Kompetencje do prowadzenia edukacji kulturalnej

red. Katarzyna Olbrycht, Barbara Głyda, Agnieszka Matusiak

Tematyką książki są kompetencje osób realizujących edukację kulturalną w różnych miejscach i rolach. Autorzy zebranych w niej tekstów pokazują w jak wielu kontekstach można, warto a nawet trzeba dziś mówić o kompetencjach realizatorów współczesnej edukacji kulturalnej. Książka zawiera wyniki badań i analizy dotyczące kompetencji kształconych w ramach studiów akademickich i różnych form doskonalenia zawodowego, kompetencji wykorzystywanych i najbardziej przydatnych w działaniach osób podejmujących edukację kulturalną, kompetencji oczekiwanych przez pracodawców oraz środowiska, w których prowadzone są takie działania, kompetencji postulowanych przez prowadzących takie działania, wreszcie zdobywanych przez nich poprzez różne doświadczenia osobiste, zawodowe, doświadczenia przekładające się na różne ich biografie. Prezentowana książka pokazuje problem kompetencji w kontekście podejmowania i pełnienia roli realizatora edukacji kulturalnej przez osoby o różnej profesji - animatorów społecznych i kulturalnych, instruktorów różnego rodzaju zajęć związanych z kulturą, osób pracujących w instytucjach oświatowych i wychowawczych, wreszcie - pracowników instytucji kultury zatrudnionych na różnych stanowiskach, menadżerów kultury, pracowników mediów, pracowników szkół wyższych. Redaktorzy mają nadzieję, że prezentowany tom okaże się inspiracją do dalszych badań, do projektowania i modernizowania programów kształcenia oraz doskonalenia osób prowadzących edukację kulturalną, ale także do szukania nowych form działania w tej specyficznej, tak ważnej dziś dziedzinie edukacji. [25.11.2014]

Przekłady Literatur Słowiańskich 2015. T. 6. Cz. 1: Wolność tłumacza wobec imperatywu tekstu

red. Bożena Tokarz

Tom 6, część 1 czasopisma „Przekłady Literatur Słowiańskich” poświęcony jest wątpliwej wolności decyzji translatorycznych tłumacza, niewytrzymującej konfrontacji z tekstem wyjściowym. Przekład istnieje bowiem jako tekst „związany” nawet jeżeli staje się aktywnym elementem kultury docelowej. Wolność tłumacza sprowadza się do względnej wolności wyboru, przekraczania granic własnej kultury oraz do odkrywania obcej literatury i kultury. Granice jego wolności wyznaczają: intencja tekstu, paradygmat kulturowy, określający sposób myślenia i narzędzia kierujące postrzeganiem i rozumieniem sensu świata, system językowy oraz patronat wraz z instytucjami pośredniczącymi w komunikacji literackiej. Przebiegają one po stronie kultury wyjściowej i po stronie kultury docelowej, dlatego nie można badać przekładu wyłącznie w perspektywie kultury docelowej, ponieważ pogłębia proces niezrozumienia i przeczy chęci porozumienia. Tłumacz, szukając podobieństwa z tym, co rodzime, ograniczony jest przez imperatyw kategoryczny tekstu oryginału. Choć oczywista jest zależność tego, co postrzegamy od subiektywnego punktu widzenia postrzegającego, na który składają się jego wiedza, wrażliwość, wartości preferowane oraz przekonania, przekład uzależniony jest od rzetelności tłumacza, wynikającej z jego kompetencji. Rzetelność odnosi się do tekstu, w którym zawarta jest osoba ludzka, kultura, intencja i artysta. W spełnieniu obowiązku rzetelności pomaga pomysłowość tłumacza na poziomie językowym w sytuacjach braku odpowiednika znaczeniowego, a także w przypadku istnienia odpowiedników niedokładnych. Autorzy artykułów zebranych w niniejszym tomie podejmują sygnalizowane zagadnienia w dwóch kręgach tematycznych: granic wolności tłumacza i ich przekraczania oraz rozumienia przekładu jako naśladowania wzorca, a więc tekstu „związanego” czy „tekstu drugiego stopnia”. Artykuły są uporządkowane w dwóch częściach zatytułowanych: Granice i Naśladowanie. W części pierwszej znalazły się prace, w których omawiane są granice instytucjonalne, myślowe i językowe. Naśladowanie w tłumaczeniu rozumieją autorzy szeroko: jako inspirację artystyczną, jako respektowanie tekstu i kultury wyjściowej w świetle kultury docelowej, w perspektywie metatekstowej, jako zachowanie denotatywno-konotatywnej informacji o kulturze wyjściowej lub trzeciej kulturze oraz w perspektywie odbiorcy kultury docelowej. Autorzy dostrzegając manipulacyjną funkcję patronatu, poetyki i psychosfery obecne w kulturze przyjmującej, badają przekład, nie eliminując oryginału.

