Kongres krakowski w roku 1364

Roman Grodecki

Kongres krakowski w roku 1364

Sprawy polskie minionego wieku

Eugeniusz Duraczyński

Przekazujemy do rąk czytelnika, wybór rozpraw i esejów Eugeniusza Duraczyńskiego, poświęconych sprawom dziejów Polski w XX wieku. Od odzyskania niepodległości po I wojnie światowej do jej utraty i ponownego zdobycia w wyniku wysiłku Polaków, wysiłku, którego skuteczność uzależniona była także od zmieniającego się splotu międzynarodowych wpływów i interesów. Otrzymujemy więc obraz powstania i upadku II Rzeczypospolitej, roli oraz miejsca Polski w II wojnie światowej i w antyhitlerowskiej koalicji.

Człowiek wobec losu

Hanna Buczyńska-Garewicz

Czym jest los, czy kryje się on w człowieku, czy leży poza nim, czy jest tajemną koniecznością, czy zwykłym przypadkiem? Pytania o los są obecne  w myśli Zachodu od dawna.  Ich korzenie sięgają   mitów starożytnej Grecji  oraz wyrosłej z nich tragedii, będącej  literacką   formą    otwierającą  szczególną  przestrzeń dla  rozmyślań o losie.  Poprzez wieki swego istnienia pojęcie losu  ulegało oczywiście  różnym przemianom, w których ukształtowała się jego długa i skomplikowana historia. Zarazem jednak, przechodząc przez  wiele meandrów  własnych dziejów, pojęcie losu zachowalo niewątpliwie określoną   tożsamość swej treści, która pojawia się  jako ta sama, lub choćby tylko podobna,  ilekroć  człowiek w myśleniu  do tego pojęcia  się  odwołuje.  Z długiej historii pojęcia losu wybieramy w tej  książce  jedynie krótki jej odcinek. Rozważamy tu  dzieje losu  pomiędzy Kandydem  Woltera, a  człowiekiem bez właściwości  Musila.  Są te dzieje istotne, pozwalają lepiej rozumieć  dzisiejszą problematyczność losu  oraz nieustające dążenia rozumu instrumentalnego, by nad nim ostatecznie zapanować. Problem losu to zawsze także kwestia  granic wolności człowieka i jego  nieustannego  dążenia do ich przekraczania.

Psychoanaliza - ziemia obiecana? Dzieje psychoanalizy w Polsce 1900-1989. Część I: OKRES BURZY I NAPORU. Początki psychoanalizy na ziemiach polskich okresu rozbiorów 1900-1918

Paweł Dybel

W okresie powojennym w rodzimych środowiskach naukowych utrwaliło się przekonanie, że psychoanaliza  była u nas zjawiskiem marginalnym i nigdy nie zakorzeniła się głębiej w polskim życiu umysłowym. Nikt jednak nie przeprowadził poważniejszych badań dotyczących roli, jaką psychoanalitycy z ziem polskich okresu zaborów odegrali w rodzącym się ruchu psychoanalitycznym w Wiedniu i w Zurychu, oraz tego, jak wyglądała recepcja teorii Freuda i Junga w rodzimych środowiskach inteligenckich w tym czasie. Tymczasem rola ta była niezwykle znacząca. Takie postaci, jak Ludwik Jekels, Herman Nunberg, Eugenia Sokolnicka, Helena Deutsch, Jan Nelken, Ludwika Karpińska, Tola Rank i inni, zaliczają się dzisiaj do awangardy tego ruchu. Wielu z nich działało zarazem w polskich środowiskach lekarskich, w których zainteresowanie psychoanalizą było niezwykle żywe. Występowali oni regularnie na zjazdach, wygłaszali wykłady, publikowali w polskich czasopismach lekarskich i filozoficznych artykuły o różnych aspektach teorii psychoanalitycznych. Pojawiła się pierwsza książka o teorii Freuda autorstwa Jekelsa i kilka przekładów jego prac. Niemal wszyscy polscy psychoanalitycy tego okresu pochodzili z zasymilowanych rodzin żydowskich, silnie związanych z polską kulturą. Pozwala to autorowi tej książki rzucić nowe światło na procesy asymilacyjne wśród Żydów zamieszkujących ziemie polskie w tym czasie. Zafascynowany psychoanalizą był również Karol Irzykowski, który napisał u nas bodaj najlepszy artykuł na jej temat w tym czasie. Był on zarazem autorem powieści Pałuba, w której można dopatrzyć się szeregu zdumiewających pokrewieństw z Objaśnianiem marzeń sennych. Teorią Freuda interesowali się również filozofowie i psycholodzy skupieni wokół Kazimierza Twardowskiego we Lwowie, zaś w redagowanym przez niego „Ruchu Filozoficznym” ukazało się szereg entuzjastycznych artykułów na jej temat. Terapii psychoanalitycznej został w 1912 roku poddany przez Karola de Beauraina Witkacy, bodaj pierwszy pisarz w literaturze światowej, który przeszedł przez to osobliwe doświadczenie. Książka jest pierwszą próbą całościowego spojrzenia na początki ruchu psychoanalitycznego na ziemiach polskich w latach 1900–1918. Narodziny i rozwój ruchu autor ujmuje w szerszym, społeczno-kulturowym kontekście, widząc w nim jeden z najbardziej wymownych przejawów rodzących się w społecznościach Europy Środkowej tendencji modernizacyjnych.

