Geographia. Studia et Dissertationes. T. 31

red. Tadeusz Szczypek

W kolejnym tomie niniejszej serii wydawniczej autorzy omawiają następujące zagadnienia: badania flory Boru Buzułuckiego i współczesne podejście do jej ochrony, skład chemiczny wód powierzchniowych i aluwiów w dorzeczu górnej Angary (południowa Syberia), krajobrazy eoliczne obszarów wododziałowych na obszarze Polesia Białoruskiego, badania odporności skał Wyżyny Śląskiej z zastosowaniem młotka Schmidta, funkcje obszarów wiejskich województwa śląskiego, interurbacje na terenie Polski w ujęciu geograficzno-historycznym, a także etapy rozwoju gospodarczego i przestrzennego Ustronia.

Życie rodzinne w sferze zawodów wysokiego ryzyka (na przykładzie zawodu policjanta)

Monika Żak

Zagadnienie pracy ludzkiej i jej wpływu na życie rodzinne w ostatnich latach stało się tematem podejmowanym przez przedstawicieli różnych dziedzin nauki. Autorka, która jest socjologiem, również zajęła się problematyką zależności między pracą zawodową a życiem osobistym. Prezentowana książka ma na celu przedstawienie wpływu wykonywania zawodu wysokiego ryzyka na życie osobiste i rodzinne policjantów. W książce omówiono źródła teoretyczne, w których zostały nakreślone podstawowe zagadnienia związane z pracą ludzką, zawodem oraz rodziną. Opisane zostały również kwestie pracy zawodowej, ze szczególnym uwzględnieniem pracy funkcjonariuszy Policji w Polsce: historii oraz warunków społeczno-ekonomicznych. W części empirycznej pracy zostały zaprezentowane wyniki badań, jakie autorka przeprowadziła wśród funkcjonariuszy Policji, ich rodzin oraz osób z najbliższego otoczenia. Główne zagadnienia, na których skoncentrowała się autorka to: miejsce pracy i rodziny w systemie wartości policjantów, małżeństwa i rozwody policjantów, czas wolny i formy jego spędzania, czy też metody wychowawcze stosowane przez funkcjonariuszy Policji. Książka stanowi swoiste studium konsekwencji wykonywania zawodów wysokiego ryzyka dla życia osobistego i rodzinnego policjantów. Artykuł o książce ukazał się w czasopiśmie „Gazeta Uniwersytecka UŚ” nr 7 (227) kwiecień 2015, s. 14–15 (Maria Sztuka: Stres w mundurze, artykuł dostępny pod adresem: gazeta.us.edu.pl).

Ralph Linton. Seria wydawnicza "Laboratorium Kultury" T. VII

red. Kamil Kozakowski, red. Adam Pisarek

Seria wydawnicza Laboratorium Kultury jest kontynuacją rocznika "Laboratorium Kultury". http://www.laboratoriumkultury.us.edu.pl   Kolejny tom z serii Laboratorium Kultury został poświęcony dorobkowi naukowemu Ralpha Lintona. Nie sposób nie docenić dokonań badacza, który miał istotny wpływ na wyprowadzenie amerykańskiej antropologii z muzealnych sal i przeniesienie jej na krajowe uniwersytety, gdzie stała się pełnoprawną dyscypliną naukową. Dorobek Lintona – znanego w Polsce głównie za sprawą książki Kulturowe podstawy osobowości – wymaga i warty jest indywidualnego omówienia. Z tego powodu zdecydowaliśmy się na stworzenie monografii poświęconej osobie amerykańskiego antropologa. W tomie znalazły się zarówno rozdziały będące pierwszymi w Polsce opracowaniami z zakresu biografii naukowej tego badacza, jak też prace analityczne starające się uaktualnić i wykorzystać proponowane przez niego narzędzia badawcze, do nowego materiału kulturowego. Ważnym wątkiem obecnym w książce jest również amerykańska i polska recepcja dzieł Lintona.   Kamil Kozakowski, magister kulturoznawstwa, Doktorant w Instytucie Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W swojej pracy doktorskiej zajmuje się obrazem Gruzji i Gruzinów w polskiej kulturze. [14.08.2019] Adam Pisarek, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W pracy badawczej zajmuje się historią antropologicznych teorii kultury oraz współczesną kulturą polską. Autor książki Gościnność polska. O kulturowych konkretyzacjach idei (Katowice 2016). [14.08.2019]

