Staropolskie teksty i konteksty. T. 8: Tom jubileuszowy, poświęcony pracy twórczej i organizacyjnej Profesora Jana Malickiego w siedemdziesiątą rocznicę Jego urodzin

Teresa Banaś-Korniak, Beata Stuchlik-Surowiak, Dariusz Rott, Jacek Kwosek

Publikacja jest kolejnym (ósmym) tomem z serii Staropolskie teksty i konteksty, adresowanym do osób zainteresowanych piśmiennictwem staropolskim i jego różnorodnymi kontekstami. Jest to tom jubileuszowy, opracowany z okazji siedemdziesiątych urodzin Profesora Jana Malickiego. Artykuły naukowe wchodzące w skład publikacji zostały napisane przez współpracowników i wychowanków Profesora.

Der Westslawische Name Niemcy für Deutsche und Deutschland im Schrifttum des Frühmittelalters

Idzi Panic

Jest rzeczą zastanawiającą, że wschodni sąsiedzi Niemiec (Polacy, Czesi) kraj ten nazwali nietypowo: nazwą, która nie odwołuje się do jakiegokolwiek terminu geograficznego, etnicznego lub osobowego. Nazwali ich Niemcami, co jakoby ma oddawać fakt, iż mieszkańcy tego kraju mówili językiem niezrozumiałym, byli „niemi”. Jak zatem wytłumaczyć fakt, że równie niezrozumiałych Węgrów, czy też Pieczyngów nie nazwano niemymi, Niemcami? Przyjrzyjmy się więc, jak rzecz przedstawiała się w istocie.

Wieki Stare i Nowe. T. 11 (16)

red. Sylwester Fertacz, red. Agata Aleksandra Kluczek

W bieżącym tomie „Wieków Starych i Nowych” tradycyjnie znalazły się prace, w których podjęto rozważania z zakresu różnych epok historycznych. Tematyka artykułów jest różnorodna. Dziejów starożytnych dotyczą studia poświęcone zagadnieniom kultu bogini Angitii oraz stanu miasta Rzym w „roku czterech cesarzy”. W ramach historii Rzeczypospolitej szlacheckiej zostały poruszone kwestie relacji pomiędzy hetmanem Lwem Sapiehą a jego synem Janem Stanisławem na tle reakcji na klęskę militarną pod Walmojzą w 1626 roku, a także wyprawy księcia Conti do Polski (1697), opisywanej przez niego w listach do jego żony Marii Teresy de Bourbon, oraz działalności sejmiku województw poznańskiego i kaliskiego w napiętej politycznie sytuacji po ucieczce Stanisława Leszczyńskiego w 1734 roku. W XX stulecie wprowadzają artykuły dotyczące aktywności organizacji nauczycieli na Śląsku Austriackim i ich roli w rozwoju idei społeczeństwa obywatelskiego, a także działalności ugrupowań narodowo-chłopskich w okresie okupacji hitlerowskiej. Tom zamyka stały dział: Artykuły recenzyjne i recenzje, zawierający szkice dotyczące siedmiu publikacji, które ukazały się w ostatnich latach na polskim rynku wydawniczym.

W krajobraz literacko-kulturowy i językowy wpisane... Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Bernadecie Niesporek-Szamburskiej w czterdziestolecie pracy naukowej i dydaktycznej

red. Anna Guzy, Danuta Krzyżyk, Magdalena Ochwat, Małgorzata Wójcik-Dudek

W środowisku akademickim księga jubileuszowa to wydawnictwo naukowe będące szczególnym wyrazem uznania dla badacza, naukowca, któremu jest dedykowane. 40-lecie pracy naukowej Pani Profesor Bernadety Niesporek-Szamburskiej stało się inspiracją dla przyjaciół, współpracowników i uczniów Pani Profesor Bernadety Niesporek-Szamburskiej do przygotowania księgi jubileuszowej. Zebrane w tym tomie teksty są różnorodne zarówno pod względem tematycznym, jak i gatunkowym – są wśród nich rozprawy zakorzenione w różnych dziedzinach nauki (literaturoznawstwie, językoznawstwie, dydaktyce nauczania języka i dydaktyce nauczania literatury), eseje, szkice, osobiste głosy skierowane do Jubilatki. Autorzy artykułów wykorzystują odmienne metodologie i narzędzia badawcze, a przedmiotem oglądu i interpretacji czynią różnego rodzaju teksty (teksty te stworzone przez dzieci, także teksty o dzieciach i dla dzieci). Artykuły zostały zebrane w trzech rozdziałach: Krajobraz literacko-kulturowy…(14 artykułów, m.in. o poezji lingwistycznej, frazeologii i paremiologii w wierszach Wandy Chotomskiej, stereotypach obcości etnicznej w międzywojennej literaturze dla dzieci i młodzieży, wierszach dziecięcych Joanny Mueller, motywie osła w „Muzykantach z Bremy” i innych tekstach kultury integrowaniu sztuk, aktywności ucznia motywowanej szkolną lekturą, obrazie matki w opowiadaniu Po kamienistej drodze Gustawa Morcinka), Krajobraz językowy…(16 artykułów, m.in. o kulturze językowej Polaków, sposobie popularyzowania wśród młodych użytkowników języka zagadnień poprawnościowych, funkcjonalnym kształceniu językowym, rozwijaniu w szkole sprawności mówienia, stymulowaniu twórczej aktywności językowej dzieci, ortografii, badaniach nad językowym obrazem świata dzieci i młodzieży), Krajobraz inny niż wszystkie…. (7 artykułów, poświęconych m.in. edukacji akademickiej i rozwijaniu kompetencji dydaktycznych nauczycieli, modelach postrzegania niepełnosprawności przez autorów podręczników języka polskiego, technologii cyfrowej we współczesnej szkole) po to, by z jednej strony ukazać bogactwo i różnorodność badań związanych z edukacją polonistyczną i kształceniem nauczycieli, z drugiej – wskazać szerokie pole zainteresowań Pani Profesor Bernadety Niesporek-Szamburskiej, Jej naukowe poszukiwania, mijane w czasie podróży naukowo-badawczych krajobrazy. Książka adresowana jest do polonistów, studentów polonistyki, dydaktyków języka ojczystego i literatury oraz do pedagogów.

"Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych". T. 25, nr 2/2017: Zespół kruchego X i inne zaburzenia neurorozwojowe. Diagnoza, terapia i edukacja - szanse i zagrożenia

red. Magdalena Bełza-Gajdzica, Joanna Kulisiak-Kaźmierczak

Kolejny numer czasopisma Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych (2/2017, tom XXV) zawiera zbiór tekstów ukazujących tematykę rzadkich zespołów genetycznych uwarunkowanych dziedzicznie, jak i zaburzeń neurorozwojowych, w tym ze spektrum autyzmu (ASD). Adresowany jest do nauczycieli, pedagogów, rehabilitantów, terapeutów, pracowników służb medycznych i socjalnych, a także studentów i rodziców. Część artykułów w nim zawartych jest pokłosiem dyskusji prowadzonych podczas konferencji poświęconej zagadnieniom związanym z tematyką rzadkiego zespołu genetycznego kruchego chromosomu X i zaburzeń neurorozwojowych. Konferencja została ta zorganizowana przez Fundację „Rodzina FRA X” w Międzyborzu i Fundację Placówek Terapeutycznych „JAŚ I MAŁGOSIA” w Szczecinku. Publikację rozpoczyna artykuł autorstwa lekarzy genetyków z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, którzy w swojej pracy zawodowej na co dzień zajmują się diagnozą i problematyką chorób rzadkich. Autorzy opisują w nim istotne zagadnienia związane z zespołem kruchego chromosomu X, począwszy od patogenezy zespołu, poprzez objawy, strategie leczenia, zwracając uwagę na nowe horyzonty terapii i na poradnictwo genetyczne, które ze względu na specyfikę dziedziczenia tego zespołu powinno obejmować również badania genetyczne nawet u dalszych krewnych . Kolejnych pięć opracowań poświęconych jest problematyce spektrum autyzmu (ASD), a dokładnie kwestiom takim jak: symptomatologia, diagnoza, terapia dziecka ze spektrum autyzmu. Trzy następne teksty dotyczą kognitywistyki i zagadnień takich jak: neuropoznawcza teoria umysłu u osób ze spektrum autyzmu, jej funkcjonowanie w praktyce, diagnoza neuropoznawcza oraz terapia i prezentacja indywidualnego przypadku. W dalszych artykułach zawarta jest problematyka roli integracji sensorycznej, zagadnień medycznych dotyczących zaburzeń metabolicznych, stresu oksydacyjnego, stanów zapalnych, bólu neuropatycznego, traumy pourazowej, zaburzeń neurorozwojowych w Alkoholowym Zespole Płodowym „FAS” Tom kończy bardzo istotny głos osoby z niepełnosprawnością, który skłania do refleksji i przemyśleń w podejmowaniu pracy terapeutyczno-rehabilitacyjno-edukacyjnej, a co najważniejsze – akcentuje, że należy podejmować działania w nawiązywaniu współpracy we wszystkich obszarach z osobami na co dzień mierzącymi się ze swoimi niedyspozycjami.

Poezja paradoksów - paradoksy w poezji. Poetycka teologia księży Jana Twardowskiego, Janusza Stanisława Pasierba, Wacława Oszajcy