Prasa lokalna w relacjach z kluczowymi aktorami społecznymi. Studia przypadków

Sylwia Męcfal

Monografia proponowana czytelnikom łączy w sobie elementy różnych dyscyplin naukowych: socjologii, politologii, medioznawstwa, ale przede wszystkim jej istotnym elementem jest zastosowana metoda badawcza – studium przypadku, szczególny nacisk na etykę badawczą oraz obszar badawczy, który można zaliczyć do tzw. trudnych do eksploracji. „Jest to opracowanie świeże, oparte na nadzwyczaj rzetelnej pracy terenowej i dostarczające transparentnych warsztatowo analiz uzyskanych danych w kilku najważniejszych wymiarach. Agregacja danych ze studiów przypadków pokazuje z jednej strony cechy powtarzalne zjawiska prasy lokalnej (niskie kompetencje dziennikarzy, ich uwikłanie w konflikty interesów, instrumentalne traktowanie lokalnych mediów przez znaczące osoby z otoczenia), ale z drugiej strony uwidacznia rozmaitość wariantów i odcieni, w jakich działania tych mediów przebiegają w rzeczywistości. (…) Relacje między instytucjami zostały starannie i profesjonalnie wyprowadzone z mikropoziomu interakcji lokalnych. Skomponowany wielowarstwowo: poziom empiryczny (z kontekstami), prezentacja, analiza szczegółowa, agregacja danych, analiza w pojęciach systemowych, wywód zawarty w książce Prasa lokalna w relacjach z kluczowymi aktorami społecznymi. Studia przypadków jest wzorcowym przykładem przenikania się pracy empirycznej i teoretycznej. Książka ta zasługuje na opublikowanie i intensywną akcję promocyjną, gdyż powinna się znaleźć w wielu bibliotekach” (z recenzji wydawniczej, prof. Grażyna Woroniecka). „W recenzowanej rozprawie podjęty został niezmiernie ważny, zarówno z metodologicznego, jak i poznawczego punku widzenia temat, a zarazem bardzo trudny do realizacji, ponieważ mieszczący się w obszarze zjawisk w znacznym stopniu niejawnych, dziejących się «za kulisami» życia społecznego, a tym samym «trudno dostępnych» badawczo”.  z recenzji rozprawy doktorskiej, prof. Danuta Walczak-Duraj

Kaja. Biografia Kai Danczowskiej

Katarzyna Marczak

Kaja ‒ ktokolwiek orientuje się choćby odrobinę w świecie symfonii, suit i koncertów, wie, o kogo chodzi. Kaja Danczowska, wybitna skrzypaczka, gwiazda polskiej wiolinistyki, laureatka międzynarodowych konkursów. Nagrywała płyty, koncertowała na całym świecie, występowała w radiu i telewizji. A jaka jest naprawdę ‒ tego nadal nie wie nikt… Jej życie prywatne zawsze było tajemnicą, splotem niedomówień i domysłów. W rodzinnym Krakowie, dokąd ‒ uparcie i niezmiennie ‒ wracała traktowano ją najpierw jak maskotkę z przyklejoną etykietką „cudowne dziecko”, potem gwiazdę, a z czasem wtopiła się naturalnie w kolorowy krajobraz miasta, rozmyła w wibrującym tłumie. Książka przedstawia drogę Kai do sławy, jej spektakularne sukcesy i ciężką, morderczą pracę, uchyla też rąbka wielkiej tajemnicy prywatności. Fragmenty bogatej i barwnej korespondencji Kai są dokumentalnym rarytasem dla muzyków, odsłaniającym kulisy i cenę sukcesu, ale też ‒ obrazem życia muzycznego drugiej połowy XX wieku. Kaja. Biografia Kai Danczowskiej to barwna opowieść o życiu radosnej dziewczyny, która z pełną świadomością, mimo trudności i niełatwych wyborów, poświęciła życie muzyce.

Filozofia polskiego romantyzmu. Prace wybrane

Andrzej Walicki

Seria KLASYCY WSPÓŁCZESNEJ POLSKIEJ MYŚLI HUMANISTYCZNEJ Andrzej Walicki (ur. w r. 1930) jest historykiem filozofii i myśli społecznej, związanym w latach sześćdziesiątych z tzw. ,,warszawską szkołą historii idei", specjalizującym się w badaniu dziejów myśli rosyjskiej i polskiej, a także historii marksizmu. Do roku 1981 był profesorem Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, w okresie stanu wojennego przebywał w Australii jako pracownik naukowo-badawczy Australijskiego Uniwersytetu Narodowego w Canberze; w końcu 1986 roku objął katedrę historii idei na Uniwersytecie Notre Dame w Indianie i zajmował ją aż do przejścia na emeryturę w roku 1999. W roku 1994 wybrany został na członka-korespondenta PAN, a w roku 1998 stał się członkiem rzeczywistym. Do najważniejszych jego książek należą: W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa (1964), The Con­troversy Over Capitalism. Studies in the Social Philosophy of Russian Populists (Oxford 1969), Filozofia a mesjanizm. Studia z dziejów filozofii i myśli społecznej romantyzmu polskiego (1970), Rosyjska filozofia i myśl społeczna od oświecenia do marksizmu (1973), Rosja, katolicyzm i sprawa  polska (2002), Zarys myśli rosyjskiej od oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego (2005), O inteligencji, liberalizmach i o Rosji (2007).

