Hans Delbrück i narodziny nowoczesnej historii wojskowości. Twórczość - koncepcje - recepcja

Michał Norbert Faszcza

Hans DelbrUck (1848-1929) był jednym z najbardziej rozpoznawalnych badaczy swoich czasów, a jego twórczość historiograficzna budziła kontrowersje nie tylko za życia, lecz także po śmierci. Miał odwagę przeciwstawić się powszechnie panującemu poglądowi o braku kompetencji akademickich historyków do zajmowania się militarnymi aspektami dziejów. Promował pogląd, że tworzą one nierozerwalną jedność z problematyką polityczną, społeczną, gospodarczą i kulturową, w czym wyprzedził francuską szkołę "Annales". Jego poglądy na trwałe ukształtowały oblicze całej specjalności, a jego wieloletnia walka o wprowadzenie historii militarnej na uniwersytety doprowadziła do odarcia wojny z fałszywego nimbu romantyzmu.

Systemy medialne w dobie cyfryzacji. Kierunki i skala przemian

red. Zbigniew Oniszczuk

Cyfryzację zauważamy przede wszystkim w skali mikro. Niemal każdy z nas korzysta już z telewizji cyfrowej, wiemy o zaletach tabletu czy nowoczesnej komórki, często szukamy potrzebnych informacji lub opinii w internetowej sieci. Nie dostrzegamy jednak zazwyczaj przeobrażeń w skali makro, w skali państw czy nawet całego globu. Niniejsza praca zbiorowa obrazuje systemowe skutki procesu cyfryzacji w funkcjonowaniu mediów masowych w różnych krajach. Zawarte w niej fakty, dane statystyczne, uwagi czy refleksje kierowane są zarówno do naukowców rozpatrujących różne aspekty komunikowania masowego, jak i studentów różnych kierunków związanych z dziennikarstwem i komunikacją społeczną. Metodologicznym spoiwem prowadzonych w tej pracy rozważań jest podejście systemowe, pozwalające na uchwycenie różnych zależności i prawidłowości występujących w analizowanych fragmentach różnych narodowych systemów medialnych. Współcześnie trudno bowiem o całościowe i kompleksowe spojrzenie na poszczególne systemy medialne, jako że dokonujące się przeobrażenia komunikowania masowego pociągają za sobą ogrom spraw i problemów, wymagających szerokiej perspektywy badawczej o interdyscyplinarnym charakterze. Jednakże próba systemowego ujęcia podjętej problematyki daje szansę wskazania zarówno czynników sprawczych, jak i konsekwencji procesu cyfryzacji zmieniającego współczesne media masowe. Recenzja książki ukazała się na stronach czasopisma internetowego „Sprawy Nauki” nr 3 (208) marzec 2016.

O pożytkach z badań z dziedziny socjologii i antropologii polityki. Próby refleksji

red. Jacek Wódz

Przedmiot zainteresowania autorów tekstów, które złożyły się na prezentowany tom, nie mieści się w jednej, konkretnej dyscyplinie naukowej. Nie jest to ani klasyczna socjologia, ani klasyczna antropologia kultury, ani klasyczna politologia, ani wreszcie nie są to typowo prawnicze rozważania. W grupie autorów znaleźć można socjologów, politologów, badaczy kultury... W pracy znalazły się teksty dotyczące polityki w wymiarze regionalnym oraz lokalnym, państwowym. Analizie poddano także pojęcie państwa, władzy oraz zagadnienie mitu – w kontekście władzy oraz w odniesieniu do konkretnych osób zajmujących eksponowane stanowiska w państwie, odgrywające decydującą rolę w życiu Polski, Maroka, Włoch. [21.11.2012]