Magdalena Ochwat

„Paradoksy — pisał Carl Gustav Jung w książce Psychologia a religia — w przedziwny sposób należą do największych dóbr duchowych […], a wszystkie wypowiedzi religijne zawierają logiczne sprzeczności i zasadniczo niemożliwe stwierdzenia”. Obserwację tę, niewątpliwie słuszną, potwierdza już pobieżna analiza języka, jakim posługuje się Biblia. Zarówno w Starym, jak i w Nowym Testamencie, w tym w samej nauce Jezusa Chrystusa, odnajdujemy wiele konstrukcji opartych na sprzecznościach. Stwierdzenia takie, jak: „ziarno, jeśli nie obumrze, nie wyda owocu” (J 12,24), „tak ostatni będą pierwszymi, a pierwsi ostatnimi” (Mt 20,16) czy „kto chce znaleźć swe życie, straci je, a kto straci swe życie z mego powodu, znajdzie je” (Mt 10,38—39), przeszło dwa tysiące lat tworzyły pejzaż chrześcijańskiej kultury i do dziś stanowią o rozpoznawalności charakteru dyskursu religijnego. Dlatego również nauka Kościoła, dogmaty — niepodważalne twierdzenia religijne — w nieunikniony sposób opierają się na paradoksie. Wystarczy wszak przywołać najważniejsze prawdy wiary: trzy osoby są jednym Bogiem, Maryja jest jednocześnie dziewicą i matką, Bóg jest miłosierny i sprawiedliwy zarazem, zmarli powstaną z martwych, a Chrystus objawił się w postaci Boga Człowieka, narodził się w określonym czasie oraz miejscu — wieczność spotkała się ze śmiertelnością. Chrześcijaństwo cechuje się więc znaczącym nasyceniem sprzecznościami i nie zawsze dającymi się pojąć paradoksami. Z takimi konstrukcjami w sposób szczególny stykają się kapłani, rozważając trudne, czasem ukryte, sensy języka Ewangelii. Świadomość sprzeczności w istotny sposób wyznacza ich paradygmat myślowy, determinuje ich refleksję o języku i słowie, która przekłada się na poetykę wypowiedzi, a czasem stanowi jej temat. (fragment Wstępu)

Pragnąć. Szkice o literaturze nowoczesnej

Wacław Forajter

Artykuły, wchodzące w skład książki, koncentrują się na opisie zjawiska nowoczesności w kontekście rozmaitych teorii pragnienia, od klasycznej, freudowskiej psychoanalizy zaczynając, na schizoanalizie Feliksa Guattariego i Gillesa Deleuze’a skończywszy. Pierwszy blok artykułów pt. Szyfry pragnienia w twórczości Bolesława Prusa został poświęcony Lalce, a w szczególności uwikłaniu bohaterów powieści w normy i zakazy seksualne obowiązujące w drugiej połowie XIX wieku. Ostatni z tekstów o utworze z 1890 roku dotyczy natomiast nieomówionych dotychczas w wystarczającym stopniu związków powieści Prusa z traktatem Maxime’a Du Campa Paris, ses organes, ses fonctions, sa vie, co pozwala rzucić nowe światło na znaczenia epizodu paryskiego.   Cykl Piekielny pociąg Władysława Stanisława Reymonta składa się z dwóch rozpraw poświęconych twórczości noblisty. Pierwsza z nich, Niebezpieczeństwa fantazji, stanowi próbę interpretacji Marzyciela przy pomocy narzędzi teoretycznych wypracowanych przez Jacques’a Lacana. Z kolei drugi, noszący tytuł Falangi infernalne, jest próbą odczytania wybranych wątków Wampira przez pryzmat głośnej na przełomie wieków sprawy Leo Taxila.   Część ostatnia, Inne pragnienia, zawiera dwa artykuły. Tekst „Gdy popłyną miliony…” to całościowa analiza zapomnianej powieści Ignacego „Sewera” Maciejowskiego o galicyjskim boomie naftowym. Wątki interpretacyjne koncentrują się wokół takich kategorii, jak: pieniądz, afekt, seksualność i praca, ujętych w kontekście koncepcji Guattariegio i Deleuze’a. Rozprawa pt. Pasje wychodzi od porównania wizji średniowiecznej krucjaty dziecięcej, stworzonych przez Marcela Schwoba i Jerzego Andrzejewskiego, by dojść do ogólnych wniosków na temat istoty pożądania i specyfiki pisarstwa historycznego jako takiego.

Studies in Contrastive Semantics, Pragmatics, and Morphology

red. Paulina Biały, Bożena Cetnarowska

Książka stanowi zbiór artykułów poświęconych zagadnieniom związanym z lingwistyką kontrastywną. Artykuły w niej zaprezentowane omawiają w głównej mierze kwestie dotyczące kontrastywnej semantyki kognitywnej. Niemniej jednak, kilka artykułów skupia się wokół morfologii i pragmatyki kontrastywnej, dzięki czemu może być wartościowym woluminem dla szerszego grona czytelników. W publikacji poruszane są zjawiska językowe występujące głównie w języku polskim i angielskim, jednakże czytelnika mogą także zainteresować odniesienia do języka chorwackiego, francuskiego, czy czeskiego. O ile we wstępie w sposób przeglądowy omówione są najistotniejsze kwestie dotyczące lingwistyki kontrastywnej w szerszym kontekście, to poszczególne artykuły mają na celu ukazanie obecnych tendencji w badaniach kontrastywnych oraz zróżnicowanych metod badawczych. Dlatego też niniejsza publikacja adresowana jest głównie do językoznawców, teoretyków i praktyków lingwistyki kontrastywnej, a także kognitywistów.

