Prawa człowieka. Współczesne zjawiska, wyzwania, zagrożenia. T.2

Anna Kalisz (red.)

Niniejszy, drugi tom publikacji, jest nieco krótszy od poprzedniego i składa się z dwóch części numerowanych w sposób podkreślający ich związek z tomem pierwszym. Część czwartą zatytułowano „Prawa człowieka w prawie prywatnym”, i stanowi ona najob­szerniejszą część opracowania. Otwierający ją rozdział pierwszy (D. Fleszer) wprowadza w samo pojęcie prywatności jako dobra osobistego jednostki. Ochrona prywatności na­biera nowego znaczenia w dobie społeczeństwa informacyjnego – zaczyna w dużej mierze stanowić kwestię ochrony sfery prywatnej przed zainteresowaniem ze strony innych – jako a right to be alone. Prawo do prywatności bowiem rozumiane jest szeroko, jako integralność fizyczna i psychiczna jednostki, jej prawo do własnej tożsamości, prawo do życia w sposób zgodny z własnym życzeniem, tak w kręgu rodzinnym, jak i w relacjach z innymi osobami, w tym również w działalności gospodarczej i zawodowej. Kontynuację tego wątku zawie­ra rozdział drugi (K. Szymorek-Chachuła) dotyczący prawa do prywatności w kontekście nowych możliwości technicznych pozwalających na nieograniczoną kontrolę – inwigilację pracownika. Trzeci rozdział (V. Kalinovskij) napisany jest w języku rosyjskim, a dotyczy z kolei ochrony prawa do informacji, a konkretnie do dostępności i prawdziwości informa­cji w aspekcie prawnym w sytuacji wojny informacyjnej, co stanowi kolejne nawiązanie do sytuacji kryzysu ukraińskiego. Rozdział czwarty (A. Biłgorajski) wraca do tematyki granic praw człowieka w kontekście prawnych granic wolności wypowiedzi w Rzeczypospolitej Polskiej oraz do zagadnienia dopuszczalnego zakresu oraz głębokości ingerencji państwa w swobodę jednostki wyrażającej swoje poglądy oraz pozyskującej i rozpowszechniającej informacje. W rozdziale piątym (M. Wojtyczka) tematyka limitów i granic dotyczy z kolei wolności wypowiedzi komercyjnej i reklamowej ze względu na konieczność ochrony dobra o większej wartości. Rozdział szósty (A. Rogacka-Łukasik) traktuje o wciąż nowej, dyna­micznej i kontrowersyjnej kwestii – prawie do prywatności w dobie współczesnej ekspansji Internetu, zwłaszcza że sposoby naruszenia prywatności w Internecie nie tworzą zamknię­tego katalogu, a ich lista ciągle się powiększa. Rozdział siódmy (K. Darowska i J. Lewan­dowska) analizuje ochronę dóbr osobistych w Internecie, ze szczególnym uwzględnieniem portali społecznościowych, na których dochodzi do naruszeń dóbr osobistych. Także roz­dział ósmy (V. Sadova) i dziewiąty (Ł. Dziura) pozostają w analogicznym obszarze rozwa­żań, dotyczą bowiem kolejno: uzasadnionej (i nieuzasadnionej) ingerencji mediów w pra­wo do prywatności oraz regulacji wolności słowa w mediach internetowych. Natomiast rozdział dziesiąty (G. Krawiec) oraz jedenasty (M. Cichoń) odnoszą się do ochrony pra­wa do własności – kolejno: w działalności Rzecznika Praw Obywatelskich (na wybranych przykładach) oraz w aktach normatywnych. Ostatnia, piąta część dwutomowej publikacji, nosi tytuł „Prawa człowieka w ujęciu pra­wa pracy”. Prawa człowieka, które służą jednostce w świetle norm krajowych, europejskich i międzynarodowych, mają istotne znaczenie dla zatrudnionych, bez względu na podstawę zatrudnienia. Rozdział pierwszy (T. Wyka) otwiera ostatnią część publikacji refleksją nad myślą Jana Pawła II dotyczącą praw człowieka w kontekście praw pracowniczych. Podstawę rozważań stanowią teksty encyklik (przede wszystkim Laborem exercens), jak również inne wypowiedzi Jana Pawła II związane z tą tematyką. Zdaniem Jana Pawła II zabezpieczenie godności osoby dokonuje się poprzez zapewnienie jej wszelkich praw, a zatem nie tylko tych wolnościowych, ale także społecznych i solidarnościowych, w tym właśnie praw związanych ze świadczeniem pracy. Rozdział drugi (A.M. Świątkowski) dotyczy actio popularis (czyli skargi obywatelskiej gwarantującej ochronę prawną interesowi społeczności, w której każda jednostka będąca jej członkiem jest uprawniona do wniesienia owej skargi). Autor dokonuje wnikliwego opisu i analizy takich instytucji zawartych w prawie konstytucyjnym (skarga kon­stytucyjna); prawie międzynarodowym publicznym oraz w prawie unijnym. Podstawowym kontekstem jest tu problem ochrony zasady równości i zasady niedyskryminacji na gruncie polskiego prawa pracy. Autor wysuwa postulat de lege ferenda, iż polski ustawodawca powi­nien wyposażyć nie tylko – jak de lege lata – jednostki, ale i organizacje pozarządowe w legi­tymację do wszczęcia procesu dotyczącego ochrony praw człowieka w prawie pracy, nawet jeśli nie można wskazać konkretnego i indywidualnego poszkodowanego. Rozdział trzeci (M. Liwo) dotyczy obowiązku poszanowania tych praw również w stosunkach pomiędzy osoba­mi zatrudnionymi w służbie publicznej a osobami, wobec których podejmowane są okre­ślone działania wynikające z prawnych form działania określonych podmiotów publicznych i związane z realizacją zadań publicznych. Rozdział czwarty (D. Makowski) stanowi wobec pierwszego swoiste specialis, poświęcony jest bowiem roli, jaką odgrywa Państwowa Inspek­cja Pracy (PIP) jako organ ochrony praw pracownika. Podkreślono znaczenie w działalności PIP przepisów dotyczących ochrony zdrowia i życia, jak również prywatności i innych dóbr osobistych pracownika. Zauważono też problem wpływu uwarunkowań gospodarczych na wykonywane przez PIP kompetencje. Rozdział piaty (B. Baran) stanowi analizę standardów sprawiedliwości proceduralnej w ramach postępowania dyscyplinarnego funkcjonariuszy służby więziennej. Rozdział szósty (A. Reda-Ciszewska) dotyczy z kolei prawa do rokowań zbiorowych dla pracowników służby publicznej w świetle międzynarodowego i polskiego prawa pracy. Traktuje o rozwiązywaniu sporów, prawie do strajku, jak też o wyłączeniach tego prawa i ograniczeniach w tym sektorze. W rozdziale siódmym (J. Żołyński) prawo do strajku przedstawione jest jako jedyny środek bezpośredniego przymusu w zakresie ochro­ny praw i interesów pracowniczych. Prawo do strajku jednak zarówno w prawie krajowym, jak i międzynarodowym nie jest prawem absolutnym, a więc może podlegać ograniczeniom. Nie oznacza to jednak, że ograniczenia prawa do strajku mogą być wprowadzane dowolnie. Współczesna regulacja prawa do strajku powinna bowiem zmierzać w kierunku nałożenia pewnych ograniczeń w zakresie dopuszczalności strajku i sposobów jego prowadzenia w celu  uwzględnienia interesów pracodawcy, a także interesu publicznego. Kolejny, ósmy rozdział (K. Serafin), podejmuje wątek z zakresu sfery niepublicznej – uprawnień pracowników zwią­zanych z rodzicielstwem w kontekście konstytucyjnej zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zatrudnieniu. W ciągu ostatniej dekady do polskiego kodeksu pracy wpro­wadzono szereg zmian mających na celu rozszerzenie zakresu podmiotowego uprawnień rodzicielskich na pracownika ojca dziecka. Rozważania zawarte w tym rozdziale są próbą odpowiedzi na pytanie, czy obecne przepisy prawa pracy rzeczywiście gwarantują stosowanie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w sferze uprawnień rodzicielskich. Rozdział dziewiąty (M. Wujczyk), godnie zamykający całość monografii, podejmuje analizę kwestii traktowania praw pracowniczych i praw socjalnych jako praw człowieka. W opracowaniu przedstawiono różne podejścia doktryny do tej kwestii. Szczegółowo przeanalizowano rów­nież poglądy wyrażane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka. Autor dokonuje analizy ewolucji zapatrywania ETPC na objęcie ochroną praw pracowniczych niezagwarantowanych wprost w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Problemy konwergencji mediów II