Opowieści nowoczesne

Filip Mazurkiewicz

Przede wszystkim, książka podejmuje problem wzajemnych relacji między dziewiętnastowieczną nowoczesnością, pojmowaną jako dynamiczna i wieloaspektowa formacja kulturowo-społeczno-ekonomiczna a literaturą polskiego pozytywizmu i modernizmu. W książce podjętych zostaje także szereg analiz i interpretacji mniej lub bardziej kanonicznych tekstów literackich reprezentatywnych dla wspomnianych epok. Zazwyczaj są to krótkie formy prozatorskie, czasem jednak pojawiają się też powieści. Książka przynosi lektury tekstów Orzeszkowej, Prusa, Konopnickiej, Reymonta, Berenta i innych. W sensie teoretycznym, książka porusza się wokół takich konstrukcji, jak semanaliza Rolanda Barthes’a, dekonstrukcja, czy biopolityka definiowana wedle lekcji Michela Foucault i Giorgio Agambena. Publikacja adresowana jest w pierwszej kolejności do badaczy literatury i kultury dziewiętnastego wieku, jednak nie tylko, ponieważ ambicją jej jest także chęć kolejnego (ponownego) zdefiniowania polskości, takiej polskości, której ślady i reperkusje obserwować możemy do dziś.

Stosunki narodowościowe na Wileńszczyźnie w latach 1920-1939. Wyd. 2

Joanna Januszewska-Jurkiewicz

Wilno i ziemia wileńska – to teren niezwykle ważny dla polskiej kultury i historii. Istotny i interesujący również z uwagi na swoją wielokulturowość, na wieloetniczność i zróżnicowanie wyznaniowe zamieszkujących tu niegdyś społeczności. Na tle wielkich wydarzeń dziejowych Autorka maluje barwny obraz życia codziennego lokalnej społeczności oraz relacji między narodami zamieszkującymi ziemię wileńską w dwudziestoleciu poprzedzającym kataklizm II wojny światowej. Książka jest efektem wieloletnich badań Autorki, przede wszystkim w zasobie Centralnego Archiwum Państwowego Litwy w Wilnie, które pozwoliły zrekonstruować meandry relacji polsko-litewskich, polsko-białoruskich, polsko-żydowskich. Przywołanie źródeł nieznanych, a kapitalnych dla poruszanego tematu to atut pracy korygującej dotychczasowe i wnoszącej nowe ustalenia do stanu badań historycznych. Czytelnik znajdzie tu m.in. opis intrygujących planów wspólnych, polsko-białoruskich działań powstańczych przeciw władzy sowieckiej, poufne oceny polskich władz administracyjnych dotyczące struktury narodowościowej województwa wileńskiego, losy projektu wprowadzenia żydowskiej autonomii kulturalno-narodowej na Litwie, dzieje konfliktów, a także prób porozumienia.   Nagroda Honorowa Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział w Krakowie oraz Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego im. Wacława Felczaka i Henryka Wereszyckiego w 11. edycji Konkursu, 13 grudzień 2011 r.:   "Nagroda Honorowa za szczególne zasługi na polu naukowym i popularyzatorskim przyznana została: dr hab. Joannie Januszewskiej-Jurkiewicz Książka dr  hab. Joanny Januszewskiej-Jurkiewicz, STOSUNKI NARODOWOŚCIOWE NA WILEŃSZCZYŹNIE W LATACH 1920-1939 to efekt wieloletnich badań autorki, w których ukazuje ona różne aspekty relacji: polsko-litewskich, polsko-białoruskich oraz polsko-żydowskich. Praca nie tylko uzupełnia i poszerza badania nad problematyką stosunków narodowościowych na Wileńszczyźnie, ale również koryguje wiele dotychczasowych ustaleń. Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Śląskiego."  Recenzja wyd. 1. ukazała się w „Białoruskich Zeszytach Historycznych” nr 34, 2011 r. (dostępna pod adresem: www.kamunikat.org)

Przystropowa strefa gazonośna w utworach karbonu południowej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego - występowanie, parametry zbiornikowe węgla oraz możliwości pozyskania metanu

