Przełom dwoistości w pedagogice polskiej

Witkowski Lech

"To naprawdę fascynująca próba zmierzenia się z dwudziestowieczną historią polskiej myśli pedagogicznej [...]. Obiecuję sobie, że do książki tej będę często sięgał" (prof. Tadeusz Szubka, Instytut Filozofii, Uniwersytet Szczeciński). "Dzięki niej poznaję pedagogikę z zupełnie innej, nieznanej strony. To jest fascynujące" (prof. Stanisław Zbigniew Kowalik, psycholog). "Ma ona dla mnie szczególne znaczenie. W ostatnich latach prowadziłam, budzące wyraźne zainteresowanie studentów, seminarium poświęcone sylwetkom wybitnych pedagogów. Książka jest znakomita!! Imponująca erudycją i mądrością. Odczytanie i interpretację dzieł wybitnych pedagogów odbieram jako ogromny szacunek dla przeszłości myśli pedagogicznej i odważną krytykę tego, co było później. Widzę w niej również, jako świadomości źródeł, inspirację dla przyszłości myśli pedagogicznej" (prof. Barbara Wilgocka-Okoń). PRZEDMOWA Najpierw pozwolę sobie na wyznanie, spisane już po wielomiesięcznym wysiłku budowania tej książki. Przepraszam Czytelników, że między okładkami ukryte są tu, nie tylko z powodów objętościowych tekstu, ze cztery co najmniej książki, które przenikają przynajmniej cztery, nieprzystające do siebie narracje. Jest tu więc narracja rekonstrukcyjna, w konwencji podręcznikowej, dla różnych dyscyplin wśród nauk pedagogicznych, w której gotów jestem zmierzyć się z każdym, kto zechce dyskutować zasadność przeprowadzonych interpretacji kilku koncepcji wielkich postaci polskiej pedagogiki, czy ich odnoszenia do wielkich koncepcji z rozmaitych miejsc humanistyki i nauk społecznych, w tym zwłaszcza socjologii, psychologii i psychoanalizy. Jest tu także powracająca, narracja krytyczna, zbuntowana na spuściznę PRL-u w zakresie niezdolności niektórych tuzów pedagogiki do powagi i akademickiej rzetelności i wnikliwości w czytaniu własnej tradycji międzywojennej i niezgoda na dominujący u nas dyskurs interpretacyjny. Jest też złość na styl, jakim zadominowała spuścizna marksizmu w polskiej pedagogice, którą trzeba umieć oddzielić od aktualnego jeszcze dorobku, by ani nie ulegać bezkrytycznej afirmacji, ani totalnej negacji i wiedzieć, co można jeszcze przenieść na serio w XXI wiek. Przedstawiłem także w poprzek książki - wynikłą z czytania tradycji i z moich odniesień do współczesnej humanistyki, w trybie narracji adaptacyjnej - wizję metodologiczną uprawiania pedagogiki, związaną ze specyfiką działań pedagogicznych; jest ona osadzona na rozmaitych wersjach i odcieniach kategorii dwoistości, do podjęcia na serio jako zwiastuna przełomu stanowiącego minimum paradygmatyczności i specyfiki wiedzy pedagogicznej. Jest to więc trop teoretyczny stanowiący inną opowieść w stosunku do sporów interpretacyjnych o historię i krytyk. I jest w końcu złość na to, co uchodzi za normę w środowisku polskiej pedagogiki, i na jej ułomności, po części wynikłe z zaszłości, ale po części sankcjonujące stany rzeczy, z których odwrót będzie trudny, jeśli w ogóle jest jeszcze możliwy, a co składa się na styl postrzegania całej dyscypliny, jaką jest pedagogika i co wyraża się w sposobach uprawiania poszczególnych jej subdyscyplin, uwikłanych w ograniczenia wynikłe z pierwszej i drugiej, a bywa, że i trzeciej warstwy moich rozważań. A wyznam, że najbardziej odpowiada mojemu nastawieniu humanisty jeszcze jeden przekrój narracyjny, stanowiący dodatkową książkę-w-książce, będący