Emil Zegadłowicz. Daleki i bliski

Krystyna Latawiec, red. Henryk Czubała, Krzysztof Kłosiński, Włodzimierz Próchnicki

Tom rozpraw poświęconych osobie i twórczości Emila Zegadłowicza weryfikuje utarte sądy, które najczęściej kwalifikują pisarza do grupy artystów skandalizujących. Autorzy artykułów dowodzą, że czytanie Zegadłowicza wymaga uruchomienia wielu kontekstów, dawnych i współczesnych, a wówczas jego spuścizna okazuje się mniej anachroniczna niż zwykliśmy sądzić. Co więcej, zastosowanie nowego instrumentarium badawczego uwydatnia pomijane dotąd aspekty tego pisarstwa, na przykład jego związek z ekspresją charakterystyczną dla popkultury. W nowym świetle spojrzeć można również na intensywnie obecną na kartach utworów Zegadłowicza cielesność, której doświadczenie potrafił tak sugestywnie opisać. Z jednej strony jawi się zatem pisarz jako odległy od naszej wrażliwości ze względu na powinowactwa ze stylistyką młodopolską, z drugiej zaś – jako bliski nam mentalnie, bo przekraczający tabu obyczajowe, ocierający się wręcz o granicę występku literackiego. W książce znalazły się prace o poezji, prozie, dramatach, jak też o artystycznej osobowości pisarza i jego wadowickim środowisku kulturalnym. Są wśród nich syntezy ogarniające całościowo twórczość Zegadłowicza, są interpretacje wybranych z jego dzieła motywów i utworów, jak też rozważania komparatystyczne.

Etno-grafie, kulturo-grafie

red. Kamila Gęsikowska, red. Kamil Kozakowski

Etno-grafie, kulturo-grafie to publikacja związana z projektem realizowanym przez Zakład Teorii i Historii Kultury Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach we współpracy z Katedrą Międzynarodowych Studiów Polskich UŚ, Szkołą Języka i Kultury Polskiej UŚ, Polskim Towarzystwem Kulturoznawczym – oddział Katowice, Muzeum Historii Katowic oraz Polskiej Akademii Umiejętności – stacja Katowice. Projekt ten, mający charakter interdyscyplinarny, łączy namysł antropologiczny, etnograficzny, kulturoznawczy, historyczny i literaturoznawczy młodych badaczy reprezentujących różne ośrodki naukowe. W 2016 i 2017 roku zostały zorganizowane w Muzeum Historii Katowic dwie międzynarodowe konferencje naukowe, w których uczestniczyli prelegenci z takich krajów jak Kirgistan, Włochy, Azerbejdżan, Gruzja, Ukraina, Chorwacja, Rosja, Chiny i Polska. Publikacja towarzyszy organizowanym konferencjom, nie jest jednak tomem pokonferencyjnym. Książka Etno-grafie, kulturo-grafie zawiera prace kulturoznawców, indologów, językoznawców i literaturoznawców. Tytułowe „etno-grafie” nie odnoszą się do różnych alternatywnych modeli dyscypliny (etnografii). Zarówno „etno-grafie”, jak „kulturo-grafie” oznaczają dla nas sposoby pisania o kulturze. Słowo „kulturo-grafia” stworzyliśmy jako neologizm, po to by lepiej pokazać specyfikę pisania o zjawiskach, które trudno łączyć z ethnosami w tradycyjnym znaczeniu, ale które można uznać za zjawiska kulturowe. Teksty znajdujące się w tomie mają na celu zabranie czytelnika „w podróż” – od miejsc najbardziej od nas oddalonych, jak starożytne Indie, wprost na Górny Śląsk.   Kamil Kozakowski, magister kulturoznawstwa, Doktorant w Instytucie Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W swojej pracy doktorskiej zajmuje się obrazem Gruzji i Gruzinów w polskiej kulturze. [14.08.2019]

