"Teksty z Ulicy. Zeszyt memetyczny" 2018, nr 19

red. Robert Boroch, Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska

„Teksty z Ulicy. Zeszyt memetyczny” to jedyne w kraju czasopismo naukowe, poświęcone badaniu zjawisk społecznych i kulturowych w perspektywie memetycznej. Od 2005 roku publikuje artykuły naukowe, monograficzne i przeglądowe badaczy reprezentujących różne dyscypliny nauk społecznych, przyrodniczych i humanistycznych, którzy aplikują memetykę do swych warsztatów badawczych. Jest to czasopismo interdyscyplinarne, obrazujące ewolucję teorii memu oraz możliwości jej stosowania w analizie i interpretacji zachowań społecznych (mody, kulty, epidemie, ideologie), w badaniu języka mediów ( memy internetowe, netlore, netykieta), komunikacji społecznej (np. reklama), replikacji pamięci kulturowej (tradycje, kultura masowa i popularna, cyberkultura) oraz koewolucji genetyczno-kulturowej i ewolucji maszyn. Publikuje również dyskusje, polemiki i recenzje prac interesujących dla memetyki i jej krytyków. Posiada wersję online w otwartym dostępie www.memetyka.us.edu.pl Na liście ministerialnej B – 5 punktów. Siedziba Redakcji: Instytut Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych, Wydział Filologiczny, Uniwersytet Śląski, Plac Sejmu Śląskiego 1, 40-032 Katowice. Redaktor naczelna: dr hab. Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska, e-mail: dobroslawa.wezowicz-ziolkowska@us.edu.pl. Aktualny numer jest poświęcony dyskusjom z Susan Blackmore i jej teoriami człowieka jako maszyny memowej. Temat został sprowokowany spotkaniem z Autorką „ The Meme Machine”, jakie odbyło się w Warszawie na Wydziale Lingwistyki Stosowanej na specjalne zaproszenie dra Roberta Borocha - redaktora tematycznego tego numeru.

The Anatomy of Intercultural Encounters. A Sociolinguistic Cross-Cultural Study

Grażyna Kiliańska-Przybyło

Żyjemy w czasach, w których kontakt z obcokrajowcami (osobisty lub wirtualny) jest nieunikniony. Publikacja koncentruje się na charakterystyce spotkań międzykulturowych, interakcji jakie zachodzą pomiędzy uczestnikami takich spotkań oraz przedstawieniu czynników, które odgrywają istotną rolę podczas komunikacji międzykulturowej. Spotkania międzykulturowe omówione są z dwóch perspektyw: teoretycznej i osobistej, uwzględniającej doświadczenia studentów Filologii Angielskiej polskiego i tureckiego pochodzenia. Publikacja z jednej strony przybliża specyfikę kontaktów międzykulturowych i pozwala zaobserwować mechanizmy, jakie podczas takich spotkań występują; z drugiej zaś stanowi materiał źródłowy w postaci osobistych refleksji uczestników badania, historyjek i anegdotek z zakresu komunikacji międzykulturowej. Dlatego też, książka adresowana jest do zarówno do studentów, osób podróżujących i mających kontakt z obcokrajowcami, jak i nauczycieli lub osób prowadzących szkolenia międzykulturowe.

Swoiste źródła prawa

red. Bogdan Dolnicki

Opracowanie Swoiste źródła prawa zawiera zbiór referatów będących efektem II Warsztatów Doktoranckich Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, które odbyły się 2 lipca 2014 roku. Podjęto na nich bardzo interesującą tematykę swoistych źródeł prawa, to znaczy nietypowych aktów normatywnych wykraczających poza regulację konstytucyjną. Niniejsza publikacja może stanowić źródło szczegółowych informacji dla praktyków oraz studentów prawa.

