Kościelscy. Ród, fundacja, nagroda

Wojciech Klas, Jan Zieliński

Wydanie jubileuszowej książki należy do zakodowanych rytuałów i dobrych manier w społeczeństwie. Może być zatem dość pustym, choć całkiem przyzwoitym gestem, czymś w rodzaju dokonanej powinności poddanej retoryce celebrowania, jeżeli nie autocelebrowania. Niewątpliwie pięćdziesięciolecie Fundacji imienia Kościelskich jest odpowiednim momentem do podkreślenia zasług, sukcesów i wagi tej instytucji w polskim krajobrazie literackim. Znajdą się prawdopodobnie mówcy i kronikarze, którzy z chęcią się podejmą tego wysiłku: chwała im i wdzięczność nasza! Wydaje się jednak ważniejsze odsłonić korzenie Fundacji, przypomnieć o najistotniejszych etapach jej rozwoju, jak i o ludziach, dzięki którym ona działała i działa dalej; naświetlić relacje w czasie półwiecza między rozwojem tej instytucji i przemianami w ogólnej sferze społeczno-kulturowej w Polsce, a szczególnie w obszarze publicznej strony życia literackiego. O tym właśnie jest niniejsza książka.  

Twórczość Leśmiana w kręgu filozoficznej myśli symbolizmu rosyjskiego

Anna Sobieska

Książka sytuuje twórczość Bolesława Leśmiana na szerokim tle – mało dotychczas przeanalizowanego w literaturze przedmiotu – zjawiska symbolizmu rosyjskiego (w jego wersji późniejszej, związanej z działalnością symbolistów tzw. drugiego pokolenia – A. Biełego, A. Błoka, W. Iwanowa). Zestawia podstawowe elementy światopoglądu Leśmianowskiego z myślą filozoficzno-religijną Włodzimierza Sołowjowa, ojca i patrona symbolizmu rosyjskiego, z symbolistycznymi koncepcjami słowa poetyckiego, teoriami dotyczącymi muzyczności, kreacyjności, idei Wiecznej Kobiecości. Wskazuje również na analogie między wybranymi motywami poezji Leśmiana a twórczością ulubieńców symbolistów – romantyków rosyjskich takich jak: A. Fet i F. Tiutczew. Dzięki temu przedstawione w książce badania są cennym uzupełnieniem wiedzy na temat literackich związków polsko-rosyjskich okresu Młodej Polski, a także pozwalają spojrzeć na dzieło i filozofię poetycką Leśmiana z całkiem nowej perspektywy.

Filmowe zarządzanie pamięcią. Kino polskie 2005-2020 o historii najnowszej

Magdalena Urbańska

Od 2005 roku – wraz z powstaniem Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej – nastąpił w polskim kinie renesans historii. Rodzime kino o historii stało się podstawą nowej narracji tożsamościowej i jednym z najważniejszych narzędzi odpowiedzialnych za budowę określonego obrazu przeszłości. Filmy nierzadko stanowią nie tylko reprezentację przeszłych wydarzeń, ale również – za ich pośrednictwem – komentarz do aktualnej sytuacji społecznej czy politycznej, a ich produkcja jest motywowana ideologicznym zapotrzebowaniem. Mają przez to zarówno kulturową, jak i polityczną nośność. Wychodząc z założenia, że wszelkie pozafilmowe okoliczności mają wpływ na całościowy obraz kina, w Filmowym zarządzaniu pamięcią korzenie poszczególnych wątków filmowych sięgają realnych państwowych działań, wydarzeń, debat i dyskusji, a także czasem trudnego do ujęcia „ducha czasów”. Z takiej analizy wyłania się obraz historii podatnej na polityczne aktualizacje oraz będącej poważną stawką w grze o pamięć zbiorową. Za znakomity uważam już sam pomysł Magdaleny Urbańskiej, aby przyjrzeć się filmowemu zarządzaniu pamięcią. Należy podkreślić, że było to zadanie niezwykle trudne, ponieważ wymagało namysłu nad zjawiskami znajdującymi się w gruncie rzeczy in statu nascendi, budzącymi silne emocje, uwarunkowanymi kwestiami politycznymi i tożsamościowymi. Autorka wywiązała się z niego świetnie, oferując czytelnikom oryginalne, zajmujące i efektywne ujęcie interesującego ją zagadnienia, ale także przybliżając i pogłębiając wiedzę o szeroko rozumianych relacjach kina, historii i polityki, polskiej kinematografii czy społecznym imaginarium. Magdalena Urbańska napisała książkę interesującą, oryginalną, posiadającą dużą wartość poznawczą, poruszającą problematykę o fundamentalnym znaczeniu dla polskiej kultury, oferującą czytelniczą przyjemność na różnych poziomach. Z recenzji prof. dr. hab. Piotra Zwierzchowskiego Magdalena Urbańska – absolwentka wiedzy o teatrze, filmoznawstwa oraz studiów doktoranckich w zakresie nauk o sztuce na Uniwersytecie Jagiellońskim. Menedżerka kultury, producentka wydarzeń artystycznych, koordynatorka projektów kulturalnych. Laureatka Stypendium Twórczego Miasta Krakowa. Zajmuje się współczesnym kinem polskim.   Przedsięwzięcie jest realizowane ze środków pochodzących ze „Stypendium Twórczego Miasta Krakowa”.

