Fenomenologia jako możliwość filozofii dramatu Józefa Tischnera

Agnieszka Wesołowska

Praca Fenomenologia jako możliwość filozofii dramatu Józefa Tischnera poświęcona jest problemowi odczytania fenomenologii Husserla w filozofii dramatu Józefa Tischnera. Tak sformułowany temat wyznacza strukturę pracy, której trzyczęściowa architektonika odpowiada rozwojowi twórczości filozoficznej Tischnera od fenomenologii do filozofii dramatu. W części pierwszej zaprezentowano problem rozumienia samej fenomenologii Husserla (fenomenologii klasycznej); w części drugiej – rozumienie fenomenologii przez Tischnera; w części trzeciej – przejście od fenomenologii do filozofii dramatu. U podstaw rozważań zawartych w pracy leży wyraźnie sprecyzowany zamiar badawczy: dążenie z jednej strony do ukazania fenomenologii Husserla jako projektu, projektu fenomenologii transcendentalnej; z drugiej strony – do uwyraźnienia tych aspektów filozofii dramatu, które świadczą o jej fenomenologicznej proweniencji. W ten sposób sformułowany cel pracy umożliwia przeprowadzenie analiz mających na celu: po pierwsze, ukazanie filozoficznej twórczości Józefa Tischnera w nowym świetle; po drugie, scharakteryzowanie Tischnerowskiego rozumienia fenomenologii i prezentowanego przezeń ujęcia świadomości egotycznej; po trzecie, podjęcie kwestii wykładni samej fenomenologii, problemu jej granic i możliwości; po czwarte, rozważenie złożonego zagadnienia transcendentalizmu w filozofii Husserla. Badania nad rozwojem twórczości Tischnera pokazały, że w przejściu od filozofii transcendentalnej do filozofii dramatu nie ma żadnego przypadku. Najważniejszym osiągnięciem pracy jest sformułowanie oraz uzasadnienie tezy, że Tischnera filozofia dramatu stanowi konsekwencję namysłu nad fenomenologią Edmunda Husserla; co przy tym najistotniejsze, chodzi o fenomenologię transcendentalną, a więc tę część twórczości Husserla, która była niemal obca Romanowi Ingardenowi, nauczycielowi Tischnera. Ważność analiz oraz skorelowany z nimi nowatorski charakter opracowania wiążą się również z uzasadnieniem twierdzenia, że samą koncepcję dramatu można uznać za rezultat dociekań dotyczących „ja” oraz jego otwarcia na to, co transcendentne  – zwieńczenie badań nad świadomością egotyczną, badań, których możliwość otwiera fenomenologia Husserla.

Polskie i rosyjskie czasowniki jedzenia. Studium leksykalno-semantyczne

Agnieszka Gasz

Rozprawa sytuuje się w nurcie badań leksykalno-semantycznych. Celem pracy jest konfrontatywny opis polskich i rosyjskich czasowników fizjologicznych domeny jedzenia. Czasowniki oznaczające czynność jedzenia (zarówno w polskiej, jak i w rosyjskiej lingwistyce) pozostają stosunkowo słabo rozpoznaną i najmniej opisaną klasą wyrazów. W danym opracowaniu podjęto próbę ich skompletowania oraz poddania analizie semantycznej z wykorzystaniem narzędzi wypracowanych na gruncie semantyki strukturalnej, kognitywnej oraz kulturowej. Analiza przebiega odpowiednio w trzech etapach. Przeprowadza się ją odrębnie dla każdej grupy materiałowej. Poszczególne odcinki badania podsumowuje się, wyciągając wnioski porównawcze. Struktura pracy, oprócz wstępu i zakończenia, obejmuje dwie podstawowe części: teoretyczną oraz materiałową, na które składają się kolejne rozdziały i podrozdziały. Rozdział pierwszy jest poświęcony omówieniu stanu badań nad czasownikami jedzenia. W rozdziale drugim nakreślono ramowy projekt ich opisu. Natomiast szczegółową charakterystykę wybranej klasy czasowników (rozpatrywanej w trzech głównych ujęciach) zawiera rozdział trzeci (analityczny). Rezultaty przeprowadzonych badań porównawczych zestawiono w załącznikach. Mogą one znaleźć zastosowanie w dydaktyce akademickiej: przy opracowywaniu pomocy naukowych dla osób uczących się języka polskiego i rosyjskiego jako obcego, przy tworzeniu słowników (jednojęzycznych i dwujęzycznych), a także w praktyce przekładowej.   Agnieszka Gasz, doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, adiunkt w Zakładzie Językoznawstwa Konfrontatywnego i Translatoryki w Instytucie Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Zainteresowania badawcze: semantyka językoznawcza. [8.05.2018]