Franciszek Ludwik, książę de Conti - "obrany król Polski". Saga rodu Kondeuszów

Aleksandra Skrzypietz

Książka jest próbą wyjaśnienia nastawienia Franciszka Ludwika księcia de Conti do jego kandydatury do tronu polskiego – uważano dotąd, iż był temu zdecydowanie niechętny. Autorka nie ogranicza się jednak do przedstawienia jedynie żywota „obranego króla Polski”, próbuje bowiem pokazać, czym różnił się żywot księcia krwi w drugiej połowie XVII wieku od aktywności kilku pokoleń jego przodków, również niepokornych i skłonnych sprzeciwiać się woli władców. Takie ujęcie pozwala przedstawić odmienności w postawach kuzynów królewskich, reprezentantów domu de Bourbon, na przestrzeni stu pięćdziesięciu lat – od chwili poprzedzającej panowanie Henryka IV do początku XVIII wieku, a także zarysować motywy, jakie nimi kierowały. Swoje miejsce na dworze Franciszek Ludwik zawdzięczał nie tylko pochodzeniu, ale również osobom z najbliższego królewskiego otoczenia, którego skład kształtował osobiście Król Słońce. Celem autorki jest więc także pokazanie, jak równowaga sił na dworze utrzymywana była przez decyzje monarchy, a także czy były one arbitralne, czy też mitygowane (korygowane, modulowane, łagodzone) interesami i wpływami różnorodnych osób, racji i celów politycznych.

Dziwniejsze niż fikcja. Rola wyobraźni w filmach Marca Forstera

Magdalena Kempna-Pieniążek

Prezentowana praca jest zbiorem interpretacji filmów takich jak Marzyciel, Zostań czy Quantum of Solace. Nadrzędną kategorią podejmowanych w niej analiz jest pojęcie wyobraźni, podlegającej istotnym przemianom we współczesnej kulturze. Tłem rozważań są problemy kina najnowszego, na czele z zagadnieniami filmowego postmodernizmu, rekonstrukcji tradycyjnych wzorców narracyjnych oraz reinterpretacji popkulturowych mitów, np. mitu Jamesa Bonda jako ikony kina głównego nurtu. Autorka ukazuje rozmaite realizacje poszczególnych funkcji wyobraźni, zarówno tych kompensacyjnych, jak i związanych z tematyką tożsamości i poszukiwania własnego miejsca w świecie, zastanawiając się przy tym nad statusem Marca Forstera jako filmowego autora. Książka jest adresowana do osób zainteresowanych przede wszystkim kinem najnowszym, zarówno do filmoznawców, jak i studentów, krytyków filmowych oraz – w szerokim rozumieniu – miłośników kina. Powinna służyć także osobom poszukującym we współczesnej kulturze tropów związanych z reinterpretacją kategorii wyobraźni. Jej celem jest również upowszechnianie i spopularyzowanie wiedzy o współczesnym autorstwie filmowym poprzez uzupełnienie luki, jaką w polskim filmoznawstwie stanowi brak obszerniejszych publikacji dotyczących twórczości Marca Forstera. Książkę poleca PortalFilmowy.pl

Literatura popularna. T. 2: Fantastyczne kreacje światów

red. Ewa Bartos, red. Dominik Chwolik, red. Paweł Majerski, red. Katarzyna Niesporek

Monografia zbiorowa Literatura popularna T. 2: Fantastyczne kreacje światów jest drugim tomem serii zapoczątkowanej przez publikację książki Literatura popularna T. 1: Dyskursy wielorakie. Publikacja składa się z 26 tekstów będących ważnym głosem w badaniach nad fantastyką. Autorzy szkiców zamieszczonych w tomie nie tyko przyglądają się literaturze fantastycznej i jej fenomenowi, ale również temu, co szeroko określane jest mianem fantastyki, a co stanowi problem zarówno przy okazji przyporządkowania do tej dziedziny literatury, jak i przy określeniu reguł rządzących kreacją świata przedstawionego.

