Na drodze do wyjaśnienia problemów politycznych. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Markowi Barańskiemu

red. Anna Czyż, Sebastian Kubas

Niniejsza publikacja zawiera artykuły podejmujące analizę problematyki mieszczącej się w zainteresowaniach nauki o polityce. Autorzy rozważają zagadnienia odnoszące się do teorii polityki, myśli społecznej i politycznej, systemów politycznych, stosunków międzynarodowych, polityki lokalnej i regionalnej, polityki społecznej, komunikowania społecznego i politycznego oraz kwestii historycznych. Książka adresowana jest do osób zainteresowanych zgłębieniem wiedzy z zakresu funkcjonowania różnych aspektów politologicznej analizy życia publicznego.

The House of Vasa and The House of Austria. Correspondence from the Years 1587 to 1668. Part I: The Times of Sigismund III, 1587-1632, Volume 2

Ed. by Ryszard Skowron in collaboration with Krzysztof Pawłowski, Aleksandra Barwicka-Makula, Miguel Conde Pazos, Paweł Duda, ...

Publikowana korespondencja ukazuje wymiar współpracy i wspólnoty interesów dynastycznych, politycznych, kulturowych i religijnych pomiędzy Domem Wazów i Domem Austrii. Stanowi bazę dla analizy wzajemnych relacji pod kątem powinowactwa, emulacji i rywalizacji. Edycja listów tworzy pewnego rodzaju katalog ukazujący rolę i tożsamość Wazów w rozległym europejskim kontekście kulturowym i politycznym i może stanowić punkt wyjścia do dalszych studiów. Jednym z najważniejszych instrumentów za pomocą którego możemy obserwować i analizować te procesy są listy jakie między sobą wymieniali członkowie obu dynastii. Listy królewskie z podpisem, pieczęcią i ich treścią są trwałym świadectwem obecności i roli Polski w europejskiej kulturze w epoce nowożytnej.

Język w radiu. Antologia

red. Małgorzata Kita, Iwona Loewe

Książka, którą oddajemy Czytelnikowi, jest ogniwem cyklu antologii tekstów dotyczących badań nad językiem w mediach prowadzonych w optyce językoznawczej, co — zgodnie z teoretycznymi postulatami lingwistyki otwartej — nie wyklucza wyjścia poza granice danej dyscypliny. Jakkolwiek więc dominuje w niej podejście językoznawcze, sięgamy też do propozycji innych dziedzin wiedzy o komunikacji medialnej. (fragment wstępu)

Linguarum Silva. T. 2: Słowo - znaczenie - relacja w języku i w tekście

red. Barbara Mitrenga

Oddany do rąk Czytelnika drugi tom Linguarum Silva zatytułowany Słowo – znaczenie – relacja w języku i w tekście zawiera jedenaście artykułów zgrupowanych w dwóch częściach, całość dopełniają Varia. W części pierwszej (Słowo – znaczenie – relacja w języku) znalazły się artykuły poświęcone rozważaniom z zakresu semantyki i leksyki współczesnej oraz historycznej, natomiast w części drugiej (Słowo – znaczenie – relacja w tekście) – artykuły oparte na analizie tekstów i wypowiedzi charakteryzujących dyskurs prawicowy, prasowy i społeczny w Polsce oraz podejmujące szeroko rozumianą tematykę gatunków. Część Varia zawiera m.in. omówienia książek: A Study in the Linguistics-Philosophy Interface A. Bogusławskiego oraz Humanizm w języku polskim. Wartości humanistyczne w polskiej leksyce i refleksji o języku pod red. A. Janowskiej, M. Pastuchowej i R. Pawelca. Opublikowane w Linguarum Silva teksty są świadectwem wielorakich zainteresowań naukowych młodego pokolenia badaczy w zakresie języka i tekstu. Artykuły, mimo że opierają się na różnorodnym materiale badawczym, dotyczą synchronii i diachronii w języku, odwołują się do różnych metodologii, metod i teorii językoznawczych oraz genologicznych, w sposób jednoznaczny odwołują się do zaproponowanych w podtytule tomu pojęć. Mowa w nich m.in. o słowie dziś i w przeszłości; słowie i jego znaczeniu podstawowym i wtórnym (przenośnym, potocznym); o nacechowaniu aksjologicznym słowa; słowie jako składniku konstrukcji, zdania, wypowiedzi, dyskursu; znaczeniu wybranych gatunków w przestrzeni komunikacyjnej, relacjach międzygatunkowych, relacjach między kanonicznymi i niekanonicznymi aktualizacjami gatunków, relacjach między terminami temat, motyw, topos. Linguarum Silva adresowane jest do Czytelników z kręgu szeroko rozumianej humanistyki oraz wszystkich osób zainteresowanych zaproponowaną tematyką tomu i poszczególnych artykułów.

