Od wzniosłości do dowolności. Malarstwo w czasie tragicznym

Lech Kołodziejczyk

Pisana na przełomie 2021/2022 monografia Od wzniosłości do dowolności. Malarstwo w czasie tragicznym stanowi podsumowanie licznych refleksji oraz komentarzy zawartych w dwóch poprzednich książkach: Pamięć czasu - malarstwo w czasie bankructwa duchowego oraz Malarstwo jako egzystencja - tożsamość osobista a postawa twórcza. Nowa publikacja, pisana w kontekście trwającej pandemii COVID-19 a przede wszystkim barbarzyńskiej wojny na terenie Ukrainy, podejmuje podstawowe wyzwanie czasu obecnego, dotyczące fundamentów załamania kondycji duchowej człowieka przełomu XX i XXI wieku. Porażający zanik treści moralnych i etycznych doby obecnej skutkuje wyjątkowo odrażającą manifestacją licznych postaw, gdzie pogoń za dobrami materialnymi skutecznie niweluje z naszego życia wszystko to, co związane jest z pogłębioną refleksją na temat sensu człowieczej egzystencji, jej uniwersalnych wartości, rygorów, zasad bez których nasze życie bezpowrotnie traci ludzki wymiar, zamieniając się w nieprzyjazną przestrzeń licznych zagrożeń, lęków, frustracji, traumatycznych doznań i przeżyć. Wszystko to powoduje narastającą lawinę przygnębiających dowolności oraz dążenia do tzw. wolności od wszystkiego co pogłębia jedynie odczucie aktualnego chaosu i entropii w relacjach międzyludzkich, gdzie możliwość skomunikowania się z drugim człowiekiem staje się zasadniczym problemem.

Obrazy nieobojętności. Szkice o zaangażowaniu w sztuce

red. Anna Szawerna-Dyrszka, Maciej Tramer, Kasper Pfeifer, Aleksandra Więcek

Poszczególne szkice, dotycząc twórców tak różnych jak Banksy i Bruno Schulz, Bruno Jasieński i Roman Dmowski, Vishal Bhardwaj i Mieczysław Berman, czy też Wacław Nałkowski i Alfred Döblin, ukazują to, co ich łączy – „obrazy nieobojętności” wobec spraw społecznych. Humanistyczna, wielowątkowa analiza tych obrazów dowodzi, że literatura, film, fotografia, reportaż, fotomontaż, teatr, sztuka uliczna bez względu na czas i przestrzeń, w jakich powstają, zawsze pozostają zaangażowane.

Wrażliwe struny osobowości w związkach romantycznych

Marcin Moroń

Praca jest poświęcona roli temperamentalnej wrażliwości na bodźce przyjemne i nieprzyjemne w zrozumieniu dynamiki reagowania na sytuacje krzywdy w związkach romantycznych. Wykorzystując neuropsychologiczną teorię wrażliwości na wzmocnienia ukazano mechanizmy konstruktywnego i destrukcyjnego reagowania w sytuacji naruszenia przez partnera związku intymnego norm regulujących wzajemną wymianę. Praca wskazuje wrażliwość na bodźce negatywne i konflikty motywacyjne jako czynniki ryzyka unikania i zaniedbywania partnera romantycznego, a także ujawnia mechanizmy tego ryzyka (m.in. trudności w regulacji emocjonalnej, obniżoną samoocenę oraz nadwrażliwość na nagrody i kary w relacji romantycznej).