Z Kuźnicy, z rządu i spoza

Jerzy Hausner

Niniejszy zbiór artykułów i wypowiedzi, w tym także wystąpień oficjalnych profesora Jerzego Hausnera, pokazuje jego przemyślenia, analizy, programy i przewidywania, a także sposoby argumentacji w trzech rolach: przewodnika inteligenckiego środowiska "Kuźnicy" i w ogóle polskiej lewicy liberalno-demokratycznej, autorytatywnego członka rządu, a wreszcie tego, który z rządem i partią rządzącą się rozstał, ale nie porzucił roli krytycznego obserwatora usiłującego wpływać na to, co uważał i uważa za nadrzędną rację państwa polskiego w Unii Europejskiej. Na ostatnią część książki składają się także fragmenty osobistych zapisków Jerzego Hausnera. Notatki prowadził najczęściej w czasie weekendów spędzanych w domu w Gorcach, w niedalekiej od Krakowa Szczawie. Obrazują zamierzenia i przeżycia osobiste, nadzieje, satysfakcje i klęski. Z tych zapisków redakcja wybrała ok. jednej trzeciej tekstu, nie dokonując żadnych skrótów wewnątrz notatek spod jednej daty dziennej, aby nie naruszyć ich autentyzmu. Nie ingerowaliśmy także w język i swobodę stylu.

Filozofia czasu Romana Ingardena wobec sporów o zmienność świata

Filip Kobiela

Czym jest czas? Na czym polega różnica pomiędzy teraźniejszością, przeszłością i przyszłością? Ile trwa teraźniejszość? W jaki sposób czasowość określa los człowieka? Książka przedstawia zmagania z tego typu problemami największego bodaj polskiego filozofa - Romana Ingardena. Wychodząc od podstawowych problemów ontologicznych, Ingarden stworzył wielowątkową, oryginalną koncepcję czasu konkretnego. Jest to nieco mniej znana, lecz istotna i fascynująca cześć jego filozofii. Obejmuje ona zarówno pewne zagadnienia z zakresu filozofii człowieka, jak i filozofii przyrody. Poszczególne aspekty tej koncepcji zostały skonfrontowane z wybranymi, współczesnymi teoriami z zakresu filozofii czasu, co pozwoliło bliżej określić oryginalność stanowiska oraz siłę analiz Ingardena.

Polskie Bałkany. Proza postjugosłowiańska w kontekście feministycznym, genderowym i postkolonialnym. Recepcja polska

Maciej Duda

Polskie Bałkany to studium poświęcone literaturze napisanej w języku słoweńskim, chorwackim, serbskim oraz albańskim, której polskie przekłady ukazały się w latach 1990–2012. Autor analizuje przede wszystkim kategorie polityczne i kulturowe, jakie wykorzystują (świadomie lub nie) zarówno autorzy i autorki pochodzące z byłej Jugosławii (m.in. Ivan Čolović, Dubravka Ugrešić, David Albahari, Miljenko Jergović, Nenad Veličković, Ornela Vorspi, Vesna Goldsworthy, Vedrana Rudan, Slavenka Drakulić, Maria Todorova, Božidar Jezernik), zachodni podróżnicy (Robert D. Kaplan, Juli Zeh), jak i polscy pisarze i czytelnicy (Wojciech Tochman, Andrzej Stasiuk, Gustaw Herling-Grudziński, Inga Iwasiów, Hanna Samson). Autor przekonująco pokazuje mechanizmy budowania kategorii narodu oraz opowiadania o narodzie i jednostce. Dowodzi, że proza pisarzy i pisarek z byłej Jugosławii, która dociera do polskich czytelników, jest niejednorodna, bywa antynacjonalistyczna, rozbija stereotypy oraz rozwarstwia kategorie kulturowe, narodowe i płciowe. Bacznie przygląda się polskim reakcjom na publikacje przekładów tych tekstów, zwraca uwagę na to, co zostało przeoczone w dotychczas kolonializującym (kładącym nacisk na obcość i fascynację daleką egzotyką) modelu polskiego czytania postjugosłowiańskiej literatury. Wynikiem badań jest krytyczne odczytanie/oskarżenie oraz weryfikacja polskiej – zarówno naukowej, jak i popularnej – recepcji prozy postjugosłowiańskiej. Monografia rzuca nowe światło na zagadnienia komparatystyki, postzależności, rynku tłumaczeń, przepływu idei i języka krytyki w Polsce.   Maciej Duda – doktor nauk humanistycznych. Od 2008 roku prowadzi zajęcia autorskie oraz kursowe na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej UAM, od 2011 wykładowca Gender Studies na UAM (www.gender.amu.edu.pl). W 2012 roku wykładowca Podyplomowego Studium Gender Mainstreaming przy Instytucie Badań Naukowych PAN w Warszawie. Autor artykułów naukowych i popularnonaukowych na temat feminizmu, gender, queer i postkolonializmu w Polsce. Współpracuje jako trener i ekspert ds. równości szans z organizacjami pozarządowymi oraz instytucjami prowadzącymi projekty dofinansowane przez Unię Europejską.