Filmowe spotkania z psychologią

red. Justyna Lipka, Michał Brol, Agnieszka Skorupa

Czy tylko dr Cal Lightman z „Magii kłamstwa” potrafi skutecznie wykryć kłamstwo? Czy każdy nastolatek ma tak silną potrzebę określenia swojej tożsamości jak Lady Bird? Czy „Sala samobójców” może nas uwrażliwić na syndrom presuicydalny? “Filmowe spotkania z psychologią” są zaproszeniem do poszukiwania odpowiedzi na te i wiele innych pytań, które pojawiają się na styku psychologii i filmu. W czternastu rozdziałach analizujemy filmy ukazujące funkcjonowanie rodziny w kryzysie, rozwój człowieka na przestrzeni życia, bliskie związki, czy choroby i zaburzenia. Dzieło filmowe staje się ilustracją zjawisk psychologicznych, które tłumaczone są w sposób bardzo przystępny, a jednocześnie zgodny z najnowszą wiedzą naukową z dziedziny. Książka dedykowana jest wszystkim osobom pracującym z filmem, nauczycielom chcącym pogłębić wiedzę własną lub przybliżyć uczniom zjawiska psychologiczne, studentom różnych kierunków jako uzupełnienie kursu z psychologii, a przede wszystkim każdemu, kto jest zainteresowany filmem i psychologią. Każde „spotkanie” jest okazją do analizy zjawisk psychologicznych na przykładzie konkretnego filmu, przytaczane są dialogi i opisy konkretnych scen. Na koniec znajduje się zestawienie innych polecanych filmów, do których czytelnik może sięgnąć samodzielnie.

Pejzaże miasta w komiksie. Studia nad komiksem

Matylda Sęk-Iwanek

Seria: Oikos. Komparatystyka Literacka i Kulturowa (3), ISSN 2720-1104 Książka Pejzaże miasta w komiksie. Studia nad komiksem skupia się na badaniach komiksu, gdzie motywem przewodnim staje się analiza przestrzeni miejskiej. Miasto jest tropem badawczym, ale też pretekstem do podjęcia zagadnień działania komiksu, jego struktury i składników. Autorka zaczyna od przeglądu stanu studiów nad komiksem. Kolejną ważną część monografii stanowi przygotowanie narzędzi i metod, które są istotne w badaniu i analizowaniu komiksów. W książce skonstruowano i opisano warsztat badawczy, w tym nowe jego elementy. Z kolei w ostatniej części pracy można znaleźć przykłady analiz komiksów w świetle badania przestrzeni miejskiej, także z zastosowaniem opracowanych narzędzi. Przyjęta perspektywa badawcza pozwala na wykorzystanie wypracowanych w niniejszej książce metod do badania również innych, nie tylko miejskich, tropów i zagadnień w komiksach.

Splot. Szkice o poezji polskiej, rosyjskiej i żydowskiej

Marian Kisiel

Zbiór gromadzi szkice o poetach i wierszach, których losy w różny sposób splatają się z sobą: historycznie, biograficznie, literacko. Autorzy polscy, rosyjscy i żydowscy, a niejednokrotnie ten związek jest w poszczególnych biografiach jednoczesny, zostali tutaj zespoleni na prawach przypadku, wyjątku i konieczności. Przypadkiem jest ich spotkanie w jednej książce; wyjątkiem to, że każdego autora łączy język lub jego porzucenie, miejsce lub jego utrata, narodowość lub jej zmiana albo odrzucenie; koniecznością natomiast jest to, że każdy z autorów w jakimś sensie czuje się wrzucony w wiek XX jako „czas marny”, gdzie przychodzi się mierzyć  z własną biografią jak z cudzą, a z cudzą jak z własną. Splot ich biografii i wierszy przynosi niekiedy niespodziankę.

Codzienność osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną w domu pomocy społecznej

Dorota Prysak

Książka Codzienność osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną w domu pomocy społecznej wpisuje się w szeroko podejmowaną problematykę codzienności osób niepełnosprawnych, społecznych działań podejmowanych na rzecz poprawy ich sytuacji w instytucjach stałego pobytu jakimi są domy pomocy społecznej. Proponowana pozycja jest próbą oswojenia, zbliżenia do trudnego tematu jakim jest głęboka niepełnosprawność intelektualna oraz dom pomocy społecznej. W publikacji zawarte zostały codzienność na terenie placówki oraz funkcjonowanie wymienionej grupy osób. Elementem szczególnie ciekawym, mogącym zainteresować czytelników jest próba ukazania złożoności osób z głęboką niepełnosprawnością intelektualną. A co za tym idzie dostosowanie metod i indywidualizacji pracy. Publikacja poprzez połączenie rozważań stricte badawczych z rozważaniami praktycznymi skierowana jest zarówno do naukowców, pedagogów, psychologów, socjologów, studentów, ale także do praktyków pracujących na co dzień z osobami z głęboką niepełnosprawnością intelektualną. Z recenzji „Przedłożona do recenzji książka (…) ukazując osoby niepełnosprawne w kontekście poszanowania odmienności i różnic, a nie współczucia i lęku jest godna polecenia i zainteresowania. (…) wpisuje się w dyskurs społeczno-medialny nad postrzeganiem osób niepełnosprawnych. Książka edukuje ku niepełnosprawności i to chyba jej najważniejszy atrybut. (…) Poruszany temat funkcjonowania codziennego osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną w domu pomocy społecznej wynika z doświadczeń własnych autorki w pracy terapeutycznej. Co znacząco podnosi jej wartość.” dr hab. prof. UP Jolanta Zielińska

