język Artystyczny. T. 17: Obrzeża, marginesy, rudymenty...

Red. Artur Rejter

Kilka tematów znalazło wyraz monografii. Można wśród nich między innymi wskazać następujące: kwestia pogranicza w piśmiennictwie artystycznym, kulturowe zjawiska marginalne oraz ich manifestacje w literaturze, główny nurt a/i nisza, różnie pojmowana nie/normatywność, przenikanie, kolażowość, mgławicowość gatunków, stylów, dyskursów, przemiany kategorii podmiotowości (np. posthumanizm, transhumanizm). Wszystko to można postrzegać jako pozostałości, resztki, odpadki jako nową perspektywę opisu świata, wyraz licznych przeobrażeń systemowych języka, stylu, dyskursu artystycznego.

W sieci i w matni społecznej

red. Piotr Skudrzyk, red. Małgorzata Suchacka, red. Marek S. Szczepański

Przedstawiona książka stanowi zbiór ośmiu artykułów o zróżnicowanej tematyce skoncentrowanej jednakże na fenomenie sieci. Rosnąca popularność pojęcia sieci w publicystyce i naukach społecznych związana jest nie tylko z powszechną komputeryzacją i gęstniejącą siecią internetową, lecz także ze swego rodzaju matnią, która nas oplata, krępuje i wysysa siły. Sama „sieć” nie jest jednak nowym pojęciem i z tego chociażby powodu jest to jedno z zasadniczych pojęć socjologicznych. Autorzy mając pełną świadomość braku możliwości przedstawienia pełnych analiz problemów teoretycznych związanych z zagadnieniem „sieci”, zdecydowali się dokonać wyboru najciekawszych zagadnień będących w centrum zainteresowań pracowników Zakładu Socjologii Rozwoju. Badania, w których uczestniczą – chociaż pozornie różnorodne – łączy właśnie zagadnienie sieci relacji międzyludzkich w różnych obszarach. Całość pracy obejmuje zagadnienia sieci jako zjawiska kulturowego, sieci w mieście, gospodarce oraz sieci przemocy.

Contemporary Family - Comparative Perspective

red. Katarzyna Juszczyk-Frelkiewicz, Grzegorz Libor

Głównym celem książki jest przedstawienie przemian, jakie zachodzą w różnych formach rodziny w perspektywie porównawczej. Zainteresowanie rodziną jest obecnie niezwykle żywe i powszechne. W dobie intensywnych przemian rodzina jako podstawowa cząstka społeczna podlega różnym zmianom od preferowanych i zaimplementowanych modeli życia rodzinnego do relacji w rodzinie. Dlatego redaktorzy książki postanowili zaprosić naukowców z różnych części Europy, aby mogli przedstawić wyniki swoich badań. Od ogólnych tendencji po analizę poszczególnych przypadków książka jest odpowiedzią na potrzebę szerszego spojrzenia na zmiany zachodzące w życiu rodzinnym.

Wielkie tematy literatury amerykańskiej. T. 5: Podróże, wędrówki, włóczęgi

red. Teresa Pyzik, Agnieszka Woźniakowska

Artykuły zebrane w tomie można podzielić ze względu na dwa podejścia do tematyki podróży. Pierwsze to omawianie podróży znanych pisarzy i analiza ich dzienników podróży. Znalazły się tu teksty m.in. o podróżach w Europie Hawthorne’a, Jamesa i Twaina oraz o ich postrzeganiu Anglii i Włoch, wędrówkach Steinbecka, artykuły o Antin i o zapiskach Sheparda. Druga grupa artykułów koncentruje się wokół wędrówek i podróży bohaterów w utworach literackich.