Korespondencja i literatura okolicznościowa w kręgu magnaterii Wielkiego Księstwa Litewskiego

Mariola Jarczykowa

Książka poświęcona jest listom i utworom okolicznościowym z XVII wieku,  które powstały w rodzinnym kręgu magnatów litewskich – głównie Radziwiłłów i Sapiehów. Omawiane, nieznane teksty rękopiśmienne i drukowane zostały wydobyte z polskich i zagranicznych bibliotek i archiwów.  W poszczególnych rozdziałach ukazano nie tylko prywatne piśmiennictwo związane z wydarzeniami rodzinnymi (narodziny, śluby, pogrzeby), ale także przybliżono sporne kwestie różniące rywalizujących ze sobą magnatów. Dzięki listom sługi księcia Krzysztofa  – Piotra Kochlewskiego można poznać różne aspekty funkcjonowania Kiejdan, prywatnego miasta Radziwiłłów, natomiast wymiana epistolografii między sławnym poetą, jezuitą Maciejem Kazimierzem Sarbiewskim a synem przywódcy różnowierców na Litwie – Januszem Radziwiłłem ukazuje w ciekawym świetle zagadnienia tolerancji religijnej. Wiersze okolicznościowe omówione w drugiej części pracy wskazują na emocjonalny stosunek ówczesnych autorów do głównych bohaterów  książki – w panegirykach wychwalano ich zasługi, wyrażano radość z powodu powiększenia się rodzin i zwycięstw na bitewnych polach, a także smutek związany ze śmiercią hetmana wielkiego litewskiego. W paszkwilach piętnowano  natomiast uczestników tumultu wileńskiego oraz  opowiadającego się za Szwedami księcia Janusza Radziwiłła. Omówienia listów i utworów okolicznościowych uzupełniono o zagadnienia związane z edytorstwem tych form piśmienniczych.

Folia Philosophica. Vol. 36

red. Dariusz Kubok

36. tom „Folia Philosophica” zgodnie z otwartą formułą tego pisma prezentuje szeroki zakres problematyki filozoficznej, począwszy od studiów historycznofilozoficznych przez kwestie natury estetycznej aż po zagadnienia z zakresu logiki. Prezentowany tom „Folia Philosophica” stanowi multidyscyplinarny zbiór artykułów, który sięga korzeni myśli europejskiej i okazuje się inspirującą propozycją namysłu nad ontologicznymi, estetycznymi i logicznymi aspektami filozofowania. Tom zawiera również przekład, recenzje oraz sprawozdanie. Studia poruszające zagadnienia teoretyczne, a także kwestie związane z etosem życia zadowolą zarówno wytrawnych badaczy filozofii, jak i czytelników zainteresowanych szeroko pojmowaną problematyką filozoficzną.

"Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa". T. 5

red. Ewa Budzyńska

Rocznik „Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa”  nawiązuje do wydawanych przez Śląski Instytut Naukowy „Górnośląskich Studiów Socjologicznych”. W tomie piątym podjęty został problem szeroko pojętych wartości – wartości a etniczność, wartości prospołeczne i ich przemiany, świat wartości w różnych kulturach. „Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa” - to periodyk adresowany nie tylko do socjologów, lecz także do przedstawicieli innych nauk humanistycznych oraz wszystkich osób zainteresowanych problematyką społeczną.

"Prawne Problemy Górnictwa i Ochrony Środowiska" 2018, nr 1-2

red. Grzegorz Dobrowolski, Małgorzata Piekarska

Tematyka tego numeru obejmuje dość zróżnicowaną problematykę, która przynajmniej po części dotyczy geologii i górnictwa. Jeden z artykułów dotyczy wydobywania kopalin z wód powierzchniowych. Autor wskazuje tu na niekorzystne rozwiązania w tym zakresie, związane z tym, że wydobywający kopaliny z wód powierzchniowych powinien uzyskać zarówno pozwolenie wodnoprawne, jak i koncesję. Kolejny „górniczy” tekst dotyczy ocen oddziaływania przedsięwzięć geologicznych i górniczych na obszary Natura 2000. Warto polecić również tekst o odpowiedzialności za szkody wyrządzone robotami geologicznym niewymagającymi koncesji. Tu Autor ukazuje problemy związane z jej poniesieniem na podstawie Prawa geologicznego i górniczego, występujące wskutek tego, że w przypadku takich robót nie zawsze zespół urządzeń posiada status zakładu górniczego, a podejmowane działania nie są rozumiane jako jego ruch prowadzony przez przedsiębiorcę. Z zakresu szeroko rozumianej ochrony przyrody warto wskazać na trzy artykuły. Pierwszy z nich dotyczy ochrony rezerwatowej w lasach. Ciekawie przedstawia się również tekst poświęcony ewolucji powszechnej ochrony drzew i krzewów spowodowanej radosną twórczością ustawodawcy określaną mianem „Lex Szyszko”. Wreszcie trzeci z artykułów przybliża kwestie związane z kontrolą przestrzegania przepisów na terenie dwóch obszarowych form ochronnych, tj. parku narodowego i rezerwatu przyrody. Przygotowano również sprawozdanie z konferencji pt. „Prawne instrumenty ochrony powietrza”, która odbyła się 20 kwietnia 2018 r., na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Z opracowań ogólnych warto zwrócić uwagę na recenzję monografii zatytułowanej Rozważania o... (Katowice 2018). Tradycyjnie Czytelnik znajdzie w czasopiśmie kolejną część komentarza do ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Tym razem do art. 13–17 tego aktu.