K. Dudek, M. Koszembar-Wiklik, P. Celej, M. Boczkowska (red.)

Niniejsza monografia adresowana jest do studentów oraz nauczycieli akademickich kształcących w obszarze nauk humanistycznych i społecznych oraz do praktyków podejmujących zawodowe działania w obszarze mediów (dziennikarzy, specjalistów z obszaru public relations, specjalistów z zakresu zarządzania w mediach itp.). Liczymy, że poniższe artykuły pozwolą na pogłębioną analizę zjawiska wzajemnego przenikania się mediów z wielorakiej perspektywy (medioznawczej, politologicznej, kulturoznawczej, socjologicznej), co pozwoli na interdyscyplinarne spojrzenie na zjawisko konwergencji z wykorzystaniem narzędzi oraz wyników badań będących charakterystycznymi dla danej dziedziny. Wyrażamy nadzieję, że szerokie spectrum zamieszczonych w monografii publikacji pozwoli odbiorcom reprezentującym różnorodne dyscypliny naukowe na uzupełnienie i pogłębienie wiedzy z zakresu problematyki konwergencji mediów oraz będzie przyczynkiem do debaty nad stanem mediów tradycyjnych i elektronicznych w ramach wzajemnego ich przenikania. Autorzy, których zaprosiliśmy do poniższego tomu, reprezentują bowiem różnorodne dyscypliny naukowe, takie jak m.in.: medioznawstwo, kulturoznawstwo, nauki o zarządzaniu, socjologię, politologię czy językoznawstwo. Stąd w Problemach konwergencji mediów II znajdują się pogłębione analizy dotyczące na przykład telewizji publicznej, funkcjonowania serwisu YouTube, polityki multimedialnej, opowieści transmedialnych, zawodu dziennikarza czy serwisów społecznościowych.

Partycypacja społeczna we współczesnym samorządzie terytorialnym

Magdalena Gurdek (red.)

Jedyną możliwą przepustkę zaangażowania w życie publiczne obywateli, którzy coraz częściej mobilizują się i chcą uczestniczyć w życiu codziennym swojego miasta, stanowi partycypacja, czyli współdecydowanie. Z każdym kolejnym rokiem nabiera ona większego znaczenia, zmie­nia swój charakter i pojawiają się coraz to nowsze jej formy – przy czym formy te uwzględ­niają różny stopień zaangażowania obywateli w podejmowane decyzje, począwszy od in­formowania, poprzez konsultacje, aż po współdecydowanie. To wszystko, a zwłaszcza zmieniająca się perspektywa samorządowa – mimo że w li­teraturze przedmiotu napisano już wiele na temat partycypacji społecznej – stanowiło asumpt do podjęcia przez nas decyzji o konieczności prowadzenia dalszych badań nad istotą, znaczeniem i rolą, jaką odgrywa ona we współczesnym samorządzie.

STUDIA ADMINISTRACYJNE I CYWILNE

Dorota Fleszer, Anna Rogacka-Łukasik (red.)

KOMPETENCJE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W ZAKRESIE POLITYKI SPOŁECZNEJ. SAMORZĄD TERYTORIALNY A RYNKI PRACY

Bolesław M. Ćwiertniak (red.)

Nawet pobieżna lektura opracowań poświęconych wzajemnym relacjom samorządu terytorialnego (a ściślej: jego jednostek i ich organów) i rynków pracy (w pierwszym rzędzie tzw. lokalnych) wskazuje, iż relacje te stanowią przedmiot zainteresowań badawczych różnych dyscyplin naukowych. Wspomniana problematyka ma zatem interdyscyplinarny charakter, który uwzględniać należy, prowadząc kompleksowe badania. (…) Samorząd terytorialny w stosunku do rynków pracy, w szczególności lokalnych, występuje bowiem w różnych rolach, realizując określone cele, zadania i funkcje. (…) Po pierwsze, kolokwialnie mówiąc, jako „pracodawca” uczestniczy bezpośrednio w procesach, jakie zachodzą na lokalnych rynkach pracy, co przekłada się na jego udział w procesach występujących na rynku pracy w skali krajowej. (…) Po drugie, przepisy prawa przewidziały dla określonych organów jednostek samorządu terytorialnego zadania i cele do realizacji oraz związane z nim kompetencje w zakresie zatrudniania i przeciwdziałania bezrobociu. (…) Po trzecie, praktyczne działania wskazanych podmiotów na lokalnych rynkach pracy, opis i analiza ich efektów pozwala na ocenę stanu zatrudnienia i bezrobocia na danym terenie, skuteczności (bądź nie) zastosowanych środków, m.in. prawnych, oraz propozycje zmian.