Hypatia z Aleksandrii

Maria Dzielska

Od wieków postać Hypatii z Aleksandrii - neoplatońskiej filozofki i matematyczki, naznaczoną dramatycznością jej śmierci, którą poniosła z rąk motłochu aleksandryjskiego w 415 roku po Chr., oplata literacka legenda. Jako symbol cywilizacji, która bezpowrotnie przeminęła pod naporem chrześcijaństwa, jako poganka - męczennica, niewinna ofiara ostatniej walki o ocalenie doskonałego świata greckiej harmonii i głębi, nieskrępowanej myśli i naturalnego rozumu przed dogmatami nowej religii, zawsze piękna i młoda, funkcjonowała Hypatia od czasów Oświecenia, od Woltera i historyka E. Gibbona do współczesnego feminizmu. Maria Dzielska ukazuje nam w swojej książce różne wersje tej legendy zbudowanej na ideologicznych tendencjach, modach i upodobaniach jej autorów, po to, by uwydatnić kontrast między obrazem ukształtowanym przez legendę a historycznym pierwowzorem.

Ochrona zdrowia psychicznego. Antologia bioetyki. Tom 6

Włodzimierz Galewicz

Szósty tom Antologii bioetyki, wydawnej przez TAiWPN Universitas pod redakcją naukową Włodzimierza Galewicza, dotyczy zasadniczych kwestii ochrony zdrowia psychicznego. Na czym właściwie polegają choroby lub zaburzenia psychiczne? Jak należy się dzisiaj odnosić do stosowanych dotychczas, często okrytych złą sławą metod ich leczenia? Czy zaburzenia psychiczne, przynajmniej te najcięższe, zwalniają z odpowiedzialności etycznej i prawnej? Czy uprawniają one do stosowania pewnych form przymusu, a jeśli tak, to jakich i w jakich przypadkach? – Zamieszczone w tym tomie teksty pozwalają czytelnikom uświadomić sobie wyraźniej najistotniejsze powody, skłaniające do postawienia tych pytań, i najważniejsze argumenty, które warto przemyśleć przy ich rozstrzyganiu.

Superkultura. Geneza fenomenu superbohaterów

Tomasz Żaglewski

Superbohaterowie są wśród nas! Postacie w kolorowych trykotach zdominowały ekrany kin, telewizorów i komputerów, poszerzając swoje – oryginalnie komiksowe – terytorium o współczesne media, świeże interpretacje i co ważniejsze, nowe grupy odbiorców, z niecierpliwością wyczekujące kolejnych odsłon przygód ukochanych bohaterów i bohaterek. Kim jednak są te cudaczne postacie, skądprzybyły i co najważniejsze – po co w ogóle się tu znalazły? Na te oraz inne pytania, dotyczące pochodzenia i powodów istnienia fikcyjnych superherosów w realnym świecie, odpowiada niniejsza książka. Jej lektura pozwala sięgnąć do najwcześniejszych źródeł ludzkich fantazji o nadludzkich herosach, przyjrzeć się początkom superbohaterskiego przemysłu komiksowego oraz prześledzić konkurujące ze sobą na przestrzeni dekad interpretacje dwóch fundamentalnych ikon współczesnego superheroizmu – Supermana oraz Batmana. Finalnym aktem przedstawionej tu analitycznej podróży jest natomiast wykazanie uniwersalności idei superbohatera, przekraczającej nie tylko granice historyczne czy medialne, ale i geograficzne czy też wreszcie kulturowe i sprawiającej jednocześnie, iż wszyscy – świadomie bądź nie – współtworzymy obecnie prawdziwie globalną superkulturę.