"Studia Politicae Universitatis Silesiensis". T. 22

red. Jan Iwanek, Paweł Grzywna, Robert Radek

„Studia Politicae Universitatis Silesiensis” (pod redakcją Jana Iwanka, Pawła Grzywny i Roberta Radka) w roku bieżącym (2018) przyjęły formułę kwartalnika recenzowanego, którego jedyną wersją jest wersja elektroniczna publikowana w dostępie otwartym w Central and Eastern European Online Library (www.ceeol.com) oraz w University of Silesia Press (www.journals.us.edu.pl).   Tom 22 kwartalnika „Studia Politicae Universitatis Silesiensis” (2018) tradycyjnie gromadzi teksty w kilku tematycznych działach. Pierwszy „Teoria polityki i myśl polityczna” zawiera opracowanie autorstwa Macieja Guzego, dotyczące polskiego nacjonalizmu, którego przedstawicielem jest formacja Czarny Blok, oraz artykuł Bartosza Mazurkiewicza przybliżający sylwetkę współczesnego sołtysa-lidera lokalnego. W dziale „Polityka społeczna” kolejne dwa artykuły – pierwszy autorstwa Moniki Zawartki dotyczący polityki senioralnej, drugi – Damiana Mirczaka – przybliżający kwestię rządowych programów mieszkaniowych. W dziale ostatnim „Komunikowanie społeczne i polityczne” Dariusz Krawczyk przedstawia zagadnienie dotyczące pracy oficerów prasowych jednostek policji, z kolei Kinga Oliwia Zdrojewska skupia się na zmianach ustawodawczych w działalności radia w Polsce w związku z akcesją do UE.

"Przekłady Literatur Słowiańskich" 2016. T. 7. Cz. 1: Tłumacze i przekładoznawstwo słowiańskie

red. Bożena Tokarz

Tom 7. część 1 czasopisma „Przekłady Literatur Słowiańskich” poświęcony jest refleksji badaczy i tłumaczy nad przekładem w zakresie literatury i kultury polskiej, słowackiej, słoweńskiej w relacji do literatur chorwackiej, polskiej, serbskiej, słowackiej i słoweńskiej oraz literatur niemieckojęzycznych pogranicza austriacko-słoweńskiego i niemiecko-rumuńskiego. Treść zamieszczonych w nim artykułów tworzy panoramę teoretyczną i historyczną w zakresie dyscypliny, jak również konkretnych praktyk translatorskich. Spojrzenie z tych dwóch perspektyw na jednostkowe rozwiązania tłumaczy lepiej oświetla ich rolę jako pośredników (a czasem inicjatorów stylu i myślenia), decyzje, funkcje i pragmatyczność przekładu. W tym kontekście w tomie skupiono uwagę na takich problemach, jak: dominująca w praktyce i/lub w teorii norma tłumaczenia, określająca poetykę historyczną przekładu; aspekt intertekstualności przekładu, czyli jego istnienie wśród innych utworów tłumaczonych albo w kontekście serii; znajomość oryginału w kręgach artystycznych i intelektualnych kultury przyjmującej oraz wieloaspektowość przekładu artystycznego, związana z jego zapotrzebowaniem rodzimym, a także z preferencjami tłumacza, który może być „ambasadorem” obcości lub jej „legislatorem,” wzbogacając własny warsztat artystyczny i/ lub literaturę docelową. Publikacja adresowana jest do badaczy literatur i kultur słowiańskich (w tym polskiej), studentów oraz do wszystkich zainteresowanych wiedzą o innych kulturach słowiańskich.

Ład społeczny i jego przedstawienia. Księga jubileuszowa Profesora Jacka Wodza

red. Tomasz Nawrocki, Wojciech Świątkiewicz

Prof. zw. dr hab. Jacek Wódz jest wybitnym socjologiem związanym od lat z ośrodkiem katowickim. Niniejszy tom zawiera teksty ofiarowane prof. Jackowi Wodzowi na siedemdziesiątą rocznicę urodzin przez jego przyjaciół, współpracowników i uczniów. W sposób przyjęty w świecie akademickim autorzy oddają hołd wybitnemu socjologowi. W tomie można odnaleźć teksty dotyczące Jubilata, odnoszące się do jego zainteresowań badawczych, czy też podejmujące problemy bliskie jego współpracownikom i wychowankom. Autorami tekstów są nie tylko badacze z katowickiego ośrodka, ale również z Krakowa, Warszawy, Łodzi, Lublina, Rzeszowa i wielu większych lub mniejszych ośrodków naukowych.