Inkunabuły w zbiorach paulinów polskich. Katalog i opracowanie

o. Jarosław Łuniewski

W książce przedstawiono historię powstania zakonu Paulinów na świecie i w Polsce. Omówiono znaczenie kultury książki w życiu duchowym i intelektualnym polskich paulinów. Zaprezentowano historię kształtowania się zbiorów Biblioteki Jasnogórskiej i Skałecznej. Ukazano sylwetki czołowych drukarzy inkunabułów i ich dokonań zawodowych. Opracowano w formie katalogu wszystkie inkunabuły obu bibliotek. Opisy sporządzono zgodnie ze standardami katalogowania wraz z uwzględnieniem zapisów proweniencyjnych, charakterystyką opraw i podaniem cytat bibliograficznych.

Neo-noir. Ciemne zwierciadło czasów kryzysu

Magdalena Kempna-Pieniążek

„Neo-noir”. Ciemne zwierciadło czasów kryzysu to pierwsza polska monografia poświęcona zagadnieniom nowego filmu czarnego. W otwierającej części autorka dokonuje rekapitulacji dotychczasowych definicji zjawiska, proponując równocześnie własne rozumienie neo-noiru jako estetyki szczególnie prężnie rozwijającej się w czasach wielorako rozumianych kryzysów (w tym kryzysów tożsamościowych, epistemologicznych, a także kryzysów kategorii takich jak płeć czy samo kino). Chociaż w swoim opracowaniu autorka bazuje głównie na przykładach filmowych, odwołuje się także do wybranych komiksów (np. Joker Briana Azzarello i Lee Bermejo), gier wideo (L.A. Noire) oraz wideoklipów (Who Is It? Michaela Jacksona), a nawet reklam (seria BMW: The Hire). Książka zawiera omówienia i interpretacje nie tylko dzieł określanych mianem retro-noir (takich jak Listonosz zawsze dzwoni dwa razy Boba Rafelsona czy Czarna Dalia Briana De Palmy), których twórcy składają hołd klasycznemu czarnemu kinu, ale i licznych filmów science fiction (Łowca androidów Ridleya Scotta, cykle Terminator i Matrix, serial Battlestar Galactica), thrillerów (Nagi instynkt Paula Verhoevena, Zębate ostrze Richarda Marquanda), a także adaptacji komiksów (cykl Chrostophera Nolana o Batmanie, Sin City Roberta Rodrigueza). Autorka odwołuje się przy tym zarówno do kinematografii zachodniej, jak i azjatyckiej (hongkońskiej, koreańskiej, japońskiej, indyjskiej), a także polskiej (Psy Władsyława Pasikowskiego). „Neo-noir”… to publikacja skierowana nie tylko do znawców, ale i wszystkich miłośników kina, zwłaszcza do tych, którzy dostrzegają, że wzorce nowego kina czarnego są obecnie na tyle ekspansywne, że stają się ogólnokulturowym fenomenem. Recenzja książki ukazała się w czasopiśmie „Nowe Książki” 7-8/2016, s. 64–65 (Mariusz Koryciński: Noir, czyli permanentny kryzys).

Uži si slovenčinu! Čítanka s cvičeniami pre stredne pokročilých

Miroslava Kyseľová, Sylwia Sojda

Podręcznik do nauczania języka słowackiego jako obcego Uži si slovenčinu! Čítanka s cvičeniami pre stredne pokročilých stanowi bardzo aktualny i potrzebny wkład do materiałów dydaktycznych dla cudzoziemców uczących się języka słowackiego, którzy opanowali umiejętności rozumienia tekstu czytanego na średniozaawansowanym poziomie B2-C1, a sprawności produktywne  na poziomie B1 według ESOKJ. Pozycja powstała przede wszystkim z myślą o Słowianach, ale książka może posłużyć do nauki również studentom spoza tego kręgu kulturowego, których kontakt z językiem słowackim jest długotrwały, i którzy posiadają już odpowiednią kompetencję gramatyczną, a chcieliby udoskonalić swoje kompetencje, przede wszystkim w ramach umijętności komunikacyjnych. Ponadto, mogą po nią sięgnąć nie tylko filolodzy, ale wszyscy zainteresowani samodzielną nauką języka słowackiego na poziomie średniozaawansowanym (i wyższym). Publikacja składa się z 15 lekcji o takiej samej strukturze: blok lekcyjny złożony jest z trzech tekstów, dotyczących przewodniego tematu, do których dołączono ciekawe ćwiczenia komunikacyjne, ćwiczenia leksykalne, ćwiczenia gramatyczne oraz słowniczek, a wszystko odpowiednio dopasowane do założonego poziomu.Lekcje mogą składać się zarówno na odrębny kurs nauki języka słowackiego jako obcego, jak i stanowić uzupełnienie materiałów dydaktycznych w trakcie procesu nauczania. Atutem podręcznika są autentyczne, aktualne i oryginalne teksty zaczerpnięte ze słowackich portali internetowych. Stanowi to doskonałe źródło leksyki, której student często nie ma możliwości przyswoić podczas tradycyjnego kursu.