Anonimowość jako granica poznania w fenomenologii Edmunda Husserla

Piotr Łaciak

Rozprawa prezentuje filozofię Edmunda Husserla w świetle trzech tez, które zostały tak wyrażone, aby zaakcentować centralne miejsce problematyki anonimowości w fenomenologii transcendentalnej. Pierwszą tezę można sformułować następująco: człowiek jest Ja transcendentalnym, ale w naturalnym nastawieniu transcendentalny charakter subiektywności pozostaje anonimowy, to znaczy niepoddany refleksji, zakryty. Druga teza wyraża myśl, że anonimowość tę można przezwyciężyć, przeprowadzając redukcję fenomenologiczną. Trzecia teza głosi, że odsłonięta dzięki redukcji fenomenologicznej świadomość transcendentalna nie jest czymś ostatecznym, lecz sama konstytuuje się w absolutnej subiektywności, a absolutna subiektywność nie poddaje się refleksji i pozostaje również anonimowa, przy czym anonimowość absolutnej subiektywności nigdy nie może być przezwyciężona. Zaprezentowanie fenomenologii z punktu widzenia problematyki anonimowości daje rezultaty w postaci następujących rozstrzygnięć. Po pierwsze, kryzys jest rozumiany jako trwanie życia transcendentalnego w anonimowości. Po drugie, redukcja fenomenologiczna oznacza odsłonięcie tezy naturalnego nastawienia jako przeżycia konstytuującego byt świata. Po trzecie, świadomość refleksyjnie zobiektywizowana nie jest absolutną subiektywnością, jako że absolutna subiektywność stanowi świadomość anonimowo funkcjonującą. Po czwarte, anonimowość absolutnej subiektywności nie pozostaje w sprzeczności z fenomenologiczną zasadą wszelkich zasad, ponieważ apodyktyczna oczywistość „Ja jestem” okazuje się anonimową oczywistością. Rozprawa stanowi pierwszą w literaturze przedmiotu monografię poświęconą problematyce anonimowości w Husserlowskiej filozofii i jest adresowana nie tylko do filozofów specjalizujących się w zakresie fenomenologii, lecz także do tych czytelników, którym nie jest obca problematyka granic poznania, wewnętrznej struktury podmiotowości, źródeł kryzysu europejskiego człowieczeństwa i możliwości jego przezwyciężenia.

Nie/podległości i transformacje. Szkice o stuleciu męskiego niepokoju 1918-2018

Wojciech Śmieja

Praca wpisuje się w żywy w ostatnich latach nurt badań humanistycznych – masculinity studies. W rozdziale teoretycznym autor przybliża i mapuje najnowsze światowe badania z tego obszaru. W kolejnych rozdziałach analitycznych demonstruje możliwość wykorzystania tych metodologii w kręgu rodzimego literaturoznawstwa. Aplikowanie omówionych we wstępie nowych konceptów do analizy tekstów literackich pozwala pokazać nieświadome i często trudno wyrażalne napięcie, jakie w interpretowanych tekstach wprowadzają niestabilne limitacje kategorii genderowych – niekoniecznie związane z naszym „tu i teraz”, lecz, jak się okazuje, dość powszechne i transhistoryczne. Przykładowe analizy wydobywają z tekstów literackich napięcia na pierwszy rzut oka niewidoczne, nienazywane, ale fundamentalne, tym samym otwierając pole dalszych dociekań kolejnych badaczek i badaczy. Wszystkie omawiane fabuły pokazują, jak zmiany warunków politycznych, społecznych, kulturowych i ekonomicznych modyfikowały definiowanie tego, co jest „męskie” bądź „niemęskie”, i jak bohaterowie do tych zmian się odnosili, czasem próbując adaptacji, kiedy indziej zaś kontestacji. Między wierszami tych tekstów odnaleźć można niepewność, niepokój i pragnienie ustanowienia (wyobrażonego) ontologicznego fundamentu męskiego gender, którego jednak brak w sekularyzującej się płynnej rzeczywistości. Co więcej, każda niemal z tych zmian rezonuje w męskich ciałach.

