W przestrzeniach kultury. Studia interdyscyplinarne

red. Beata Gontarz, Magdalena Kempna-Pieniążek, Anna Maj

Seria: Media i Kultura (1), ISSN 2719-9789   Złożone w monografię teksty, odmienne w założeniach, w przyjętej metodologii, w wyborze (niekiedy punktowym) materiału, który stał się podstawą do poczynionych rozpoznań, wchodzą jednakowoż we wzajemne interakcje, tworząc przestrzeń partycypacji praktyk i badawczych, i kulturowych. Zebrane w pierwszej części tomu artykuły prezentują różnorodność konceptualizacji tekstów kultury, rozpoznają modusy i efekty włączania się w jej dziedzictwo, wskazują na aspekty jej współtworzenia i korzystania z niej, eksponują i poddają krytycznej analizie rozmaitość sposobów uczestnictwa w kulturze. Drugą część tomu zdominowały refleksje dotyczące sytuacji (i transformacji) podmiotu, kultury, jej odbiorców, wreszcie: całej humanistyki we współczesnej rzeczywistości medialnej. Podstawowym kontekstem omawianych tutaj przez autorów zjawisk jest rewolucja cyfrowa, której skutki wciąż nie są dla nas w pełni uchwytne. Taka sytuacja nie tylko zmusza badaczy do wypracowywania nowych narzędzi i metodologii, lecz także prowokuje do zadawania pytań o szanse i zagrożenia, jakie stwarzają nowe technologie w zakresie budowania (post)ludzkiej tożsamości, modyfikowania zasad komunikacji społecznej i ustanawiania relacji między kulturą wysoką i niską.

Kultura w szkolnej i środowiskowej edukacji młodzieży poprzez sztukę. Edukacyjne doświadczenia z przeszłości, realia teraźniejszości, perspektywa przyszłości

Teresa Wilk

Książka ukazuje potrzeby oraz możliwości prezentacji kultury i sztuki w edukacyjno-wychowawczym systemie szkolnym, co przyczynić się może zarówno do zdobycia wiedzy w przedmiotowym zakresie, jak również kształtowania oczekiwanych postaw, zachowań i konstruowania pożądanych relacji społecznych w coraz bardziej zróżnicowanej, wielokulturowej oraz nacechowanej negatywnymi zjawiskami społecznymi przestrzeni. Sztuka w niniejszej książce przedstawiona jest zarówno jako swoiste piękno poszczególnych dzieł, ale także jako dobro, wartość o wielorakich funkcjach edukacyjnych i społecznych umożliwiająca wprowadzanie różnorodnych rozwiązań edukacyjno-praktycznych w trybie lekcyjnym i pozalekcyjnym/pozaszkolnym.

Wypatrywanie. Filozoficzne aspekty języka, literatury i edukacji

red. Małgorzata Wójcik-Dudek, Ewelina Zygan

Lech Witkowski w monumentalnym dziele Humanistyka stosowana. Wirtuozeria, pasje, inicjacje przyznaje, że wartość edukacji i pedagogiki jest mierzalna, choć ich probierz nie jest najłatwiejszym narzędziem w obsłudze1. Według badacza, fundamentem edukacji powinna być praca nad nadzieją, co oznacza wysiłek otwierania sobie szans na to, co jeszcze nie zaistniało. I choć otwarcie na to, co nieoczekiwane, wcale nie musi być scenariuszem biograficznym człowieka, to już z pewnością pozostaje wyzwaniem dla edukacji oraz nauczyciela. Wsłuchując się w ten imperatyw, przedstawiamy teksty zarówno młodych oraz bardzo młodych badaczy, jak i nauczycieli, którzy podejmują trud wypatrywania szansy na nowe interpretacje, różne punkty widzenia, ożywcze zdziwienie wywołane kanoniczymi, a tym samym, wydawałoby się, że znanymi, tekstami. Autorów tekstów − filozofów, kulturoznawców, literaturoznawców, językoznawców i nauczycieli — z pewnością łączy jedno: postawa „wypatrywania” praktykująca nadzieję na szansę „nowego”. (fragment wstępu)