Linguarum Silva. T. 5: Słowo - wartość - jakość w języku i w tekście

red. Barbara Mitrenga

Piąty tom „Linguarum Silva” zatytułowany Słowo – wartość – jakość w języku i tekście (2016) zawiera on dziesięć artykułów młodych polskich badaczy, zainteresowanych różnymi aspektami języka w ujęciu diachronicznym oraz synchronicznym, nadto odwołujących się w swoich językowych dociekaniach do zróżnicowanych chronologicznie, stylistycznie i funkcjonalnie tekstów, oraz jeden artykuł podejmujący zagadnienie języka z perspektywy neurolingwistyki. Choć artykuły są różnorodne tematycznie i metodologicznie, to jednak łączą je liczne odniesienia do tytułowych pojęć „słowo”, „wartość”, „jakość”, wykorzystanie w analizie materiału leksykograficznego (dawnego lub współczesnego) i/lub konkretnych tekstów pisanych lub mówionych (XVI-wiecznych Ewangelii, literatury opartej na motywie danse macabre, wypowiedzi kabaretowych, konferencji religijnych, wypowiedzi wyborczych, reklam). W poszczególnych artykułach Autorzy omawiają znaczenia wybranych słów (m.in. rzecz, chrapota, newralgiczny), wskazują na różnorodne określenia jakościowe i cechy kogoś lub czegoś (na przykład złodzieja, człowieka niewierzącego, upersonifikowanej Śmierci), odwołują się do wartości i wartościowania (w opisie stereotypu rodziny, w skeczach kabaretowych, w kampaniach wyborczych czy społecznych). Opublikowane w tomie artykuły świadczą o szerokim spektrum zagadnień poruszanych na łamach „Linguarum Silva”, potwierdzają także różnorodność zainteresowań badawczych Autorów, chcących podzielić się z czytelnikami swoimi naukowymi pasjami. Niniejsza publikacja będzie ciekawą lekturą zarówno dla humanistów – zwłaszcza dla językoznawców – jak i dla szerszego grona osób zainteresowanych różnorodnymi aspektami dawnej i współczesnej polszczyzny.

Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii. T. 8

red. Wioletta Wilczek

Ósmy tom serii Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii jest publikacją, która przedstawia dorobek ogólnopolskiej konferencji naukowej (Katowice, 7 XI 2018). Autorzy zgromadzonych w tomie artykułów przedmiotem oglądu badawczego uczynili różnorodne zagadnienia historycznojęzykowe, przede wszystkim: opis leksyki dawnej i współczesnej zorientowany słowotwórczo, semantycznie czy etymologicznie; problemy nominacji w historii polszczyzny; konceptualizację pojęć w języku i kulturze. Zróżnicowanie kręgów tematycznych stało się podstawą podziału niniejszej książki na trzy części (Od historii do współczesności – ciągłość zmienność, inspiracje; Od słowa do znaczenia – etymologia, przemiany, warianty; Od znaku do tekstu – składnia, gatunki, funkcje), ukazujące szerokie spektrum naukowych zainteresowań badaczy.

Słowiańskie formuły nowoczesności - ideały i iluzje przemiany. Studia dedykowane Profesor Barbarze Czapik-Lityńskiej

red. Lech Miodyński

Refleksja zawarta w tekstach umieszczonych w tomie dotyczy kategorii nowoczesności – jej historycznej zmienności, afirmacji i także dewaluacji. Podejmuje problematykę zawieszenia kultur oraz literatur południo- i zachodniowosłowiańskich między wartościami konserwatyzmu / tradycjonalizmu i utopijnej wiary w zbawczy postęp, jak i wyjątkowej roli jaką kategoria ta odegrała w artystycznych ruchach awangardowych oraz rozmaitych konfliktach generacyjnych – szczególnie w XX wieku. Nawiązuje też przy tym bezpośrednio do różnorodnych programów przemiany form zbiorowej świadomości, projektów ideologicznych i konkretnych poetyk. Praca adresowana jest do odbiorców zainteresowanych mechanizmami modernizacji form wyrazu w literaturze i sztuce narodów południowo- i zachodniosłowiańskich oraz ideowym zapleczem zjawisk przewartościowujących rozumienie postępu w  kulturze.