Od wzniosłości do dowolności. Malarstwo w czasie tragicznym

Lech Kołodziejczyk

Pisana na przełomie 2021/2022 monografia Od wzniosłości do dowolności. Malarstwo w czasie tragicznym stanowi podsumowanie licznych refleksji oraz komentarzy zawartych w dwóch poprzednich książkach: Pamięć czasu - malarstwo w czasie bankructwa duchowego oraz Malarstwo jako egzystencja - tożsamość osobista a postawa twórcza. Nowa publikacja, pisana w kontekście trwającej pandemii COVID-19 a przede wszystkim barbarzyńskiej wojny na terenie Ukrainy, podejmuje podstawowe wyzwanie czasu obecnego, dotyczące fundamentów załamania kondycji duchowej człowieka przełomu XX i XXI wieku. Porażający zanik treści moralnych i etycznych doby obecnej skutkuje wyjątkowo odrażającą manifestacją licznych postaw, gdzie pogoń za dobrami materialnymi skutecznie niweluje z naszego życia wszystko to, co związane jest z pogłębioną refleksją na temat sensu człowieczej egzystencji, jej uniwersalnych wartości, rygorów, zasad bez których nasze życie bezpowrotnie traci ludzki wymiar, zamieniając się w nieprzyjazną przestrzeń licznych zagrożeń, lęków, frustracji, traumatycznych doznań i przeżyć. Wszystko to powoduje narastającą lawinę przygnębiających dowolności oraz dążenia do tzw. wolności od wszystkiego co pogłębia jedynie odczucie aktualnego chaosu i entropii w relacjach międzyludzkich, gdzie możliwość skomunikowania się z drugim człowiekiem staje się zasadniczym problemem.

Obrazy nieobojętności. Szkice o zaangażowaniu w sztuce

red. Anna Szawerna-Dyrszka, Maciej Tramer, Kasper Pfeifer, Aleksandra Więcek

Poszczególne szkice, dotycząc twórców tak różnych jak Banksy i Bruno Schulz, Bruno Jasieński i Roman Dmowski, Vishal Bhardwaj i Mieczysław Berman, czy też Wacław Nałkowski i Alfred Döblin, ukazują to, co ich łączy – „obrazy nieobojętności” wobec spraw społecznych. Humanistyczna, wielowątkowa analiza tych obrazów dowodzi, że literatura, film, fotografia, reportaż, fotomontaż, teatr, sztuka uliczna bez względu na czas i przestrzeń, w jakich powstają, zawsze pozostają zaangażowane.

Wrażliwe struny osobowości w związkach romantycznych

Marcin Moroń

Praca jest poświęcona roli temperamentalnej wrażliwości na bodźce przyjemne i nieprzyjemne w zrozumieniu dynamiki reagowania na sytuacje krzywdy w związkach romantycznych. Wykorzystując neuropsychologiczną teorię wrażliwości na wzmocnienia ukazano mechanizmy konstruktywnego i destrukcyjnego reagowania w sytuacji naruszenia przez partnera związku intymnego norm regulujących wzajemną wymianę. Praca wskazuje wrażliwość na bodźce negatywne i konflikty motywacyjne jako czynniki ryzyka unikania i zaniedbywania partnera romantycznego, a także ujawnia mechanizmy tego ryzyka (m.in. trudności w regulacji emocjonalnej, obniżoną samoocenę oraz nadwrażliwość na nagrody i kary w relacji romantycznej).