Gaston Bachelard. Konteksty i interpretacje

red. Marta Ples-Bęben

Celem książki jest zaprezentowanie wyboru studiów nad filozofią Bachelarda opublikowanych przez badaczy z różnych krajów w ramach żywo rozwijającego się bachelardowskiego i postbachelardowskiego nurtu refleksji oraz wpisanie w ten nurt artykułów polskich badaczy twórczości Bachelarda. Choć nie można powiedzieć, że Bachelard pozostaje w Polsce nieznany, to wciąż wiele ważnych prac - tak autorstwa samego Bachelarda, jak i innych badaczy bądź komentujących jego filozofię, bądź ją kontynuujących, jest znana jedynie specjalistom. Książka Gaston Bachelard. Konteksty i interpretacje chce wypełnić tę lukę, wskazując jednocześnie na obecność polskich badań nad bachelardyzmem. Zamierzeniem niniejszego tomu jest zestawienie artykułów potwierdzających wieloaspektowość filozofii Gastona Bachelarda oraz jej aktualność. Wielość nowych odczytań Bachelardowskiej myśli, ukazujących się w Polsce i za granicą potwierdza, że zarówno filozofia nauki, wraz z wprowadzonymi przez Bachelarda pojęciami nowego umysłu naukowego, nowej racjonalności czy przeszkód epistemologicznych, jak i filozofia wyobraźni poszukująca metody adekwatnie uchwytującej istotę marzenia i obrazu, nieustająco stanowią ważny punkt odniesienia dla filozofów, a także przedstawicieli innych dyscyplin naukowych.

Od żony górnika do naukowca. Zmiana systemu wartości i ról społecznych kobiet na terenach poprzemysłowych Górnego Śląska

Urszula Swadźba, Monika Żak

Opracowanie socjologiczne podejmuje – z punktu widzenia kulturowego – problemy związane z nierównością płci, dostępem kobiet do rynku pracy, tożsamością kobiet, władzą w rodzinie, łączeniem ról pracowniczych z rolami rodzinnymi. Aktualnie jesteśmy świadkami osłabiania kulturowego wzoru presji skierowanej pod adresem kobiet, aby przede wszystkim wypełniały rolę żony i matki. Prowadzone badania socjologiczne wskazują na istniejące nadal bariery w awansie zawodowym kobiet oraz na problemy wynikające z łączenia ról społecznych. Taka sytuacja dotyczy kobiet w Polsce, szczególnie na Śląsku, zmieniają się bowiem role społeczne Ślązaczek, a także kontekst społeczny wypełniania wielu ról: żon, matek i pracownic. Środowisko, w którym dawniej społeczne role płci były ściśle rozdzielone, zmienia sposób definiowania ról kobiet i mężczyzn. Monografia zawiera omówienie wyników badań prowadzonych wśród kobiet zamieszkujących tereny poprzemysłowe Górnego Śląska. Przedstawiono w niej opinie na temat systemu wartości, interpretacji ról społecznych – przede wszystkim roli żony i matki oraz pracownicy. Zaprezentowano także spojrzenia na stereotypowy podział ról kobiecych i męskich.

Koprodukcja usług społecznych źródłem osobistej i społecznej produktywności osób starszych. Studium socjologiczne na przykładzie beneficjentów Programu Wieloletniego "Senior+"

Grzegorz Gawron

Prezentowany tom stanowi autorską propozycję socjologicznego opisu zjawiska koprodukcji usług społecznych jako źródła osobistej i społecznej produktywności osób starszych. Główną oś koncepcyjną opracowania, określającą jednocześnie jego cel poznawczy, stanowi próba połączenia idei koprodukcji usług społecznych z produktywnością osób starszych, wskazującego na potencjalne relacje zachodzące między tymi zjawiskami. Zgodnie ze stanem wiedzy autora zarówno w Polsce, jak i za granicą nie prowadzono dotychczas analiz w tym zakresie, nie tylko w ramach socjologii, ale również pozostałych nauk. Dlatego celem teoretycznym pracy stał się opis wzajemnie uszeregowanych pojęć stanowiących szkielet i wypełnienie prezentowanej perspektywy teoretycznej, do których zaliczone zostały: koprodukcja, produktywności osobista i społeczna osób starszych, usługi społeczne, kapitał ludzki i kapitał społeczny. Przeprowadzona w ten sposób analiza pojęciowa zwieńczona została opracowaniem autorskiego schematu operacyjnego dla usług organizowanych i świadczonych w ramach Programu Wieloletniego „Senior+”, ukazującego, jak koprodukcja osób starszych, opierająca się na wykorzystaniu ich kapitały ludzkiego i społecznego, generuje ich osobistą i społeczną produktywność. Można zatem uznać, że publikacja stanowi bezpośrednią odpowiedź na utrzymujący się w tym zakresie deficyt kompleksowych opracowań w polskiej przestrzeni naukowej.

Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego. T. 23

red. Helena Synowiec

Kolejny tom wydawnictwa ciągłego adresowany jest do polonistów, studentów polonistyki, dydaktyków języka ojczystego i literatury oraz do pedagogów. Zamieszczone w nim artykuły uwzględniają problemy kształcenia polonistycznego we współczesnej szkole, takie jak m.in.: przygotowanie studentów do interpretacji tekstów poetyckich, wyzwalanie przez nauczycieli twórczej postawy uczniów, możliwości dialogu z tradycją literacką na lekcjach, "czytanie" obrazu, analiza tekstów reklam jako tekstów kultury, przydatność publikacji wspomnieniowej o zasięgu regionalnym do badań językowo-kulturowych i działań edukacyjnych. Kilka artykułów dotyczy dyskursu szkolnego i związanej z nim aktualnej problematyki: wulgaryzacji języka, komunikatywności podręczników do plastyki i muzyki, przenikania się słowa i obrazu w publikacjach adresowanych do uczniów, sposobów opracowania wybranych zagadnień gramatycznych w podręcznikach dawnych i najnowszych. Ponadto w tomie zamieszczono recenzje kilku – przydatnych w teoretycznym i praktycznym przygotowaniu polonistów – publikacji. Tom wzbogaci warsztat dydaktyczny nauczycieli i studentów oraz skłoni ich do refleksji nad rolą języka polskiego w rozwijaniu osobowości uczniów.

Polityka - edukacja - płeć kulturowa. Z perspektywy antropogiki społecznej

Elżbieta Górnikowska-Zwolak

Polityka jest dzisiaj terminem wszechobecnym. W publikacji Polityka – edukacja – płeć kulturowa. Z perspektywy antropogiki społecznej autorka, reprezentantka pedagogiki (antropogiki) społecznej, analizuje różne ujęcia polityki, skupia się na polityce społecznej i edukacyjnej, poszukując miejsca dla polityki płci. Dokonuje krytycznego wglądu w politykę edukacyjną w Polsce po transformacji ustrojowej 1989 roku. Edukacja jest tu z jednej strony ujmowana szeroko, także poza szkołą, w przestrzeni publicznej, skąd płyną przekazy o wymiarze wychowawczym. Z drugiej strony, rozważania ukierunkowane są na wybrane, newralgiczne dla rozwoju dziewcząt i kobiet aspekty polityki płci i edukacji, przede wszystkim edukację seksualną, prawa reprodukcyjne. Zakończenie pisania pracy zbiegło się z wybuchem Rewolucji Kobiet (jesień 2020) upominających się o demokrację i swoje obywatelskie prawa. Publikacja może pomóc w zrozumieniu, dlaczego do tego doszło.

Wprowadzenie do teologii katolickiej. Podręcznik

Jan Słomka

Teologia chrześcijańska jest uprawiana wewnątrz wiary, a więc zakłada przyjęcie Objawienia. Ta specyfika wymaga dzisiaj szczególnego podkreślenia. Teologia katolicka wyróżnia się pośród innych nurtów teologii chrześcijańskiej oparciem na Tradycji, czyli Magisterium. Dlatego wskazane tematy, wraz z omówieniem relacji Objawienia do natchnienia Pisma Świętego, tworzą pierwszą część Wprowadzenia do teologii katolickiej. W kolejnych rozdziałach zostały przedstawione kwestie metodologiczne, relacja teologii do filozofii oraz do nauki nowożytnej. Ostatnia część Wprowadzania... poświęcona jest najważniejszym dyscyplinom teologii katolickiej.

Intertekst, historia i (auto)ironia. Szkice o twórczości Tadeusza Różewicza

Katarzyna Gutkowska

Niniejsza książka to zbiór szkiców łączących interpretacyjno-analityczne rozważania na temat poszczególnych utworów Tadeusza Różewicza z próbą określenia specyfiki jego gry w nawiązania i oceny modi operandi otaczającego go świata. To również refleksja na temat stosunku poety do najważniejszych kategorii humanistyki: podmiotowości i poetyckiego „ja”, historii i wagi doświadczenia, przystawalności poetyckiego słowa do materii życia, ironii i autoironii, tożsamości budowanej na pamięci i refleksyjnym odbiorze rzeczywistości w jej najpoważniejszych i najbardziej trywialnych przejawach, a także do dzieł i słów cudzych, włączanych w poetycką tkankę jego własnych utworów. Intertekstualność dzieła Różewicza pojmuje się przy tym bardzo szeroko: intertekst to zarówno inne dzieło literackie (również inny tekst samego Różewicza), jak i formacja kulturowa danej epoki, szczególny moment dziejowy, obejmujący różne formy przekazu, język mediów czy język krytyki wycelowanej w wiersze poety, dzięki któremu badacze, znawcy i tłumacze usiłują dociec Różewiczowskiej „tajemnicy wiersza”. I choć poszczególne szkice traktują o różnych aspektach twórczości poety (związkach jego wierszy z poezją Norwida, Staffa, kwestiach metapoetyckich czy światopoglądowo-historiozoficznych), niektóre z nich swym zasięgiem obejmują także punkty wspólne, co świadczy o kompaktowości i spójności poetyckiej twórczości Różewicza, od lat konsekwentnie budującego charakterystyczny nurt motywiki i sieć punktów wyjścia wokół zespołu podstawowych pojęć i kulturowych filarów. Książka przeznaczona jest dla wszystkich zainteresowanych poezją polską XX i XXI wieku, a w szczególności dla krytyków literackich, nauczycieli, studentów filologii i innych kierunków, w które wpisuje się nurt rozważań o kondycji współczesnej kultury, a także roli literatury w postindustrialnym, zmediatyzowanym świecie.