Dyskurs i jego odmiany

red. Bożena Witosz, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Ewa Ficek

Publikacja gromadzi teksty przedstawicieli zróżnicowanego pod względem metodologicznym i problemowym nurtu badań nad dyskursem w Polsce. Autorzy poszczególnych artykułów zarówno rozważają istotne zagadnienia teoretyczne, jak i dają obraz różnych odmian dyskursu publicznego, zwłaszcza instytucjonalnych (urzędowy, religijny, edukacyjny, terapeutyczny, turystyczny), wspólnot ideologicznych, etnicznych i kulturowych, oraz bogato reprezentowanego w tomie dyskursu medialnego. Interesująco wypadła – obrana w kilku artykułach – perspektywa oglądu śledząca sposoby aktualizowania tego samego zagadnienia w różnych mediach i przez różne wspólnoty dyskursu. Wiele miejsca w opracowaniu poświęca się problematyce teoretycznej (sposobom podziału przestrzeni komunikacji publicznej, metodom analizy dyskursu czy wreszcie kontekstom badawczym, które metody analizy dyskursu otwierają i z którymi się splatają). Książka zainteresuje nie tylko specjalistów, wywodzących się z różnych środowisk i tradycji badawczych dyskursu, ale wszystkich pragnących pogłębić swą wiedzę o regułach, normach, strategiach komunikacyjnych, którymi kierują się aktorzy dyskursu publicznego.

Wojskowe postępowanie karne w II Rzeczypospolitej (1918-1939)

Tomasz Szczygieł

Monografia opisuje przebieg postępowania karnego przed organami wojskowego wymiaru sprawiedliwości II Rzeczypospolitej w latach 1918-1939. Jest to praca pionierska. Przedstawiona w niej problematyka nie była dotychczas przedmiotem badań naukowych. Istotne miejsce w monografii zajmuje charakterystyka poszczególnych instytucji ówczesnego prawa karnego wojskowego procesowego, zwłaszcza tych, które występowały tylko na gruncie tej dziedziny prawa, jak choćby właściwego dowódcy (zwierzchnika sądowo-karnego), prokuratora wojskowego, żandarmerii i oficera sądowego. Osoby zainteresowane kształtowaniem się polskiego systemu prawnego po 1918 roku znajdą w niej również opis przebiegu prac unifikacyjnych i kodyfikacyjnych wojskowego postępowania karnego, ze wskazaniem i charakterystyką głównych źródeł tego prawa oraz ich przemian na przestrzeni lat funkcjonowania. W książce znajdziemy również obszerny rozdział poświęcony genezie i ustrojowi międzywojennego sądownictwa wojskowego oraz wykonaniu kary. Całość problematyki uzupełnia materiał fotograficzny ukazujący osoby, miejsca i wydarzenia związane z funkcjonowaniem wojskowego wymiaru sprawiedliwości. W monografii znajdziemy również prawnoporównawcze odniesienia do innych systemów prawnych, w tym common law, oraz porównania z funkcjonowaniem powszechnego prawa i wymiaru sprawiedliwości w Polsce tamtego okresu. W zakończeniu z kolei, Autor odniósł się do wciąż aktualnych problemów odrębności sądownictwa wojskowego i procesu karnego wojskowego oraz jego ewentualnych dalszych losów w systemie prawa karnego procesowego. Książka adresowana jest zarówno do historyków prawa jak i wszystkich zainteresowanych historią polskiego wymiaru sprawiedliwości. Ze względu na szeroko eksponowaną metodę dogmatyczną, monografia powinna zainteresować także prawników zajmujących się aktualnie obowiązującymi regulacjami prawnymi z zakresu prawa i postępowania karnego.

Informacja w ujęciu prawnym przez pryzmat zagadnień terminologicznych

Michał Barański

Termin „informacja” funkcjonuje w wielu aktach normatywnych obowiązujących w polskim porządku prawnym, stanowiąc pojęcie bardzo złożone. Z niego zaczęły wyodrębniać się grupy poglądów określające zakres znaczeniowy informacji w ujęciu prawnym. W celu ustalenia zakresu tego pojęcia w prezentowanej publikacji sięgnięto do dorobku innych dziedzin nauki (np. nauk ekonomicznych) oraz języka potocznego. Ukazano także relację między informacją a danymi osobowymi oraz bazami danych. Zaakcentowano też relację terminu „informacjaˮ w ujęciu przedmiotowym względem terminu „informacjaˮ w ujęciu czynnościowym. Zasygnalizowano również uregulowanie informacji w szczególności w prawie konstytucyjnym, administracyjnym, karnym oraz cywilnym. Przeprowadzono analizę zależności prawnych między reklamą, informacją handlową i ekonomiczną oraz omówiono kwestie terminologiczne dotyczące informacji w zakresie prawa prasowego.