Sława literacka albo nowe reguły sztuki. Studia z socjologii i ekonomii literatury

Dominik Antonik

Książka Sława literacka albo nowe reguły sztuki stanowi próbę zrozumienia szczególnego typu sławy pisarzy, która wynika z pozornie sprzecznych źródeł uznania - popularności w kulturze masowej i środowiskowego prestiżu. Celebryci literatury zajmują problematyczną pozycję, gdyż łączą takie pola i formy kapitału, które powinny się wzajemnie wypierać, jednocześnie negocjując i wystawiając na próbę społeczną wiarę w sens i wartość sztuki oraz reguły obowiązujące w jej obrębie. Wymykają się tym samym tradycyjnym podziałom na autonomię i heteronomię, sztukę wysoką i popularną, gromadząc wiele odmiennych form kapitału i zmieniając je w prestiż kulturowy. Autor książki mierzy się zatem z szeregiem paradoksów, mitów i teoretycznych zawiłości, starając się wyjaśnić, jak różne i rzekomo przeciwstawne waluty, logiki i wartości działają w obrębie twórczości literackiej i jak zmienia to warunki akumulacji uznania. Jak przekonuje, prominentni twórcy zajmują centralną pozycję we współczesnym polu literatury i decydują o warunkach jego funkcjonowania. Nie są ciekawostką, marginesem czy wyjątkiem, działają raczej jak soczewka, w której skupiają się problemy najnowszej literatury w jej silnych związkach z mediami i ekonomią. Sławni autorzy uruchamiają najbardziej złożone układy relacji w sieciowej kulturze literackiej i inicjują największą liczbę transakcji między wszystkimi polami i formami kapitału, stanowiąc klucz do zrozumienia współczesnego przemysłu literackiego jako całości. Więcej nawet - pomagają zrozumieć szersze relacje kultury i ekonomii, złożoną mechanikę późnego kapitalizmu, sens inwestycji w sferę wolną od rynkowej ewaluacji i paradoksy ukryte w samym pojęciu wartości artystycznej. Pisarze-celebryci odsłaniają zasady funkcjonowania piramidy finansowej, jaką jest kultura, jednocześnie utwierdzając naszą wiarę w to piękne "nie-całkiem-oszustwo". Dominik Antonik - doktor literaturoznawstwa związany z Wydziałem Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się teorią, socjologią i ekonomią literatury i kultury, badając najnowszą polską literaturę w jej powiązaniach z rynkiem, mediami, kulturą sławy oraz szeroko pojętą sferą społeczną. W swoich interpretacjach uwypukla bliskie relacje tego, co prywatne, jednostkowe i przypisywane kulturze, z ekonomią, reprodukcją kapitału i logiką konkurencji. Opublikował monografię Autor jako marka (2014), jego artykuły ukazywały się m.in. w "Kulturze i Społeczeństwie", "Tekstach Drugich" i "Zagadnieniach Rodzajów Literackich".

Od mediów przekazu do mediów uczestniczenia. Transmisja i nauczanie języków mniejszościowych

Robert Dębski

Książka niniejsza jest wprowadzeniem do badań w dziedzinie komunikacji internetowej oraz wpływu tej komunikacji na utrzymywanie języków mniejszościowych. Zawiera zatem przegląd współczesnej literatury, prezentuje oryginalne badania stanowiące wkład do literatury światowej oraz zawiera syntezę tych badań i wskazówki dla przyszłych badaczy lub studentów interesujących się tą problematyką. Niektóre wskazówki mogą być również przydatne dla rodziców wychowujących dzieci w środowiskach wielojęzycznych oraz dla nauczycieli języków mniejszościowych. Analiza tekstów elektronicznych produkowanych przez emigrantów może również służyć do zrozumienia zjawisk migracji, w taki sam sposób, jak analiza listów pisanych przez emigrantów służyła przez wiele lat do zgłębiania wiedzy na ten temat.  

Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka

Magdalena Saryusz-Wolska

Niemiecka pamięć jest szczególna, gdyż wyrasta z konieczności dokonania rozrachunku z wyjątkowo trudną przeszłością. Żyjemy dziś w czasach, gdy świadków największej katastrofy XX wieku jest coraz mniej. Niezbędne jest więc poszukiwanie sposobów uwolnienia pamięci od jednostkowego spojrzenia i wpisania jej w kontekst kulturowy. W oparciu o różne podejścia i metodologie próby takie podejmują: Jan i Aleida Assmannowie, Harald Welzer, Astrid Erll, Birgit Neumann, Günter Butzer, Renete Lachmann, Jörn Rüsen i Andreas Huyssen. Przekraczają oni granice dyscyplin, zakreślają nowe obszary badawcze i pokazują, że pamięć jest jednym z najbardziej fascynujących pojęć współczesnej humanistyki.  

Wstęp do fenomenologii

Marcin Waligóra

- książka prezentuje podstawowe metody klasycznej fenomenologii, m.in.: analizę intencjonalną, poznanie ejdetyczne, epoche, redukcję transcendentalną, konstytucję   - autor klarownie pisze o Husserlu, Heidegerze, Levinasie i Derridzie - celem książki jest  wprowadzenie do lektury prac wybitnych fenomenologów i stosowania metody fenomenologicznej - książka zawiera analizę krytyki fenomenologii i prezentuje założenia współczesnej fenomenologii umysłu   - „głęboka kompetencja autora znajduje  swój wyraz w komunikatywności języka książki oraz jasności i precyzji jej wywodu” (z recenzji prof. Andrzeja Gniazdowskiego) Marcin Waligóra – adiunkt w Zakładzie Filozofii i Bioetyki, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się fenomenologią i etyką biomedycznych badań naukowych. 