Sławomir Kędzior

Praca omawia zagadnienie występowania gazów (metanu pokładów węgla) w górnej partii węglonośnych utworów górnego karbonu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Ukazuje powiązania procesów akumulacyjnych metanu z elementami budowy geologicznej południowej części zagłębia. Przedstawia również problematykę właściwości zbiornikowych pokładów węgla dla gazów (porowatość, przepuszczalność oraz zdolności sorpcyjne węgli dla metanu), a także zawiera dyskusję na temat ewentualnych możliwości wydobycia otworowego metanu z pokładów węgla w kontekście dotychczasowych niepowodzeń w tej dziedzinie w Polsce. Adresatem publikacji mogą być osoby oraz instytucje zajmujące się zagadnieniami dotyczącymi metanu pokładów węgla z punktu widzenia występowania, wydobycia oraz parametrów zbiornikowych węgla. W szczególności mogą to być placówki naukowe, przemysłowe (np. kopalnie węgla kamiennego, zakłady odmetanowania kopalń, firmy zajmujące się poszukiwaniem i eksploatacją gazu ziemnego, głównie metanu z pokładów węgla na terenie zagłębia górnośląskiego), ośrodki badawczo-rozwojowe czy firmy konsultingowe. Praca adresowana jest także do pracowników naukowo-dydaktycznych uczelni oraz studentów pragnących poszerzyć wiedzę na temat występowania i możliwości wydobycia metanu z pokładów węgla – znaczącego surowca z grupy niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego. [10.08.2012]

"Studia Etnologiczne i Antropologiczne" 2014. T. 14: Globalizacja jako wyzwanie dla zachowania i upowszechniania dziedzictwa kulturowego w Europie Środkowo-Wschodniej

red. Halina Rusek, red. Jacek Szczyrbowski

Wiedza o procesie globalizacji, jego kierunkach i skutkach jest niespójna, rozproszona, a sam termin globalizacja różnie rozumiany i interpretowany. Nie jest zatem łatwo połączyć ze sobą globalizację oraz dziedzictwo kulturowe, jednak autorzy przyczynków zawartych w kolejnym tomie „Studiów Etnologicznych i Antropologicznych” postanowili tę trudność pokonać. Globalizacja jest poważnym wyzwaniem dla dziedzictwa kulturowego. Jeden aspekt tego wyzwania to oczywiste zagrożenie w postaci najważniejszego mechanizmu globalizacji, czyli homogenizacji, powszechnej dążności do ujednolicenia i uproszczenia wszelkich treści, w tym treści z zakresu kultury. Drugi aspekt to szansa na wprowadzenie dziedzictwa kulturowego – narodowego i lokalnego – w globalny obieg wiedzy o świecie, a więc w obieg dający niepowtarzalną możliwość zaistnienia na skalę ogólnoświatową. Publikacja skierowana jest przede wszystkim do etnologów, socjologów, kulturoznawców, ale także osób zajmujących cię na co dzień upowszechnianiem dziedzictwa kulturowego. W pracy podjęta została m.in. tematyka wpływu globalizacji na tożsamość człowieka, przedstawiono rolę upowszechniania dziedzictwa kulturowego w globalnej rzeczywistości oraz ukazano przemiany jakie dotykają dziedzictwo kulturowe w dobie globalizacji.

