Kontrinterpretacje

praca zbiorowa

Interpretacja, jak twierdzi Jonathan Culler, „niczym większość czynności umysłowych bywa interesująca tylko w przypadkach skrajnych”. Teza ta nie dotyczy wyłącznie odważnych modeli lektury, ale i samych koncepcji interpretacji, które muszą nadążać za zmieniającymi się estetyczno-społecznymi konfiguracjami; ich zasadniczą część stanowi sztuka wraz z całym jej polityczno-instytucjonalnym zapleczem. Interpretacja – może szczególnie dzisiaj – uwzględnia więc miejsce, z którego mówi autor(ka) i jego (jej) podmiot: kulturową, społeczną, polityczną, płciową pozycję, jaką zajmuje on (ona) wobec rzeczywistości. Dominujące dzisiaj koncepcje interpretacji obejmują zatem różne sposoby rozumienia rzeczywistości – a właściwie wzajemnych relacji rzeczywistości i estetyczności – i partycypowania w niej poprzez sztukę. Po takie polemiczne, skrajne, otwarte na nowe konteksty rozwiązania sięgali autorzy zamieszczonych w Kontrinterpretacjach szkiców. Zawarty w tytułowej formule prefiks traktowali oni bardzo różnie: jako polemikę z klasycznymi odczytaniami znanych dzieł, przewartościowanie anachronicznych interpretacyjnych narzędzi, zachętę do poszukiwania własnych ścieżek badawczych, do włączania sztuki w niedające się od niej oddzielić kulturowo-społeczne porządki – a często jako połączenie wszystkich tych elementów. ze Wstępu   Recenzowany tom jest interesującą lekturą. I to z wielu powodów. Do niedawna wydawało się, że [interpretacja] stanowi klucz do pojmowania nie tylko literatury, ale też kultury. Tymczasem okazuje się, że pojęcie to zostało zluzowane przez całą serię innych, takich jak transmedialność, postprodukcja czy re-praktyki. Różnica polega na tym, że odtąd żadne nadrzędne pojęcie, żadna przewodnia intencja, żadna wyróżniona praktyka artystyczna nie jest w stanie opisać produkcji i konsumpcji sztuki (co oznacza, że zaciera się to ostatnie odróżnienie). (…) Słowem, kontrinterpretacja, czyli zwrot przeciw pojęciu interpretacji. (…) Chodzi o uwolnienie się od sensu już znanego i przyswojonego – ku nowym sensom. O współudział w działaniach na rzecz zachowania suwerenności sztuki wobec różnych porządków zewnętrznych – społecznych i ideologicznych. Wreszcie – o wyzwolenie od ciśnienia własnej tradycji, czyli o prawo do włączania się w owe inne porządki, podejmowania własnej interwencji i sekundowania interwencjom dokonywanym przez sztukę. Słowem – kontrinterpretacja, czyli metoda nieustannej autoprzemiany. z recenzji prof. dra hab. Andrzeja Skrendy

Czarna kobieta na białym tle. Dyptyk biograficzny

Anna Wieczorkiewicz

Saartjie Baartman i Waris Dirie to kobiety; mówiono o nich: czarne. Płeć i rasa stanowią wyznaczniki tożsamości tak oczywiste, że współczesnym krytykom kultury zdają się wręcz banalne. Wokół nich  wciąż jednak osnuwają się ekspansywne koncepcje teoretyczne.  Biorą one  w posiadanie rzeczywiste jednostki; kształtują ich losy, ingerują w ciała. Wykorzystują je do własnych celów - naukowych, społecznych, politycznych, ekonomicznych, artystycznych, rozrywkowych... Dyptyk zestawiony z biografii Saartjie Baartman i Waris Dirie pokazuje, jak abstrakcyjne pojęcia i wyrafinowane teorie rozgrywane są w konkretnych okolicznościach, jak aktualizują się w ludzkim życiu, kształtując jego bieg.  Przyjrzyjmy się częściom dyptyku, z których każda ma swój własny sens, ale ujęte razem dają się odczytać jako całkiem nowa opowieść. Przekazuje ona wiedzę antropologiczną -  niekoniecznie  bezpośrednio, niemniej jednak dobitnie.