57. Naukowa Konferencja Pszczelarska, Cieszyn 2020. Artykuły pokonferencyjne

red. Zbgniew Kołtowski, red. Mirosław Nakonieczny, red. Agata Nicewicz, red. Łukasz Nicewicz

Monografia zawiera niepublikowane wcześniej, oryginalne prace badawcze i przeglądowe przedstawione na 57. Naukowej Konferencji Pszczelarskiej, która odbyła się w marcu 2020 roku w Cieszynie. Głównym celem wydania publikacji jest chęć utrwalenia dorobku naukowego konferencji. Chociaż była to już 57. jej edycja, inicjatywa wydawnicza została podjęta po raz pierwszy. Duża część zawartych w tomie materiałów to wstępne, pilotażowe wyniki z przeprowadzonych badań. Zostały one poddane ocenie recenzenta i – uzyskawszy jego akceptację – są prezentowane czytelnikom. Sprzyja to idei wymiany myśli, co służy zarówno doskonaleniu warsztatu badawczego, jak i poszerzaniu horyzontów myślowych. Wartość naukowa artykułów, potwierdzona recenzjami, stanowi wiarygodne źródło wiedzy dla popularyzatorów nauki. Niniejsza publikacja dostępna jest również w wersji elektronicznej w systemie Open Access.

Dzieje, architektura oraz twórcy Zakładu OO. Jezuitów w Chyrowie. Twórczość Antoniego Łuszczkiewicza oraz Edgara Kovátsa na tle epoki

Aneta Borowik

Książka opisuje ponad 50 lat istnienia Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Chyrowie – otoczonej legendą placówki, która wykształciła najwybitniejsze umysły międzywojennej Polski (m.in. Eugeniusz Kwiatkowski, Kazimierz Junosza-Stępowski, Antoni Wiwulski, Lech Kalinowski), a wśród nauczycieli miała takie osobowości jak ojciec Jan Beyzym. Publikacja odsłania kulisy funkcjonowania zakładu – omawia jezuicki system nauczania i wychowania. Zaprezentowano w niej imponujące zaplecze placówki: rozległy budynek o 200-metrowej fasadzie, wspaniałą kaplicę, przestronne sale lekcyjne, specjalistyczne, świetnie wyposażone gabinety naukowe, teatr, liczne boiska, korty tenisowe, a nawet basen. To swoiste memento dla współcześnie zaniedbanego obiektu. W publikacji opisano też twórców architektonicznej oprawy zakładu – Antoniego Łuszczkiewicza i Edgara Kovátsa – reprezentantów XIX-wiecznego historyzmu. Szczególnie interesująca zdaje się postać Edgara Kovátsa, wybitnego architekta, współpracownika twórców tej miary co Karl von Hasenauer, projektant monumentalnych gmachów Wiednia. Ciekawa jest kwestia stworzonego przez Kovátsa na podstawie motywów ludowych Podhala nowego stylu, czyli „sposobu zakopiańskiego”, konkurencyjnego do stylu zakopiańskiego Stanisława Witkiewicza. W kontekście sylwetki twórczej Antoniego Łuszczkiewicza zaprezentowano system edukacji Instytutu Technicznego w Krakowie, mechanizmy tzw. podróży naukowych w XIX w. oraz przybliżono mało znaną historię krakowskich realizacji architekta. Do opracowania dołączono aneksy oraz fotografie archiwalne, które pomagają zrekonstruować dawny splendor zakładu. Publikacja jest adresowana do osób zainteresowanych historią szkolnictwa, pedagogiki jezuickiej, badaczy architektury XIX w. oraz wszystkich, którym bliska jest legenda Zakładu OO. Jezuitów w Chyrowie –  żyjących Chyrowiaków oraz ich potomków.