Obraz Hannibala w literaturze antycznej

Patrycja Matusiak

Niniejsza praca jest próbą zbadania obrazu Hannibala istniejącego w literaturze antycznej. Obraz ten można podzielić na trzy podobrazy. Hannibal dla Rzymian jest przede wszystkim Punijczykiem, następnie wrogiem i w dalszej kolejności wodzem. Nacechowanie poszczególnych etapów postrzegania zmienia się od negatywnego po wręcz pozytywny. Hannibal jako Punijczyk opisany w rozdziale pierwszym "Hannibal Poenus" to obcy, spadkobierca Fenicjan, przeciwieństwo "typowego" Rzymianina, obdarzony zestawem cech kontrastujących z rzymskimi. Ważne jest tu rozróżnienie między negatywnym terminem "Punijczyk", a całkiem neutralnym i w niektórych kontekstach wręcz pozytywnym "Kartagińczyk". Ten fragment obrazu Hannibala został poddany największej typizacji i podatny był na wszelkie manipulacje. Hannibal-wróg omówiony w rozdziale drugim "Hannibal hostis" to człowiek okrutny i budzący strach, bardzo często wykorzystywany jako retoryczne "exemplum". Podobraz wodza zanalizowany w rozdziale trzecim "Hannibal dux" bazuje zaś na roztropności, przemyślności i doświadczeniu, co często stanowiło podstawę porównania z Hannibalem, pełniącego zazwyczaj funkcję laudacyjną. Owe porównania stanowią osobną kategorię, budującą obraz Kartagińczyka, w ramach której można wyróżnić koncept "Hannibal Romanus" czy też "novus Hannibal", przedstawioną w rozdziale czwartym "Alter Hannibal". Obraz Hannibala różni się w zależności od rodzaju literatury – poezja posługiwała się swobodniej niż historiografia osobą Kartagińczyka – oraz czasu powstania. U schyłku republiki akcentowano podobraz wroga, w czasach Augusta Punijczyka, a w epoce cesarstwa wodza. Praca adresowana jest do osób zainteresowanych historią i literaturą starożytną – filologów klasycznych i historyków starożytności.

Poza antropocentryzm, czyli żądanie niemożliwego? Pytania o kulturę i inne pytania w teorii społecznej i w praktyce rozmowy

Wioletta Tomala-Kania

Monografia Poza antropocentryzm, czyli żądanie niemożliwego? Pytania o kulturę i inne pytania w teorii społecznej i w praktyce rozmowy, z jednej strony, stawia w centrum uwagi człowieka i jego psychofizyczną kondycję ze szczególnym podkreśleniem jej etycznych konsekwencji dla świata i dla niego samego, ze strony drugiej, próbuje go z tego centrum wyprowadzić. Książka ma budowę trójdzielną. Rozdział 1: Kultura w teorii prezentuje zestaw podstawowych ustaleń zogniskowanych wokół kluczowego pojęcia "kultury". Rozdział 2: Kultura w działaniu stanowi zapis wywiadów pogłębionych przeprowadzonych w latach 2020˗2021 z badaczkami reprezentującymi spektrum zróżnicowanych dyscyplin badawczych: Ewa Bińczyk, Katarzyna Dembicz, Bogumiła Lisocka-Jaegermann, Joanna Ostrowska, Hanna Rubinkowska-Anioł, Jolanta Sujecka, Anna Ziębińska-Witek. W Zakończeniu zostaje wyodrębniony wątek, pojawiający się w wywiadach, ale w finale zyskujący autonomię, na którą - z całą mocą - zasługuje: posthumanistyczna (nie-antropocentryczna) wizja świata, zgodnie z którą stanowimy jeden z wielu gatunków współzamieszkujących planetę.

Od surrealizmu do poezji symbolu. Tendencje artystyczne w twórczości poetyckiej Janusza Stycznia

Aleksandra Zasępa

Monografia poświęcona jest twórczości poetyckiej Janusza Stycznia, którego poezja uznawana jest przez wielu krytyków i badaczy za jedyną świadomą kontynuację programu surrealistycznego w polskiej liryce współczesnej. Poszczególne części książki zapisują nawiązania indywidualnej wyobraźni artysty do znaczeń symbolicznych i nadrealistycznych wyobrażeń (literackich, malarskich), wskazując najważniejsze dla poezji Stycznia tendencje artystyczne, które ukształtowały tę arcyciekawą lirykę. Kolejne rozdziały książki poświęcone zostały oniryzmowi i wyobraźni o wyraźnie nadrealistycznej proweniencji, przeglądowi najbardziej reprezentatywnych dla tego ruchu artystycznego wątków, tematów i motywów, korespondencji z malarstwem i dziełami plastycznymi, indywidualnym symbolom kluczom, funkcjonującym w tej przestrzeni lirycznej oraz kwestii poetyckiej twórczości Stycznia, w kontekście literackich losów polskiej wyobraźni surrealistycznej. Poezja Janusza Stycznia zatopiona w oniryczny świat sennego marzenia, pełna filozoficznych i kulturowych odwołań, rozpięta między wizjonerską metaforyką nadrealizmu a, alternatywną wobec świata przestrzenią symboliczną, jest zjawiskiem wyjątkowym, które w zaskakujący i niepowtarzalny sposób tworzy niezwykle oryginalną całość, zdumiewająco jednorodną i spójną.

