Od epistemologii do krytycznej analizy dziejów. Studium filozofii Léona Brunschvicga

Marta Ples-Bęben

Książka jest próbą syntetycznego ujęcia filozofii Léona Brunschvicga (1869–1944), niegdyś wpływowej, a dziś zapomnianej postaci francuskiej sceny filozoficznej. System Brunschvicga stanowi połączenie namysłu epistemologicznego z refleksją historiozoficzną, co znajduje odzwierciedlenie w układzie niniejszej pracy. W jej kolejnych rozdziałach analizowane są leżące u podstaw badanej koncepcji założenia teoriopoznawcze, rozwiązania metodologiczne wynikające z ich przyjęcia oraz sposoby zastosowania tych rozwiązań do badań nad dziejami zachodniej kultury. Ważnym celem pracy jest odniesienie koncepcji filozoficznej Brunschvicga do kontekstu historycznofilozoficznego i ukazanie jej powiązań między innymi z filozofią krytyczną Immanuela Kanta i z Heglowskim idealizmem. Głównym zamierzeniem książki jest pokazanie związku między poszczególnymi elementami składającymi się na koncepcję filozoficzną Léona Brunschvicga. Prace pochodzące z różnych okresów twórczości francuskiego filozofa, pozornie dotyczące odległych od siebie obszarów problemowych (teorii poznania, form życia duchowego ludzkości, dziejów poszczególnych form ducha), są kolejnymi etapami realizacji jednego projektu, którego punkt wyjścia został określony przez Brunschvicga na samym początku jego drogi filozoficznej. Projekt ten, ufundowany na założeniach wypracowanych w rozprawie La modalité du jugement, to krytyczna refleksja nad historią ludzkiej myśli, mająca umożliwić namysł nad poznaniem i przejawiającym się w dziejach wiedzy rozumem. W ten sposób, w filozofii Brunschvicga transcendentalizm, rozumiany jako krytyczna refleksja nad poznaniem, łączy się z badaniem dziejów rozumu, przejawiającego się we wszelkiej ludzkiej działalności.

Word order tendencies in mediaeval English against the Indo-European background

Ireneusz Kida

Głównym celem pracy Ireneusza Kidy jest omówienie zmian w szyku zdaniowym średniowiecznej angielszczyzny na tle wybranych języków indoeuropejskich. Książka prezentuje jednocześnie autorską metodę tworzenia korpusu tekstowego, służącego do badania zmian składniowych z OV na VO w średnio-angielszczyźnie, a także między innymi do badania tekstów staronordyckich i anglo-normańskich. Rozdział pierwszy szczegółowo omawia sposób, w jaki konstruowany był ów korpus. W rozdziale drugim dokonano z kolei analizy struktury szyku wyrazów w najdawniejszych inskrypcjach runicznych oraz w tekstach najstarszych języków germańskich pisanych prozą, a również omówiono w nim pragermański szyk zdaniowy. Rozdziały trzeci i czwarty prowadzą nas natomiast do wniosku, że definitywna zmiana na szyk VO w języku angielskim zaszła w XII i XIII wieku oraz że generalnie dokonywała się ona szybciej w zdaniach głównych niż w zdaniach pobocznych. W kończącym pracę rozdziale piątym autor dochodzi również do konkretnych wniosków dotyczących trajektorii zmian szyku wyrazów w języku angielskim w szerszym kontekście niektórych języków indoeuropejskich.