Polska Ludowa w edukacji historycznej

Maciej Fic

Praca stanowi połączenie rozważań teoretycznych i propozycji praktycznych rozwiązań, dotyczących okresu Polski Ludowej, przydatnych w procesie szkolnej i pozaszkolnej edukacji historycznej. W tomie przedstawiono sposób wykorzystania różnorakich środków dydaktycznych, których świadome i poprawne stosowanie jest niezbędne w procesie nauczania-uczenia się (anegdoty, filmu dokumentalnego, filmu fabularnego, fotografii, muzyki popularnej, plakatu i prasy). Zaproponowano również istotną dla kształcenia umiejętności historycznych metodę oral history oraz zaoferowano zapoznanie się z propozycjami działań szeregu instytucji, które dokumentują miniony okres (Archiwum Historii Mówionej, Ośrodka Karta i Domu Spotkań z Historią w Warszawie, Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku w Radzionkowie, Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności, Instytut Pamięci Narodowej). Tom powinien okazać się szczególnie przydatny dla nauczycieli i studentów historii, ale także osób zajmujących się popularyzacją nauki w ramach tak popularnej ostatnio formuły public history.   Maciej Fic, historyk (dr hab.), dydaktyk i popularyzator wiedzy historycznej. Pracownik Zakładu Metodologii, Dydaktyki i Kultury Historycznej Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Prowadzi badania z zakresu historii Polski XX wieku (ze szczególnym uwzględnieniem Górnego Śląska); problematyki kształcenia i popularyzacji wiedzy historycznej oraz historii kultury, nauki i oświaty w XX wieku. Rzeczoznawca podręcznikowy przy MEN, ekspert Kolegium Arbitrażu Egzaminacyjnego przy CKE. Za działalność naukową nagrodzony m.in. w Konkursie im. Klemensa Szaniawskiego przez Fundację Stefana Batorego oraz Towarzystwo Popierania i Krzewienia Nauk w Warszawie. Wybrane publikacje: Wilhelm Szewczyk (1916–1991) – śląski polityk i działacz społeczny (Katowice 2007); Jan Kustos (1893–1932) – separatysta czy autonomista górnośląski? (Katowice 2010); Edmund Osmańczyk – działacz społeczny i polityczny, (Katowice 2010); Między nauką a propagandą. Śląski Instytut Naukowy im. Jacka Koraszewskiego w Katowicach (1957–1992) (Katowice 2014) [autor]; Przerwana droga do niepodległości. Stan wojenny 13 XII 1981 – 22 VII 1983. Świadomość – edukacja – kultura (Toruń 2012); Jak 9 z „Wujka”. Górnośląski glosariusz Polski Ludowej (Bielsko-Biała 2016) [współautor]. [maj 2018]

Język w radiu. Antologia

red. Małgorzata Kita, Iwona Loewe

Książka, którą oddajemy Czytelnikowi, jest ogniwem cyklu antologii tekstów dotyczących badań nad językiem w mediach prowadzonych w optyce językoznawczej, co — zgodnie z teoretycznymi postulatami lingwistyki otwartej — nie wyklucza wyjścia poza granice danej dyscypliny. Jakkolwiek więc dominuje w niej podejście językoznawcze, sięgamy też do propozycji innych dziedzin wiedzy o komunikacji medialnej. (fragment wstępu)

"Polityka kobiet czy kobiety polityki?". Płeć jako element obrazów medialnych kobiet

Katarzyna Brzoza-Kolorz

Monografia pt. "Polityka kobiet, czy kobiety polityki?" Płeć jako element obrazów medialnych kobiet wpisuje się w obszar women's media studies wypełniając w pewnym zakresie lukę w tym temacie istniejącą na polskim rynku wydawniczym. Praca ma interdyscyplinarny charakter w warstwie teoretycznej i empirycznej, choć akcent został położony na nauki o mediach i komunikacji społecznej oraz na nauki o polityce i administracji. Prowadzone dociekania były próbą uzyskania odpowiedzi na pytanie: czy i w jaki sposób płeć jest czynnikiem rzutującym na obrazy medialne kobiet świata polityki, prezentowane w wybranych polskich tygodnikach opinii. W części pierwszej pokazano rozwój i dotychczasowe ustalenia w zakresie women's media studies, wykorzystując dorobek badaczy zagranicznych oraz aktywności podejmowane przez naukowców polskich. Natomiast w drugiej części zaprezentowano wyniki analizy zawartości, które uczyniono fundamentem autorskiej typologii sposobów medialnego obrazowania polityczek i żon polityków, a także punktem wyjścia do skonstruowania modeli obrazów medialnych kobiet świata polityki w analizowanych materiałach medialnych.

Sens życia, sens wiersza. Szkice o twórczości Stanisława Barańczaka

Joanna Dembińska-Pawelec

Twórczość Stanisława Barańczaka – poety, tłumacza, eseisty, krytyka literackiego – od lat skłania do opracowań, komentarzy i interpretacji. Nowe edycje jego spuścizny – korespondencja z Wisławą Szymborską, libretta oper Mozarta, przekłady poezji św. Jana od Krzyża – otwierają możliwości dalszych badań. Książka Sens życia, sens wiersza. Szkice o twórczości Stanisława Barańczaka podejmuje niedopowiedziane jeszcze wątki poetyckie, przekładowe, epistolarne i eseistyczne w dorobku pisarza. W interpretacjach Autorki kluczowa pozostaje perspektywa aksjologiczna, odsłaniająca wpisane w teksty Barańczaka zagadnienie sensu zarówno ludzkiej egzystencji, jak i własnej twórczości literackiej.