Społeczność w języku - język w społeczności

red. Karolina Lisczyk, Marcin Maciołek

Tematyczną osią publikacji jest komunikacja między ludźmi należącymi do grup społecznych zróżnicowanych terytorialnie, środowiskowo oraz zawodowo. Pomieszczone w tomie artykuły, choć połączone zagadnieniem wyeksponowanym w tytule, obejmują analizy zróżnicowane metodologicznie i przedmiotowo, prezentowane w ujęciu synchronicznym i diachronicznym. Autorzy tekstów podjęli namysł nad problemami sytuującymi się w obszarze historii języka (badania nad powstawaniem socjolektów), gramatyki (objaśnienie zjawisk fonetycznych w polszczyźnie Żydów), leksykologii (omówienie gwarowych nazw mieszkańców i przybyszy), dialektologii (analiza nazw terenowych jako próba odtworzenia wizerunku mieszkańców mikrowspólnot; refleksja nad funkcją polszczyzny wśród Polaków zamieszkujących tereny Bośni i Hercegowiny), pragmalingwistyki (przedstawienie językowych wykładników więzi między kibicami siatkówki; interpretacja kultury programistów w kontekście „myślenia w języku”), mediolingwistyki (opis technik budowania familiarności w programie śniadaniowym; nakreślenie wpływu języka włoskiego mówionego na komunikację prasową) czy glottodydaktyki (zarys komunikacji zawodowej w podręcznikach do nauki języka polskiego). Każdorazowo badacze dowodnie wykazali, że język stanowi istotne narzędzie służące nie tylko porozumiewaniu się, ale także budowaniu wspólnot komunikatywnych. Tom skierowany jest do wszystkich osób zainteresowanych problematyką języka i jego roli w różnych społecznościach, w szczególności zaś – do językoznawców oraz studentów kierunków filologicznych.

Miejskość i duch innowacyjności

red. Krzysztof Bierwiaczonek, red. Marek S. Szczepański, red. Karolina Wojtasik

Książka Miejskość i duch innowacyjności zawiera autorskie artykuły analizujące współczesne zjawiska społeczne, kulturowe i gospodarcze związane z miastem i szeroko rozumianą innowacyjnością. Pojęcie to funkcjonuje w książce w wielu kontekstach związanych między innymi z zaangażowaniem obywatelskim, funkcjonowaniem miejskich przestrzeni publicznych, tworzeniem przemysłu kreatywnego, kampanii promocyjnych, procesem transferu technologii, a także nowej formy upamiętniania bliskich, jakimi są wirtualne cmentarze. Powiązanie tematyki miejskiej z refleksją nad innowacyjnością pozwala w nowej perspektywie spojrzeć na toczącą się aktualnie debatę próbującą odpowiedzieć na pytanie: jakie ma być współczesne miasto, jak ma funkcjonować, w jaki sposób może wykorzystywać potencjał mieszkańców, instytucji i firm, które działają na jego obszarze? Książka adresowana jest zatem do wszystkich, którzy interesują się współczesnymi problemami miasta i jego rozwoju. W sposób szczególny publikacja powinna zainteresować socjologów, ekonomistów, urbanistów, geografów społecznych oraz studentów kierunków społecznych, ekonomicznych i urbanistycznych.