Tam i z powrotem. Rzecz o lalkarskich kontaktach polsko-czechosłowackich i polsko-czesko-słowackich na Śląsku

Ewa Tomaszewska

Książka dotyczy bezprecedensowej obecności czeskich i słowackich twórców w polskim teatrze lalek XX i XXI wieku. Podstawowe pytania oscylują wokół zagadnień przenikania wpływów i inspiracji między teatrami lalkowymi Czech, Słowacji i Polski, a także pytań czy i w jakim stopniu tak znacząca obecność w polskim teatrze lalek twórców czeskich i słowackich jest uwarunkowana słabnącą kondycją polskiego teatru, otwarciem granic, wspólnotą kulturowych odniesień wobec zjednoczonej Europy, czy może jest ona wynikiem stałych fluktuacji kulturowych będących efektem bliskości geograficznej i historycznej naszych narodów.   Recenzje książki ukazały się na stronach: - czasopisma internetowego „Sprawy Nauki” nr 10 (203) październik 2015 (recenzja dostępna pod adresem: www.sprawynauki.edu.pl, 27 września 2015 r.), - Sekcji polskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Teatralnych AICT/IATC (recenzja dostępna pod adresem: www.aict.art.pl, 06 października 2015 r.).

Ideologiczne i doktrynalne podstawy zmian ustrojowych w krajach Europy Środkowej i Wschodniej po roku 1989

red. Marek Barański, Maciej Guzy

Głównym celem niniejszej publikacji jest próba opisania i wyjaśnienia wszelakiej - nieraz mocno złożonej -  problematyki zmian ideologicznych i doktrynalnych, jakie dokonały się i wciąż mają miejsce w Europie Środkowej i Wschodniej. Większość autorów stanowią doktoranci oraz absolwenci Uniwersytetu Śląskiego, jak również innych uczelni,  polskich  i zagranicznych. Zagadnienia ideologiczne i doktrynalne są sferą niezwykle szeroką, co pozwoliło autorom na oryginalne podejście do tegoż tematu poprzez spojrzenie na nie przez pryzmat swych zainteresowań naukowych. Z tego też powodu praca ta nie zamyka się jedynie w ciasnych ramach danej dyscypliny, a czerpie - poza politologią - z takich dziedzin jak filozofia, socjologia, czy  prawo. Monografia  podzielona  jest na dwie zasadnicze części. Pierwsza - „Ideologiczne aspekty zmian ustrojowych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej”, dotyczy filozoficznych podstaw wpływających na kreowanie polityki w poszczególnych państwach, jak również nastrojów panujących w zamieszkujących je społeczeństwach, które przekładają się na tworzenie zaplecza ideologicznego omawianego przez nas regionu. Rozpoczyna ją artykuł Macieja Guzy „Trzecia Pozycja jako ewolucja ideowa radykalnej prawicy w Europie po roku 1989”, w którym autor dokonuje analizy profilu ideologicznego obecnych na scenie politycznej ugrupowań nacjonalistycznych. Drugi tekst autorstwa Natalii Rudakiewicz „Ideologia i działalność ukraińskich prawicowych partii politycznych w procesie modernizacji systemu politycznego i obrony niepodległości Ukrainy (na przykładzie OZ „ Swoboda” i „Prawy Sektor”)” dotyczy badań nad stopniem zaangażowania partii radykalnej prawicy w walkę o niepodległość i suwerenność Ukrainy. Trzecim z kolei artykułem jest tekst Marka Barańskiego poświęcony wizji   polskiego samorządu  terytorialnego jako  społeczeństwa obywatelskiego. Pierwszą część publikacji zamyka artykuł Natalii Minienkowoj „Lustracja na Ukrainie – niezbędna przesłanka konsolidacji demokracji czy krok w odwrotnym kierunku?”, który porusza tematykę transformacji systemowej Ukrainy po „Euromajdanie”. Druga część książki „Wybrane skutki zmian ustrojowych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej” ukazuje nam, w jaki sposób omawiana przez nas tematyka wpłynęła na zmiany, które dokonały się w krajach Europy Środkowej i Wschodniej oraz, w  jaki sposób zmiany te  przejawiają się w polityce poszczególnych państw regionu. Otwiera ją artykuł autorstwa Marka Margońskiego o tytule „Gwardia Narodowa czy Armia Krajowa? Koncepcja systemu Obrony Terytorialnej po 1989 roku”, który dotyka problematyki ewolucji podejścia do zagadnień bezpieczeństwa w Polsce po transformacji systemowej. W dalszej części książki Marek Tyrała w swoim artykule „Przyczyny porażki wyborczej lewicy w wyborach parlamentarnych w Polsce w 2015 r.- na przykładzie Koalicji Zjednoczona Lewica oraz partii Razem” dokonuje charakterystyki lewicowych partii i koalicji wyborczych w trakcie wyborów parlamentarnych w 2015 roku.  Harutyun Voskanyan w artykule „Features of military confrontation in Ukraine after Maidan: Wide security front-line” przedstawia perspektywy polityki bezpieczeństwa na Ukrainie po zmianie rządów. Ostatnim artykułem „Pozycja ustrojowa Trybunału Konstytucyjnego w świetle nowych przepisów” autorstwa Izabeli Rudnik skupia się na pozycji i kompetencjach Trybunału Konstytucyjnego, jako organu konstytucyjnego państwa w świetle nowelizacji ustawy o TK z 25 czerwca 2015 roku.