Członkowie rodziny jako ofiary poważnych naruszeń praw człowieka. Studium z zakresu prawa międzynarodowego praw człowieka oraz międzynarodowego prawa karnego

Małgorzata Myl

Społeczność międzynarodowa boryka się obecnie z wieloma trudnymi wyzwaniami, m.in. ze znaczną skalą naruszeń praw człowieka, z nieustannymi konfliktami zbrojnymi oraz rosnącą liczbą ofiar. Waga tych problemów zmusza do refleksji nad zadaniami stojącymi przed ową społecznością i nad rolą prawa międzynarodowego. Za jedne z głównych sprawdzianów skuteczności tego prawa należy uznać zapobieganie poważnym naruszeniom praw człowieka, a w razie ich wystąpienia – ochronę ofiar. Społeczność międzynarodowa powinna dążyć do zminimalizowania szkód i traumy tych osób, a także do zapewnienia im sprawiedliwości oraz właściwej ochrony i realizacji ich praw. Tematem książki jest sytuacja prawna członków rodziny jako ofiar poważnych naruszeń praw człowieka. Główną kanwę przeprowadzonych badań stanowią regulacje prawa międzynarodowego praw człowieka i praktyka międzynarodowych organów ochrony tych praw. Uwagę skierowano także na międzynarodowe prawo karne. Badania miały na celu zrekonstruowanie standardu ochrony członków rodziny jako ofiar poważnych naruszeń praw człowieka oraz udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy istniejący stan prawny jest wystarczający, czy konieczne są określone zmiany. Prezentowana monografia to pierwsze w polskiej literaturze naukowej całościowe ujęcie sytuacji prawnej członków rodziny jako ofiar poważnych naruszeń praw człowieka na gruncie prawa międzynarodowego praw człowieka i międzynarodowego prawa karnego.

Inny zapis. "Sekretny dziennik" pisarza jako przedmiot badań socjologicznych. Na przykładzie "Dzienników" Stefana Kisielewskiego

Krzysztof Łęcki

Socjologia literatury – jakie możliwości poznawcze stwarza? Co się dzieje, kiedy nie sprowadza się ona do badań recepcji dzieła literackiego czy do analizy powieściowych treści? By nie wspomnieć o bardziej standardowych tematach socjologicznych. Czy dziennik, wreszcie jedna z form literatury dokumentu osobistego, zmienia swoje znaczenie, kiedy jest to dziennik pisarza, czyli w efekcie coś pomiędzy dziennikowym zapisem a literaturą? Jeśli zaś się zmienia to jak, w jakim stopniu? Czy sekretny dziennik pisarza może/powinien stać się przedmiotem refleksji socjologicznej? Czy interpretacje tego typu tekstu, który ze swej natury nie pretenduje przecież do reprezentatywności, wystarczają do tego, by istotnie korygować widzenie i ocenę zjawisk społecznych ważnych, intrygujących badaczy? Problemowa monografia Krzysztofa Łęckiego Inny zapis. "Sekretny dziennik" pisarza jako przedmiot badań socjologicznych. Na przykładzie „Dzienników” Stefana Kisielewskiego podejmuje zasygnalizowane tu ledwie kwestie. Autor stara się także pokazać, co wynika z nich dla praktyki badawczej socjologa.