O czym mówią prawnicy, mówiąc o podmiotowości

red. Agnieszka Bielska-Brodziak

Publikacja wielopłaszczyznowo charakteryzuje problematykę podmiotowości, prezentując ją jednocześnie z wielu punktów widzenia. Dzięki temu książka może okazać się pomocna w rozważaniach nie tylko teoretyków prawa, ale też przedstawicieli poszczególnych nauk prawnych, jak też praktyków i studentów prawa. Ze względu na rozbudowane ujęcie tytułowej tematyki, przy uwzględnieniu jej aspektów filozoficznych, dogmatycznych,  socjologicznych, filologicznych, międzynarodowych etc., nie ma przeszkód, by odbiorcami książki byli również studenci i przedstawiciele nauk innych niż prawne. Publikacja wpisuje się w ciągle rozważany ogólny problem przełożenia natury ludzkiej na sferę prawa. Niespotykany dotychczas rozwój nauk przyrodniczych sprawia, że kategoria podmiotowości osoby fizycznej z nową siłą zostaje poddana wyzwaniom tak w obszarze początku życia, jak i w obszarze identyfikacji płciowej. To także wyzwania, jakie przed prawem stawia eksperymentalna możliwość tworzenia hybryd, chimer ludzko-zwierzęcych, zmuszająca do rewizji myślenia. Stąd już tylko mały krok do innego zagadnienia, które wraz z rozwojem współczesnych technologii staje się sprawdzianem dla dyskursu prawnego – problematyki podmiotowości prawnej sztucznej inteligencji. Zauważalne jest też, że z coraz większym trudem udaje się utrzymać całkowicie niejasny status prawny zwierząt. Rozwój cywilizacyjny stawia również nowe wyzwania przed drugą formą podmiotowości – osobami prawnymi. Ich złożoność, dynamika rozwoju oraz wymuszone globalizacją i informatyzacją świata przeobrażenia, wymagają od prawników dostarczania efektywnych propozycji normatywnych, opartych na szerokim, dynamicznym widzeniu świata. Książka jest wyrazem integracji teorii prawa z dogmatykami prawniczymi, jak również uzewnętrznieniem wymykających się schematom sposobów myślenia o podmiotowości. Tak szerokie, niestandardowe spojrzenie na tę tematykę stało się możliwe dzięki temu, że tytuł jest zbiorem tekstów przedstawiających różne perspektywy naukowe, a zaprezentowane punkty widzenia – choć odnoszą się do tego samego terminu – pochodzą z odległych sobie dyscyplin prawnych.

Metafizyka dla neurotyka. Czym jest i czym mógłby być coaching filozoficzny?

Marcin Fabjański

Seria: Studia Philosophica Silesiensia (3), ISSN 2720-1120   Książka  dotyczy założeń, praktyki i wyzwań stojących przed nową dziedziną jaką jest coaching filozoficzny. Autor proponuje w niej między innymi definicję coachingu filozoficznego, jako coachingu zaangażowanego etycznie i metafizycznie, co odróżnia go  od wszystkich innych odmian coachingu. Od filozofii, zwłaszcza żywej, takiej, jaką uprawiano w greckim i rzymskim antyku oraz – w tym samym czasie – w Indiach i Chinach, przejął odwagę pytania o rzeczy fundamentalne: sens życia, ludzką skończoność, nasze miejsce w Kosmosie, źródła dobrego życia.

Z Dziejów Prawa. T. 3 (11)

Marian Mikołajczyk, red. Adam Lityński, Wojciech Organiściak

Artykuły i rozprawy zamieszczone w kolejnym tomie studiów historycznoprawnych traktują m.in.: o powadze opinii kanonistów okresu klasycznego i neoklasycznego, poglądach Wincentego Skrzetuskiego na Senat w Rzeczypospolitej szlacheckiej, rządach Rady Zastępczej Tymczasowej w okresie insurekcji kościuszkowskiej, o radzieckim ustawodawstwie karnym w latach 1924-1953, rosyjskiej procedurze cywilnej w pracach sekcji postępowania cywilnego Komisji Kodyfikacyjnej II RP, koncepcjach ustrojowych Socjaldemokratycznej Partii Niemiec w latach 1945-1948, o pojęciu przestępstwa kontrrewolucyjnego w Polsce Ludowej oraz o sądownictwie powszechnym w pierwszych latach Polski Ludowej. W tomie zawarto także cenne materiały źródłowe, jak np. artykuły wojenne Augusta III Sasa z 1749 r.