projekcją, jeśli nie projektem, pewnej filozofii kultury, którą rozumiem, jako minimum tego, co jest konieczne i co ma tu zebrane uzasadnienia dla swojej normatywności, abyśmy wspólnie przeciwstawili się postępującej na naszych oczach degradacji funkcji kulturowej uniwersytetu i drastycznego ograniczania miejsca dla treści humanistycznych, służącego wykorzenianiu z dziedzictwa symbolicznego jako rezerwuaru naszych impulsów rozwojowych. No więc i piątą książkę umiem tu wskazać w tym zawęźleniu tematycznym rozważań. I jak tu w takim splocie miałem napisać spokojną, rzeczową książkę, bez powtórzeń i niespójności, i z poczucia spłacania długu moralnego z jednej strony, a wyrażania skruchy za nie poczuwających się do winy i narastającej wraz z lekturami ludzkiej, ale i profesjonalnej złości na środowisko, z drugiej. Czy można było beznamiętnie pisać o upadku etosu akademickiego, o zagrażającym nam kryzysie instytucji edukacyjnych z uniwersytetem włącznie, czy o niesprawiedliwym losie wielkich ludzi i i o niedoczytaniu ważnych idei, zmarnowanych przez lata dominowania narracji dogmatycznie albo patetycznie marksistowskich? Może powinienem był więc wydać trzy albo cztery książki, jakie tu ukryłem w poprzek analiz wpisanych w tych pięć wątków o różnym charakterze i ukierunkowaniu. Tymczasem chciałem w jednym miejscu zgromadzić całą powagę, na jaką mnie stać, i za jednym zamachem uwolnić się od całej ciążącej mi niezgody na pozory, jałowość i powierzchowność, które uchodzą u wielu niestety za pełnię, wzniosłość i szlachetność akademicką, przejawy traktowania tradycji i rozumienia nowoczesności. A co najważniejsze, chciałbym pozyskać młodych, studentów, doktorantów i pracowników nauki do skończenia wreszcie z zadawalaniem się pokutującymi po lokalnych kątach namiastkami spotkań z tradycją myśli akademickiej i z nawykami podawania treści, za którymi nie stoi prawdziwy trud i przejęcie się sprawą prawdziwej wspólnoty akademickiej. A tu nawet w grę wchodziły dramaty życiowe ludzi na lata odsuniętych od normalnego życia akademickiego, których myślenie i dorobek uchodziły za martwe i stanowiące przeżytek w morzu postępu. W każdym razie, każdy czytelnik może tu w tomie wybrać sobie taką książkę, z czterech, czy pięciu, jaką zechce przeczytać. Ja musiałem napisać wszystkie. Razem i za jednym zamachem. Po stwierdzeniu powyższego pora wreszcie zacząć, na dobre i na złe. I na przekór wielu. Bo nie ma tu miejsca na kompromisy czy uprzejmości i układanie się w konwencjonalną poprawność. Toczę bowiem spór o sprawy zasadnicze dla osadzenia naszej tradycji naukowej w obecnych i przyszłych dokonaniach. Pedagogika w Polsce jest na zakręcie i grozi jej poślizg wynikający z wielu przejawów nieodpowiedzialności za własne dziedzictwo i za zbyt szybkie i powierzchowne parcie do sukcesów instytucjonalnych, bez należytej refleksyjności dotyczącej własnego osadzenia w przestrzeni, z jednej strony akademickiej humanistyki, a z drugiej strony w ogromnej skali przeobrażeń w praktyce społecznej i świadomości kulturowej, nie zawsze idących w stronę niosącą nadzieje na demokrację, obywatelskie zatroskanie i kulturowe zakorzenienie w świecie wartości, symboli, złożoności losów i paradoksalności prawd, które trzeba umieć udźwignąć aby można było się z nimi zmierzyć i móc uczestniczyć w dalszych przeobrażeniach cywilizacyjnych. Pora na ciężką pracę, intensywne myślenie i śmiałość walki o ważne sprawy.