"Ecumeny and Law" 2015, Vol. 3: Welfare of the Child: Welfare of Family, Church, and Society

red. Andrzej Pastwa

Kolejny tom rocznika „Ecumeny and Law” stanowi owoc refleksji ekumeniczno-prawnej, podejmowanej – w  formule interdyscyplinarnej – wokół ważkiej i aktualnej problematyki ochrony/promocji praw dziecka. Ogólnym zamysłem Autorów tomu (głównie prawników, ale i przedstawicieli innych dziedzin nauki) jest afirmacja związanych z tą problematyką paradygmatów aksjonormatywnych, łącznie z identyfikacją postmodernistycznych zagrożeń. Dobrze pokazuje to już pierwszy tekst autorstwa ks. prof. Bortkiewicza. Nierzadko dziś szermuje się argumentem (m.in. w płaszczyźnie bioetyki) o prawie do posiadania bądź nie posiadania dziecka. Jak wywodzi Autor, takie koncepcje ewidentnie naruszają pożądaną symetrię ze szkodą dla najsłabszych – roszczeniom w stosunku do dziecka nie odpowiadają prawa dziecka. Dlatego propagowanie tych idei i ich obecność w aktach prawa stanowionego musi być przedmiotem krytyki Kościoła. W miejsce roszczeń wobec dziecka, Kościół, słowami Jana Pawła II, formułuje kartę praw dziecka. Główną oś problemową tomu wyznacza przedmiotowe prawo konwencyjne, a przede wszystkim kolejne artykuły Konwencji o Prawach Dziecka ONZ z 1989 roku – począwszy od  zabezpieczenia prawa dziecka do życia i tożsamości (T. Gałkowski) po prawną ochronę dziecka przed przemocą (M. Tomkiewicz). W dziale recenzji znajdziemy prezentację interesujących pozycji książkowych, w większości zbieżnych z tematyką tomu.

"Przekłady Literatur Słowiańskich" 2017. T. 8. Cz. 1: Parateksty w odbiorze przekładu

red. Monika Gawlak

Tom 8. część 1 czasopisma „Przekłady Literatur Słowiańskich” poświęcony jest refleksji na temat paratekstów towarzyszących przekładom literatur słowiańskich, podzielony został na pięć części problemowych eksponujących inny aspekt refleksji o paratekstach w odbiorze przekładu i dotyczy zwłaszcza literatur: amerykańskiej i bośniacko-hercegowińskiej, chorwackiej, czeskiej, polskiej, serbskiej, słowackiej, słoweńskiej, ale także niemieckiej. Artykuły zamieszczone w tomie dotyczą roli i funkcji paratekstów (Izabela Lis-Wielgosz, Bożena Tokarz, Monika Gawlak), czynnej roli perytekstów w dialogu międzykulturowym i w serii przekładowej (Katarzyna Wołek San Sebastian, Małgorzata Filipek, Amela Ljevo-Ovčina, Jakob Altmann), perswazyjnego charakteru wstępów i ich wymiaru ideologicznego (Joanna Królak), sposobów oddziaływania recenzji i obecnej w nich mocy illokucyjnej (Sylwia Sojda), przypisów i zawartych w nich informacji dopełniających lekturę (Robert Grošelj, Weronika Woźnicka, Katarzyna Bednarska, Kamil Szafraniec). Ostatnia cześć tomu dotyczy biografii i listów, traktowanych jako swego rodzaju epiteksty, które być może nie odnoszą się bezpośrednio do przekładanych utworów, ale opisują kontekst, w którym dzieło literackie powstaje (Tea Rogić Musa, Leo Rafolt). Wszystkie teksty, prócz trzech, opublikowane zostały w języku polskim. Artykuł Ameli Ljevo-Ovčiny zamieszczony został w języku bośniackim, Roberta Grošelja w języku słoweńskim, a Tei Rogić Musy w języku chorwackim. Publikacja adresowana jest do badaczy literatur i kultur słowiańskich (w tym polskiej), studentów oraz do wszystkich zainteresowanych wiedzą o kulturach słowiańskich.

"Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego" 2015. T. 17

Red. Maksymilian Pazdan

Siedemnasty tom Problemów Prawa Prywatnego Międzynarodowego otwiera omówienie haskich Reguł wyboru prawa w międzynarodowych umowach handlowych. Swoje miejsce znalazło także pogłębione opracowanie dotyczące stosowania prawa prywatnego międzynarodowego w praktyce urzędów stanu cywilnego na podstawie ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego z 2014 r., jak również artykuł poświęcony roli i funkcji zaświadczenia o stanie cywilnym w prawie kolizyjnym. Poza tym w tomie siedemnastym czasopisma czytelnik znajdzie opracowanie podejmujące ważkie z praktycznego punktu widzenia zagadnienie odgraniczenia statutu stosunków majątkowych małżeńskich od innych statutów, jak i omówienie instytucji zapisu windykacyjnego w prawie włoskim. Godny polecenia jest także artykuł poświęcony kwestii stwierdzenia treści oraz zastosowania prawa obcego przez notariusza wykonującego zawód w Polsce. Siedemnasty tom Problemów Prawa Prywatnego Międzynarodowego zamyka recenzja monografii Die Anerkennung ausländischer Gesellschaften im französischen und deutschen Rechtskreis: Die historische Entwicklung der Sitztheorie und ihr gegenwärtiger Stand.