Poczucie samotności a objawy psychopatologiczne u pacjentów będących w toku terapii integracyjnej. Analiza porównawcza

Sylwia Kita

Książka przybliża istotę integracji psychoterapii oraz psychoterapii integracyjnej w ujęciu Jerzego Mellibrudy. Czytelnik zapozna się z dokładną analizą pojęcia psychoterapii, zawodu psychoterapeuty, relacji terapeutycznej, schematów osobistych, objawów psychopatologicznych oraz poczucia samotności. Ponadto znajdzie w niej opis przypadku pacjentki objętej psychoterapią oraz zapozna się z wnikliwą analizą przebiegu terapii. Publikacja ma walor naukowy i zawiera pogłębioną analizę wyników badań pacjentów biorących udział w eksperymencie naturalnym opartym na planie quasi-eksperymentalnym z jedną grupą badawczą oraz pomiarem początkowym i końcowym. Może być wykorzystana jako lektura uzupełniająca dla studentów psychologii oraz psychoterapeutów i psychiatrów zainteresowanych wynikami badań z obszaru psychoterapii i leczenia zaburzeń psychicznych. Stanowi również materiał źródłowy do dyskusji i dalszych badań nad skutecznością psychoterapii integracyjnej.

Lexicon of Spiritual Powers in the Nag Hammadi “Library

Przemysław Piwowarczyk

Leksykon zawiera kompletny wykaz istot duchowych (określanych w źródłach przede wszystkim jako „moce”) wymienionych z imienia w tekstach z Nag Hammadi oraz w tekstach im pokrewnych z kodeksów Tchacos i Berolinensis Gnosticus. Istoty te zostały ukazane na szerokim tle tekstów mocy rytualnej (czyli tzw. tekstów magicznych): papirusów „magicznych”, defixiones, lamellae oraz inskrypcji na amuletach wykonanych z kamieni szlachetnych i półszlachetnych. Całość uzupełniono wypisami z literatury patrystycznej. Ujęto zasadniczo źródła w językach greckim i koptyjskim, z niewielkim udziałem tekstów łacińskich, hebrajskich, aramejskich i egipskich w piśmie demotycznym. Zasadnicza część Leksykonu poprzedzona została wstępem, w którym wykazano oryginalność demonologii tekstów z Nag Hammadi oraz przedstawiono dane statystyczne. Książka adresowana jest przede wszystkim do badaczy późnoantycznego chrześcijaństwa, w tym szczególnie gnostycyzmu. Korzyści odniosą z niej również specjaliści zajmujący się magią późnoantyczną. Leksykon zestawia bowiem dwa korpusy źródłowe z zasady rozpatrywane oddzielnie. Jest to pierwsze całościowe przedsięwzięcie tego typu w światowej literaturze przedmiotu.

Szarbel. Droga doskonałości. Współczesne oblicze wczesnochrześcijańskiej filozofii ascezy

Aleksander R. Bańka

Książka poświęcona jest studium osoby Szarbela Makhlouf – żyjącego u schyłku XIX wieku libańskiego ascety, eremity i mistyka – zwłaszcza analizie jego życia i duchowości, która wywarła wielki wpływ na rozwój chrześcijaństwa na Bliskim Wschodzie i oddziałała na cały szereg przeobrażeń społeczno-kulturowych we współczesnym Libanie. Tłem książki jest zagadnienie współczesnych przejawów wczesnochrześcijańskiej filozofii ascezy, którą Szarbel praktykował i był jednym z jej najznamienitszych przedstawicieli. Publikacja adresowana jest do wszystkich, którzy pragną lepiej poznać tematykę chrześcijańskiego eremityzmu, filozofii i duchowości chrześcijan na Bliskim Wschodzie, a także dziejów kościoła maronickiego.   Aleksander R. Bańka, doktor filozofii, politolog, adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Śląskiego. Autor artykułów i książek poświęconych filozofii neoscholastycznej i duchowości chrześcijańskiej. W swojej pracy naukowej zajmuje się również filozofią mistyki oraz filozofią najnowszą. [22.11.2012][R]