Przewodnik po egzaminach certyfikatowych

Anna Seretny, Ewa Lipińska

W przygotowaniu do egzaminów powinien pomóc "Przewodnik po egzaminach certyfikatowych", opracowany przez dr Annę Seretny i dr Ewę Lipińską, które od roku 2000 uczestniczyły w pracach zmierzających do zagadnień z nią związanych i dlatego są odpowiednio przygotowane do zapoznawania innych z systemem certyfikaci języka polskiego. Ponieważ system ten jest wspólnym dziełem specjalistów z wielu polskich ośrodków akademickach. Autorki korzystają z niego, o czym piszą we wstępie do "Przewodnika".  

Utopie dizajnu. Między afirmacją a krytyką nowoczesności

Monika Rosińska

Główną tezę mojej książki najlepiej wyrażają słowa teoretyczki i projektantki mediów, Anne Balsamo: „Projektanci (. . .) hakują teraźniejszość i stwarzają warunki dla przyszłości”. Przyjmuję, że dizajn, działalność projektowa, jest praktyką wychyloną w przyszłość, a podstawową zasadę pracy projektantów stanowi tryb zmiany, chęć ulepszenia tego, co zastane, pragnienie poprawienia rzeczywistości. (. . .) Projektowanie zawieszone jest między tym, co jest, a tym, co będzie, negocjuje marzenie z rzeczywistością. Pomysł na niniejszą książkę wziął się więc z tego prostego, a zarazem nieoczywistego spostrzeżenia.                                                                                                              fragment Wstępu Książka dobrze pokazuje mechanizmy funkcjonowania designu w jego wielopoziomowych funkcjach, a paradygmat utopijny (raczej utopia o utopii), który jest wyjściową tezą pracy, pozwala osadzić design jako model krytyczny, przydatny do diagnozowania potencjału kulturowego w różnych wymiarach czasowych (past–praesens–futurum).                                                                               prof. PAN dr hab. Marta Leśniakowska Monika Rosińska – doktor socjologii. Adiunkt w School of Form Uniwersytetu SWPS, gdzie koordynuje prace zespołu nauk społecznych i humanistyki. Koncentruje swoje zainteresowania naukowo-badawcze na współczesnych praktykach projektowych, dizajnie w życiu codziennym oraz socjologii przedmiotów. Autorka książki Przemyśleć użycie. Projektanci, przedmioty, życie społeczne (2010), współredaktorka tomu Kolaboratorium. Zmiana i współdziałanie (2012) oraz wielu artykułów naukowych i popularyzatorskich na temat projektowania. Laureatka stypendiów twórczych (MKiND) oraz naukowych (MNiSW). Współkuratorka wystaw dizajnu.  

Polonistyka dziś - kształcenie dla jutra. Tom 1-3

praca zbiorowa

Trzytomowa książka Polonistyka dziś - kształcenie dla jutra to efekt obrad I Kongresu Dydaktyki Polonistycznej, który odbył się 20-23 listopada 2013 roku na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prelegenci z Polski i ośrodków zagranicznych rozmawiali o tradycji i zmianie w kształceniu na kierunku filologia polska, przedstawiciele uniwersytetów i najważniejszych instytucji naukowych (KNOL PAN, KJ PAN, KRASP, RGNiSW, IBL PAN, Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, NCK i innych) oraz edukacyjnych (MEN, IBE, CKE) zastanawiali się, czy świat potrzebuje humanistów i prognozowali przyszłość polonistyki, a pisarze (Stefan Chwin, Olga Tokarczuk, Wojciech Bonowicz) projektowali kształcenie dobrego czytelnika. Nauczyciele akademiccy i szkolni - dyskutowali o uczniach, studentach i doktorantach XXI wieku, o sposobie kształcenia polonistów, systemie egzaminów, randze języka polskiego jako przedmiotu szkolnego nauczania. Wobec wyzwań współczesności nie zabrakło tematu cyberprzestrzeni i lekturowej emigracji, a także funkcjonowania języka polskiego jako obcego i drugiego. Podczas podsumowania obrad sformułowano szereg rezolucji i wniosków, dotyczących wykorzystania potencjału intelektualnego absolwentów studiów doktoranckich, rekomendacji najlepszych absolwentów polonistyki do pracy w zawodzie nauczyciela, kształcenia ustawicznego nauczycieli polonistów, statusu egzaminu maturalnego, podniesienia rangi przedmiotu język polski w szkole.