Zielona inkluzja, czyli o relacji człowieka z przyrodą, outdoor education i leśnej bajce

Joanna Godawa

Zielona inkluzja… powstała z potrzeby zwrócenia uwagi na relację współczesnego człowieka ze światem natury. To książka o  konieczności włączenia się do natury/ wyjścia z deficytu natury, gdzie mowa jest o relacji, miejscu, dziecku i rozwoju osobistym każdego z nas. To słowa o przygodzie, bajce, zrównoważonym rozwoju i ekologii, w których mamy szansę zobaczyć siebie. Autorka zaproponowała trójfazowy model inkluzji/ powrotu człowieka do natury oparty na trójfazowej koncepcji antropologicznej Arnolda von Gennepa oraz autorski model leśnej bajki przygotowującej i pogłębiającej kontakt dzieci z przyrodą, wierząc, że jedną z dróg prowadzących do  inkluzji człowieka z naturą są działania ukierunkowane na pracę i rozwój dzieci w przestrzeni natury oraz ukazanie środowiska naturalnego jako miejsca wspólnego, w którym możemy i powinniśmy podejmować działania o charakterze badawczym, innowacyjnym i twórczym.

Między nauką a propagandą. Śląski Instytut Naukowy im. Jacka Koraszewskiego w Katowicach (1957-1992)

Maciej Fic

Praca stanowi kompleksowe opracowanie historii Śląskiego Instytutu Naukowego - istniejącej 35 lat instytucji naukowo-badawczej, odwołującej się do przedwojennych tradycji regionalnych, należącej do grupy placówek naukowych, budowanych w okresie realnego socjalizmu pod okiem i "opieką" władz partyjno-państwowych regionu. Instytut stanowił przy tym miernik realizowanej tu polityki naukowej i sposobów postrzegania roli nauki (zwłaszcza humanistyki) przez kierujących PZPR. Ponieważ przez pewien okres ŚIN stał się "modelową" placówką "wychowania w duchu socjalizmu", praca ma także na celu sprawdzenie jak kształtowały się proporcje między prowadzonymi w ŚIN badaniami naukowymi a uprawianą propagandą, w których miejscach możliwe było przenikanie się tych elementów bez wyraźnej szkody dla badań naukowych, gdzie i kiedy zaś ich efekty były ograniczane bądź poddawane nieuprawnionym przekształceniom? Autor szukał także odpowiedzi na pytania o środki zaistniałej transformacji: intencje i działania "nadzorców", sposoby wpływania na Instytut, obszary i skuteczność prowadzonej kontroli etc. W pracy dokonano wydzielenia i charakterystyki etapów funkcjonowania Instytutu, tekst stanowi swoiste studium przypadku (case study), dzięki któremu podjęto próbę określenia zasięgu wpływu władz na prowadzoną działalność naukowo-badawczą w regionach, praktykę tego typu działalności w okresie tzw. Polski Ludowej oraz początków III Rzeczypospolitej. Między innymi dlatego przedstawione w pracy ustalenia warto traktować szerzej - jako opis możliwości i ograniczeń, które jawiły się pracownikom naukowo-badawczym zajmujących się badaniami humanistycznymi i społecznymi w II połowie XX wieku, a także relacji nauka-propaganda w realiach tzw. Polski Ludowej. Można nawet mówić o próbie znalezienia odpowiedzi na pytanie, czy istniał model placówki naukowo-badawczej PRL, a jeśli tak, to na czym on polegał.

Pieśń Erynii. Język zemsty i jej figury w attyckich tragediach rodu Atrydów

Jan Kucharski

Tryumfalny powrót pogromcy Troi zamienił się w rzeź. Agamemnon został podstępnie zamordowany przez swoją żonę Klytajmestrę i jej kochanka. Być może to jej zemsta za ofiarowanie Ifigenii, być może to szał zagłady od pokoleń wyniszczający ród Atrydów błędnym kołem odwetu, być może to tylko małżeńska zdrada. Konkluzja jest zawsze ta sama. Za krew Agamemnona Klytajmestra płaci własnym życiem. Z rąk swego syna. Mit ten w rękach ateńskich dramaturgów zyskał nieśmiertelność i siłę wyrazu, za sprawą której nawet dziś, po z górą dwudziestu pięciu wiekach, jest źródłem inspiracji i przedmiotem niesłabnącego zainteresowania. Niniejsza publikacja stanowi próbę jego odczytania z uwzględnieniem tego, co różnić mogło antyczne, greckie doświadczenie tragedii od współczesnego.