Przestrzenie przekładu T. 4

red. Jolanta Lubocha-Kruglik, Oksana Małysa, Gabriela Wilk

Autorzy artykułów, które znalazły się w 4  tomie Przestrzeni przekładu, poruszają wiele bardzo zagadnień sfery przekładu. Przedmiotem refleksji były zarówno kwestie o charakterze ogólnym, jak i szczegółowe zjawiska analizowane na podstawie przekładów tekstów literackich i specjalistycznych. W części pierwszej poświęconej przekładowi artystycznemu autorzy omawiali m.in. tematykę związaną z wielojęzycznością i jej implikacjami dla przekładu, analizowali możliwość adaptacji kontekstu kulturowego w przekładzie i problemy z tego wynikające. Część druga zawiera teksty ukazujące specyfikę przekładu filmowego i scenicznego. Badacze zwracają tu uwagę na mnogość kodów kulturowych, których oddanie staje się dla tłumacza prawdziwym wyzwaniem. Osobną część poświęcono zagadnieniom stojącym na pograniczu badań konfrontatywnych i przekładowych. Przedmiotem opisu były tu zjawiska szczegółowe dotyczące m.in. przekazu ram modalnych, aliteracji czy realizacji semantyki perswazyjności. W części poświęconej przekładowi specjalistycznemu omówiono problemy związane z przekładem terminów, wskazano na konieczność konfrontowania ustaleń z badaczami reprezentującymi różne języki. Ponadto zaprezentowano aspekty prawne odpowiedzialności zawodowej tłumaczy. Tom zamyka część, w której przedstawiono wyniki ustaleń związanych z warsztatem tłumacza i dydaktyką przekładu. Wskazano w niej na praktyczne możliwości wykorzystania nowych narzędzi i nowych programów w pracy tłumacza oraz na konieczność opanowania nowych technologii.

Ściąganie w szkole jako przejaw nieuczciwości szkolnej

Joanna Góźdź

Celem niniejszej pracy było zaprezentowanie problematyki ściągania w szkole ponadgimnazjalnej na gruncie teoretycznym i w oparciu o wyniki dotychczasowych badań nad tą problematyką, jak również przedstawienie rezultatów badań własnych. Przestawiono szkołę jako podstawowe środowisko rozwoju psychospołecznego ucznia oraz omówiono podstawowe teorie motywacji w edukacji ze szczególnym uwzględnieniem koncepcji Self Determination Theory, a także rolę czynników percepcyjnych w kontekście zachowań nauczycieli, rodziców (w wymiarze kontroli i wspierania autonomii) oraz relacji w klasie (w wymiarze współpracy i wsparcia oraz rywalizacji). Praca ukazuje również szkołę jako przestrzeń uczenia się zachowań pozanormatywnych, nawiązując do wybranych teorii dewiacji w odniesieniu do zjawiska ściągania, w tym do teorii neutralizacji, a także omawia teoretyczne podstawy problemu ściągania, jego źródła i motywację do ściągania wśród uczniów. Odnosi również ściąganie do kategorii ryzyka oraz moralności. W niniejszej pracy przedstawiono sześć skonstruowanych na potrzeby badania narzędzi: Kwestionariusz percepcji zachowań rodziców (matki i ojca), nauczyciela, Kwestionariusz percepcji relacji w klasie, Kwestionariusz motywacji do nauki, „Sprawdziany” oraz „Normy”, które zostały sprawdzone pod względem psychometrycznym na dużej próbie. Zastosowanie analizy czynnikowej pozwoliło na określenie składowych skal. Narzędzia diagnostyczne mogą być wykorzystywane do badań o tematyce edukacyjnej. Podjęto próbę opisu i usystematyzowania zjawiska ściągania i nieuczciwości szkolnej oraz związanych z nim doświadczeń w percepcji uczniów, a także zaprezentowania roli motywacji do nauki, oraz percepcji zachowań otoczenia w ściąganiu ujętym w ramach trzech czynników - jako ściąganie sprawcze, pomoc w ściąganiu oraz niechęć do pomocy w ściąganiu. Wyniki badań odniesiono do praktyki edukacyjnej.