Wzory kultury antycznej. Reguły zachowania starożytnych Greków i Rzymian

red. Julia Doroszewska, Marek Job, Tomasz Sapota

Tytuł niniejszej publikacji świadomie nawiązuje do prac słynnej amerykańskiej antropolożki Ruth Benedict, która do nauk o kulturze wprowadziła pojęcie „wzoru kulturowego”. W badanych przez siebie kulturach wskazywała ona na specyficzne dla ich uczestników reguły myślenia i zachowania oraz wpływ owych reguł na wytwarzanie określonych postaw i reakcji w życiu codziennym i, co za tym idzie, na kształtowanie i sposoby realizacji norm kulturowych charakterystycznych dla danej grupy lub społeczeństwa. Termin „wzór kulturowy” odsyła nas zatem do skomplikowanego uniwersum norm i wartości, które funkcjonują zawsze na dwóch różnych poziomach: deklaratywnym i realizacyjnym. Przyglądanie się normom na pierwszym z wymienionych poziomów ukazuje nam istnienie w świadomości zbiorowej typów idealnych, do których każda jednostka powinna dążyć. Odkrycie natomiast drugiego, realizacyjnego poziomu pozwala zweryfikować, na ile to, co pozostaje w sferze postulatu, jest rzeczywiście realizowane i przestrzegane. (fragment wstępu)

Od mobilnosti do interakcije. Dramsko pismo i kazalište u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Hrvatskoj, na Kosovu, u Makedoniji, Sloveniji i Srbiji

red. Gabriela Abrasowicz, Leszek Małczak

Słowo redaktora serii Pierwsza naukowa pozycja wydana w serii Biblioteka Przekładów Literatur Słowiańskich pt. Od mobliności do interakcji. Dramat i teatr w Bośni i Hercegowinie, Czarnogórze, Chorwacji, Kosowie, Macedonii, Słowenii i Serbii nawiązuje do ubiegłorocznej dwutomowej publikacji polskich przekładów współczesnego dramatu chorwackiego zatytułowanej (Nie)tylko fragmenty. Jest owocem naukowo-artystycznej konferencji zorganizowanej w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach w listopadzie 2018 roku. Uczestnicy konferencji z Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Czarnogóry, Macedonii i Serbii podkreślali, że była to pierwsza tego typu inicjatywa od rozpadu Jugosławii i pierwsze wspólne spotkanie na neutralnym gruncie. W poszczególnych rozdziałach składających się na monografię ich autorzy poruszają problematykę związaną albo z wąsko rozumianym przekładem jako tłumaczeniem międzyjęzykowym, albo szeroko rozumianym przekładem; tłumaczą i interpretują twórczość dramatyczną i teatralną z kilku krajów i kultur południowej Słowiańszczyzny. Przekład staje się dziś jednym z najważniejszych i najgłębszych sposóbów myślenia o świecie, doświadczania i tłumaczenia otaczającej nas rzeczywistości. Zwrot translacyjny stanowi jeden z niepodważalnych przełomów we współczesnej humanistyce, a tytułowa dla niniejszych rozważań mobliność jest kondycją nie tylko współczesnego świata. Wśród Autorów monografii znaleźli się przedstawiciele różnych środowisk, teoretycy i praktycy dramatu oraz teatru, komparatyści, teatrolodzy, literaturoznawcy, przekładoznawcy, reżyserzy, dyrektorzy instytucji kulturalnych związanych z teatrem oraz dramatopisarze.