Studia Politicae Universitatis Silesiensis. T. 7

red. Jan Iwanek, Mieczysław Stolarczyk, współudz. Rafał Glajcar

W kolejnym, siódmym już, tomie prezentowanej publikacji zgromadzone prze Redaktorów teksty zostały pomieszczone w dwóch blokach tematycznych „Myśl polityczna” i „Systemy polityczne”. W dziale pierwszym przedstawiono S. Staszica ewolucję poglądów o narodzie z zaznaczeniem jego skłonności do eksponowania modelu etniczno-językowego (T. Matlęgiewicz), wypływające z neoeuroazjatyzmu myśli L. Gumilowa na temat tatarsko-mongolskiej spuścizny Rosji (M. Gołąbek), z kolei analizę mechanizmów dwóch rewolucji (francuskiej i bolszewickiej) przeprowadził P. Jędrzejczyk. W dziale drugim teksty dotyczące systemów politycznych państw Europy Środkowo-Wschodniej – przejście od dyktatury do demokracji na przykładzie pięciu państw byłego bloku wschodniego (S. Kubas), kwestie przenoszenia przez wyborców poparcia na dotychczasowe ugrupowania opozycyjne porusza J. Wojnicki, a A. Czyż porównuje modele funkcjonowania samorządu terytorialnego w państwach środkowoeuropejskich, które weszły do UE. Analizę procesów przyspieszających rozpad Federacji Jugosłowiańskiej prowadzi K. Krysieniel. W ostatnim tekście M. Borski przedstawia czeską ideę nieimitowania demokratycznych rozwiązań zachodnioeuropejskich, a odwoływania się do wzorców z okresu Pierwszej Republiki Czeskiej. Całość zamykają recenzje dwóch publikacji i sprawozdanie z seminarium naukowego.

Satysfakcja z pracy i wydajność pracowników. Relacja (nie)oczekiwana

Mateusz Paliga

W niniejszym opracowaniu podjęty został temat satysfakcji z pracy i wydajności pracy. W sposób kompleksowy przedstawiono wiodące perspektywy, teorie i modele opisywanych zjawisk, analizowane dotychczas głównie w literaturze zagranicznej. Zaprezentowane badania stanowią próbę odnalezienia relacji łączącej satysfakcję z pracy i wydajność, a uzyskane wyniki rzucają nowe światło na związek, który okazuje się bardziej skomplikowany, niż dotychczas zakładano. Książka jest propozycją dla praktyków zarządzania, w tym menedżerów, liderów zespołów i specjalistów oraz doradców zarządzania zasobami ludzkimi. Może być również cennym źródłem wiedzy dla studentów psychologii i nauk o zarządzaniu.

Nestorki i nestorzy polskiej socjologii pracy. Wybrane problemy

Olga Czeranowska, Sławomira Kamińska-Berezowska, Bartosz Mika

Publikacja jest efektem realizacji projektu „Nestorzy polskiej socjologii pracy”, którego autorami i autorkami są członkowie Sekcji Socjologii Pracy PTS. W prezentowanej publikacji skupiono się tylko na wybranych obszarach projektu, które dotyczą akademickich socjologów pracy w aspekcie problematyki pracy kobiet. Z założenia proponowana publikacja ma dwa zasadnicze cele, po pierwsze ma przyczynić się  do wypełnienia luki w spojrzeniu na historię subdyscypliny z feministycznej perspektywy, po drugie ma być nawiązaniem do millsowskiej wyobraźni socjologicznej, zwłaszcza w jej wymiarze krytycznym.

Camões i smak sardynek. Polskie dziewiętnastowieczne relacje z podróży do Portugalii

Magdalena Bąk

Książka poświęcona została polskim relacjom z podróży do Portugalii w wieku XIX. W kolejnych rozdziałach analizie poddane zostały prace Karola Dembowskiego Deux ans en Espagne et en Portugal pendant la guerre civile 1838–1840, Teodora Tripplina Wspomnienia z podróży po Danii, Norwegii, Anglii, Portugalii, Hiszpanii i Państwie Marokańskim, poświęcony pobytowi w Lizbonie fragment Pamiętników Władysława Mickiewicza, obszerna relacja z pobytu w ojczyźnie Camõesa pióra Adolfa Pawińskiego pt. Portugalia. Listy z podróży, a także portugalski fragment publikacji Jak tanio podróżować? Wędrówki iberyjskie Wincentego Lutosławskiego. Ostatni rozdział książki poświęcony został wspomnieniom Stefana Szolca-Rogozińskiego z pobytu na Maderze zawartym w jego Żegludze wzdłuż brzegów zachodniej Afryki. Celem analiz jest ukazanie różnorodnych strategii przyjmowanych przez autorów dla oddania specyfiki obserwowanych w Portugalii fenomenów, a także wpisanie prezentowanych relacji w szerszy kontekst przemian zachodzących w wieku XIX w sposobach podróżowania i poznawania (oraz opisu) świata w podróży. Publikacja adresowana jest przede wszystkim do literaturoznawców zainteresowanych dziewiętnastowiecznym podróżopisarstwem oraz polsko-portugalskimi relacjami kulturowymi i literackimi, ale również do szerszego grona czytelników zainteresowanych sposobem, w jaki Polacy w wieku XIX postrzegali inne europejskie nacje.