Liczebnik też się liczy. Gramatyka liczebnika z ćwiczeniami

Stanisław Mędak

Podręczniki UNIVERSITAS są zgodne z zasadami certyfikacji języka polskiego jako obcego Pierwszy podręcznik obejmujący całość fleksji i składni polskiego liczebnika. W pierwszej części pracy zmieszczono w układzie hasłowym charakterystykę różnorodnych liczebników, ich odmianę, znaczenia, połączenia wyrazowe i syntaktyczne i wiele innych informacji praktycznych. W części drugiej – modelowe ćwiczenia z zakresu odmiany oraz składni liczebników. Dzięki nowoczesnej koncepcji układu ćwiczeń oraz kluczowi do ćwiczeń podręcznik ten może być wykorzystywany podczas zajęć językowych jak również do samodzielnej pracy. Całość opatrzona rysunkami autorstwa P. Piątkowskiego.

Dyplomacja i arrasy. Wokół powrotu zbiorów wawelskich do Polski 1945-1961

Bogdan Grzeloński

Książka jest pierwszą  w literaturze polskiej i kanadyjskiej  rekonstrukcją, owianej legendą historią migracji zbiorów wawelskich, znanych pod nazwą „skarbów”, z Londynu do Kanady w lipcu 1940 r. i 15 letniego wyczekiwania na powrót do kraju (1946-1961). Autor przedstawia przyczyny i szczególne okoliczności, które spowodowały, że po zakończeniu II wojny aż do 1961 r. zbiory nie zostały sprowadzone z Kanady do Polski. Pracując nad tą monografią  wykorzystał całą literaturę przedmiotu, liczne źródła drukowane i znajdujące się w archiwach: w Ottawie , Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie  i  Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. Losy tych zbiorów  poza krajem pokazał z trzech perspektyw: rządu i dyplomacji Polski Ludowej, kanadyjskich władz federalnych i prowincjonalnych oraz rządu na uchodźstwie w Londynie i środowisk emigracyjnych.   O pracy profesor Włodzimierz Borodziej napisał, że : „Wyłania się z tego gęsty, znakomicie odzwierciedlający marginalny z punktu widzenia historii powszechnej, całkiem ważny dla dziejów PRL – obraz strukturalnych konfliktów, możliwości oddziaływania jednostek i roli instytucji pozarządowych, negocjacji dyplomatycznych w punkcie szczytowym Zimnej Wojny”. Narracja autora udanie prowadzi czytelnika przez fascynujące losy skarbów dlatego pracę czyta się znakomicie. W styczniu 2016 r. upłynęło 55 lat od powrotu arrasów na Wawel.   Bogdan Grzeloński, historyk. Zajmuje się dyplomacją Stanów Zjednoczonych Ameryki i Polski. Ambasador RP w Kanadzie 1997-2000. Profesor na Wydziale Prawa SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego w Warszawie. Wydał: „Dyplomacja Stanów Zjednoczonych Ameryki wobec zagrożenia Czechosłowacji i Polski (12 marca 1938-1 września 1939)” (1995), „Dyplomaci USA 1919-1939” (2004),  „Niedobrani sojusznicy. Ambasadorzy Roosevelta w ZSRR ” (2013 ).