Ekspresja ruchu - ciało - kreacja - komunikat

red. Małgorzata Łączyk, Aleksandra Pyrzyk-Kuta

Opracowanie „Ekspresja ruchu – ciało – kreacja – komunikat” to interdyscyplinarne studium teoretyczno-empiryczne zorientowane na obecność i znaczenie ciała i cielesności w kulturze, edukacji i terapii. Obejmuje rozważania utorowane przez zagadnienie ciała pojmowanego jako medium umożliwiające samopoznanie, autokreację, aktualizację potencjałów i sił twórczych. Z podjętych analiz i refleksji nad ciałem dowiadujemy się, iż mogą oddziaływać na nie przeżycia, emocje, doświadczenia sensoryczne indukowane muzyką i dźwiękiem. Jest ono narzędziem ekspresji ruchu i obiektem powołującym nowe formy artystyczne. Ciało stanowi przestrzeń komunikatów emocjonalnych, na której mocno rysuje się stosunek do samego siebie, a także koduje informacje o otaczającym świecie.   Publikacja może zaciekawić i zainspirować osoby z kręgów nauk humanistycznych i społecznych, a w szczególności kulturoznawców, psychologów, pedagogów i nauczycieli dążących do rozwijania twórczego potencjału drzmiącego w ciele i niewerbalnym przekazie.

(Nie)skuteczność resocjalizacji nieletnich sprawców czynów karalnych

Maciej Bernasiewicz, Marek Łukasiewicz, Monika Noszczyk-Bernasiewicz

W książce zaprezentowano wyniki badań przeprowadzonych za pomocą wywiadów pogłębionych z osadzonymi z zakładów karnych, którzy dawniej byli już podsądnymi sądów dla nieletnich. Są to zatem osoby, które z prawnokarnego punktu widzenia dowodzą porażki w polu prowadzonej wobec nich w przeszłości resocjalizacji. Założono jednak, co finalnie okazało się słusznym przypuszczeniem, że osoby takie mogą dostarczyć ważnych informacji o skutecznej resocjalizacji, ponieważ mają zarówno pozytywne, jak i negatywne doświadczenia z resocjalizacją w okresie, gdy były nieletnie. Jako osoby osadzone dysponują unikatową wiedzą na temat tego, z czego nie udało im się skorzystać w zakresie oferowanej im resocjalizacji i dlaczego doszło w ich życiu do przestępczości powrotnej.

Msza Es-dur na sopran solo, chór mieszany i orkiestrę dętą

Karol Pyka

Msza Es-dur na sopran solo, chór mieszany i orkiestrę dętą stanowi novum w polskim repertuarze orkiestr dętych, autor natomiast sięgnął po tę formę po raz pierwszy. Rodzima literatura orkiestr dętych obecnie wciąż wzbogaca się o nowe pozycje, co jest pozytywnym aspektem działalności kulturalnej tego typu zespołów, a do czego może przyczynić się omawiana kompozycja.  Utwór złożony jest z fragmentów odpowiadających częściom stałym mszy obrzędu katolickiego: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Benedictus, Agnus Dei, zawiera klasyczne teksty łacińskie tychże części. Utwór wykorzystuje w szeroki sposób paletę brzmień zarówno orkiestry, jak i chóru, a także eksponuje walory wokalne solistki.