Tajemni wspólnicy: czytelnik, widz i tłumacz. Opowiadania Josepha Conrada w nowych interpretacjach

red. Agnieszka Adamowicz-Pośpiech, Jacek Mydla

Książka jest zbiorem artykułów poświęconych opowiadaniom Josepha Conrada. Autorami są polscy i zagraniczni badacze twórczości pisarza oraz angliści literaturoznawcy. Proponują oni reinterpretacje krótkich utworów prozatorskich, w większości będących tekstami, którymi conradystyka się dogłębniej nie zajmowała. Celem publikacji jest demarginalizacja form krótkich i zwrócenie uwagi na ich bogactwo treściowe i formalne. Oprócz analiz literackich publikacja zawiera również artykuły poświęcone zagadnieniom związanym z filmowym adaptacjom oraz przekładom i przekładoznawstwu – zagadnienia te omawiane są oczywiście na przykładzie nowel Conrada. Książka adresowana jest do szerokiego odbiorcy, zarówno tego, który interesuje się literaturą zawodowo jak i pasjonującego się prozą literacką z zamiłowania. Będzie szczególnie cenna dla czytelnika, który dopiero przystępuje do poważniejszych studiów nad Conradem jako pisarzem, którego kunszt znalazł w gatunku opowiadania podatną formułę wypowiedzi artystycznej. Książka zawiera indeksy: osobowy, postaci fikcyjnych i utworów literackich.

Czy Kirgiz zszedł z konia? Obyczaje, język i kultura Kirgistanu oczami kirgiskiej polonistki

Akylai Abylkadyr kyzy, red. i oprac. Jolanta Tambor, Agnieszka Tambor, Tomasz Gęsina

Publikacja jest drugim tomem serii "Świat po polsku". To cykl adresowany do studentów różnych kierunków humanistycznych i społecznych, szczególnie takich, które związane są z wielokulturowością i wieloetnicznością, kontaktami języków i kultur, etnografią i antropologią itp., a także do uczniów i nauczycieli. Celem książki Czy Kirgiz zszedł z konia? Obyczaje, język i kultura Kirgistanu oczami kirgiskiej polonistki jest przybliżenie czytelnikom niezwykle atrakcyjnej, egzotycznej kultury, która jest bardzo słabo znana w Polsce, choć jej korzenie tkwią w dalekiej przeszłości. Tytuł publikacji odnosi się do popularnego reportażu Ryszarda Kapuścińskiego i w jednym z rozdziałów do niego nawiązuje, starając się rzucić światło na faktyczne pochodzenie etniczne tytułowego jeźdźca. Autorka tekstu głównego i autorzy-redaktorzy tekstów dodatkowych przedstawiają Kirgistan z perspektywy jego skomplikowanej historii, realiów kulturowych, onomastyki, topografii itp. Książka jest ważną pozycją, prezentującą kolejny obszar działań badawczych i dydaktycznych UŚ.

The Discourse of M: Managing British Intelligence in James Bond Movies

Anna Majer, Piotr Mamet

The Discourse of M różni się od książek, które do tej pory napisano na temat serii filmów o agencie 007. To nie główny bohater – James Bond – jest przedmiotem zainteresowania autorów, lecz M – osoba będąca szefem brytyjskiego wywiadu (MI6) i zwierzchnikiem Bonda. W postać M wciela się trzech aktorów (Bernard Lee, Robert Brown i Ralph Fiennes) i jedna aktorka (Judith Dench), a każda z tych osób stwarza wyjątkową kreację szefa MI6, reprezentując różne style zarządzania, co ma odzwierciedlenie w języku. To właśnie stało się przedmiotem dociekań badaczy – dyskurs M. Książka ma charakter pracy naukowej. Socjolingwistyczną i pragmatyczną analizę materiału badawczego (wypowiedzi M) poprzedza teoretyczna podbudowa dotyczącą dyskursu instytucjonalnego, krytycznej analizy dyskursu, koncepcji władzy i aspektów pragmatycznych – aktów mowy i uprzejmości. Część badawczą rozpoczyna analiza pozycji M jako szefa wywiadu na przestrzeni lat, na podstawie wypowiedzi bohaterów w różnych konfiguracjach – M-Bond, M-zwierzchnicy czy M o sobie. Dalej obserwujemy, jak zmienia się dyskurs M w poszczególnych odcinkach serii. Jako manager, M wydaje rozkazy, dokonuje oceny i dba o zachowanie najwyższych standardów i swych podwładnych. Książka przedstawia, w jaki sposób każdy z czterech M realizuje swoje managerskie zadania, jaka jest specyfika języka każdego z nich i w jaki sposób za pomocą języka realizują oni swoje cele, a tym samym cele MI6.