Konstruowanie reprezentacji społecznej zapożyczeń do końca wieku XVIII

Zuzanna Zbróg , Piotr Zbróg

MonografiaKonstruowanie reprezentacji społecznej zapożyczeń do końca wieku XVIII stanowi przykład wykorzystania teorii reprezentacji społecznych do badania i wyjaśniania zjawisk językowych. Wybrane podejście teoretyczne wnosi do tematyki językoznawczej nową, interdyscyplinarną perspektywę, pozwalającą uchwycić społeczno-kulturowy charakter zmian językowych. Analiza pisemnych danych na temat zapożyczeń z okresu około trzystu lat pozwoliła na ujawnienie najistotniejszych elementów zmian w „myśleniu” o nich jako konsekwencji ścierania się w sferze publicznej różnych poglądów na temat języka polskiego i makaronizmów. W monografii opisano, jak wiedza społeczna na temat zapożyczeń była podzielana, transmitowana oraz przekształcana w reprezentacje społeczne badanego obiektu języka. Częściowo objaśnia to m.in. przyczyny ambiwalentnego postrzegania anglicyzmów przez współczesnych Polaków.   Z pełną odpowiedzialnością mogę powiedzieć po lekturze pracy Piotra Zbróga i Zuzanny Zbróg,że jest ona na polskim gruncie kultury języka dokonaniem wyjątkowym i bardzo ważnym, wypełniającym istotną lukę bibliograficzną, [...] pioniersko opartym na teorii reprezentacji społecznej. [...] Praca tama przeogromne znaczenie poznawcze i dydaktyczne. Powinna się ona stać kanoniczną lekturą na uniwersyteckich zajęciach zarówno z historii języka, jak i z kultury języka, wnosząc do nich uporządkowaną wiedzę i spokojny, rzeczowy komentarz odnoszący się do poszczególnych omawianych zjawisk.Jest także bezdyskusyjnym wzorem metodologicznym, odsłaniającym przydatność teorii reprezentacji społecznych do penetracji tychże zjawisk. Z recenzji prof. zw. dra hab. Jana Miodka   Interpretacja zjawiska związanego z kształtowaniem się reprezentacji społecznej języka polskiego i tytułowych zapożyczeń okazała się lekturą wciągającą i wartościową poznawczo. [...] Chciałbym zwrócić uwagę na dość konsekwentnie prowadzony wykład, wykorzystujący jako podstawę nowatorską teorię reprezentacji społecznych. Z recenzji prof. zw. dra hab. Mirosława J. Szymańskiego

Zaangażowanie. Reprezentacje polityczności we współczesnej literaturze niemieckiego obszaru kulturowego