Ekspresja ruchu - ciało - kreacja - komunikat

red. Małgorzata Łączyk, Aleksandra Pyrzyk-Kuta

Opracowanie „Ekspresja ruchu – ciało – kreacja – komunikat” to interdyscyplinarne studium teoretyczno-empiryczne zorientowane na obecność i znaczenie ciała i cielesności w kulturze, edukacji i terapii. Obejmuje rozważania utorowane przez zagadnienie ciała pojmowanego jako medium umożliwiające samopoznanie, autokreację, aktualizację potencjałów i sił twórczych. Z podjętych analiz i refleksji nad ciałem dowiadujemy się, iż mogą oddziaływać na nie przeżycia, emocje, doświadczenia sensoryczne indukowane muzyką i dźwiękiem. Jest ono narzędziem ekspresji ruchu i obiektem powołującym nowe formy artystyczne. Ciało stanowi przestrzeń komunikatów emocjonalnych, na której mocno rysuje się stosunek do samego siebie, a także koduje informacje o otaczającym świecie.   Publikacja może zaciekawić i zainspirować osoby z kręgów nauk humanistycznych i społecznych, a w szczególności kulturoznawców, psychologów, pedagogów i nauczycieli dążących do rozwijania twórczego potencjału drzmiącego w ciele i niewerbalnym przekazie.

(Nie)skuteczność resocjalizacji nieletnich sprawców czynów karalnych

Maciej Bernasiewicz, Marek Łukasiewicz, Monika Noszczyk-Bernasiewicz

W książce zaprezentowano wyniki badań przeprowadzonych za pomocą wywiadów pogłębionych z osadzonymi z zakładów karnych, którzy dawniej byli już podsądnymi sądów dla nieletnich. Są to zatem osoby, które z prawnokarnego punktu widzenia dowodzą porażki w polu prowadzonej wobec nich w przeszłości resocjalizacji. Założono jednak, co finalnie okazało się słusznym przypuszczeniem, że osoby takie mogą dostarczyć ważnych informacji o skutecznej resocjalizacji, ponieważ mają zarówno pozytywne, jak i negatywne doświadczenia z resocjalizacją w okresie, gdy były nieletnie. Jako osoby osadzone dysponują unikatową wiedzą na temat tego, z czego nie udało im się skorzystać w zakresie oferowanej im resocjalizacji i dlaczego doszło w ich życiu do przestępczości powrotnej.

Adam Didur. Droga artystyczna przez Metropolitan Opera do Bytomia. Materiały z Interdyscyplinarnej Konferencji Naukowej zorganizowanej w dniach 11-12 maja 2017 roku na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach

red. Grażyna Golik-Szarawarska

Książka stanowi nowe opracowanie o charakterze monograficznym spuścizny artystycznej, pedagogicznej i organizacyjnej Adama Didura (24.12.1873 – 7.01.1946) – śpiewaka operowego zasłużonego dla polskiej kultury muzycznej końca XIX i pierwszej połowy XX wieku, występującego z sukcesem na wszystkich liczących się scenach operowych Polski i świata, w tym Metropolitan Opera i Teatro alla Scala. Publikacja prezentuje aktualny stan badań na temat Didura i jego uczniów, na bazie opracowań, krytyki teatralnej oraz dokumentów archiwalnych udostępnionych, często po raz pierwszy, przez archiwa i instytucje polskie i zagraniczne. Obszerne miejsce w tomie zajęły teksty przynoszące najnowsze wyniki badań na temat tworzenia przez Didura i artystów ekspatriowanych ze Lwowa teatru operowego na Górnym Śląsku po drugiej wojnie światowej.

Periferno u hrvatskom jeziku, kulturi i društvu / Peryferie w języku chorwackim, kulturze i społeczeństwie

red. Robert Bońkowski, Milica Lukić, Krešimir Mićanović, Paulina Pycia-Košćak, ...