Stan i uwarunkowania autoedukacji studentów

Violetta Rodek

Prezentowane w pracy badania stanowiły próbę holistycznego ujęcia autoedukacji studentów studiów pedagogicznych i niepedagogicznych. Przyjęto przy tym szerokie rozumienie autoedukacji jako autonomicznego procesu, w którym jednostka jest aktywnym podmiotem kierującym własnym rozwojem, zgodnie z uznawanymi przez siebie wartościami. W badaniach wykorzystano perspektywę triangulacyjną, która polegała na zastosowaniu odmiennych podejść metodologicznych na poszczególnych etapach przeprowadzonych badań. W etapie pierwszym – ilościowym – zmierzano do określenia stopnia aktywności autoedukacyjnej studentów z uwzględnieniem uwarunkowań związanych z płcią, kierunkiem, rodzajem, rokiem studiów i samooceną. W wyniku badań ilościowych wyłoniono dwie grupy problemowe: studentów o najwyższym i najniższym stopniu aktywności autoedukacyjnej. Kolejny – jakościowy etap badań, oparty na biografii podmiotowej – polegał na ukazaniu indywidualnych, osobistych doświadczeń i przeżyć osób badanych w zakresie autoedukacji, co umożliwiło odkrycie osobowych uwarunkowań tego procesu, sformułowanie określonych prawidłowości oraz uogólnień dotyczących podjętej problematyki. Publikacja jest adresowana do wszystkich osób zainteresowanych samodzielną pracą nad własnym rozwojem, zawarte w niej treści mogą stanowić podstawę do autorefleksji i inspirować do podejmowania własnego wysiłku autoedukacyjnego, niezbędnego dla ukształtowania tożsamej i autonomicznej osobowości oraz rozwoju zdolności twórczych. Wskazania praktyczne, dotyczące przebiegu autoedukacji, jej dynamizacji, optymalnych warunków dla zaistnienia i efektywności tego procesu mogą mieć szczególne znaczenie dla osób studiujących oraz nauczycieli akademickich, którzy zechcą podjąć trud wspomagania studentów w ich aktywności autoedukacyjnej. 

"Historiej starych" czytanie. Człowiek i świat w "Chronografii albo Dziejopisie żywieckim" Andrzeja Komonieckiego