W przestrzeniach kultury. Studia interdyscyplinarne

red. Beata Gontarz, Magdalena Kempna-Pieniążek, Anna Maj

Seria: Media i Kultura (1), ISSN 2719-9789   Złożone w monografię teksty, odmienne w założeniach, w przyjętej metodologii, w wyborze (niekiedy punktowym) materiału, który stał się podstawą do poczynionych rozpoznań, wchodzą jednakowoż we wzajemne interakcje, tworząc przestrzeń partycypacji praktyk i badawczych, i kulturowych. Zebrane w pierwszej części tomu artykuły prezentują różnorodność konceptualizacji tekstów kultury, rozpoznają modusy i efekty włączania się w jej dziedzictwo, wskazują na aspekty jej współtworzenia i korzystania z niej, eksponują i poddają krytycznej analizie rozmaitość sposobów uczestnictwa w kulturze. Drugą część tomu zdominowały refleksje dotyczące sytuacji (i transformacji) podmiotu, kultury, jej odbiorców, wreszcie: całej humanistyki we współczesnej rzeczywistości medialnej. Podstawowym kontekstem omawianych tutaj przez autorów zjawisk jest rewolucja cyfrowa, której skutki wciąż nie są dla nas w pełni uchwytne. Taka sytuacja nie tylko zmusza badaczy do wypracowywania nowych narzędzi i metodologii, lecz także prowokuje do zadawania pytań o szanse i zagrożenia, jakie stwarzają nowe technologie w zakresie budowania (post)ludzkiej tożsamości, modyfikowania zasad komunikacji społecznej i ustanawiania relacji między kulturą wysoką i niską.

"Podążamy tymi samymi lub podobnymi drogami myślowymi". Tematyka korespondencji logicznej Gottloba Fregego z Giuseppem Peanem, Davidem Hilbertem i Bertrandem Russellem

Gabriela Besler

Korespondencja Fregego z wielkimi matematykami przełomu XIX i XX w., Giuseppe Peanem, Davidem Hilbertem i Bertrandem Russellem miała wielkie znaczenie dla rozwoju logiki, matematyki i filozofii. Russell, w swym pierwszym liście do Fregego, odwołując się do pierwszej książki Fregego Begriffsschrift, formułuje trudność prowadzącą do antynomii. W odpowiedzi Frege odnosi zauważoną trudność do Grundgesetze der Arithmetik i odkrywa antynomię u podstaw swego systemu logicznego, który to system miał umożliwić definiowanie podstawowych pojęć arytmetyki liczb naturalnych i tym sposobem ugruntować arytmetykę. Dyskutowano także nad następującymi tematami: Liczba koniecznych terminów pierwotnych w systemie logicznym. Symbole kwantyfikacji i ich rozumienie. Koncepcja geometrii (oparta na intuicji przestrzennej lub abstrakcyjny system bez interpretacji). Aksjomaty w geometrii (zawsze prawdziwe fundamentalne fakty intuicji lub definicje pojęć pierwotnych). Teoria typów (powinno się mówić o Fregego-Russella teorii typów). Warunki poprawnej definicji (tu warunek istnienia definiowanego obiektu). Rozumienie klasy (abstrakcyjny obiekt czy system fizycznych jednostek). Frege odwołuje się często do swych założeń filozoficzno-semantycznych, a wśród nich do konieczności odróżnienia sensu i znaczenia wyrażeń językowych oraz prawdy i fałszu jako idealnych obiektów do których odnoszą się odpowiednio wszystkie zdania prawdziwe i fałszywe. Wielokrotnie przedstawia także – dyskutując z zwolennikami logiki jako nauki o ludzkim myśleniu – koncepcję obiektywnej myśli, niezależnej od jakiegokolwiek podmiotu poznającego, gwarantującą możliwość uprawiania nauki. Pokazane jest także społeczne tło, w jakim rodziła się logika matematyczna przełomu XIX i XX w. Książka adresowana jest do szerokiego grona czytelników zainteresowanych historią i rozwojem logiki przełomu XIX i XX w.

Przygody cyfrowego tułacza. Interpretacje groznawcze

Michał Kłosiński

Monografia prezentuje oryginalne, hermeneutyczne podejście do interpretacji gier cyfrowych. Książka składa się ze studiów przypadku gier cyfrowych, które skupiają się na różnych aspektach ich problematyki filozoficznej: od zarządzania życiem, przez pytania dotyczące ich ontologii, po sposób, w jaki tworzą przestrzenie do życia i mitologiczne opowieści o naszej współczesności. Autor przedstawił w niej dziesięciostopniową instrukcję interpretacji gier, która ma na celu pomoc studentom i badaczom w analizie gier cyfrowych. Książka zawiera interpretacje takich nagradzanych tytułów, jak Horizon: Zero Dawn, Cyberpunk 2077, Frostpunk czy Disco Elysium.