Tom Peryferie w języku chorwackim, kulturze i społeczeństwie jest drugim zbiorem artykułów, które są rezultatem spotkania kroatystów na międzynarodowej konferencji naukowej, która odbyła się w Katowicach w 2019 r. Na pierwszy i najobszerniejszy rozdział tomu pod tytułem „Chorwacki język standardowy i dialekty” składają się artykuły, w których peryferia i peryferyjność pojawiają się najczęściej w odniesieniu do marginalnego miejsca określonych zjawisk językowych w chorwackim języku standardowym i w wariantach regionalnych. W drugiej części zatytułowanej „Język chorwacki w nauczaniu i przekładzie” znajdują się teksty, w których peryferia i peryferyjność są związane z glottodydaktyką języka chorwackiego i traduktologią. Trzeci rozdział tomu, „Język chorwacki poza granicami kraju”, obejmuje prace, w których peryferia i peryferyjność są najbliższe swojemu pierwotnemu, geograficznemu znaczeniu, tj. odnoszą się do miejsca oddalonego od centrum, które w tym konkretnym przypadku stanowi Chorwacja. Perspektywa diachroniczna w badaniach peryferii i peryferyjności widoczna jest w tekstach zebranych w czwartym rozdziale tomu zatytułowanym „Chorwacki język i chorwackie pismo na przestrzeni wieków”. Ostatni rozdział, „Kulturoznawcze i socjologiczne konteksty peryferii”, prezentuje wyniki badań, które odbiegają od problematyki czysto językoznawczej, ale analizowane w nich peryferie i peryferyjność wpisują się w główny temat projektu.

Sztuka jako interpretacja. Z problemów dyskursu artystycznego

Ryszard Solik

Czytelnik znajdzie w niniejszej książce inny obraz doświadczenia sztuki niż ten utrwalony tradycją i rozpowszechnionymi w obiegowej opinii przeświadczeniami. W proponowanym ujęciu problemu kulturowa tożsamość obiektu artystycznego kształtowana jest nie tyle przez własności formalne, stylistyczne czy rodzaj plastycznego uformowania, ile w głównej mierze w praktyce dyskursywnej i w interpretacji. W przedstawionej koncepcji Autor rezygnuje z pojmowania przedmiotu artystycznego jako struktury kompletnej, zamkniętej i niezależnej, kwestionuje mit „dzieła samego w sobie”. Podkreśla za to wagę kulturowych uwikłań i relacji, w obrębie których „artystyczność” okazuje się negocjowana i konstruowana, a nie ustalona własnościami obiektu. Interpretacja nie jest tu rozumiana jako aktywność przedmiotu zmierzająca do ujawnienia ukrytego przesłania i sensu, lecz wpisana w dzieło, stanowi jego integralną część. Autor, analizując między innymi przypadek tak słynnego i uznanego obrazu, jak Gioconda, z powodzeniem dowodzi, że sztuka nie może istnieć sama przez się, ale wyłącznie przez swe kolejne interpretacje. Publikacja będzie wartościową pozycją dla odbiorców związanych z różnymi dyscyplinami humanistyki (kulturoznawstwo, estetyka, filozofia sztuki, teoria sztuki, krytyka artystyczna), zajmujących się szeroko rozumianą teorią i interpretacją dzieła sztuki, a także dla twórców, artystów, studentów wielu kierunków humanistyki oraz po prostu – dla uczestników współczesnej kultury artystycznej. Książkę poleca Dziennik Teatralny

Pedagogika na pograniczu światów. Eseje z cyklu "Medium Mundi"