Opowieści nowoczesne

Filip Mazurkiewicz

Przede wszystkim, książka podejmuje problem wzajemnych relacji między dziewiętnastowieczną nowoczesnością, pojmowaną jako dynamiczna i wieloaspektowa formacja kulturowo-społeczno-ekonomiczna a literaturą polskiego pozytywizmu i modernizmu. W książce podjętych zostaje także szereg analiz i interpretacji mniej lub bardziej kanonicznych tekstów literackich reprezentatywnych dla wspomnianych epok. Zazwyczaj są to krótkie formy prozatorskie, czasem jednak pojawiają się też powieści. Książka przynosi lektury tekstów Orzeszkowej, Prusa, Konopnickiej, Reymonta, Berenta i innych. W sensie teoretycznym, książka porusza się wokół takich konstrukcji, jak semanaliza Rolanda Barthes’a, dekonstrukcja, czy biopolityka definiowana wedle lekcji Michela Foucault i Giorgio Agambena. Publikacja adresowana jest w pierwszej kolejności do badaczy literatury i kultury dziewiętnastego wieku, jednak nie tylko, ponieważ ambicją jej jest także chęć kolejnego (ponownego) zdefiniowania polskości, takiej polskości, której ślady i reperkusje obserwować możemy do dziś.

Cyprian Norwid. Poeta wieku dziewiętnastego

Jacek Lyszczyna

Książka Cyprian Norwid. Poeta wieku dziewiętnastego poświęcona jest przede wszystkim dziełu poetyckiemu Norwida, ponieważ autor bardzo mocno przeciwstawia się traktowaniu go – co w ostatnich czasach stal się dość modne – jako genialnego filozofa czy teologa. Książka podejmuje też kwestię przynależności poezji Norwida do konkretnego okresu - do niedawna dla wszystkich było oczywiste, że Norwid był romantykiem, dopiero w ostatnich latach zostało to jednak przekonująco zakwestionowane. Stąd też tytuł tej książki, w którym chodziło o pokazanie złożoności fenomenu Norwida, którego twórczość nie daje się zamknąć w ramach jednego tylko prądu, i sięgniecie do pojawiającej się w ostatnich latach koncepcji „dziewiętnastowieczności”.

O szczęściu. Konteksty radosne

red. Ireneusz Gielata, Anna Szawerna-Dyrszka

Monografia jest efektem badawczego namysłu nad radosnym aspektem szczęścia, wynikiem poszukiwania przeciwwagi dla estetyki tragedii, cierpienia, smutku, dla ugruntowanej we współczesnych badaniach nad kulturą pozycji melancholii. Autorzy, zbliżając się do bieguna radości, czytają literaturę, tropiąc szczęście w grozie gór (Elżbieta Dutka), w niepewności jutra (Paulina Czernek), w nieszczęściu (Marek Bernacki), w trudach życia (Beata Mytych-Forajter), w melancholii (Karolina Kolasa-Rusek), w kuchni (Iwona Gralewicz-Wolny), w przedmiotach (Krzysztof Babicki). Poszukują też szczęścia w radosnej pieśni i samym śpiewaku (Elżbieta Grodzka-Łopuszyńska) oraz w ciężkim brzmieniu i krzyku muzyki heavymetalowej (Mateusz Żyła). „Co myślimy o szczęściu?”, „Jak myślimy o szczęściu?”, „Czy jeszcze w ogóle o szczęściu myślimy?” – to najważniejsze pytania stanowiące punkt wyjścia zawartych w książce refleksji, których adresatem jest humanista szukający odpowiedzi w literaturze, sztuce, filozofii.

Słowo i tekst. T. 2: Język i proces literacki

Jadwiga Stawnicka, red. Piotr Czerwiński

Tom poświęcony jest zagadnieniom podejścia lingwistycznego do słowa artystycznego. Zawiera prace o różnym profilu, zarówno lingwistyczne, jak i literaturoznawcze, a także – częściowo – kulturologiczne, psychologiczne i socjologiczne. Obiektem badawczym jest proces artystyczny i literacki, tworzenia tekstu słowem i poprzez słowo – w poezji, prozie, bajce ludowej i literackiej, pieśniowym folklorze, epistole, fantastyce naukowej i innych tekstach. Autorzy koncentrowali się na tym, co prymarne i ogólne – nie na tekście literackim i nawet nie na słowie w tekście literackim, ale na twórczości słowa i tekstu. Artykuły zostały przedstawione w sześciu częściach: Słowo i myśl; Semantyka świata literacko-przedmiotowego; Pojęcia i kategorie; Koncepty, motywy i paradygmaty; Psychologia i pragmatyka; Środki i zabiegi artystyczne. Granice między nimi są ruchome, względne; w zależności od ukierunkowania obiekt badań, metody, sposób przedstawienia mogą być odniesione do innej części tematycznej.