Życie rodzinne w sferze zawodów wysokiego ryzyka (na przykładzie zawodu policjanta)

Monika Żak

Zagadnienie pracy ludzkiej i jej wpływu na życie rodzinne w ostatnich latach stało się tematem podejmowanym przez przedstawicieli różnych dziedzin nauki. Autorka, która jest socjologiem, również zajęła się problematyką zależności między pracą zawodową a życiem osobistym. Prezentowana książka ma na celu przedstawienie wpływu wykonywania zawodu wysokiego ryzyka na życie osobiste i rodzinne policjantów. W książce omówiono źródła teoretyczne, w których zostały nakreślone podstawowe zagadnienia związane z pracą ludzką, zawodem oraz rodziną. Opisane zostały również kwestie pracy zawodowej, ze szczególnym uwzględnieniem pracy funkcjonariuszy Policji w Polsce: historii oraz warunków społeczno-ekonomicznych. W części empirycznej pracy zostały zaprezentowane wyniki badań, jakie autorka przeprowadziła wśród funkcjonariuszy Policji, ich rodzin oraz osób z najbliższego otoczenia. Główne zagadnienia, na których skoncentrowała się autorka to: miejsce pracy i rodziny w systemie wartości policjantów, małżeństwa i rozwody policjantów, czas wolny i formy jego spędzania, czy też metody wychowawcze stosowane przez funkcjonariuszy Policji. Książka stanowi swoiste studium konsekwencji wykonywania zawodów wysokiego ryzyka dla życia osobistego i rodzinnego policjantów. Artykuł o książce ukazał się w czasopiśmie „Gazeta Uniwersytecka UŚ” nr 7 (227) kwiecień 2015, s. 14–15 (Maria Sztuka: Stres w mundurze, artykuł dostępny pod adresem: gazeta.us.edu.pl).

Cantico delle creature. Do słów Pieśni słonecznej św. Franciszka z Asyżu oraz tekstów Starego Testamentu na orkiestrę symfoniczną z towarzyszeniem instrumentów ceramicznych, chór mieszany oraz sopran i tenor solo

Karol Pyka

Przedmiotem publikacji jest partytura kompozycji „Cantico delle creature” do słów św. Franciszka z Asyżu oraz tekstów Starego Testamentu napisanej na orkiestrę symfoniczną z towarzyszeniem instrumentów ceramicznych, chór oraz sopran i tenor solo. Pomysł napisania utworu „Cantico delle creature” narodził się w wyniku kontaktu autora z pracownikami oraz studentami Pracowni Ceramiki Katedry Rzeźby Instytutu Sztuki Wydziału Artystycznego Uniwersytetu Śląskiego związanymi z projektem „Akademia Dźwięków Ziemi” dotyczącego badania możliwości konstruowania nietradycyjnych instrumentów muzycznych z wykorzystaniem technik ceramicznych, a którego kierownikiem jest dr hab. Małgorzata Skałuba-Krentowicz. Gliniane instrumentarium zajmuje centralne miejsce w warstwie instrumentacyjnej kompozycji, a jego związek z naturą nawiązuje do tematyki żywiołów – treści związanych ze stworzeniem opiewanym przez św. Franciszka. Ponadto przyjmuje rolę medium łączącego ducha dawnych czasów z obecnym spojrzeniem na świat dźwięków.