Krzysztof Maliszewski

Posłowie Tadeusz Sławek Książka zbiera w jeden tom – w wersji częściowo zmienionej i uzupełnionej – eseje pedagogiczne, które ukazywały się w ramach transdyscyplinarnej serii „Medium Mundi” w latach 2005-2015. Autor podejmuje w nich pytania o istotne doświadczenia egzystencjalne i edukacyjne, takie jak: inicjacja, efekt pogranicza, spotkanie z mistrzem, pedagogiczny styl życia, zraniona pamięć, dzikość, przebaczenie, przyjaźń i inne. Zgromadzone tu teksty wpisują namysł nad wychowaniem we współczesną humanistykę zmąconych gatunków i w tym sensie stanowią odsłonę pedagogiki na pograniczu światów – dyscyplinarnych, lekturowych, semantycznych, kulturowych itp. Przenikającą je intencją jest próba poszukiwania odnowionego – a jednocześnie zakorzenionego w tradycji – spojrzenia na kształcenie, i tym samym generowania nowego, bardziej źródłowego języka refleksji o wychowaniu, wbrew tendencjom społecznego mainstreamu redukowania funkcji edukacji do zabiegów instruktażowych i przystosowawczych. Książka adresowana jest do szeroko pojętego grona ludzi uniwersytetu – profesorów, studentów, absolwentów, zainteresowanych sympatyków z różnych rejonów humanistyki i nauk społecznych – a także do uczestników – reprezentujących różne pokolenia oraz rozmaite profesje – lokalnego projektu Medium Mundi (i wszystkich, którym taki sposób pogranicznego myślenia wyda się owocny). Bardzo trudno zatem precyzyjnie określić adresata – poniekąd zamieszczone w tomie teksty to „listy w butelce”…, może je otworzyć każdy, komu bliska jest idea uniwersytetu nie jako przedsiębiorstwa i agregatu odseparowanych specjalizacji, lecz jako demokratycznej przestrzeni publicznej i warsztatu suwerennego myślenia oraz każdy, kto pamięta (lub chciałby sobie przypomnieć), że edukacja służy do konfrontacji z życiem, a nie tylko z rynkiem.

Słownik mowy ciała Polaków

Krystyna Jarząbek

Obiektem uwagi autorki  niniejszej publikacji jest kod kinezyczny, do którego naukowcy zaliczają skonwencjonalizowane ruchy człowieka, wykonywane w trakcie porozumiewania się za pomocą: 1) rąk, (gesty), 2) mięśni twarzy (mimika), 3) głowy, tułowia i nóg (postawa ciała). Ruchy te wspomagają komunikację werbalną. Prezentowany słownik jest dziełem slawistki, która od lat zajmuje się – w ramach swoich zainteresowań naukowych – komunikacją niewerbalną Słowian. Intencją autorki było dostarczenie użytkownikom słownika materiału, który umożliwi im lepsze poznanie mowy ciała Polaków – wytworu polskiej kultury.  Słownik ten autorka kieruje przede wszystkim do: polonistów, pracowników naukowych instytutów bądź katedr filologii obcych w Polsce i w innych krajach; studentów filologii polskiej, którzy uczą się języka polskiego jako obcego; językoznawców, etnolingwistów, kulturoznawców, glottodydaktyków, tłumaczy literatury pięknej; obcokrajowców poznających język polski. Ze słownika tego mogą ponadto korzystać w różnym stopniu: pedagodzy, psycholingwiści, badacze etykiety oraz te wszystkie osoby, które są zainteresowane relacjami między komunikacją werbalną i niewerbalną.

Model prawnokarnej reakcji i jej uzasadnienie na naruszenie i narażenie dobra prawnego w postaci życia człowieka

Olga Sitarz

Ideą monografii jest próba ukazania systemu prawa karnego i całej jego złożoności z perspektywy dobra prawnego, jakim jest życie człowieka. Taka konstrukcja problemu badawczego wymagała rozpoznania fenomenu życia, jego początku i końca oraz atrybutów istotnych z punktu widzenia jego prawnej ochrony. Zasadnicze rozważania poprzedzone zostały uwagami o istocie prawa do życia, a także określeniem podstawowych cech i zasad samego prawa karnego. Analiza poszczególnych instrumentów i mechanizmów prawa karnego wyznaczających zakres reakcji na naruszenie dobra w postaci życia człowieka pozwoliła na ocenę aksjologii prawa karnego w tym zakresie oraz na wskazanie podstawowych cech tytułowego modelu.