Kohabitacja w Polsce i na Słowacji. Studium socjologiczne w środowiskach studenckich

Katarzyna Juszczyk-Frelkiewicz

„Tematyka podjęta w pracy jest stale aktualna, chociaż samo zjawisko kohabitacji rozwija się zauważalnie od lat 60. XX wieku. Niemniej rozpowszechnianie kohabitacji rządzi się prawami regulowanymi przez warunki społeczne i kulturowe państw. Kohabitacja jako zjawisko budzi ogromne zainteresowanie w całym świecie, prognozy wskazują na tendencje wzrostowe. Niewątpliwym walorem pracy są badania porównawcze przeprowadzone w dwóch państwach – Słowacji i Polsce. Jak wiadomo, z przyczyn technicznych, takie badania na ogół są nie do wykonania. Autorka pracy jak się okazuje poradziła sobie i badania przeprowadziła.” (Z recenzji prof. dr hab. Anny Kwak). Postępujące procesy indywidualizacji, sekularyzacji i emancypacji oraz dążenie młodych ludzi do samorealizacji i osiągnięcia sukcesów w życiu zawodowym sprawia, że życie w związku kohabitacyjnym staje się coraz bardziej popularną, społecznie akceptowaną oraz coraz częściej wybieraną formą życia. Książka skierowana jest do studentów i pracowników nauk społecznych (np. socjologów i pedagogów), a także młodzieży oraz ich rodziców.

Z Dziejów Prawa. T. 6 (14)

Marian Mikołajczyk, red. Adam Lityński, Wojciech Organiściak

Artykuły, które weszły w skład kolejnego tomu niniejszej serii, poruszają bardzo zróżnicowane spektrum zagadnień. Autorami tekstów są historycy prawa z Polski, Kolumbii oraz Ukrainy. W tomie tym z dawnej historii znajdziemy opracowanie dotyczące reformy sądów i miejskiego prawa sądowego w XVIII w. oraz artykuł omawiający organizację cywilnych władz wojskowych w powstaniu kościuszkowskim. Kilka kolejnych artykułów przybliża problematykę związaną z recepcją francuskiego modelu instytucji prokuratora w Księstwie Warszawskim, procesem tworzenia zrębów niepodległej Kolumbii, historią kolonii polskiej w Mandżurii oraz ukraińskiej myśli prawniczej. W tomie znalazły się również teksty traktujące o XX w. Dwa pierwsze z nich dotyczą kwestii związanych z wojskowym postępowaniem karnym w II Rzeczypospolitej oraz prawem karnym na Kresach II Rzeczypospolitej w czasie drugiej wojny światowej. Kolejne artykuły odnoszą się do problematyki ustroju sądów wojskowych w pierwszych latach Polski Ludowej, początków prac na kodeksem postępowania cywilnego. W tomie zamieszczono również artykuł wspomnieniowy, poświęcony 60. rocznicy sądowego morderstwa gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila”. Grupę tekstów dotyczących XX w. zamyka opracowanie przybliżające sylwetkę i działalność biskupa spiskiego Jána Vojtašáka. W niniejszym tomie zamieszczono ponadto  recenzję pracy – Natalii Nowakowskiej: Królewski kardynał. Studium kariery  Fryderyka Jagiellończyka (1468–1503). Całość zamyka Kronika oraz spis publikacji pracowników Katedry Historii Prawa za rok 2013.

Zwierzę - Język - Emocje. Dyskursy i narracje

red. Marzena Kubisz, Justyna Tymieniecka-Suchanek

Publikacja Zwierzę – Język –Emocje. Dyskursy i narracje stanowi interdyscyplinarny zbiór siedemnastu  tekstów autorstwa badaczy reprezentujących rożne dyscypliny i różne metodologie. To, co łączy zebrane w tomie artykuły to próba refleksji nad związkiem pomiędzy językiem i emocjami w kontekście relacji człowiek –zwierzę.  Ów związek poddany jest analizie w dwóch obszarach.  Pierwszy obszar wyznaczają dyskursy filozoficzne, prawne i religijne - zebrane artykuły składają się na część pierwszą tomu zatytułowaną  Dyskursy/Dylematy/Relacje. Drugi obszar obejmuje zagadnienia reprezentacji relacji człowiek- zwierzę w tekstach literackich oraz autobiograficznych – artykuły omawiające sposoby przedstawiania zwierzą w literaturze tworzą drugą część tomu, zatytułowaną Narracje/Biografie/Przedstawienia. Książka skierowana jest do badaczy zajmujących się tematyką studiów nad zwierzętami, literaturoznawców, językoznawców, tłumaczy oraz teoretyków kultury.