El insulto como ritual en la "Batalla de Rap". Estudio pragmalingüístico

Sabina Deditius

Monografia jest obszernym studium o charakterze pragmalingwistycznym wpisującym się w nurt badań nad grzecznością językową oraz socjolektalnymi odmianami języka. Tematyka szczegółowa podjęta przez Autorkę obejmuje rytualne obelgi, które jako praktyka komunikacyjna dają się zaobserwować w swoistego rodzaju pojedynkach werbalnych prowadzonych przez hiszpańskich raperów. Przedmiotem pracy jest analiza obelg rytualnych, ich typologia w kontekście bitwy raperów, a także opis wartości wokół których skupia się obelga rytualna. Materiał stanowiący podstawę analizy jest oryginalny, składają się na niego transkrypcje bitew raperów, które odbyły się w latach 2007–2009 w Madrycie, Barcelonie i Bilbao. W niniejszej pracy Autorka traktuje Bitwę Rap jako jedną z praktyk w ramach subkultury hip-hop oraz zjawisko komunikacyjne. Idąc w ślad za M. Colín Rodea (2003) Autorka proponuje analizę obelgi, łącząc aspekty pragmatyczne w ramach Teorii Relewancji Sperbera i Wilson z semantycznymi odnoszącymi się do leksyki tzw. obraźliwej. Autorka ponadto wprowadza termin antygrzeczność wywodzący się z badań K. Zimmermanna (2002), który łączy rytualne użycie obelg wśród młodych Hiszpanów z zachowaniem antynormatywnym, stąd też nie kwalifikuje ich jako niegrzeczne, lecz antygrzeczne. Kategoria antygrzeczności charakteryzuje się tym, iż młodzi pretendują do bycia równoprawnymi członkami grupy, szanowanymi przez pozostałych, wraz z którymi współtworzą antynormatywny krąg poprzez partycypację w rytuale rzucania obelg. 

Między Śląskiem a Wileńszczyzną

red. Krystyna Heska-Kwaśniewicz, Joanna Januszewska-Jurkiewicz, Ewa Żurawska

Publikacja ukazuje paralele losów Górnego Śląska i Wileńszczyzny, wzajemne związki w sferze kultury i bezpośrednie kontakty w okresie II Rzeczypospolitej. Kiedy w 1922 r. kształtowały się granice państwa polskiego, a w jego obszarze znalazły się zarówno ziemia wileńska, jak i część Górnego Śląska, wartości wnoszone do Rzeczypospolitej przez mieszkańców tych ziem miały wiele wspólnego. Były nimi: doświadczenia pogranicza kultur, wyznań i języków, przywiązanie do „bliższej” ojczyzny, specyficzne dla obu regionów przenikanie się identyfikacji religijnej i narodowej. Ważna dla kształtowania się wzajemnych relacji była śląsko-wileńska wymiana osobowa. Autorzy przypominają losy i dokonania ludzi, którzy na różnych etapach życia związani byli z tymi regionami. Ukazują wkład tych, którzy zmuszeni do opuszczenia ziemi wileńskiej po II wojnie światowej Śląsk uznali za swoje miejsce, uczestnicząc w budowie jego życia artystycznego, naukowego i kulturalnego. Kontakty wilnian i Ślązaków znacznie zacieśniły się po II wojnie światowej w związku z przesunięciem granic Polski na zachód i przemieszczeniami milionów ekspatriantów. Książka składa się z czterech części: Artykuły i materiały; Wspomnienia i refleksje; Materiały biograficzne. Kresowianie i ich trwałe ślady na Śląsku; Materiały źródłowe. Zaprezentowane w książce badania zostały poparte tekstami wspomnieniowymi. Inny charakter mają materiały uzupełniające – biograficzne. W ostatniej części książki załączone zostały materiały źródłowe, które albo korespondują z zamieszczonymi artykułami, albo stanowią zapowiedź tematów niepodjętych w tomie (są to materiały archiwalne oraz artykuły prasowe z okresu międzywojennego).