W sieci i w matni społecznej

red. Piotr Skudrzyk, red. Małgorzata Suchacka, red. Marek S. Szczepański

Przedstawiona książka stanowi zbiór ośmiu artykułów o zróżnicowanej tematyce skoncentrowanej jednakże na fenomenie sieci. Rosnąca popularność pojęcia sieci w publicystyce i naukach społecznych związana jest nie tylko z powszechną komputeryzacją i gęstniejącą siecią internetową, lecz także ze swego rodzaju matnią, która nas oplata, krępuje i wysysa siły. Sama „sieć” nie jest jednak nowym pojęciem i z tego chociażby powodu jest to jedno z zasadniczych pojęć socjologicznych. Autorzy mając pełną świadomość braku możliwości przedstawienia pełnych analiz problemów teoretycznych związanych z zagadnieniem „sieci”, zdecydowali się dokonać wyboru najciekawszych zagadnień będących w centrum zainteresowań pracowników Zakładu Socjologii Rozwoju. Badania, w których uczestniczą – chociaż pozornie różnorodne – łączy właśnie zagadnienie sieci relacji międzyludzkich w różnych obszarach. Całość pracy obejmuje zagadnienia sieci jako zjawiska kulturowego, sieci w mieście, gospodarce oraz sieci przemocy.

Kohabitacja w Polsce i na Słowacji. Studium socjologiczne w środowiskach studenckich

Katarzyna Juszczyk-Frelkiewicz

„Tematyka podjęta w pracy jest stale aktualna, chociaż samo zjawisko kohabitacji rozwija się zauważalnie od lat 60. XX wieku. Niemniej rozpowszechnianie kohabitacji rządzi się prawami regulowanymi przez warunki społeczne i kulturowe państw. Kohabitacja jako zjawisko budzi ogromne zainteresowanie w całym świecie, prognozy wskazują na tendencje wzrostowe. Niewątpliwym walorem pracy są badania porównawcze przeprowadzone w dwóch państwach – Słowacji i Polsce. Jak wiadomo, z przyczyn technicznych, takie badania na ogół są nie do wykonania. Autorka pracy jak się okazuje poradziła sobie i badania przeprowadziła.” (Z recenzji prof. dr hab. Anny Kwak). Postępujące procesy indywidualizacji, sekularyzacji i emancypacji oraz dążenie młodych ludzi do samorealizacji i osiągnięcia sukcesów w życiu zawodowym sprawia, że życie w związku kohabitacyjnym staje się coraz bardziej popularną, społecznie akceptowaną oraz coraz częściej wybieraną formą życia. Książka skierowana jest do studentów i pracowników nauk społecznych (np. socjologów i pedagogów), a także młodzieży oraz ich rodziców.

Msza Es-dur na sopran solo, chór mieszany i orkiestrę dętą

Karol Pyka

Msza Es-dur na sopran solo, chór mieszany i orkiestrę dętą stanowi novum w polskim repertuarze orkiestr dętych, autor natomiast sięgnął po tę formę po raz pierwszy. Rodzima literatura orkiestr dętych obecnie wciąż wzbogaca się o nowe pozycje, co jest pozytywnym aspektem działalności kulturalnej tego typu zespołów, a do czego może przyczynić się omawiana kompozycja.  Utwór złożony jest z fragmentów odpowiadających częściom stałym mszy obrzędu katolickiego: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Benedictus, Agnus Dei, zawiera klasyczne teksty łacińskie tychże części. Utwór wykorzystuje w szeroki sposób paletę brzmień zarówno orkiestry, jak i chóru, a także eksponuje walory wokalne solistki.