Beata Stuchlik-Surowiak

Książka przybliża treść mało znanej kroniki napisanej przez żywieckiego wójta Andrzeja Komonieckiego (1659-1729), obejmującej wydarzenia, które rozegrały się w latach 1400-1728, głównie w Żywcu i okolicach, ale także w dalszych rejonach Rzeczpospolitej i poza jej granicami. Na kartach Chronografii uwiecznieni zostali zarówno wielcy tego świata – władcy, biskupi, dziedziczni panowie, jak i pospolici obywatele, a nawet ludzie z marginesu społecznego. Autor ukazał ich życie w wielu różnych aspektach. Podobny klucz został wykorzystany w tej książce. Zasadniczym celem podjętych w niej rozważań było odtworzenie realiów życia mieszkańca małej miejscowości (przede wszystkim Żywca, ale również okolicznych wsi oraz miasteczek) w dobie pierwszej Rzeczpospolitej. Jako centralny obiekt badawczego zainteresowania jawi się w niej człowiek, którego los zdeterminowany jest przez cztery potężne siły: przyrodę, chorobę (i śmierć), religię oraz prawo. W obrębie każdej z tych sfer zarejestrowane zostały przede wszystkim wydarzenia spektakularne i ekstremalne, odbiegające od rutyny dnia powszedniego i burzące przewidywalną codzienność. Treść żywieckiej Chronografii ukazano w kontekście innych tekstów źródłowych z badanego okresu, osadzono na tle staropolskiej tradycji kronikarskiej, a także skonfrontowano z wynikami współczesnych badań naukowych.

Z Dziejów Prawa. T. 4 (12)

Marian Mikołajczyk, red. Adam Lityński, Wojciech Organiściak

W niniejszym tomie znalazły się teksty pracowników i współpracowników katowickiego ośrodka historycznoprawnego. Otwiera go przeglądowy artykuł R. Sobańskiego zatytułowany Prawo – nieodłączny towarzysz człowieka, będący owocem analiz nieodżałowanej pamięci wybitnego znawcy prawa kanonicznego nt. relacji człowiek – „prawo”. Kolejne artykuły obrazują niektóre zagadnienia osiemnastowiecznego prawa sądowego i ustroju Rzeczypospolitej szlacheckiej, jak stosowanie kary pozbawienia wolności przez ówczesny sąd grodzki w Krakowie (T. Adamczyk) czy Rada Nieustająca w opisie pijara Wincentego Skrzetuskiego (W. Organiściak). Rozprawa autorstwa R.M. Małajnego przedstawia anglosaską dziewiętnastowieczną doktrynę rozdziału władzy, natomiast A. Biłgorajski omawia genezę i ewolucję doktryny „wolnego rynku idei”. Znaczącym fragmentem prezentowanego tomu jest rozprawa J. Ciągwy nt. interpelacji poselskich w I Sejmie Śląskim (1922–1929). Artykuł A. Stawarskiej-Rippel podejmuje mało znane zagadnienie rekodyfikacji radzieckiego postępowania cywilnego, a praca M. Bożka – problematykę projektów konstytucyjnych „Demokratycznych Niemiec” w ujęciu Socjalistycznej Partii Jedności z 1946 r. Kolejne artykuły, autorstwa A. Watoły i M. Arndta, dotyczą zagadnień niezawisłości sędziowskiej i ochrony tajemnicy wojskowej w prawie Polski Ludowej. Obszerna rozprawa M. Łysko omawia orzecznictwo karno-administracyjne okresu gomułkowskiego. Z kolei zagadnienie niektórych współczesnych aspektów prawa rzymskiego podejmuje Ł.J. Korporowicz, prezentując je na przykładzie orzeczeń brytyjskiej Izby Lordów z lat 1999–2009. Niniejszy tom zawiera także omówienie i tekst osiemnastowiecznych artykułów wojskowych dla Milicji Karola Stanisława Radziwiłła. Można w nim również znaleźć recenzje następujących prac: Wzmocnienie niezawisłości sędziowskiej w Polsce i na Ukrainie w dobie przemian... (praca zbiorowa); Życiorysy. Ukraińcy z operacji Wisła represjonowani na Warmii i Mazurach w latach 1947–1956... (B. Łukaszewicz); Dyplomaci francuscy o Konstytucji 3 Maja (H. Kocój); Powstanie kościuszkowskie w świetle relacji z Warszawy posła austriackiego Benedykta de Cachégo... (H. Kocój) czy Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu (1946–1955)... (R. Leśkiewicz). Tom uzupełniają relacje z jubileuszy Profesora J. Ciągwy i Profesora A. Lityńskiego z Laudacją Profesora W. Uruszczaka oraz kronika i spis publikacji pracowników Katedry Historii Prawa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Prasa centralnych związków samorządowych w Drugiej Rzeczypospolitej