Rozwój kwalifikacji naukowych nauczycieli uczelni technicznych

Grabarczyk Czesław

Głównym przedmiotem książki jest opis procesu zdobywania odpowiednich kwalifikacji i kompetencji naukowych związanych z uzyskiwaniem stopni i tytułów naukowych: doktora, doktora habilitowanego i profesora. W związku z tym podkreślono kluczową rolę nauczyciela pracy naukowej i wychowawcy naukowców oraz nieocenione znaczenie specjalistycznych seminariów naukowych, warunkujących prawidłowy przebieg omawianych procesów. Omówiono także cele i warunki uzyskiwania stopni i tytułów naukowych, układy ról osób biorących w tym udział, wybrane zagadnienia naukoznawstwa i metod nauk technicznych oraz zasady publikowania uzyskanych wyników prac naukowych. Książka adresowana jest do doktorantów, habilitantów i doktorów habilitowanych przygotowujących się do uzyskiwania kwalifikacji koniecznych do pełnienia funkcji profesora jako nauczyciela i wychowawcy przyszłych naukowców.

Jaka jest szkoła

Mencel Adam Marek

Szkolne abecadło rozpoczyna się od Absurdalnej szkoły, a kończy życzeniowo-postulatywnym wezwaniem uczniów i nauczycieli: Żeby szkoła... (była szkołą?). Niektóre hasła abecadła (jest ich 77) zostały ledwo zasygnalizowane, inne zaś są bardziej rozbudowane jest to przecież alfabet niepełny, który czytelnik może zawsze uzupełnić, korzystając z własnego (szkolnego) doświadczenia. Epilog zaś nawiązuje do Pisma Świętego i ma usprawiedliwić nieudolność autora, który swoim tekstem chciałby zasygnalizować niektóre wady i zalety polskiej szkoły widziane subiektywnie z ponadćwierćwiecznej perspektywy trwania w nauczycielskim zawodzie i powołaniu.

Materiał wyrazowo-obrazkowy do utrwalania poprawnej wymowy t,d, m, mi, n, (ni)

Piszczek Małgorzata, Krzysztoszek Grażyna

Materiał przeznaczony jest do ćwiczeń prawidłowej wymowy głosek t, d, m, mi , n (ni) w wyrazach w nagłosie, śródgłosie i wygłosie; wyrażeniach i całych zdaniach. Opracowany materiał jest przeznaczony dla logopedów i rodziców do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym. Materiał słowny ułożono według zasad logopedycznych. Należy go wykorzystywać po wywołaniu w izolacji głosek t, d, m, mi , n (ni) i utrwaleniu ich w sylabach.

Radosne przedszkole

Niewola Dorota

Treści zawarte w programach nauczania realizowane są w przedszkolach w nawiązaniu do tematów kompleksowych, które ściśle korespondują z aktualnymi, bliskimi dziecku wydarzeniami, zjawiskami, zmianami w przyrodzie czy spostrzeżeniami z życia społecznego. Nauczyciel, realizując temat kompleksowy, stara się o odpowiedni dobór literatury, zabaw, zajęć. Książka, którą polecam nauczycielom przedszkoli, zawiera nie tylko propozycje tematów kompleksowych na cały rok, ale także zabawy, opowiadania, teatrzyki, wiersze i zajęcia, które służą ich opracowaniu i realizacji.

Program psychostymulacji

Franczyk Anna, Krajewska Katarzyna

Są to ćwiczenia i zabawy do wykorzystania w pracy dydaktyczno-terapeutycznej dla nauczycieli i terapeutów pracujących z dziećmi o specyficznych potrzebach edukacyjnych. Program przeznaczony jest do realizacji w pracy terapeutycznej w przedszkolach masowych, z grupami integracyjnymi oraz w przedszkolach integracyjnych, jak również w zajęciach terapeutycznych w klasach młodszych szkół podstawowych i specjalnych. Celem programu jest umożliwienie dzieciom niepełnosprawnym zdobycia wiedzy i umiejętności na miarę ich możliwości, w warunkach przedszkola ogólnodostępnego, kształtowanie właściwych interakcji międzyosobowych, kształtowanie postaw otwartości i samoakceptacji. Pełna realizacja tego celu da pedagogom możliwość stworzenia optymalnego planu psychostymulacji dzieci niepełnosprawnych i przygotowanie ich do względnie niezależnego funkcjonowania w społeczeństwie.