Pory poezji. Koncepcja czasu w twórczości poetyckiej Krystyny Miłobędzkiej

Bartosz Suwiński

Książkę Bartosza Suwińskiego wyróżnia głębokie przeżycie tematu. Dostrzegam je w silnym emocjonalnym stosunku do najważniejszych pytań, stawianych przez autora pisarstwu Miłobędzkiej. Kwestia czasu, jak najsłuszniej umiejscowiona w centrum rozprawy, implikuje uruchomienie szeregu kontekstów filozoficznych (oddających filozoficzność implikowaną omawianej twórczości) i literackich (w perspektywie porównawczej), pozostając zarazem w nieomal każdym momencie sprawą osobistą badacza, odzwierciedloną przez styl, jakim się posługuje. Wykład jest spoetyzowany, nacechowany przez potrzebę powracania do problemów najmocniej niepokojących i uchwycenia wymykającego się sedna obserwowanego zjawiska. Metaforyzacja i repryza to najchętniej używane tu tropy.  Odpowiedź na pytanie o czas jest ze swej natury zamachem na niemożliwą do rozwiązania zagadkę, tajemnicę w znaczeniu ścisłym, pytanie zaś o poezję czasu nie może znaleźć odpowiedzi łatwej. Jeśli nie chce się poprzestać na takich wnioskach, które byłyby pochodną profesjonalnej rutyny badacza literatury, to z żadnym z pytań kluczowych dla omawianej pracy nie można rozstać się naprawdę. Zatem próby uzupełnienia i „rozbujania” słownika krytyki poetyckiej, podobnie jak pewien rodzaj perseweracji, powtarzania się ujęć, sprawiają wrażenie całkowicie usprawiedliwionej i dobrze przemyślanej strategii usidlania obrazów czasu i słowa, podążania za ich niepowstrzymanym ruchem.    (prof. dr hab. Piotr Śliwiński)     Książka Bartosza Suwińskiego to praca napisana doskonałą polszczyzną, świetna stylistycznie, skomponowana bardzo dobrze, wykonana kompetentnie,  z dogłębną znajomością literatury przedmiotu i poświadczająca niezwykłą erudycję autora. Czytelniczą wrażliwość młodego uczonego potwierdzają przekonujące i mądre interpretacje wierszy. Bartosz Suwiński napisał książkę, którą przeczytałem „jednym tchem”,  z radością i dużą satysfakcją poznawczą. Jest to bowiem praca znakomita. Dotyczy bardzo ważnej materii współczesnej oraz dzisiejszej poezji – dzieła Krystyny Miłobędzkiej, które domaga się nieustannego namysłu na styku fenomenologii i hermeneutyki, będącymi podstawą metodologii zastosowanej przez autora w dysertacji. Książkę Bartosza Suwińskiego oceniam jako świetnie napisaną, inteligentną i twórczą. Jest pytaniem o to, jak należy kształtować dzisiejszą świadomość literacką.    (dr hab. Paweł Tański)     

Kinematograf kontrolowany. Cenzura filmowa w kraju socjalistycznym i demokratycznym (PRL i USA). Analiza socjologiczna

