Oblicza męskości / Faces of Masculinity

red. Ewa Bogdanowska-Jakubowska

"To zbiór artykułów, które łączy wspólny temat – męskość, definiowana w różny sposób i postrzegana z różnych perspektyw. Pierwszy tekst prezentuje spojrzenie socjologiczne: Jolanta Klimczak i Kazimiera Wódz analizują przemiany męskości w społecznościach robotniczych w wybranych kulturach (również w kulturze polskiej). Kolejne dwa szkice, reprezentujące perspektywę psychologiczną, traktują o trudnościach związanych z płcią. Tomasz Jakubowski przedstawia studium przypadku detranzycji (powrotu do płci przypisanej zaraz po urodzeniu). Maja Gwóźdź pisze natomiast o tzw. thwarted masculinity (zepsutej męskości), analizując sposób prezentowania interseksualności w dyskursie na przykładzie powieści Jeffreya Eugenidesa Middlesex. Językowemu obrazowi mężczyzny i męskości poświęcone są artykuły Marcina Kuczoka oraz mój. Ten pierwszy to analiza polskich i angielskich przysłów. Drugi to krytyczne studium polskiego dyskursu politycznego (tworzonego przez mężczyzn polityków). Tekst Wojciecha Wachowskiego i Alicji Szmaus‑Jackowskiej, oparty na kognitywnej teorii metafory, traktuje z kolei o różnicach między kobietami i mężczyznami w wyrażaniu treści tabu. Następne dwa artykuły stanowią próbę przedstawienia obrazu męskości istniejącego w polskim piśmiennictwie. Anna Hanusiak kreśli wizerunek zbójnika karpackiego, opierając się na źródłach prasowych, etnograficznych, historycznych i literackich. Jan Musiał prezentuje literaturoznawcze studium męskości według historyka i krytyka literackiego Stefana Kołaczkowskiego. Dyskusję dopełnia tekst Patrycji Kowalik i Adriana Witkowskiego, którzy piszą o kryzysie męskości we współczesnym społeczeństwie." (fragment Wstępu)

Fantastyka w literaturach słowiańskich. Idee, koncepty, gatunki

red. Andrzej Polak, Monika Karwacka

Tom poświęcony jest najpopularniejszym gatunkom i zjawiskom występującym w obrębie fantastyki słowiańskiej, przede wszystkim polskiej i rosyjskiej. Czytelnik znajdzie w nim artykuły dotyczące rozmaitych aspektów omawianego fenomenu. Autorzy tekstów wskazują m.in. na zacieranie się granic pomiędzy odmianami gatunkowymi obecnymi w fantastyce polskiej i rosyjskojęzycznej, jak również na powstawanie zjawisk całkowicie nowych, nie mających swych odpowiedników w dziełach fantastów zachodnich (głównie angielskojęzycznych). Dowodzą oni zbieżności zainteresowań polskich i rosyjskich twórców fantastyki, podejmują zagadnienia dotyczące roli historiozofii w fantastyce naukowej, powracają do przeżywającego renesans gatunku antyutopii (dystopii), prezentują motywy wampiryczne w dziełach współczesnych rosyjskich fantastów, wchodzą w polemikę z badaczami obwieszczającymi śmierć science fiction, jak również wskazują na zależności pomiędzy literaturą fantasy, magią a kryminałem i powieścią detektywistyczną. To, oczywiście, daleko nie wszystkie tematy. Zainteresowany czytelnik znajdzie w tomie informacje, które wzbogacą jego wiedzę na temat literatury współczesnej i staną się impulsem do kolejnych, pasjonujących lektur.

Kodeks wyborczy. Komentarz. T. 1: Komentarz do artykułów 1-151

red. Artur Biłgorajski

„Niniejszą pracę można niejako podzielić na trzy „części”, przyjmując za kryterium autorów komentarzy i sposób narracji. Pierwsze dwie zostały ujęte w sposób typowy, znany z innych komentarzy do aktów prawnych. Zawarte są w nich szersze omówienia przepisów, będące ich swoistą wykładnią, uzupełnioną przywołaniem aktów prawnych wykonawczych oraz wytycznymi i wyjaśnieniami Państwowej Komisji Wyborczej. Znajdujemy w nich również omówienia tematycznych orzeczeń trybunałów i sądów oraz aktów prawa międzynarodowego i europejskiego. Na pewno te „części” są w większym stopniu dedykowane studentom i tym osobom, które będą poszukiwać w niniejszej publikacji wiedzy praktycznej. Natomiast składające się na „część” trzecią art. 104–151 zostały skomentowane w całkowicie odmienny sposób. Otóż jej autor, komentując wskazane przepisy, w większym stopniu koncentruje się na ich ocenie, dokonywanej w wielu płaszczyznach. Choć można dyskutować na temat niektórych, być może zbyt radykalnych czy rewolucyjnych wręcz opinii oraz propozycji rozwiązań, to jednak styl przyjęty przez autora sprawia, że komentarze do przepisów stają się niemalże odrębnymi glosami zawierającymi ich krytyczną analizę, broniąc takich zapisów. Rezygnacja z przyjęcia jednolitego sposobu wykładni była świadomym zabiegiem autorów niniejszego Komentarza.” (fragment z Uwag wprowadzających)