Karol Makles

Praca stanowi monografię prasoznawczą poświęconą czasopismom centralnych organizacji samorządowych Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej. Szczegółowemu oglądowi poddano tygodnik ogólnopolskich organizacji powiatowych – „Samorząd” (1919–1939), miesięcznik działaczy municypalnych – „Samorząd Miejski” (1921–1939) oraz kwartalnik poświęcony teorii i życiu komunalnemu – „Samorząd Terytorialny” (1929–1939). Opisano okoliczności powstania periodyków, ich dzieje, redakcję i autorów, konstrukcję działową, przekrój tematyczny a także dokonano analizy formalno-wydawniczej. Przy badaniu wymienionych wyżej tytułów ponadto szczegółowo opisano wszystkie – często bardzo obszerne – stałe dodatki, jak „Biuletyn Ogrodniczy”, „Biuletyn Urbanistyczny”, „Biuletyn Wodociągowo-Kanalizacyjny”, „Biuletyn Związku Pracowników Komunalnych Rzeczypospolitej Polskiej”, „Gminę i Wieś”, „Przegląd Tygodniowy”, „Przyjaciela Zdrowia”, „Naszą Gminę”, „Ubezpieczenia, Odbudowa, Pożarnictwo”, „Wieś i Gminę” czy „Zdrowotność Publiczną”. Rozbudowane rozdziały analityczne poprzedza wstęp poświęcony zarysowaniu roli samorządu i jego prasy w społeczeństwie Drugiej Rzeczypospolitej. Uwzględniono w nich ponadto, tradycje samorządu i problematykę centralnych związków, która stanowi element dotyczący historycznego spojrzenia na narodziny polskiej administracji oraz instytucji państwowych, będących efektem odzyskania niepodległości przez Polskę. Omówiono też zagadnienie konstytuowania się i działalności Związku Miast Polskich oraz Związku Powiatów Rzeczypospolitej Polskiej. A także podjęto próbę umiejscowienia ogólnopolskich wydawnictw samorządowych na rynku prasowym. Omówiono tu kontekst statystyczny, geografię wydawniczą oraz zagadnienia dotyczące sytuacji prawnej, w której funkcjonowały czasopisma centralnych związków samorządowych. W pracy szczegółowo opisano zagadnienia wydawnictw i działów o charakterze dokumentacyjnym, czyli bibliograficznym, publikowanych na łamach prasy centralnych związków samorządowych. Wnikliwie przeanalizowano ukazujące się w „Samorządzie Miejskim” działy Tabllettes Dokumentaires Municipales, Autonomie Municipale i Bibliografię Miast Polskich, a także takie publikacje jak Bibliografia dotycząca działalności samorządu w zakresie oświaty pozaszkolnej i Bibliografia literatury o gminie wiejskiej. Niejednokrotnie opracowania tych działów bądź publikacji dokumentacyjnych czy bibliografii są ich pierwszą analizą. Nigdy dotychczas nie zostały one spostrzeżone i scharakteryzowane przez badaczy dziejów bibliografii, a stanowią bardzo wartościowy pod wieloma względami ewenement i zabytek bibliografii. Z uwagi na rozległość poruszanych kontekstów, praca winna zainteresować nie tylko bibliologów czy prasoznawców, ale stanowi cenne źródło wiedzy dla historyków, kulturoznawców bądź politologów. 

Petasites kablikianus Tausch ex Berchtold as a pioneer species and its abilities to colonise initial habitats. Petasites kablikianus Tausch ex Berchtold jako gatunek pionierski i jego możliwości kolonizowania siedlisk inicjalnych