Reperować płot czy wymierzać sprawiedliwość. Wspomnienia

Jerzy Mikułowski Pomorski

Gdy przekroczyłem siedemdziesiątkę, naszła mnie ochota, by napisać wspomnienia. To chyba bardzo męska przywara. Zdecydowanie mniej pań ulega takiemu pragnieniu i trudno je na pisanie namówić. Wielka to szkoda, bo panie są bardzo spostrzegawcze i mają najczęściej dobrą pamięć. Dość obszerna część poświęcona jest moim wyjazdom za granicę. Rządzi się ona swoją wewnętrzną chronologią, bo obejmuje czas od 1959 roku po lata współczesne. A był czas, gdy co roku byłem gdzieś poza Polską. Część następna ma własny integralny charakter. Jest tam próba scharakteryzowania genezy i charakteru moich publikacji, głównie książek. Pisząc ją, postanowiłem wyjaśnić, dlaczego je pisałem i jakie były dzieje wyrażonych w nich myśli. Kończę kilkoma listami z lat mego rektorowania. Zacząłem listy opisujące moją podróż „dookoła świata”, jaką odbyłem na jesieni brzemiennego w wydarzenia historyczne roku 1989, owego roku cudów, który zmienił świat. Zrobiłem to, by Czytelnik poznał lepiej autora jako ukształtowanego już człowieka i postrzeganie świata przez jego doświadczenia. Jerzy Mikułowski Pomorski  

Powieści gotyckie

Zygmunt Krasiński

Powieści gotyckie Zygmunta Krasińskiego wpisują się w zespół zjawisk w literaturze, sztuce i literaturze, zrodzony w XVIII wieku, zapoczątkowany w Anglii i znany pod wspólnym terminem „gotycyzmu”. Zjawisko to było związane z fascynacją przeszłością, szczególnie z rewaloryzacją średniowiecza. Za datę początkową gotycyzmu w literaturze przyjmuje się wydanie powieści Zamczysko w Otranto Walpole’a. W okresie romantyzmu gotycyzm przejawiał się w balladzie, dramacie i powieści. Powstająca w tej konwencji wizja świata była utrzymana w tonie wzniosłości i grozy. Scenerię tworzył średniowieczny kostium historyczny, gotycka architektura, przerażający krajobraz i często zaznaczana ingerencja sił nadprzyrodzonych. W fabule dominował schemat zbrodni i kary. W polskiej literaturze gotyckie tematy i motywy ulegały modyfikacjom – np. zamek, miejsce nawiedzane przez duchy i napiętnowane zbrodnią, staje się pamiątką historii narodowej (przykładem drukowany w niniejszym tomie Zamek Wilczki). Krasiński wiąże gotycką manierę z historią Polski w Mściwym karle; z kolei powieść Grób rodziny Reichstalów (debiut w druku 1828) powstała pod wpływem młodzieńczych lektur angielskich romansów grozy.    

Od Kaukazu po Sudety. Studia i szkice o poznawaniu i zamieszkiwaniu gór dalekich i bliskich

Ewa Grzęda

Monograficzny tom Od Kaukazu po Sudety. Studia i szkice o poznawaniu i zamieszkiwaniu gór dalekich i bliskich pod redakcją Ewy Grzędy jest owocem wieloletniej współpracy badaczy z różnych akademickich ośrodków polskich i zagranicznych, zintegrowanych wokół Pracowni Badań Humanistycznych nad Problematyką Górską. Książka ukazuje się jako drugi tom Serii Górskiej wydawanej przez Universitas. Tytuł Od Kaukazu po Sudety… sugeruje szeroki, wykraczający daleko poza granice Europy, zasięg geograficzny problematyki omawianej w zbiorze. Tematyka studiów prezentowanych w niniejszym tomie oscyluje wokół zagadnień związanych z różnymi aspektami życia codziennego i duchowego społeczności zamieszkujących obszary górskie o zróżnicowanym klimacie oraz różnych aspektów poznawania – a w ślad za tym opisywania – wybranych pasm i łańcuchów górskich (między innymi egzotycznych gór Kaukazu i Ałtaju oraz Alp, Karpat i Sudetów), z uwzględnieniem ich specyfiki zarówno geograficzno-przyrodniczej, jak i kulturowej, w różnych okresach historycznych. Temat zamieszkiwania, podobnie jak poznawania gór, został tu potraktowany szeroko i wieloaspektowo. Rozważania autorów odnoszą się i do mieszkańców rdzennych (autochtonicznych), i do tych, którzy z rozmaitych powodów – niekiedy nawet politycznych – na krótszy lub dłuższy czas osiedlali się na obszarach górskich i w jakimś stopniu przyczynili się do ich zagospodarowywania, albo dokonywali tam różnego typu eksploracji. Autorzy ujętych w tomie szkiców reprezentują kilka pokoleń badaczy uprawiających różne dyscypliny nauk humanistycznych, co sprawia, że publikacja ma charakter interdyscyplinarny. Seria Górska jest odpowiedzią na rosnące zainteresowanie górami, jak również wieloaspektową, szeroką recepcję przestrzeni i kultury górskiej w literaturze, sztuce i życiu społecznym. W ostatnich dziesięcioleciach w nauce światowej pojawiły się odrębne studia poświęcone przestrzeni górskiej – mountain studies, prowadzone przede wszystkim z perspektywy ekologicznej, potwierdzające znaczenie gór, widzianych jako enklawy przyrodniczo-kulturowe, w aspekcie rozwoju i przetrwania współczesnej cywilizacji. W tym wymiarze wyraźnie rysuje się potrzeba rozszerzenia tej perspektywy o pogłębioną refleksję z obszaru szeroko pojętej humanistyki i dziedzin jej pokrewnych, historia poznania, eksploracji i zdobycia gór (alpinizm, andynizm, himalaizm) stanowi bowiem bardzo ważny element historii cywilizacji i kultury. W serii prezentowane będą najnowsze prace naukowe o charakterze monograficznym, jednego bądź wielu autorów, łączące doświadczenia literaturoznawcze z badaniami z zakresu antropologii kultury, psychologii i socjologii oraz historii poznania i zdobycia gór. Nie oznacza to jednak wykluczenia z serii prac z zakresu nauk przyrodniczych i innych obszarów badań. W ramach serii planowane są także wznowienia dziewiętnastowiecznych i dwudziestowiecznych zapomnianych dzieł dotyczących gór, o wybitnej wartości poznawczej, przekłady ważnych pozycji zagranicznych z tego zakresu oraz edycje krytyczne wybranych dzieł z obszaru eseistyki i beletrystyki.