Z Dziejów Prawa. T. 6 (14)

Marian Mikołajczyk, red. Adam Lityński, Wojciech Organiściak

Artykuły, które weszły w skład kolejnego tomu niniejszej serii, poruszają bardzo zróżnicowane spektrum zagadnień. Autorami tekstów są historycy prawa z Polski, Kolumbii oraz Ukrainy. W tomie tym z dawnej historii znajdziemy opracowanie dotyczące reformy sądów i miejskiego prawa sądowego w XVIII w. oraz artykuł omawiający organizację cywilnych władz wojskowych w powstaniu kościuszkowskim. Kilka kolejnych artykułów przybliża problematykę związaną z recepcją francuskiego modelu instytucji prokuratora w Księstwie Warszawskim, procesem tworzenia zrębów niepodległej Kolumbii, historią kolonii polskiej w Mandżurii oraz ukraińskiej myśli prawniczej. W tomie znalazły się również teksty traktujące o XX w. Dwa pierwsze z nich dotyczą kwestii związanych z wojskowym postępowaniem karnym w II Rzeczypospolitej oraz prawem karnym na Kresach II Rzeczypospolitej w czasie drugiej wojny światowej. Kolejne artykuły odnoszą się do problematyki ustroju sądów wojskowych w pierwszych latach Polski Ludowej, początków prac na kodeksem postępowania cywilnego. W tomie zamieszczono również artykuł wspomnieniowy, poświęcony 60. rocznicy sądowego morderstwa gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila”. Grupę tekstów dotyczących XX w. zamyka opracowanie przybliżające sylwetkę i działalność biskupa spiskiego Jána Vojtašáka. W niniejszym tomie zamieszczono ponadto  recenzję pracy – Natalii Nowakowskiej: Królewski kardynał. Studium kariery  Fryderyka Jagiellończyka (1468–1503). Całość zamyka Kronika oraz spis publikacji pracowników Katedry Historii Prawa za rok 2013.

"Chowanna" 2015. T. 1 (44): Proces rewitalizacji społecznej - perspektywa kulturowo-edukacyjna

Teresa Wilk

Red. naczelna Ewa Syrek, redaktor części monograficznej Teresa Wilk Część monograficzna tomu (Proces rewitalizacji społecznej – perspektywa kulturowo-edukacyjna), poświęcona jest zagadnieniom rewitalizacji społecznej, postrzeganej jako proces odbudowy pożądanych wartości, struktur funkcjonujących w przeszłości, decydujących w istotnej mierze o pomyślności życia jednostek i grup społecznych. Proces ów jest kategorią pragmatyczną utrwalającą więzi społeczne, wzajemne relacje oraz korygującą postawy. W poszczególnych tekstach Autorzy, w wybranym obszarze tematycznym, ukazali możliwości i przesłanki do kreowania warunków umożliwiających realizację indywidualnych i społecznych potrzeb. Wspomniany proces doskonale wpisuje się w budowanie/kształtowanie poczucia tożsamości lokalnej/regionalnej i narodowej oraz w kreowanie identyfikacji z lokalną społecznością i środowiskiem. Rewitalizacja społeczna to doskonałe narzędzie rozwiązywania problemów społecznych. Autorzy poszczególnych opracowań podejmują analizy tematyczne, wskazując realne szanse powodzenia podejmowanych procesów naprawczych poprzez działania edukacyjne, w tym edukację regionalną, międzykulturową i językową. Istotnym czynnikiem usprawniającym ową edukację, a tym samym proces rewitalizacji jest kultura i sztuka. Wybrane i zaprezentowane przez Autorów obszary tematyczne czytelnie potwierdzają zasadność i konieczność zaimplikowania rewitalizacji społecznej w przestrzeni codziennego życia. Na część tekstów rozproszonych tomu składają się artykuły rozważające tematykę zdrowia w kontekście ludzkiego potencjału, twórczej rewitalizacji grup faworyzowanych, postrzegania ojcostwa przez osoby uwięzione, społecznych konsekwencji upadku komunizmu, charakteru obecności edukacji w dyskursie prasowym, specyfiki przedstawiania elementów systemu edukacyjnego w środkach masowego przekazu, warsztatu mediacyjnego oraz poniżania wychowawców przez wychowanków.