Monika Wolting, Ewa Jarosz-Sienkiewicz

Zaangażowanie czy artystyczna autonomia? – pytanie Theodora W. Adorno zaskakuje pokolenia swą niesłabnącą aktualnością. Literatura zaangażowana może zostać wykorzystana jako środek walki politycznej, zaś literatura rozumiana jako „czysta sztuka” jawi się jako oderwana od rzeczywistości. Koegzystencja obu: sztuki i zaangażowania wydaje się, zdaniem Adorna, nad wyraz problematyczna. W tomie zebrane zostały artykuły rozpatrujące tematykę zaangażowania społecznego, politycznego, ekologicznego tekstów literackich, powstałych w latach 1945–2018, oraz umocowanie ich w tradycyjnych i nowatorskich formach przekazu artystycznego. Za Richardem Rortym redaktorki książki przypisują literaturze rolę spichlerza wartości moralnych. Zadaniem literatury jest „niepokojenie” czytelnika poprzez prezentowanie mu wizji rzeczywistości sprzecznej z tą, która dotychczas była mu bliska. W tomie dochodzą też do głosu twórcy piszący o potrzebie kreowania głosu człowieka, który walczy o to, aby nim pozostać nawet wtedy, gdy odbiera mu się do tego prawo.   Monika Wolting jest profesorem Uniwersytetu Wrocławskiego w Instytucie Filologii Germańskiej. Obszary badawcze, którymi się zajmuje, mieszczą się na przecięciu nauk literaturoznawczych i kulturoznawczych, w swoich pracach wykorzystuje teorie semiotyczne, w szczególności narratologiczne. Interesuje się współczesną literaturą niemiecką w kontekście estetyki i polityki, literaturą migracyjną i nowych wojen oraz kulturową tożsamością. Ewa Jarosz-Sienkiewicz jest profesorem Uniwersytetu Wrocławskiego w Instytucie Filologii Germańskiej. Zajmuje się literaturą współczesną Niemiec, a także literackim obrazem Śląska na przestrzeni XIX i XX wieku. Napisała książkę Wrocław w powieściach niemieckojęzycznych, jest autorką wielu publikacji naukowych poświęconych obrazowi Wrocławia w literaturze, poezji po 1945 roku oraz obrazowi II wojny światowej we współczesnej literaturze niemieckiej.

Zimą bywa się pisarzem. O Leopoldzie Buczkowskim

Sławomir Buryła, Agnieszka Karpowicz, Radosław Sioma

Bywają pisarze, których znaczenie trudno mierzyć tak zwanym powodzeniem czytelniczym. Potencjalni odbiorcy bowiem omijają ich dzieła jako niezrozumiałe, zbyt awangardowe i nieliczące się z obowiązującym gustem oraz upodobaniami czytelniczymi. Mimo to twórczości takich autorów nie sposób pominąć milczeniem, a jej znaczenie dla kultury nie podlega dyskusji. Tak jest w przypadku Leopolda Buczkowskiego. Dorobek literacki tego urodzonego na Podolu malarza, rzeźbiarza, kompozytora, multiinstrumentalisty, człowieka wielu zawodów i umiejętności pozostaje zjawiskiem wyjątkowym na tle dwudziestowiecznej prozy polskiej. Dla wytworów pióra (które przyniosły Buczkowskiemu największe uznanie) niełatwo byłoby znaleźć w rodzimej literaturze odpowiednik – tak w przeszłości jak i współcześnie. Wyprzedzają one swój czas, sytuując się zarazem na obrzeżach dominujących tendencji i reguł ekspresji. Swoją oryginalność zawdzięczają nietuzinkowej i bezkompromisowej osobowości artysty pracującego na marginesie zinstytucjonalizowanej kultury oficjalnej. Buczkowski bez wątpienia nie jest autorem łatwym w lekturze. Jednak w nagrodę za wytrwałość otrzymujemy autonomiczną, oryginalną wypowiedź. Krytycy niekiedy przy okazji Oficera na nieszporach czy Kamienia w pieluszkach mówili o późnym wnuku, który pojmie i doceni wartość tych powieści. Obserwacja współczesnego statusu spuścizny Buczkowskiego każe jednak sceptycznie podchodzić do tego typu konstatacji. Jego powieści do dziś nie doczekały się wznowień wydawniczych, dorobek plastyczny i rzeźbiarski pozostaje w stanie rozproszenia...