Anna Misiak

Ściśle obserwowani i sprawdzani filmowcy w PRL marzyli skrycie o wolności, jaką oferowała ideologia demokracji. Jednak niemal w każdym przypadku moment, gdy reżyser z kraju socjalistycznego zaczynał stawiać pierwsze kroki w USA, prznosił rozczarowania. Choć nie było juz politycznych ideologów, cenzura uzależniona od praw runku także miała ogromą siłę. W tej książce doświadczenia twórców stają się punktem wyjścia do szerszej refleksji socjologiczno-filmoznawczej. Autorka zabiera czytelnika w podróż po historii cenzury filmowej w PRL i USA. Bogato zrelacjonowane fakty sytuują kino w kontejście społecznym i politycznym, gdzie wolność reżysera staje się luksusem i niedoścignionym ideałem. Oprócz twórców, kamer i widowni istnieją jeszcze mechanizmy kontroli, tej prostej i tej zawoalowanej, która nosi wiele imion, a o której współczesny widz powinien wiedzieć, aby w pełni czerpać ze swoich kinowych doświadczeń.

Austria w polskim dyskursie publicznym po 1945 roku / Österreich im polnischen öffentlichen Diskurs nach 1945

Agnieszka Kisztelińska-Węgrzyńska

„Austria jako temat obecny w polskim dyskursie publicznym posiada dwa zasadnicze wątki przewodnie: przeszłość i kulturę. Do wspólnych doświadczeń, relacji, mitów, dokonań, stosunków gospodarczych dziedziczonych i panujących odwołują się zarówno autorzy analizowanych tekstów, jak i współcześni badacze. Kultura zaś systemowo wzmacniana przez Wiedeń od wieków znajdowała w naszym kraju grono aktywnych odbiorców. Współcześnie kultura ukazuje się jako swoista marka młodej, aktywnej republiki, z jednej strony nawiązującej do tego, co we wspólnocie niemieckojęzycznej ważne i godne naśladowania, z drugiej zaś wyznaczająca własne drogi, wartości i cele.” Ze wstępu… Austria w polskim dyskursie publicznym po 1945 roku  to publikacja wymykająca się uproszczonej, jednoznacznej klasyfikacji jako zbiorowego wydawnictwa naukowego poświęconego powojennym relacjom polsko-austriackim i ich badawczej recepcji. Obecność tekstów źródłowych reprezentujących różne obszary ekspresji językowej (od danych statystycznych, poprzez zapis relacji ustnych, publicystykę, a wreszcie po literaturę piękną) każe dopatrywać się w niej respektującego szeroki kontekst interdyscyplinarny dokumentu historycznego. Zaś kompetentny, prowadzony z różnych punktów widzenia (bo przyjmujący perspektywę polską i austriacką) komentarz międzynarodowego kolegium autorskiego stanowi, bez wątpienia, inspirujący przyczynek do analizy zagadnienia, które w polskim piśmiennictwie naukowym nie znalazło jeszcze precedensu, sytuując publikację w kręgu tekstów aspirujących do miana komponentu całościowego namysłu na temat europejskiej historii najnowszej. Nowoczesna metodologia traktująca dyskurs jako podstawowe narzędzie i materiał badawczy pozwala wnikliwiej przyjrzeć się powojennym obrazom austriackim, a wzmiankowane już włączenie do antologii autentycznych materiałów archiwalnych, każe potraktować Austrię w polskim dyskursie publicznym po 1945 roku jako wartościową lekturę  dla "austriofilów", historyków, kulturoznawców, socjologów, prasoznawców, językoznawców oraz (a może przede wszystkim)... czytelników pragnących świadomie współuczestniczyć w procesie tworzenia narracji historycznych. Agnieszka Kisztelińska–Węgrzyńska – historyk, adiunkt na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego. Zajmuje się historią dyplomacji i relacjami polsko-austriackimi. Autorka monografii- RFN w poglądach i dyplomacji Johna Fostera Dullesa w latach 1953-1959, współredaktorka prac zbiorowych na tematy austriackie min.  Austria i relacje polsko-austriackie w XX i XXI wieku. Publikowała teksty w Przeglądzie Zachodnim i Roczniku Polsko-Niemieckim. Od kilku lat współpracuje z Austriackim Forum Kultury nad projektami związanymi z dziejami współczesnej Austrii.