Aldona K. Uziębło

W literaturze botanicznej Petasites kablikianus wymieniany jest zazwyczaj jako gatunek pospolity na obszarach górskich, wchodzący głównie w skład zbiorowisk roślinnych porastających aluwia potoków górskich. Dotychczas nie poświęcono mu większej uwagi, poza badaniami taksonomicznymi oraz fitosocjologicznymi. W niniejszej pracy skupiono się na roli, jaką odgrywa on w środowisku przyrodniczym jako gatunek pionierski. Na podstawie dostępnej literatury omówiono cechy przypisywane typowym gatunkom pionierskim, m. in.: światłolubność, dioecję, wczesne zakwitanie i proanthię, wytwarzanie znacznej liczby lekkich, anemochorycznych nasion, kiełkowanie nasion w tym samym sezonie, duże rozmiary, szybki klonalny wzrost wegetatywny, dużą zdolność do szybkiego rozprzestrzeniania się, plastyczność morfologiczną, dużą tolerancję wobec klimatu i gleby, decydowanie o przebiegu inicjalnych faz sukcesji i ustępowanie po osiągnięciu przez fitocenozę względnej stabilności. Udowodniono wstępną hipotezę o pionierskim charakterze Petasites kablikianus, a także określono genezę powstawania fitocenoz z udziałem omawianego gatunku zarówno w piętrze subalpejskim, jak i w reglu dolnym. Na tej podstawie zaproponowano wyróżnienie dwóch form wysokościowych zespołu Petasitetum kablikiani – subalpejskiej i dolnoreglowej. Ponadto na podstawie poznanych cech umożliwiających szybką kolonizację siedlisk inicjalnych wskazano na możliwość wykorzystania Petasites kablikianus w celu łagodzenia skutków powodzi na terenach górskich. Wersja elektroniczna nie zawiera płyty CD.

Gdzie dom styka się ze światem. Cztery punkty uważności życia

Aleksandra Kunce

Seria: Oikos. Komparatystyka Literacka i Kulturowa (4), ISSN 2720-1104   Niewielka rzecz: cztery eseje oikologiczne, poprzedzone słowem wprowadzającym, o naszym uwikłaniu w „domowe – światowe”.   Gdybyśmy potraktowali tytuł jako pytanie: „Gdzie dom styka się ze światem?”, odpowiedź na nie byłaby taka: „W punktach wymagających naszej uważności życia”. Uważność domaga się zachowania dyscypliny i precyzji, i nie chodzi tylko o precyzję w działaniach i obserwacji, ale o nasze bycie w domu i świecie, w zmiennych rytmach zakorzenienia i wędrowania. Uważne bycie kieruje nas ku miejscu i trosce rozciągniętej w czasie, by w końcu naprowadzić na dom. Dom to swoisty (bez)czas, to dynamicznie pojęte i otwarte miejsce, które pozwala kierować swe pragnienie ku temu, co dalekie, nieobejmowalne i niepojęte. Mówiąc „dom”, nie mamy na myśli swojskiej i zamkniętej warowni, ale dom zakorzeniony w idei kosmosu. Idea Heimat jest tu na miejscu. Cztery punkty styku domu i świata zostają znalezione za sprawą: (1) humanistyki, (2) człowieka, (3) przyjaźni z miejscem i (4) uniwersytetu. Cztery eseje oikologiczne zaglądają w sploty, nałożenia, ale i najprawdziwszy brak nieokreślonego na granicy domu, w okolicach progu, który symbolicznie nie tylko zaświadcza o tym, co graniczne w rytuałach, ale wyznacza przestrzeń uważności. W tych punktach, gdzie dom styka się ze światem, wydobyte zostaje nasze uwikłanie w „domowe – światowe”.

Pamięć kulturowa a symptomy traumy. Idea ojczyzny w liryce bułgarskiej po 1989 roku

Dorota Gołek-Sepetliewa

Głównym celem monografii jest wielostronna interpretacja idei ojczyzny w liryce bułgarskiej po 1989 roku przez pryzmat koncepcji pamięci kulturowej i traumy. Zgodnie z przyjętym modelem teksty poetyckie są nośnikami pamięci kulturowej i traumatycznej, a zatem wyznaczają przestrzeń, w której pamięć jest przedmiotem kreacji, afirmacji i wspólnotowego konsensusu. W ramach dialogu lirycznego z tradycją literacką dochodzi do rekonstrukcji, odtworzenia lub rewizji tradycyjnych wyobrażeń o tym, co rodzime. Manifestowany w liryce stosunek do ojczyzny bułgarskiej objaśniany jest w szerokich kontekstach historycznych, społecznych, kulturowych i literackich. Problematyzacja idei ojczyzny odnosi się głównie do wątków traumatycznego charakteru bułgarskiej (post)transformacji i jej ideowej polifonii.