Stanisław Baczyński:

oprac. Anna Szawerna-Dyrszka

Maszynopis niedokończonej rozprawy Stanisława Baczyńskiego został odnaleziony w archiwum pisarza przechowywanym w zbiorach Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Praca, diagnozująca stan cywilizacji i kultury europejskiej po pierwszej wojnie światowej, powstawała w drugiej połowie lat dwudziestych ubiegłego wieku. Autor nie tylko odniósł się w niej polemicznie do współczesnych mu ideologii (faszyzm, komunizm, nacjonalizm, ale też chrześcijaństwo) oraz wieszczących kres kultury koncepcji historiozoficznych (Spengler, Bierdiajew), lecz także sformułował własny, optymistyczny projekt „nowej”, „przewartościowanej” kultury europejskiej. Odnaleziony maszynopis nie jest tekstem zupełnym. Edycja oddaje charakter dzieła w procesie pisania, niedomkniętego i nieostatecznego, łącząc zasady edytorstwa genetycznego i tradycyjnego. Szczegółowe zasady postępowania edytorskiego, a także historia i charakterystyka maszynopisu przedstawione zostały we Wprowadzeniu do lektury. W Dodatku do edycji zamieszczono odszukane w miesięczniku „Europa” fragmenty dzieła, których brakuje w maszynopisie. Aby przybliżyć czytelnikowi charakter pracy Baczyńskiego nad przygotowanym wcześniej maszynopisem, w Dodatku zamieszczono też skany wybranych jego kart.

Urzędnicy miasta Będzina od XIV do XXI wieku

Karol Nabiałek

Przedmiotem opracowania są urzędnicy miasta Będzina od czasów najdawniejszych (tj. od XIV w.) do czasów współczesnych. Główną część stanowi zestawienie list osób pełniących funkcje urzędowe w instytucjach samorządu miejskiego. W pracy zamieszczono biogramy wybranych osób pełniących urzędy miejskie w okresie od średniowiecza do wybuchu II wojny światowej. Wybór nie jest uznaniowy, lecz zdeterminowany zachowanymi źródłami i możliwościami wykorzystania ich dla nakreślenia życiorysu. W dwóch rozdziałach początkowych przedstawiono zarys dziejów Będzina oraz historię jego ustroju i samorządu miejskiego od powstania miasta aż do czasów współczesnych.

"Literatura środka". Kontekst słowiański

Lidia Mięsowska, red. Barbara Stempczyńska

Publikowane w zbiorze teksty są wynikiem rozważań literaturoznawców, teatrologów, medioznawców, badaczy różnych kultur słowiańskich: rosyjskiej, polskiej, ukraińskiej, chorwackiej, czeskiej, białoruskiej. Kategoria „literatura środka” porządkuje wielość i różnorodność problematyki badawczej, daje obraz skomplikowanej materii zjawiska tzw. homogenizacji twórczości oraz różnych przejawów dynamicznego współdziałania literatury elitarnej i popularnej. W ścisłym powiązaniu z analizą utworów reprezentujących tytułową kategorię autorzy prowadzą interesującą polemikę, dotyczącą definicji „literatury środka”, projektując nowe aspekty i punkty widzenia. Przy całym bogactwie podejmowanych kwestii i rozpiętości proponowanych rozwiązań metodologicznych przyjęcie w tomie ram czasowych, które wyznacza przełom ostatnich stuleci, sprawiło, że pozornie odległe koncepty spinane są klamrą powtarzających się słów kluczy (takich jak: intertekst, hybryda, gatunek, parodia), wpisujących wszystkie rozważania w kontekst ponowoczesności i postmodernistycznego myślenia o literaturze.

Starość w dzielnicy poprzemysłowego miasta. Studium na przykładzie "starych" Bogucic

Jolanta Klimczak, Dorota Nowalska-Kapuścik

Przeprowadzone przez Autorki badania dotyczące sytuacji osób starszych w jednej z poprzemysłowych dzielnic miasta Katowice pokazały, że stopień zaspokojenia poszczególnych potrzeb jest zróżnicowany w zależności od ich rodzaju, stąd, pomimo podejmowanych przez jednostki organizacyjne, pozarządowe oraz inne instytucje działań na rzecz środowiska senioralnego, kryterium deficytu w sferze kontaktów międzyludzkich i aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym nie zawsze zostaje spełnione.