Rodzina w czasach przełomów. Literackie diagnozy od XIX do XXI wieku

Beata Nowacka, red. Krystyna Kralkowska-Gątkowska

Spektrum badawcze niniejszego tomu zostało zakreślone szeroko – temat literackich rodzin analizowany jest w tekstach poetyckich, prozatorskich, dramaturgicznych oraz niefikcjonalnych (m.in. epistolografia, wywiad rzeka, reportaż). Kanwą refleksji staje się z jednej strony literatura zbeletryzowana, z drugiej zaś – wykorzystująca tworzywo biograficzne (np. Broniewski) i autobiograficzne (m.in. Ferenc, Stryjkowski, Wańkowicz). Wybór rozległego, liczącego z górą dwa wieki okresu, podyktowany został zapoczątkowaniem na przełomie XIX i XX wieku procesów renegocjowania dotychczasowego patriarchalnego modelu rodziny, osłabienia jej spoistości na skutek zachwiania pozycji ojca, relatywnego wzmocnienia roli matki, zmian w obrębie więzi małżeńskiej oraz w relacjach rodziców i dzieci. Procesy te, w różnym nasileniu, występują we wszystkich warstwach i grupach społecznych. Presja przeobrażeń ekonomicznych, wpływ wynalazków technicznych, emancypacja kobiet, tasowanie się warstw społecznych i polityczne przełomy to tylko niektóre przyczyny rewolucyjnych zmian w tradycyjnej strukturze rodzinnej. Wszystkie one znajdują odzwierciedlenie w rewizji idealistycznej mitologii polskiej rodziny, zakorzenionej w literaturze staropolskiej i romantycznej. Autorzy przedstawionych w zbiorze szkiców podjęli próbę zbadania głębokości owej rewizji, zwracając uwagę na pojawienie się w literaturze przełomu wieków XIX i XX, obok archetypu rodzinnego domu, rozpatrywanego w kilku mitycznych „przestrzeniach”, problemu „bezdomności”, pojmowanej jako „wygnanie”, „tułanie się bez celu”, „ukierunkowane poszukiwanie nowego domu”, „nowego sposobu zamieszkania”, „nowej definicji swojskości”, ale też jako „buntownicze akcentowanie nomadyzmu z wyboru”, gdy „dom” okazuje się synonimem piekła moralnych tortur, symbolem egzystencjalnej pułapki czy po prostu – nudy.

Utrata i żałoba. Teoria i praktyka

red. Anita Gałuszka, Renata Kleszcz-Szczyrba

„Umieranie, śmierć, żałoba i osierocenie to zagadnienia o charakterze uniwersalnym, poruszane w  obrębie wielu dyscyplin naukowych, wśród których psychologia,  antropologia,  filozofia,  a  także  kultura  i sztuka  poświęcają  im szczególną uwagę. Silna tendencja do tabuizacji tematyki śmierci, umierania i żałoby obliguje środowiska naukowe do bardziej uważnego zajmowania się nią, wbrew obowiązującym trendom i modom. Dysocjowanie się od tematów wywołujących trudne emocje, które jest domeną współczesnego człowieka, każe nauce, zupełnie paradoksalnie, asocjować się z nimi, poznawać i zgłębiać. Współczesny człowiek zdaje się żyć tak, jak gdyby śmierci nie było, jakby go nie dotyczyła, a przynajmniej stanowiła zjawisko tak odległe, że niezasługujące na głębszą uwagę. Równocześnie, zupełnie przewrotnie, jest ona (śmierć) wszechobecna w przekazach medialnych,  stanowiąc  gwarancję  wzrostu  poczytności  czy  oglądalności.  To zastanawiające, że potrzeba dzisiaj „debatować” o żałobie (na forum społecznym i     naukowym), zamiast pozwalać jej „wybrzmieć” (w psychice jednostki). Każda strata, jeśli stanowiła wartość dla tego, który traci, wymaga okresu adaptacji do niej. Proces żałoby wyznacza rytm tej adaptacji. Każda śmierć osoby bliskiej i każda żałoba po śmierci osoby bliskiej rozgrywają się jednocześnie na kilku płaszczyznach: wewnątrzpsychicznej, związanej z przeżywaniem żalu po  stracie;  interpersonalnej,  związanej  z dynamiką  wsparcia  i pomocy;  kulturowej, związanej z rozumieniem śmierci, rytuałami pożegnania, miejscami pamięci, itp. W monografii każda z tych płaszczyzn zostaje w mniejszym lub większym stopniu wypełniona. Pierwsza część monografii nawiązuje do psychologii i filozofii śmierci, druga traktuje o śmierci w kulturze i sztuce, w trzeciej poruszane są zagadnienia diagnozy i pomocy psychologicznej w sytuacji straty, a  czwarta skupia się na bardzo specyficznej stracie (prenatalnej i perinatalnej), którą społeczeństwo dopiero uczy się konstruktywnie przeżywać. Autorzy  poszczególnych  rozdziałów  reprezentują  różne  dziedziny  nauki i  praktyki, dzięki czemu monografia prezentuje obraz utraty i żałoby niezwykle bogaty i zróżnicowany. Oddając do Państwa rąk niniejsze opracowanie, żywimy nadzieję, że stanie się ono źródłem pogłębionej refleksji na temat umierania, śmierci i żałoby. Mamy nadzieję, że będzie to refleksja daleka od współczesnych tendencji, które zapraszają do „psychologicznej ucieczki” od tematyki śmierci. Wszak śmierć od zawsze była i na zawsze pozostanie częścią życia...” (Wstęp)