Komunikacja terapeutyczna

Sikorski Wiesław

W książce opisano wpływ komunikacji i zachowań niewerbalnych na skuteczność terapii. W poszczególnych rozdziałach scharakteryzowano: istotę pozasłownej komunikacji terapeutycznej; znaczenie ekspresji mimicznej (języka twarzy) dla przebiegu terapii; walory kontaktu wzrokowego w interakcji terapeuta-pacjent; komunikację kinezyczną (sposoby gestykulacji), dotykową, proksemiczną (przestrzenną) i paralingwistyczną (głosową) w kontakcie terapeutycznym; zasady obserwacji zachowań niewerbalnych pacjenta; komunikację niespójną w teorii i praktyce terapeutycznej. Terapia to wyjątkowy rodzaj kontaktu, w którym interakcje i informacje przekazywane niewerbalnie często mówią więcej o pacjencie niż wypowiadane przez niego słowa. Często tylko po zachowaniach pozasłownych terapeuta może poznać, kiedy pacjent przekazuje na przykład treść niezgodną z jego rzeczywistymi myślami, co ma olbrzymie znaczenie dla postawienia diagnozy i prowadzenia terapii. Jest to możliwe z uwagi na to, że mimika, gestykulacja, postawa ciała czy ton głosu, czyli tzw. parajęzyk, zawierają wiele informacji przesyłanych przede wszystkim kanałem emocjonalnym.

Niepełnosprawność - zwierciadle dorosłości

Kijak J. Remigiusz

Prezentowana książka składa się z dwóch rozdziałów. Rozdział pierwszy Dorosłość z niepełnosprawnością, jest próbą odpowiedzi na pytanie, czym jest dorosłość człowieka niepełnosprawnego, zarówno intelektualnie jak i z innymi rodzajami niepełnosprawności, a także analizą prawnych aspektów dorosłości osób niepełnosprawnych, na przykład: mieszkalnictwa chronionego, problematyki małżeństw osób niepełnosprawnych. Rozdział drugi Ciągłość na przestrzeni życia niepełnosprawność od dorosłości do starości, składa się z trzech podrozdziałów, Przygotowanie do dorosłości, Wczesna i średnia dorosłość, Późna dorosłość. Treści tych rozdziałów dotyczą problematyki autonomii, kompetencji, wartości oraz podmiotowości, które kształtowane są w dorosłym życiu a analizowane zostały w kontekście człowieka z różnymi typami niepełnosprawności. Kolejne zagadnienia dotyczą problematyki aktywności zawodowej, seksualności, macierzyństwa i prokreacji. Ostatni podrozdział jest próbą zmierzenia się z zagadnieniem starości osoby niepełnosprawnej, cierpienia, oraz śmierci. Założeniem prezentowanej książki było zwrócenie uwagi na wciąż zaniedbany w literaturze okres życia osób niepełnosprawnych dorosłość i starość. Rozwój człowieka jest procesem złożonym z wielu etapów. Każdemu z nich przypisane są specyficzne zadania rozwojowe, każdy też stanowi efekt przebiegu przedniego etapu oraz jest zrębem następnego. Rozwój jest procesem dynamicznym, a owa dynamika jest wynikiem wzajemnie ze sobą oddziaływujących wpływów biologicznych i społecznych. Do wpływów biologicznych należą czynniki genetyczne, morfologiczno konstytucjonalne oraz biochemiczno fizjologiczne. Do wpływów środowiskowych zaliczamy czynniki fizyczne, psychologiczne, społeczno kulturowe.