"Chowanna" 2015. T. 1 (44): Proces rewitalizacji społecznej - perspektywa kulturowo-edukacyjna

Teresa Wilk

Red. naczelna Ewa Syrek, redaktor części monograficznej Teresa Wilk Część monograficzna tomu (Proces rewitalizacji społecznej – perspektywa kulturowo-edukacyjna), poświęcona jest zagadnieniom rewitalizacji społecznej, postrzeganej jako proces odbudowy pożądanych wartości, struktur funkcjonujących w przeszłości, decydujących w istotnej mierze o pomyślności życia jednostek i grup społecznych. Proces ów jest kategorią pragmatyczną utrwalającą więzi społeczne, wzajemne relacje oraz korygującą postawy. W poszczególnych tekstach Autorzy, w wybranym obszarze tematycznym, ukazali możliwości i przesłanki do kreowania warunków umożliwiających realizację indywidualnych i społecznych potrzeb. Wspomniany proces doskonale wpisuje się w budowanie/kształtowanie poczucia tożsamości lokalnej/regionalnej i narodowej oraz w kreowanie identyfikacji z lokalną społecznością i środowiskiem. Rewitalizacja społeczna to doskonałe narzędzie rozwiązywania problemów społecznych. Autorzy poszczególnych opracowań podejmują analizy tematyczne, wskazując realne szanse powodzenia podejmowanych procesów naprawczych poprzez działania edukacyjne, w tym edukację regionalną, międzykulturową i językową. Istotnym czynnikiem usprawniającym ową edukację, a tym samym proces rewitalizacji jest kultura i sztuka. Wybrane i zaprezentowane przez Autorów obszary tematyczne czytelnie potwierdzają zasadność i konieczność zaimplikowania rewitalizacji społecznej w przestrzeni codziennego życia. Na część tekstów rozproszonych tomu składają się artykuły rozważające tematykę zdrowia w kontekście ludzkiego potencjału, twórczej rewitalizacji grup faworyzowanych, postrzegania ojcostwa przez osoby uwięzione, społecznych konsekwencji upadku komunizmu, charakteru obecności edukacji w dyskursie prasowym, specyfiki przedstawiania elementów systemu edukacyjnego w środkach masowego przekazu, warsztatu mediacyjnego oraz poniżania wychowawców przez wychowanków.

Kobiecość i męskość w popkulturze z perspektywy młodych dorosłych. Studium jakościowe

Dagmara Dobosz

Książka dotyczy problematyki wzorców kobiecości i męskości kreowanych przez popkulturę w kontekście ich wizualnej i tożsamościowej atrakcyjności dla badanych młodych dorosłych. Odniesiono się do zjawiska seksualizacji, rozumianego jako intensywne rozprzestrzenianie się dyskursów o seksualności w mediach oraz jako erotyczna prezentacja ciał kobiet i mężczyzn w przestrzeni publicznej. W pracy przedstawiono dane zebrane w toku wywiadów indywidualnych z młodymi dorosłymi. Zaprezentowane wnioski stanowią próbę zdiagnozowania preferencji wzorców kobiecości i męskości oraz różnic w zakresie konsekwencji emocjonalno-poznawczych i behawioralnych wynikających z identyfikacji badanych z określonymi wzorcami.