Słownik pisarzy śląskich. T. 4

red. Jacek Lyszczyna, red. Dariusz Rott

Czwarty tom Słownika pisarzy śląskich, podobnie jak tomy poprzednie, zawiera biogramy i omówienie twórczości osób, które współtworzyły od czasów najdawniejszych aż do współczesnych dzieje literatury śląskiej, pisząc po polsku, niemiecku, czesku czy po łacinie. Przyjęto w nim zasadę prezentacji biogramów twórców już nieżyjących, także tych, których związki ze Śląskiem były tylko czasowe, niemniej jednak wyraźne i ważne w całokształcie dorobku twórczego pisarza. Umożliwić ma to także ukazanie wielokulturowości i wielojęzyczności śląskich twórców literatury, prezentując i porządkując aktualny stan wiedzy oraz stanowiąc wskazówkę i zachętę do dalszych badań umożliwiających powstanie metodologicznie nowoczesnej syntezy literatury śląskiej.  Słownik pisarzy śląskich jest rodzajem przewodnika faktograficznego i bibliograficznego dla humanistów uniwersyteckich różnych specjalizacji, stanowi pomoc dydaktyczną na poziomie szkolnictwa średniego, ułatwiając realizację założeń programowych związanych z edukacją regionalną, jest także adresowany do wszystkich miłośników kultury śląskiej.

Dyskursy dyskryminacji i tolerancji w przestrzeni publicznej współczesnej Polski (wartości, postawy, strategie)

Bernadetta Ciesek

Monografia opisuje społeczne praktyki wykluczenia oraz tolerancji obecne we współczesnej polskiej przestrzeni publicznej. Tło teoretyczno-metodologiczne stanowi krytyczna analiza dyskursu. W pierwszej części autorka omawia wielość ścieżek, koncepcji i perspektyw badań dyskursu oraz proponuje własną konceptualizację tej kategorii badawczej. Część druga prezentuje obraz relacji między podmiotami wybranych dyskursów (feministycznego, nacjonalistycznego, narodowo-prawicowego, kościelnego i dyskursu „Tygodnika Powszechnego”) zrelatywizowanych do wskazanych w tytule praktyk wykluczenia i tolerancji. Przedstawione w pracy analizy koncentrują się na wyłonieniu z dyskursywnych światów jednostek/grup postrzeganych w kategorii Innego oraz na rekonstrukcji dyskursywnego obrazu Innych, a także Swoich. Ogląd wybranych dyskursów uwzględnia również płaszczyznę aksjologiczną i ideologiczną, ponieważ dyskursywna konceptualizacja świata to wypadkowa intersubiektywnie podzielanych wartości, przekonań, schematów myślenia, które polaryzują stanowiska i wpływają na stosunek wobec Innych, generując akty wykluczenia bądź tolerancji.

Obrzędowość narodzinowa na Górnym Śląsku (izolacja położnicy). "Polski atlas etnograficzny" i "Atlas der deutschen Volkskunde" w perspektywie porównawczej

Agnieszka Pieńczak

Celem publikacji jest ukazanie możliwości porównawczych dwóch etnologicznych atlasów narodowych, Polskiego atlasu etnograficznego (PAE) i Atlas der deutschen Volkskunde (ADV). Obszar, jaki obejmują (od Renu po Bug i od Alp oraz Karpat Północnych po Bałtyk i Morze Północne), pozwala na ukazywanie zasięgów występowania różnych zjawisk kulturowych w szerokim kontekście, a tym samym na wysuwanie wniosków o czynnikach wpływających na zróżnicowanie kulturowe tych obszarów. W niektórych przypadkach na mapach obu atlasów zostały ukazane dane o zbliżonym zakresie (co umożliwia studia porównawcze), w tym dotyczące obrzędowości narodzinowej. W pracy na kilkunastu mapach oraz towarzyszących im szczegółowych zestawieniach zaprezentowano wybrane zakazy izolacyjne stosowane wobec położnicy w środowisku wiejskim, niedostatecznie rozpoznane w literaturze etnologicznej. Tym sposobem materiał dwóch atlasów, potraktowany krytycznie, stał się podstawą do wnioskowania o zmianach kulturowych nie tylko na Górnym Śląsku, ale też na sporym obszarze środkowej Europy.   Wielki atut pracy znajduję w przeprowadzonej przez Autorkę skrupulatnej analizie porównawczej. Pogratulować tu wypada dokładności i przywiązywania uwagi do chronologii badanych zjawisk. Tekst jest wręcz „naszpikowany” mapami, wykresami i tabelami, w których zorientowanie się wymaga mocnego skupienia, ale doskonale ilustrują one zjawiska, których są ilościową emanacją. Na bardzo pozytywne moje podkreślenie zasługuje rozpatrywanie poszczególnych faktów z uwzględnieniem specyfiki etnicznej (historycznej) badanych obszarów. Zauważam w tym wielką erudycję Badaczki – Autorki, dobrze zorientowanej w specyfice kulturowej tego obszaru. dr hab. Eugeniusz Kłosek, prof. UWr (z recenzji)   Tu odniosę się do map, które Autorka w znacznym stopniu stworzyła od nowa. Są one czymś na kształt kamieni milowych, i każda, nawet oddzielnie licząc, stanowi autentyczne osiągnięcie naukowe. dr hab. Zygmunt Kłodnicki, emerytowany prof. UŚ (z recenzji)