Literatura polska w świecie. T. 8: Polska literatura non fiction - perspektywa nadawcy i odbiorcy

Wioletta Hajduk-Gawron

Prezentujemy 8. tom z serii Literatura Polska w Świecie. Czytelnicy tej części mają możliwość zapoznania się z tekstami wygłoszonymi podczas cyklicznej VIII międzynarodowej konferencji Literatura polska w świecie. Polska literatura non fiction - perspektywa nadawcy i odbiorcy, która odbyła się w listopadzie 2022 roku w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Wygłoszone przez badaczy i badaczki z Polski oraz z zagranicy referaty zostały zgrupowane w następujących sekcjach tematycznych: - Rozprawy recepcyjne - Reportaż - (Auto)biografie - Różnorodność strategii narracyjnych - Literatura non fiction - perspektywa glottodydaktyczna. Zapraszamy do lektury, licząc na to, że zgromadzone artykuły dostarczą nie tylko inspiracji, ale także staną się przyczynkiem do dalszych badań oraz dyskusji nad literaturą non fiction i innymi wątkami poruszonymi w tym tomie.

O szczęściu. Konteksty radosne

red. Ireneusz Gielata, Anna Szawerna-Dyrszka

Monografia jest efektem badawczego namysłu nad radosnym aspektem szczęścia, wynikiem poszukiwania przeciwwagi dla estetyki tragedii, cierpienia, smutku, dla ugruntowanej we współczesnych badaniach nad kulturą pozycji melancholii. Autorzy, zbliżając się do bieguna radości, czytają literaturę, tropiąc szczęście w grozie gór (Elżbieta Dutka), w niepewności jutra (Paulina Czernek), w nieszczęściu (Marek Bernacki), w trudach życia (Beata Mytych-Forajter), w melancholii (Karolina Kolasa-Rusek), w kuchni (Iwona Gralewicz-Wolny), w przedmiotach (Krzysztof Babicki). Poszukują też szczęścia w radosnej pieśni i samym śpiewaku (Elżbieta Grodzka-Łopuszyńska) oraz w ciężkim brzmieniu i krzyku muzyki heavymetalowej (Mateusz Żyła). „Co myślimy o szczęściu?”, „Jak myślimy o szczęściu?”, „Czy jeszcze w ogóle o szczęściu myślimy?” – to najważniejsze pytania stanowiące punkt wyjścia zawartych w książce refleksji, których adresatem jest humanista szukający odpowiedzi w literaturze, sztuce, filozofii.

"Romanica Silesiana" 2016, No 11. T. 2: Miedo

red. Ewelina Szymoniak

W drugim tomie numeru Romanica Silesiana poświęconemu zagadnieniu strachu zebrano teksty, w których podjęta tematyka ukazana została na tle literatury oraz kinematografii iberoamerykańskiej. Wśród analizowanych w szkicach twórców znaleźli się: Amado Nervo, Emilia Pardo Bazan, Hector Abad Faciolonce, Jorge Diaz, Francisco Nieva, Pablo De Santis, Jaume Balaguero, Amando Ossorio. W zbiorze zamieszczono również osiem recenzji, prezentujących  interesujące publikacje z literaturoznawstwa romanistycznego ostatnich lat.

Proza polska XX wieku. Przeglądy i interpretacje. T. 2: Z perspektywy nowego stulecia

red. Elżbieta Dutka, Marta Tomczok

W pracy zgromadzono szkice o charakterze analitycznym i interpretacyjnym, poświęcone wybranym utworom polskim XX i XXI wieku. W pierwszej części tomu przedstawiono istotne tradycje dla prozy minionego stulecia (romantyczną, sienkiewiczowską, kresową), ale także zaproponowano nowe spojrzenie na twórczość Zofii Kossak-Szczuckiej i Stanisława Vincenza. Druga grupa tekstów wprowadza refleksję na temat bardzo popularnych twórców wieku XX, ale z perspektywy znacznie mniej znanych obszarów ich działalności (proza Andrzeja Bursy – Zabicie ciotki, „lektury” Ryszarda Kapuścińskiego – fascynacja Herodotem, Conradem i Malinowskim, rozmowy z Gustawem Herlingiem-Grudzińskim). W kolejnej części omówiona została kontynuacja twórczości Piotra Wojciechowskiego (Próba listopada), Bronisława Świderskiego (Asystent śmierci), Mariana Pankowskiego (Była Żydówka, nie ma Żydówki). W zakończeniu przedstawiono próby oglądu literatury z punktu widzenia antropologii kultury, stawiającej pytania o koncepcję człowieka i sposób jej prezentacji w prozie, na przykładzie interpretacji autobiograficznego pisarstwa Edwarda Balcerzana (przede wszystkim książki Zuchwalstwa samoświadomości) i wybranych powieści historycznych, które łączą podobne wątki z przeszłości (tajemnicze życie Katarzyny Radziejowskiej i jej wpływ na historię). Publikacja jest adresowana do szerokiego grona osób zainteresowanych literaturą polską: literaturoznawców, historyków, antropologów, nauczycieli, studentów, uczniów szkół średnich oraz wszystkich chcących zgłębić wiedzę na wskazane tematy. [10.08.2012]