Pomiędzy płótnem a ekranem. Inspiracje twórczością Goi w kinie hiszpańskim

Joanna Aleksandrowicz

Książka ukazuje inspiracje twórczością Goi y Lucientes w kinie hiszpańskim na przykładzie 81 filmów z lat 1926–2011 (w polskiej dystrybucji ukazało się tylko 14 omawianych pozycji). Dominują wśród nich filmy fabularne, ale pojawiają się też dokumenty, seriale telewizyjne i animacja. Celem pracy jest ukazanie na gruncie refleksji filmoznawczej, jak zmieniało się postrzeganie Goi w jego ojczyźnie na kolejnych etapach historii i jak, również za sprawą kina, przekształcał się on w ikonę hiszpańskości. Na tle wcześniejszych badań książka jest pierwszą próbą tak szerokiego ujęcia tematu. Zastosowane metody badawcze są typowe dla komparatystyki kulturowej i wpisują się w nurt badań nad intertekstualnością przekazu filmowego. Analiza porównawcza, rozpięta pomiędzy obszarami kina i malarstwa, koncentruje się zarówno wokół sfery znaczeń dzieła, uwikłanej w różnorakie konteksty społeczno-kulturowe, jak i wokół aspektów strukturalnych, związanych z warstwą estetyczną.   Książkę poleca PortalFilmowy.pl Recenzja książki ukazała się w czasopiśmie „Kwartalnik Filmowy” 2013, nr 82, s. 236–239

Autonomia woli w prawie prywatnym międzynarodowym i arbitrażu

Joanna Boroń, Katarzyna Buda, Mateusz Dąbroś, Patryk Felkel, ...

Na publikację składają się wybrane referaty spośród wygłoszonych podczas konferencji naukowej pt. „Autonomia woli w prawie prywatnym międzynarodowym i arbitrażu”,  która zorganizowana została przez Koło Naukowe Prawa Prywatnego Międzynarodowego i Arbitrażu przy Katedrze Prawa Cywilnego i Prawa Prywatnego Międzynarodowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego. Autorzy podejmują rozważania nad współczesnym statusem zasady autonomii woli w prawie prywatnym międzynarodowym i w prawie sądownictwa polubownego. Właściwie ze wszystkich artykułów wyłania się przekonanie, iż współczesne prawo kolizyjne jest polem ścierania się dwóch przeciwstawnych tendencji. Z jednej strony dostrzegalna jest ekspansja zasady autonomii woli na obszary, w których tradycyjnie nie była ona respektowana. Z drugiej – w sferze zobowiązań umownych, gdzie zasada ta trwale wpisała się w tradycje prawa kolizyjnego, dostrzega się zjawisko przeciwne, które jest wyrazem przekonania, że kolizyjnoprawna autonomia woli stron musi  podlegać pewnym ograniczeniom. Analogiczne wyzwania stają przed współczesnym prawem sądownictwa polubownego, pomimo że wyrasta ono z zasady autonomii woli i jest wyrazem jej najwyższego poszanowania. Książka będzie zapewne wartościową i użyteczną publikacją dla przedstawicieli doktryny prawa kolizyjnego i prawa sądownictwa polubownego, jak również dla praktyki prawniczej.

Muzyka religijna - między epokami i kulturami. T. 3

red. Bogumiła Mika, Krystyna Turek

Trzeci tom publikacji zbiorowej Muzyka religijna stanowi przede wszystkim świadectwo rozmaitych badań nad sferą sacrum, sferą religijności, sferą inspiracji duchowych, badań prowadzonych w obrębie „sztuki dźwięku”. Autorami zamieszczonych artykułów są polscy muzykolodzy, etnomuzykolodzy i teoretycy muzyki. Wśród poruszonych zagadnień znalazły się m.in. twórczość o. Amanda Ivanschiza, muzyka Tadeusza Kasserna, Karlheinza Stockhausena i Krzysztofa Pendereckiego. W pracy ukazano również aspekty działalności muzycznej parafii bielsko-żywieckich oraz dziedzictwo muzyczne braci czeskich w Zelowie. Książka z pewnością zainteresuje wszystkich tych, którzy chcą odnaleźć sygnały religijności w muzyce, ale także osoby poszukujące informacji na temat muzyki lokalnej – na Śląsku (Górnym i Cieszyńskim) i w regionie bielsko-żywieckim. [21.11.2012]