Fenomenologiczne wątki w psychologii poznania. Badania Danuty Gierulanki nad przyswajaniem pojęć i rozumieniem tekstu

Maria Anna Zając

W opracowaniu przede wszystkim dokonano rekonstrukcji wyników badań empirycznych Danuty Gierulanki i ukazano bogactwo związanych z nimi wątków teoretycznych, a także przedstawiono jej warsztat badawczy, oparty na innym ideale obiektywności naukowej w stosunku do dominującego w psychologii poznawczej. Ukazano również poglądy metateoretyczne D. Gierulanki, które – rozproszone i rzadko formułowane expresis verbis – wspierały jej prace psychologiczne i ucieleśniały ideał wolności badań naukowych w czasach tak bardzo niesprzyjających jego realizacji. D. Gierulanka nawiązując wprost do filozoficznych koncepcji Husserla i Ingardena, uzyskała wyniki teoretyczne, w pełni porównywalne z późniejszymi rezultatami psychologii poznawczej i kognitywistyki. Jej prace, zwłaszcza dotyczące procesu przyswajania pojęć, niewątpliwie torowały drogę współczesnemu pluralistycznemu podejściu w psychologii. Zasługują na to, aby nie tylko ocalić je od zapomnienia, ale podjąć zawarte w nich myśli i idee, cenne dla psychologii poznania i sposobu jej uprawiania, aby pokazać ich żywotność i siłę oraz dalszą ich fenomenologiczną perspektywę, ku której konsekwentnie od samego początku się zwracały i perfekcyjnie rozwijały.

Tożsamość katoptryczna w nowelistyce Stefana Grabińskiego

Krzysztof Grudnik

Praca kierowana jest do badaczy zajmujących się okresem Młodej Polski/dwudziestolecia międzywojennego, szczególnie literaturą fantastyczną/niesamowitą tych okresów oraz do pasjonatów twórczości Stefana Grabińskiego. Podejmuje temat tożsamości katoptrycznej (odbitej, zwielokrotnionej) w jego nowelach, szczególnie w Problemacie Czelawy i Dziedzinie. Stanowi propozycję odczytania nowel Grabińskiego w nowym, psychoanalitycznym kontekście, różnym od popularnych odczytań Artura Hutnikiewicza i Stanisława Lema.

Epiderma liścia - metody analizy wzrostu i kształtu komórek

Joanna Elsner

Praca przedstawia wybrane współczesne metody wizualizacji i analizy kształtu komórek roślinnych na przykładzie komórek epidermy i kierowana jest do szerokiego grona studentów zainteresowanych biologią rozwoju roślin. Pierwsza część pracy przybliża różnorodność kształtów komórek właściwych epidermy liścia. W części tej opisano szereg metod umożliwiających obserwację i badanie struktury na poziomie komórkowym i subkomórkowym. W drugiej części pracy przedstawiono w jaki sposób można wykorzystać mikroskop fluorescencyjny, skanujący laserowy mikroskop konfokalny oraz skaningowy mikroskop elektronowy wraz z programami do obróbki danych cyfrowych, jako narzędzia do wizualizacji i ilościowej analizy kształtu oraz obliczenia szybkości wzrostu komórek epidermy.

Historia i współczesność procesu edukacyjno-wychowawczego

red. Danuta Kocurek

Publikacja przybliża wybrane zjawiska pedagogiczne w kontekście historycznym i  współczesnym. Część pierwsza ukazuje m.in. aspekty wychowawcze pedagogiki renesansowej, wkład ziemiaństwa w upowszechnianie edukacji szkolnej, działalność wychowawczą i oświatową Kościoła Rzymskokatolickiego na Śląsku Cieszyńskim, szkolnictwo wiejskie w czasach komunizmu oraz historyczne kształtowanie się koncepcji wychowania zdrowotnego w Polsce. W części drugiej przybliżone zostały współczesne kategorie wychowawcze m.in. wychowanie do kultury języka, tematyka dotycząca świętowania, edukacja w duchu podmiotowości, kształcenie filozoficzne oraz refleksje o tożsamości i dziedzictwie kulturowym w dobie przemian cywilizacyjnych.  Praca adresowana jest do pedagogów, historyków wychowania, filozofów, regionalistów, studentów kierunków pedagogicznych i zainteresowanych problematyką edukacyjno-wychowawczą.