The House of Vasa and The House of Austria. Correspondence from the Years 1587 to 1668. Part I: The Times of Sigismund III, 1587-1632, Volume 2

Ed. by Ryszard Skowron in collaboration with Krzysztof Pawłowski, Aleksandra Barwicka-Makula, Miguel Conde Pazos, Paweł Duda, ...

Publikowana korespondencja ukazuje wymiar współpracy i wspólnoty interesów dynastycznych, politycznych, kulturowych i religijnych pomiędzy Domem Wazów i Domem Austrii. Stanowi bazę dla analizy wzajemnych relacji pod kątem powinowactwa, emulacji i rywalizacji. Edycja listów tworzy pewnego rodzaju katalog ukazujący rolę i tożsamość Wazów w rozległym europejskim kontekście kulturowym i politycznym i może stanowić punkt wyjścia do dalszych studiów. Jednym z najważniejszych instrumentów za pomocą którego możemy obserwować i analizować te procesy są listy jakie między sobą wymieniali członkowie obu dynastii. Listy królewskie z podpisem, pieczęcią i ich treścią są trwałym świadectwem obecności i roli Polski w europejskiej kulturze w epoce nowożytnej.

Stadiony świata (pomiędzy Gemeinschaft i Gesellschaft)

Krzysztof Łęcki

Studium „Stadiony świata. Pomiędzy Gemenischaft i Gesellschaft” stara się pokazać wielowymiarowy obraz przemian społecznych i kulturowych jakie charakteryzują mikrokosmos współczesnego futbolu jako cząstkę ponowoczesnego świata. Odwołując metaforycznie do klasycznych kategorii Ferdinanda Tönniesa (Gemeinschaft – wspólnota, tradycja, lojalność osobista versus Gesellschaft – spółka akcyjna, kontrakt, korzyści materialne) autor stara się zarysować paradygmatyczne ramy (w rozumieniu S. Huntingtona) pozwalające w nieco bardziej pogłębiony sposób analizować zdarzenia i zjawiska piłkarskiego uniwersum. Przyjęta w pracy metodologia nawiązuje w zasadniczej części do koncepcji Ervinga Goffmana, co umożliwiło niekonwencjonalne uzasadnienie doboru analizowanych materiałów i próby badawczej.

Kim Ty jesteś? Ja kontra Adwersarz w polskiej debacie przedwyborczej. Język a rzeczywistość w kategoriach ekspresji, polityki, ideologii

Piotr Czerwiński, Aneta Banaszek-Szapowałowa, Maciej Walczak

W prezentowanej monografii autorzy zastanawiają się nad rolą i znaczeniem Innego w warunkach komunikowania politycznego. Ściślej rzecz ujmując, podjęto tu rozważania nad relacją aktywnych uczestników debaty politycznej (Ja kontra Adwersarz) ukazującą wyobrażenia każdego z nich zarówno o sobie samym, jak i o współrozmówcy. Wyobrażenia, o których mowa, mogą być podawane przez polityka albo w sposób eksplicytny, albo przekazywane niejawnie, w tym także w podtekście wypowiedzi czy poprzez prozodyczno-fonetyczne wskaźniki. Każdy z rozdziałów prezentuje odmienne podejście badawcze do opisu owych mechanizmów i narzędzi bezpośredniego współdziałania uczestników debaty w studiu telewizyjnym. Rozpatrywana jest emocjonalność wypowiedzi polityków oraz wartościowanie od strony dźwiękowej, akustycznej i intonacyjnej, poszukiwane są niejawne (niezwerbalizowane) elementy wzajemnej charakterystyki polityków ukryte w podtekście taktyk komunikacyjnych wybieranych przez rozmówców, pokazane są również komponenty współoddziałujące w konfrontacji uczestników debaty w studiu i wyprowadzane są modele wyobrażeń zarówno o sobie samym, jak i o adwersarzu. Publikacja może zainteresować głównie lingwistów, lecz także politologów oraz specjalistów od kreowania wizerunku.