Kim Ty jesteś? Ja kontra Adwersarz w polskiej debacie przedwyborczej. Język a rzeczywistość w kategoriach ekspresji, polityki, ideologii

Piotr Czerwiński, Aneta Banaszek-Szapowałowa, Maciej Walczak

W prezentowanej monografii autorzy zastanawiają się nad rolą i znaczeniem Innego w warunkach komunikowania politycznego. Ściślej rzecz ujmując, podjęto tu rozważania nad relacją aktywnych uczestników debaty politycznej (Ja kontra Adwersarz) ukazującą wyobrażenia każdego z nich zarówno o sobie samym, jak i o współrozmówcy. Wyobrażenia, o których mowa, mogą być podawane przez polityka albo w sposób eksplicytny, albo przekazywane niejawnie, w tym także w podtekście wypowiedzi czy poprzez prozodyczno-fonetyczne wskaźniki. Każdy z rozdziałów prezentuje odmienne podejście badawcze do opisu owych mechanizmów i narzędzi bezpośredniego współdziałania uczestników debaty w studiu telewizyjnym. Rozpatrywana jest emocjonalność wypowiedzi polityków oraz wartościowanie od strony dźwiękowej, akustycznej i intonacyjnej, poszukiwane są niejawne (niezwerbalizowane) elementy wzajemnej charakterystyki polityków ukryte w podtekście taktyk komunikacyjnych wybieranych przez rozmówców, pokazane są również komponenty współoddziałujące w konfrontacji uczestników debaty w studiu i wyprowadzane są modele wyobrażeń zarówno o sobie samym, jak i o adwersarzu. Publikacja może zainteresować głównie lingwistów, lecz także politologów oraz specjalistów od kreowania wizerunku.

Czytaj po polsku. T. 18: Gustaw Morcinek:

Zaadapt. i oprac. Jolanta Tambor, Tomasz Gęsina

Ukazujące się w serii Czytaj po polsku. Materiały pomocnicze do nauki języka polskiego jako obcego opowieści o Skarbniku, opracowane przez Jolantę Tambor i Tomasza Gęsinę, są skierowane do osób uczących się języka polskiego na poziomie podstawowym (A1-A2). To tom zawierający teksty dotyczące problematyki regionalnej, bardzo rzadko prezentowanej cudzoziemcom. W opracowaniu wykorzystano dwa utwory: O tym, jak górnik Maślok kramarzył ze Skarbnikiem Gustawa Morcinka oraz O Skarbniku, duchu kopalni ze zbioru Baśnie i legendy polskie. Wszystkie zadania opierają się na materiale gramatycznym i leksykalnym użytym w obu tekstach. Z publikacji mogą korzystać zarówno studenci, chcący samodzielnie doskonalić swój język, jak i nauczyciele podczas pracy z grupą lektoratową, a także polscy odbiorcy, zainteresowani literaturą polską, którzy chcą kształtować kompetencje językowo-kulturowe w zakresie języka i kultury polskiej. Książka została przygotowana z uwzględnieniem standardów egzaminacyjnych Państwowej Komisji ds. Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego.

Social Inclusion for Older Persons and Human Rights Law. The Potential for Universal and European Instruments

Barbara Mikołajczyk

Globalne starzenie się stanowi wyzwanie dla międzynarodowego prawa praw człowieka, gdyż osoby starsze napotykają na szereg barier społecznych, ekonomicznych i politycznych, które skutecznie wykluczają je z głównego nurtu społeczeństwa. Niniejsza monografia proponuje zatem model poprawy krajowych polityk dotyczących starzenia poprzez instrumenty prawa międzynarodowego w celu odejścia od paradygmatu postrzegania osób starszych jako wyłącznie biernych beneficjentów pomocy medycznej lub społecznej. Autorka wskazuje na konieczność poprawy widoczności osób starszych na forum międzynarodowym, promuje ideę traktatu chroniącego ich prawa i identyfikuje obszary, w których państwa i podmioty niepaństwowe mogą pozytywnie wpływać na ich włączenie społeczne na szczeblu krajowym.