Między wojną a dyplomacją. Ferdynand Katolicki i polityka zagraniczna Hiszpanii w latach 1492-1516

Filip Kubiaczyk

Niniejsza monografia jest pierwszą w Polsce próbą przedstawienia głównych założeń oraz kierunków polityki zagranicznej monarchii kastylijsko-aragońskiej na przełomie XV i XVI wieku. Autor w swojej pracy odchodzi od dominującego w historiografii zwyczaju analizowania monarchii Królów Katolickich z perspektywy kastylijskiej, która w jego opinii zaciemnia rzeczywiste cele hiszpańskiej polityki zagranicznej analizowanego okresu. Jego zdaniem, tym, który położył fundamenty pod przyszłe imperium Karola I i Filipa II, był Ferdynand Katolicki. To dzięki stworzonej przez niego nowożytnej dyplomacji i systemowi sojuszy, jego wnuk i prawnuk zbudowali pierwsze nowożytne imperium o charakterze globalnym. Autor polemizuje z rozpowszechnionym sposobem interpretowania hiszpańskiej polityki zagranicznej, zwłaszcza w basenie Morza Śródziemnego, w kategoriach ideologicznej i religijnej wojny z islamem. Uznaje, że dla zrozumienia koncepcji polityki zagranicznej Ferdynanda Katolickiego ważniejsza jest tradycja aragońska, która określiła główne motywy i cele jego działań politycznych. Wśród czynników, które determinowały politykę zagraniczną Ferdynanda Katolickiego autor wyróżnia uwarunkowania historyczne i geopolityczne. Dostarczają one argumentów za tezą o strategicznym i handlowym uzasadnieniu większości przedsięwzięć realizowanych w ramach ferdynandzkiej koncepcji polityki zagranicznej.   W moim przekonaniu praca Filipa Kubiaczyka mieści się w grupie najlepszych monografii historycznych, jakie ukazały się w ostatnim czasie, a z uwagi na bogactwo wykorzystanych źródeł i opracowań hiszpańskojęzycznych uznać ją należy za wyjątkową. (Z recenzji wydawniczej dr. hab. Stanisława Roszaka prof. UMK (Toruń)

Barok i barokizacja

Katarzyna Brzezina, Joanna Wolańska

Materiały sesji Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kraków 3-4 XII 2004.

Długi cień Don Kichota

Magdalena Barbaruk

W książce Magdaleny Barbaruk Don Kichote nie jest postacią papierową; przeciwnie, okazuje się bohaterem zaskakująco żywym i żywotnym, swego rodzaju lustrem, w którym nie tylko kultura hiszpańska może się bez trudu przejrzeć. Dzieje się tak dlatego, że Autorka wyprowadza swojego bohatera z przestrzeni literatury i historii i  wprowadza  go w domenę kultury i współczesności. Ujawnia nieprzeczuwane i nieobliczalne semantyczne potencje donkichotyzmu, czyniące z błędnego rycerza uniwersalny model nowożytnej i nowoczesnej egzystencji. Co więcej, przekonuje ona, że arcydzieło Cervantesa wciąż rzuca na nas dający do myślenia urok (czar?, klątwę?). Innymi słowy, że nie tylko my je czytamy, ale również, że i ono nas czyta. dr hab. Dariusz Czaja Rycerza z suchych, spalonych przez słońce kastylijskich pustkowi Magdalena Barbaruk poddała orzeźwiającej, a niekiedy otrzeźwiającej, a przy tym ożywczej kąpieli interpretacyjnej. prof. dr hab. Piotr Sawicki Magdalena Barbaruk (ur. 1981) - kulturoznawczyni, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Kulturoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego. Autorka licznych artykułów (w tym wielu o kulturze hiszpańskiego obszaru językowego) publikowanych m.in. w „Kontekstach”, „Pracach Kulturoznawczych”, „Przeglądzie Kulturoznawczym”, „Kulturze Współczesnej”, „Historyce”, „Dwutygodniku”, „Kulturze-Historii-Globalizacji”, książce Inne przestrzenie, inne miejsca. W Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego zrealizowała w ramach stażu podoktorskiego Narodowego Centrum Nauki projekt badawczy pt. La Mancha jako ziemia literatury. Kulturowy status tras literackich. Jego rezultatem jest film dokumentalny Błędne mapy i przygotowywana książka o La Manchy pt. Sensy błądzenia. Współautorka książki Śladami fotografii Augustyna Czyżowicza. Album z doliny Łachy (wraz z I. Topp, P. J. Fereńskim, K. Koniecznym).  