Emil Zegadłowicz. Daleki i bliski

Krystyna Latawiec, red. Henryk Czubała, Krzysztof Kłosiński, Włodzimierz Próchnicki

Tom rozpraw poświęconych osobie i twórczości Emila Zegadłowicza weryfikuje utarte sądy, które najczęściej kwalifikują pisarza do grupy artystów skandalizujących. Autorzy artykułów dowodzą, że czytanie Zegadłowicza wymaga uruchomienia wielu kontekstów, dawnych i współczesnych, a wówczas jego spuścizna okazuje się mniej anachroniczna niż zwykliśmy sądzić. Co więcej, zastosowanie nowego instrumentarium badawczego uwydatnia pomijane dotąd aspekty tego pisarstwa, na przykład jego związek z ekspresją charakterystyczną dla popkultury. W nowym świetle spojrzeć można również na intensywnie obecną na kartach utworów Zegadłowicza cielesność, której doświadczenie potrafił tak sugestywnie opisać. Z jednej strony jawi się zatem pisarz jako odległy od naszej wrażliwości ze względu na powinowactwa ze stylistyką młodopolską, z drugiej zaś – jako bliski nam mentalnie, bo przekraczający tabu obyczajowe, ocierający się wręcz o granicę występku literackiego. W książce znalazły się prace o poezji, prozie, dramatach, jak też o artystycznej osobowości pisarza i jego wadowickim środowisku kulturalnym. Są wśród nich syntezy ogarniające całościowo twórczość Zegadłowicza, są interpretacje wybranych z jego dzieła motywów i utworów, jak też rozważania komparatystyczne.

Osobowość i kompetencje wychowawcze oligofrenopedagogów

Szymon Godawa

Monografia w znacznej mierze stanowi relację z badań, które miały na celu diagnozę cech osobowości i kompetencji wychowawczych oligofrenopedagogów, a zarazem sprawdzenie zgodności oczekiwań w tym zakresie ze stanem faktycznym. W pierwszym rozdziale omówione zostały teorie osobowości, sposoby jej badania oraz pożądane cechy oligofrenopedagogów. Drugi rozdział jest poświęcony analizie kompetencji nauczycieli, zwłaszcza kompetencji wychowawczych pedagogów specjalnych. W części metodologicznej opisano problemy badawcze, hipotezy, metody i narzędzia, a także organizację badań. W głównej części książki zaprezentowano przebieg badań fokusowych, analizy ilościowe wybranych cech osobowości i kompetencji oligofrenopedagogów (wyniki badań bezpośrednich), studia przypadków obejmujące cztery nauczycielki, a ponadto opinie rodziców dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. Zaletą książki jest interdyscyplinarne spojrzenie na postać oligofrenopedagoga, pozwalające stworzyć jej wielowymiarowy obraz. Publikacja będzie pomocna pracownikom naukowym, a także pedagogom i studentom pedagogiki specjalnej poszukującym odpowiedzi na pytania, w jakim kierunku powinien przebiegać ich rozwój i czym powinien się charakteryzować nauczyciel skutecznie pracujący z podopiecznymi z niepełnosprawnością intelektualną.

Maria Klementyna Sobieska, królowa i Służebnica Boża

Aleksandra Skrzypietz, Stanisław Jujeczka

Maria Klementyna Sobieska (1701–1735) była wnuczką króla Jana III. W 1718 roku została zaręczona z Jakubem III Stuartem. Zatrzymana w Innsbrucku, uciekła i poślubiła wybranka. Urodziła mu dwóch synów, Karola Edwarda i Henryka Benedykta. Małżonkowie zamieszkali w Rzymie w Palazzo del Re, pod opieką i na koszt papieża. W 1725 roku Maria Klementyna zaprotestowała przeciwko odebraniu jej opieki nad synami i przeniosła się do klasztoru. Korzystając z międzynarodowego poparcia, wymogła na Jakubie Stuarcie ustępstwa i powróciła do domu. Po jej przedwczesnej śmierci rodzina podjęła zabiegi, które miały doprowadzić do jej beatyfikacji. Wszczęty został wstępny proces, w którym nazywano Marię Klementynę Służebnicą Bożą.