"Chowanna" 2014. T. 1 (42): Jakość życia młodego pokolenia w perspektywie psychopedagogicznej i społecznej

red. Ewa Syrek, Ewa Wysocka

Red. naczelny Ewa Syrek, red. części monograficznej Ewa Wysocka Prezentowany Czytelnikowi tom jest w jego części monograficznej próbą przedstawienia sposobu doświadczania życia i oceny jego jakości w sposób wielowymiarowy (holistyczny), interdyscyplinarny (ujęcie psychopedagogiczne i społeczne), a także uwzględniający wyznaczniki opisujące (wymiary i poziom) oraz czynniki determinujące (kulturowe, psychologiczne, społeczne) kształt świata i życia dostępnego młodemu pokoleniu. Młode pokolenie, współcześnie epatowane ideologią sukcesu, wzmacnianą ideologią egalitaryzmu i uprawomocnianą ideą indywidualizmu, a przy tym traktowane jako kategoria kulturowo i społecznie najbardziej znacząca (terror młodości, nadzieja świata) ma prawo żywić przekonanie, że żyje w świecie wielkich możliwości, które nie są niczym ograniczane. Dowodzą tego stwierdzane przez socjologów cechy funkcjonowania tego pokolenia, a głównie: wzrost aspiracji edukacyjnych i statusowych, wzrost oczekiwań związanych z jakością życia (poziom życia), pragmatyzm i „pierwotny” optymizm, aktywne postawy zawodowe i życiowe. Część monograficzną niniejszego tomu „Chowanny” stanowią opracowania zróżnicowane, w różny sposób funkcjonalnie powiązane z jakością życia: opracowania teoretyczne, analizy empiryczne, doniesienia z badań i próby konstruowania warsztatu pomiaru jakości życia młodego pokolenia, przygotowane przez osoby z różnych ośrodków naukowych i o różnym doświadczeniu badawczym (głównie młode, ze względu na przedmiot zainteresowań, jakim jest młode pokolenie). Na część tekstów rozproszonych tomu składają się artykuły, których autorzy rozważają między innymi postawy wobec osób jąkających się, uwarunkowania rozwoju ludzkiej potencjalności, ekshibicjonizm społeczny w przestrzeni wirtualnej, jakość życia osób z niepełnosprawnością intelektualną.

Szkice o antyku T 5. Antyczne techniki perswazyjne

Edyta Gryksa, Patrycja Matusiak

Piąty tom Szkiców o antyku, poświęcony jest zagadnieniom związanym z antycznymi technikami perswazyjnymi.  Zawiera 11 artykułów artykułów omawiających temat z uwzględnieniem interpretacji ikonografii i literatury - zarówno antycznej, jak i współczesnej. Publikacja adresowana jest do osób interesujących się antykiem i jego recepcją w czasach późniejszych, m.in. filologów klasycznych, literaturoznawców, historyków czy archeologów. Edyta Gryksa, doktor nauk humanistycznych w dziedzinie literaturoznawstwa w Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Autorka monografii „Obraz Rzymu u Florusa” (Tarnów 2017). Obecnie zajmuje się realizacją projektu badawczego poświęconego łacińskiej poezji łowieckiej i pasterskiej (Gracjusz Faliskus, Kalpurniusz Sykulus). Członek Polskiego Towarzystwa Filologicznego oraz The Roman Society. [czerwiec 2019] Patrycja Matusiak, doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, adiunkt w Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Śląskiego. Autorka książki „Obraz Hannibala w literaturze antycznej” (2015). Współredaktorka „Szkiców o antyku” oraz czasopisma „Scripta Classica”. W swoich badaniach zajmuje się tematyką kartagińską (Hannibal i wojny punickie), historiograficzną oraz recepcyjną (antyk w komiksie). [czerwiec 2019]