Pan Polski. Podręcznik do nauki języka polskiego jako obcego na poziomie A1-A2

Aleksandra Bajerska, Justyna Sochacka

Podręcznik do nauki języka polskiego jako obcego, poziom A1-A2 Wieloletnie doświadczenie Autorek w pracy z obcokrajowcami udowodniło, że właściwe dobranie materiałów dydaktycznych podczas pierwszych lekcji języka polskiego jest kluczowe dla całego procesu nauki. Potrzebny jest podręcznik, który jest atrakcyjny, przejrzysty, skoncentrowany na komunikacji, wygodny zarówno do pracy z nauczycielem, jak i do samodzielnej nauki, i który uczy gramatyki w praktyce. Podręcznik Pan Polski do nauki języka polskiego jako obcego dla młodzieży i osób dorosłych oparty jest na podejściu komunikacyjnym. W związku z tym początkowe lekcje rozwijają umiejętności rozumienia i mówienia, dopiero z czasem wprowadzana jest deklinacja. Taki układ ma zapewnić początkowe "rozgadanie" uczącego się i stopniowe porządkowanie jego wiedzy gramatycznej. Ponadto materiał prezentowany w podręczniku został skonstruowany tak, by prowokować uczących się do zabierania głosu, tworzenia wypowiedzi opartych na własnych przeżyciach, dyskutowania na temat stereotypów, wchodzenia w interakcję z innymi. Podręcznik obejmuje materiał językowy z poziomów A1-A2 (zgodny z ESOKJ). Ta pomoc dydaktyczna ma przemyślaną i logicznie uporządkowaną strukturę, która może być wykorzystywana linearnie do nauki indywidualnej (klucz odpowiedzi dostępny na stronie wydawnictwa) lub w kolejności proponowanej przez nauczyciela. Każda jednostka lekcyjna zbudowana jest według schematu, składającego się z sześciu części: - MÓWIMY - wprowadzenie nowej leksyki i aktywizacja uczącego się do formułowania wypowiedzi na podstawie własnych doświadczeń; - UCZYMY SIĘ NOWYCH SŁÓW - ćwiczenia leksykalne; - CZYTAMY - praca z tekstem, automatyzacja poznanej leksyki i często wprowadzenie zagadnienia gramatycznego; - WYJAŚNIAMY GRAMATYKĘ - zebranie i szczegółowe omówienie (tabele, przykłady) wszystkich problemów gramatycznych zaprezentowanych w lekcji; - ĆWICZYMY GRAMATYKĘ - ćwiczenia gramatyczne; - KOMUNIKUJEMY SIĘ - ćwiczenia komunikacyjne, nastawione na powtórzenie materiału gramatycznego i leksykalnego zawartego w lekcji, często poprzez wejście w interakcję z innymi uczącymi się. Omawiany materiał dydaktyczny nie ma zeszytu ćwiczeń, gdyż rozbudowane części z ćwiczeniami gramatycznymi i leksykalnymi w wystarczającym stopniu pozwalają na utrwalenie wprowadzonego materiału. Autorki publikacji, dr Aleksandra Bajerska, dr Justyna Sochacka, mają doświadczenie w nauczaniu języka polskiego jako obcego głównie dzięki pracy w Studium Języka Polskiego dla Cudzoziemców Uniwersytetu Łódzkiego. Prowadzą akademickie, roczne kursy przygotowawcze do studiów w zakresie języka polskiego ogólnego i specjalistycznego (medycznego, ekonomicznego, politechnicznego i humanistycznego), kursy komunikacyjne na poziomach od A0 do C1, zajęcia w ramach projektu ERASMUS, szkoły letnie, a także zajęcia logopedyczne. Przeprowadzają państwowe egzaminy certyfikatowe z języka polskiego jako obcego oraz egzaminy międzynarodowe. Są autorkami licznych arkuszy egzaminacyjnych, materiałów dydaktycznych oraz publikacji glottodydaktycznych. Materiały do pobrenia ze strony wydawnictwa: www.universitas.com.pl