Intymne - prywatne - publiczne

red. Ewa Wąchocka

Książka Intymne – prywatne – publiczne, zbiór esejów o współczesnej scenie teatralnej, pokazuje możliwości wykorzystania kategorii socjologiczno-filozoficznych i antropologicznych do refleksji nad teatrem i dramatem. Interpretacyjnym zwornikiem prezentowanego ujęcia jest przekonanie o wyraźnej współzależności między światem życia codziennego, myślą badawczą oraz praktyką artystyczną. Zmiany, jakie w ostatnich dwóch stuleciach dokonały się w sferze życia społecznego, w istotny sposób wpłynęły na funkcjonowanie całej kultury, nieodwracalnie  przekształcając  relację między tym, co publiczne, a tym, co intymne. Nietrwałość i niestabilność takich pojęć, jak „intymne”, „prywatne”, „publiczne”, to nie tylko signum temporis zmieniającego się świata, lecz także rodzaj poręcznego klucza do skomplikowanych przemian świadomościowych, które są coraz bardziej zauważalne i domagają się komentarza. Na kształt tytułowej triady, zwłaszcza w ostatnich kilkudziesięciu latach, ogromny wpływ miało przekształcenie się współczesnych zbiorowości w „społeczeństwa medialne”, które niejednokrotnie wymuszają taki, a nie inny charakter życia intymnego, prywatnego i publicznego. Zamieszczone w książce analizy obejmują zarówno teksty dla teatru, spektakle teatralne, jak i performans oraz wybrane formy widowiskowe. Ich problematyka często wykracza poza ciasno zakreślone ramy opisu i interpretacji artefaktów. To nie tylko odczytanie doświadczeń i charakterystycznych zjawisk przedstawianych we współczesnej sztuce, ale również próba odpowiedzi na pytanie, jak te różnorodne formy wypowiedzi współuczestniczą w cyrkulacji między prywatnym i/lub intymnym oraz publicznym, uwyraźniając dynamikę zachodzących na naszych oczach zmian. Recenzja książki ukazała się na stronach czasopisma internetowego „Sprawy Nauki” nr 2 (207) luty 2016 (recenzja dostępna pod adresem: https://www.sprawynauki.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=3255:intymne-prywatne-publiczne&catid=286&Itemid=30).

O języku i stylu "Ogniem i mieczem" Henryka Sienkiewicza. Studia nad tekstem

Aleksander Wilkoń

Praca Aleksandra Wilkonia należy do typu rozpraw stylistyczno-językowych. Nawiązuje do rozpraw monograficznych wywodzących się z europejskiego nurtu badań strukturalistów i wprowadza nowoczesne metody analiz i interpretacji tekstów artystycznych.

Idylla/testament. Wiersze przebrane. Testament/idylla. Wiersze przybrane

Miłosz Piotrowiak

W ramach prezentowanej publikacji Czytelnik znajdzie szkice o poezji Zuzanny Ginczanki, Jana Lechonia, Czesława Miłosza, Piotra Sommera, Jerzego Ficowskiego, Jarosława Iwaszkiewicza oraz Zbigniewa Herberta. Granica między idyllicznością a testamentem z pewnością nie rozdziela anachronizmu od nowoczesności. Obie formuły poetyckie z podobną mocą przekraczają swe gatunkowe ograniczenia. I idylle, i testamenty mają charakter mediacyjny - stale o coś walczą, negocjują warunki, testują ograniczenia i rozmiary działań. Ruch wyrosły z poetyckiego bezwstydu, nieskromnej pasji - bądź zatajania prawdy (idylla) - bądź jej ujawniania (testament), wynika ze sprzeciwu wobec praw i możliwości poprawiania tego świata. Dlatego też testament nie musi być rozważaniem starca będącego myślami w innej epoce, a idylla - gaworzeniem pastuszka próżnującego ku uciesze obserwatora. W poszczególnych odsłonach Autor projektu poddaje światopoglądy idylliczne i testamentalne próbom genologicznym i filozoficznym jako stany charakterologiczne, predylekcje wyobraźni, składniki stylu.