Jednostki języka w systemie i w mowie

red. Andrzej Charciarek, Henryk Fontański, Jolanta Lubocha-Kruglik

Wyzwaniem teoretycznym i praktycznym dla językoznawców jest opis funkcjonowania języka w warunkach komunikacji międzykulturowej – w tym wypadku polsko-rosyjskiej – w której dużą rolę, obok językowych różnic systemowych, odgrywa specyficzny uzus stosowania środków językowych właściwy danej nacji, odzwierciedlający specyficzny językowy obraz świata i obraz ten kształtujący. W artykułach zgromadzonych w prezentowanym zbiorze analizowane są i opisywane jednostki języka – głównie rosyjskiego i polskiego – różnych poziomów: morfologicznego, leksykalno-frazeologicznego i składniowego, zarówno w ich potencjach systemowych, jak i w zastosowaniach komunikacyjnych. W zbiorze znalazły się też teksty poświęcone współczesnym narzędziom i metodom badania języka, w szczególności językoznawstwu korpusowemu.

Studia bibliologiczne. T. 20: Z życia książki. Ochrona i konserwacja zbiorów bibliotecznych oraz konteksty. Prace dedykowane Profesorowi Leonardowi Ogiermanowi

red. Anna Tokarska

Jubileuszowy, 20. tom Studiów bibliologicznych, dedykowany Profesorowi Leonardowi Ogiermanowi, dotyczy rzadkiej w opracowaniach bibliotekoznawczych tematyki konserwacji książki. Zaawansowanie prac i znaczący dorobek naukowy w tym zakresie jest wyróżnikiem charakterystycznym dla Instytutu BIN UŚ na tle ogólnopolskim i międzynarodowym, a zaprezentowany materiał, zgodny z zainteresowaniami Profesora, jest interdyscyplinarny. Omawiane zagadnienia dotyczą badań z pogranicza chemii i mikrobiologii, a także bibliologii, czytelnictwa i bibliofilstwa. Opracowanie, zawierające 22 wieloaspektowe artykuły reprezentantów ogólnopolskiego środowiska naukowego, z przewagą badaczy z Uniwersytetu Śląskiego, jest prezentacją artykułów ważnych dla realizacji procesu naukowo- dydaktycznego ze względu na treść i zaproponowaną metodologię. 20. tom Studiów bibliologicznych jest interdyscyplinarny i aktualny zwłaszcza obecnie, kiedy przechowanie i udostępnienie dziedzictwa piśmiennictwa narodowego należy do zadań priorytetowych w polityce kulturalnej i informacyjnej w Polsce.

Literatura popularna. T. 3: Kryminał

red. Ewa Bartos, Katarzyna Niesporek

Monografia zbiorowa Literatura popularna T.3: Kryminał jest trzecim tomem z serii zapoczątkowanej przez publikację książki Literatura popularna T.1: Dyskursy wielorakie. Nie zapominając o ważnych pracach na temat kryminału Stanisława Barańczaka, Jerzego Siewierskiego, Bernadetty Darskiej, Mariusza Kraski, Mariusza Czubaja, Tadeusza Cegielskiego, Rogera Cailloisa, Stanko Lesica, a także o – w całości poświęconych kryminałowi – „Tekstach” z 1973 roku czy „Czasie Kultury” z 2010, trzeci tom badań nad literaturą popularną chcemy poświęcić właśnie temu gatunkowi. Kryminał stanowił i stanowi intelektualną zagadkę dla czytelnika oraz stawia wyzwania jego badaczom. Mimo niesłabnącej jego popularności i zwiększonego zainteresowania nim krytyków, wciąż sytuuje się na peryferiach współczesnego literaturoznawstwa. Artykuły umieszczone w tej książce są próbą refleksji nad tym zjawiskiem kultury.