My i Inni - ewolucja wyobrażeń. Polski dyskurs prasowy w świetle imagologii i pamięci zbiorowej

Aleksandra Niewiara

[…] w praktyce psychoanalitycznej mówienie pacjenta o przeszłości własnej przynosi ujawnienie i wyleczenie kompleksów. Chyba to samo można powiedzieć o zbiorowościach. Z chęci zrozumienia siebie i własnej wspólnoty, z duchowej potrzeby, z pewnego imperatywu wyrastają prace naukowe, dzieła literackie, artystyczne dotyczące zagadnień niby pamiętanych, ale w publicznym dyskursie omówionych niewystarczająco. Wzbudzają tym większe kontrowersje, im mniej uwagi wcześniej danej kwestii poświęcono. Również w tej książce poruszono tematy pamiętane i zapomniane. Dotyczą one ludzi postrzeganych w swych grupach narodowych, reprezentujących państwa i ich związki, ludzi tworzących w swych wysiłkach unikalny świat znanej nam cywilizacji XX i XXI w. Ambicją autorki jest co najmniej ukazanie wielu z nich w zapomnianym współcześnie świetle. (z książki)

Kultury i krajobrazy pamięci

red. Marek Dziewierski, Bożena Pactwa

Kultury i krajobrazy pamięci to zbiór artykułów podejmujących refleksję wokół pamięci społecznej i tożsamości. Zasadniczo studia te odwołują się do kategorii przestrzennych: krajobraz kulturowy, lokalizacja znacząca, topografia miejsca, oraz związanych z nimi metafor i komemoratywnych praktyk społecznych. W publikacji poruszono m. in. takie zagadnienia jak kreacja i tranzycja krajobrazu kulturowego; miejsca pamięci i nie-pamięci; narracje  pamięci, ze szczególnym uwzględnieniem poetyki kresowości, zakorzenienia,  migracji; formy i procesy instytucjonalizowania pamięci – praktyki muzealne, pomniki, edukacja w miejscach pamięci oraz związki pamięci ze sztukami wizualnymi. Całość ma interdyscyplinarny charakter i wykorzystuje doświadczenia badawcze  socjologów, geografów społecznych, etnologów, archeologów, antropologów, kulturoznawców, animatorów kultury i twórców sztuk wizualnych. Książka adresowana jest do grona  naukowców zajmujących się pamięcią społeczną i problematyką tożsamości, studentów socjologii, geografii społecznej, etnologii i antropologii, historyków i kulturoznawców oraz  innych osób zainteresowanych problematyką pamięci zbiorowej.

Polskie wyrażenia o funkcji dopowiedzeniowej - historia i współczesność

Magdalena Pastuch

Autorka książki stawia pytanie: jak odpowiadamy w polszczyźnie na pytanie o rozstrzygnięcie? Jaka jest geneza tych wyrażeń, których używamy, aby potwierdzić, zaprzeczyć bądź wyrazić swoją niepewność czy wahanie? W zasobie leksykalnym polszczyzny jest wiele, poza tak, nie i chyba, jednostek, którym można przypisać te wartości. Materiał poddany analizie wywodzi się zarówno ze źródeł dawnych (staropolskie dramaty, słowniki historyczne, korpusy polszczyzny dawnej), jak i współczesnych (głównie Narodowy Korpus Języka Polskiego). Wszelkich ustaleń dokonuje się zatem na podstawie materiału współczesnego i historycznego. Takie podejście daje możliwość czynienia pewnych uogólnień odnoszących się do polszczyzny w ogóle, nie tylko do wybranego poziomu synchronicznego. Opisywany zbiór wyrażeń nie stanowi kategorii w sensie językoznawczym, stanowi jednak klasę, która pełni w komunikacji językowej określoną funkcję i można stworzyć ogólną charakterystykę semantyczną podzbiorów, które wchodzą w jej skład. To funkcja właśnie stała się podstawowym pozwalającym włączyć dane wyrażenie do opisywanego zbioru. W polskiej literaturze językoznawczej sporo miejsca poświęcano dotychczas strukturze i funkcji pytań, nie ma natomiast pracy o odpowiedziach. Monografia porusza również ważne problemy metodyczne i metodologiczne językoznawstwa historycznego, wskazując, jak, w sytuacji braków materiałowych, można prowadzić rozważania o charakterze diachronicznym, czy wręcz panchronicznym. Książka wpisuje się w trwające już od kilkudziesięciu już lat zainteresowanie metatekstowym poziomem języka, czyli tym, który nie odnosi się w sposób bezpośredni do obiektów rzeczywistości pozajęzykowej, ale który stanowi niezwykle ważny element naszych wypowiedzi językowych, pozwalający ową rzeczywistość komentować, wyrażać nasze przekonania i sądy.