Przekład, czyli na styku dwóch podmiotowości

Katarzyna Majdzik

Książka pt. Przekład, czyli na styku dwóch podmiotowości porusza fundamentalny problem nauki o przekładzie, jakim jest relacja autor–tłumacz. Posiłkując się interdyscyplinarnym warsztatem badawczym oraz szerokim zapleczem filozoficznym, przedstawia Autorka koncepcję przekładu (procesu) jako dialogu międzykulturowego oraz przekładu (tekstu) jako dzieła powstałego w wyniku spotkania dwóch podmiotowości, a więc dwóch osobowości, kultur, języków i strategii tekstowych. Tak rozumiany „styk podmiotowości” zakłada relacyjny i dynamiczny charakter przekładu, którego ontologia jest „ruchoma”. Każdy przekład (tekst) funkcjonujący w ramach choćby tylko założonej teoretycznie serii translatorycznej zbliża się do oryginału-prototypu. Ruch ten oznacza ścieranie się idei, interpretacji oraz wzajemne „oświetlanie” tekstów. Badanie relacji przekład–oryginał umożliwia zatem śledzenie owego ruchu idei, a także daje wgląd w tekstową genezę zmian translatorskich; wyznacza horyzont badania obecności Innego w przekładzie i stosunku tłumacza do kategorii obcości. Praca stanowić ma wkład w teorię i filozofię przekładu; na nowo oświetla rudymentarne problemy translatologii oraz rozszerza wcześniejsze ustalenia tej dziedziny. Skierowana jest przede wszystkim do przekładoznawców oraz slawistów zainteresowanych najnowszą literaturą chorwacką.

Wieki Stare i Nowe. T. 4 (9)

red. Sylwester Fertacz

Adresatami rocznika „Wieki Stare i Nowe” są głównie środowiska akademickie oraz nauczyciele i wszyscy miłośnicy historii. Teksty zamieszczone w tomie 4 (9) dotyczą zagadnień z nowożytnej i najnowszej historii powszechnej, historii Polski i Śląska. Warto zwrócić uwagę na ciekawe rozważania Aleksandry Skrzypietz dotyczące zabiegów o tron polski królewicza Jakuba Sobieskiego; wizerunek magnata polskiego nakreślony przez Dariusza Rolnika na przykładzie Andrzeja Zamoyskiego (1717–1792) oraz na dokonaną przez lwowską badaczkę Oksanę Rudy charakterystykę stereotypów w postrzeganiu przez polskich historyków przełomu XIX i XX wieku Ukraińców i stosunków polsko-ukraińskich. Spośród artykułów o tematyce śląskiej warto zwrócić uwagę na opracowanie Piotra Rygusa o górnośląskich drapaczach chmur, w którym znajdziemy ciekawą analizę uwarunkowań i procesu realizacji budownictwa wysokościowego na Górnym Śląsku w okresie międzywojennym. Elżbieta Wronka podejmuje próbę – po raz pierwszy w polskiej literaturze historyczno-politologicznej – przybliżenia czytelnikowi działalności w latach 1921–1941 grupy amerykańskich lobbystów skupionych w Radzie ds. Stosunków Zagranicznych i określenia ich realnego wpływu na politykę Stanów Zjednoczonych Ameryki. W dziale materiałów źródłowych zamieszczono relację lekarki Urszuli Wendy z tragicznych wydarzeń w KWK „Wujek” z 16 grudnia 1981 roku. Materiał ten jest wartościowy, ponieważ wspomnienia lekarzy niosących w tych dniach – spontanicznie – pomoc górnikom poszkodowanym w trakcie pacyfikacji „Wujka” są rzadkością.

Skuteczność metody neurofeedback w leczeniu zaburzeń poznawczych u osób chorych na schizofrenię paranoidalną

Kasper Czech

Koncepcja zaburzeń poznawczych jako podstawowych składowych patomechanizmu schizofrenii sięga jednej z pierwszych klasycznych publikacji o tej chorobie autorstwa Emila Kreapelina. Dziś funkcjonowanie poznawcze pacjentów schizofrenicznych jest obszernie zbadane (por. Borkowska, 2012; Chlewiński, Grzywa, 1984a; 1984b; Jakubik, 2003; Jakubik i in., 2000; Klasik i in., 2005a; Sęk, 1969). Badacze zgadzają się, że objawy kliniczne zespołu paranoidalnego, takie jak: autyzm, zmiany w sferze uczuć, a także omamy i urojenia, są jedynie „wierzchołkiem góry lodowej” – symptomami widocznymi. Patomechanizm schizofrenii sięga głębiej. Proces schizofreniczny poprzedzający rzut choroby oraz trwający w czasie remisji obejmuje postępujące zaburzenie przetwarzania informacji, w którym na pierwszy plan wysuwa się dysfunkcja uwagi, pamięci oraz procesów myślenia (Jakubik, 2003). (fragment wstępu)