MIĘDZY "BIAŁYM" A "CZERWONYM" IMPERIUM RZECZ O NARODACH W ROSJI 1917-1922

ADAM LITYŃSKI

Ponad sto lat minęło od czasu, gdy dwie rewolucje – lutowa (w marcu) i październikowa (w listopadzie) 1917 r. zmieniły bieg dziejów świata. Narody upadłego Imperium Rosyjskiego usiłowały wykorzystać chwilę dziejową, by wybić się na niepodległość. Nie­którym się to udało, jak na przykład Polakom i narodom krajów bałtyckich, innym nie, i mimo ich heroicznych nieraz wysiłków za­garnęło je imperium czerwone, powstające w miejsce białego. Ludy niemające jeszcze wyrobionego głębokiego poczucia narodowego, nie podejmowały prób stworzenia własnej państwowości. Należy im się pamięć, gdyż również przeszły przez gehennę wojny na ob­szarach byłego imperium carów. Polacy, którzy sto lat temu odegra­li rolę najbardziej pierwszorzędną dla dziejów świata, zatrzymując imperialny marsz „czerwonej” Rosji ku zrewoltowanym Niemcom, ukazani są w książce zaledwie incydentalnie, na styku z innymi na­rodami. Polska, ówcześni Polacy i ich dzieło zasługują bowiem na coś znacznie więcej niż około dwudziestostronicowe informacje, co ma odbicie w istniejącej literaturze naukowej. O tym jest ten szkic. Jego celem było skonceptualizowanie te­matów i problemów już podejmowanych, ale nadal otwartych na historyczne interpretacje. Mógłbym powtórzyć za Johnem Lewi­sem Gaddisem, znanym profesorem Yale University: „Historycy […] z łatwością rozpoznają większość poruszanych przeze mnie kwestii, po części dlatego, że w dużej mierze skorzystałem z ich pracy, a po części dlatego, że powtarzam pewne rzeczy, które sam powiedziałem wcześniej”. Nie jest to praca o rewolucji w Rosji. Li­teratura naukowa na temat samej rewolucji oraz wojny domowej w Rosji jest ogromna, ale tylko niewielka jej część poświęcona jest narodom w Rosji owych czasów. Ogrom literatury w języku pol­skim oraz w wielu innych językach zmusza każdego autora do jej selekcji i w szczególności wymusza pozostawienie na uboczu tek­stów nietraktujących o narodach.

Umowa o partnerstwie publiczno-prywatnym a umowa administracyjna

Kacper Rożek

Publikacja podejmuje zagadnienia istotne nie tylko dla nauki prawa administracyjnego, ale i dla praktyki prawniczej. Administracja publiczna, zwłaszcza samorządowa, stale nawiązuje stosunki prawne z podmiotami prywatnymi. Z punktu widzenia nauki prawa administracyjnego od dawna stawiane jest pytanie o charakter form działania administracji, które stosowane są w tego rodzaju sytuacjach. Wątpliwości nauki i praktyki wynikają m.in. z przywiązania do tradycyjnego katalogu  konsensualnych form działania administracji, do których zalicza się porozumienia, umowy (cywilnoprawne), czy też umowy administracyjne. Te ostatnie budzą najwięcej kontrowersji, ponieważ istotą umowy ma być zajęcie przez organ administracji publicznej pozycji równorzędnej w ramach stosunku prawnego, jednak „administracyjny” charakter umowy ma wskazywać narachowanie jakichś elementów władztwa po stronie organu administracji, a więc świadczyć o braku równorzędności. Stąd też Autor dostrzega potrzebę rozważenia szczególnego charakteru tzw. umów publicznoprawnych zawieranych w celu przekazywania lub wspólnej realizacji zadań publicznych związanych z przebudową infrastruktury, jak też świadczenia usług powszechnie dostępnych, w szczególności z punktu widzenia możliwości zakwalifikowania takich aktów jako umów administracyjnych. Odpowiedź na tak postawione pytanie stanowi novum badawcze.   Fragment Recenzji dr. hab. Pawła Chmielnickiego, prof. WSIiZ

ZARZĄDZANIE JEDNOSTKAMI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W WARUNKACH GOSPODARKI RYNKOWEJ

Magdalena Gurdek (red.)

Zgodnie z art. 20 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. Choć społeczna gospodarka rynkowa oparta jest na własności prywatnej, nie oznacza to jednak wykluczenia z niej własności publicznej. Jak wskazano w literaturze, współcześnie trudno byłoby przyjąć, żeby państwo całkowicie zrezygnowało ze swej roli jako uczestnika życia gospodarczego. Przepis art. 20 Konstytucji RP „nakazuje tylko zachowanie właściwych proporcji tego uczestnictwa i zakazuje przyznania uprzywilejowanej pozycji dla własności publicznej”.(...) W ramach takiej właśnie gospodarki przyszło funkcjonować odrodzonemu ponad 25 lat temu samorządowi. Jest to trudne zadanie, gdy uwzględni się, że należy on jednak do sfery publicznej, rządzącej się zupełnie innymi prawami i zasadami niż sektor prywatny. Fragment Wstępu