Hermeneutyka mitu dionizyjskiego w filozofii Fryderyka Nietzschego

Malwina Rolka

Książka jest poświęcona dionizyjskim obliczom filozofii Fryderyka Nietzschego, stanowiąc zarazem próbę spojrzenia na jego dzieło przez pryzmat wykładni, dla której podstawą staje się mit. Dionizos pojawia się tu zarówno jako znak przeszłości, w którym dzięki rozszyfrowywaniu uniwersalnego charakteru mitycznych symboli poszukiwać należy pradawnej mądrości ludzkiej natury, jak i staje się znakiem przyszłości, mającym ziścić się w postaci nadczłowieka. U Nietzschego ów bóg bywa przewrotny, nosi maski i jest kusicielem, a jego mit okazuje się zarazem sprzężony z najgłębszymi troskami i pragnieniami człowieka, które wyznaczają horyzont tak jego egzystencji, jak i odwiecznych tęsknot. Dwoista natura bóstwa – odzwierciedlająca dynamiczny charakter życia – zjawia się w pismach autora Zaratustry w ciągłej grze odkrywania i zakrywania sensów i znaczeń, które decydują o nadaniu jej szczególnie wyróżnionego miana wśród wykładni jego myśli. Podążanie ścieżkami mitu w obrębie filozofii Nietzschego wiedzie z konieczności do poruszania się równolegle w dwóch obszarach, które wyznaczają ramy jego dionizyjskiej hermeneutyki. Jej wymiar zewnętrzny opiera się na przyjęciu dionizyjskości jako zasady organizującej wykładnię dzieła Nietzschego, wokół której – od wczesnych pism po ostatnie – koncentruje się jego myśl pomimo towarzyszących jej sprzeczności i zerwań. Hermeneutyka mitu odsłania jednak także wymiar wewnętrzny, mieszczący się w warstwie symboliki dionizyjskiej, która staje się dla Nietzschego źródłem inspiracji i intuicji niewyrażalnych w tradycyjnym języku filozofii, mających ostatecznie spełnić się w fuzji tragicznego światopoglądu Greków oraz nowoczesności. Podstawowym zamysłem książki jest próba ujęcia filozofii dionizyjskiej Nietzschego w punkcie przecięcia obu hermeneutycznych wymiarów, by naświetlić jej dynamiczny i perspektywiczny charakter.

Kształcenie nauczycieli szkolnictwa ogólnokształcącego na Górnym Śląsku w latach 1865-1976

Grażyna Kempa

Tematem niniejszej monografii historycznoandragogicznej są dzieje kształcenia nauczycieli elementarnych, powszechnych i podstawowych szkół na Górnym Śląsku od momentu powstania miasta Katowice aż do utworzenia Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego. W tym ponad stuletnim okresie kształtowania się zawodu nauczyciela na Śląsku dokonały się najbardziej żywotne i głębokie procesy oświatowe. Opisano je, uwzględniając dorobek polskiej myśli pedeutologicznej oraz terytorialną, społeczno-wyznaniową i kulturalną specyfikę regionu. W rozprawie ukazano także niebagatelną rolę pedagogów, którzy w trudnych czasach zaborów, a później okupacji, dzięki swej działalności oświatowej integrowali młode pokolenia Ślązaków, pielęgnując w nich poczucie tożsamości narodowej. Publikacja adresowana jest nie tylko do nauczycieli czy kandydatów do tej profesji, ale również do tych, którzy interesują się zawiłą historią Śląska i chcieliby przez jej pryzmat poznać korzenie zawodowe śląskich pedagogów.

"Père"-versions of the Truth: The Novels of J. M. Coetzee. Wyd. 2 rozszerzone

Sławomir Masłoń

Książka stawia sobie za zadanie ujęcie twórczości powieściowej J.M. Coetzeego od innej strony, niż większość krytyków ma w zwyczaju. Zwykłą praktyką, do której zresztą pisarstwo to zachęca, jest jego ogląd z pozycji „humanistycznej”, krytykującej nadużycia kolonializmu i konfrontującej przemoc z problemami egzystencjalnymi Człowieka na drodze do Prawdy i samorealizacji. Mimo że w dzisiejszym świecie autorytet uniwersaliów, takich jak Człowiek i Prawda, został mocno nadszarpnięty, gdyż może być postrzegany jako zawsze służący czyimś interesom, wydaje się, że Coetzee stworzył na swój użytek metodę pisarską, w której podstawowe cechy powieści humanistycznej mogą być zachowane, a która jednocześnie stara się bronić przed zarzutami uwikłania w grę przemocy i interesów. By pokazać polityczne, narracyjne i egzystencjalne konsekwencje postaw przyjętych przez bohaterów tego rodzaju uwspółcześnionej wersji powieści humanistycznej, w książce poddano analizie siedem powieści Coetzeego, a zawarte w nich przesłanki dyskursu humanistycznego zostały skonfrontowane z wybranymi koncepcjami teorii psychoanalitycznej, w szczególności Jacques’a Lacana, oraz ich polityczną aplikacją dokonywaną przez Slavoja Žižka. Drugie wydanie książki zostało wzbogacone o rozdział omawiający trzy pseudoautobiograficzne powieści Coetzeego oraz rozdział poddający analizie jego Żywoty zwierząt, rodzaj metafikcji poświęconej prawom zwierząt.

"Nowa Biblioteka. New Library. Usługi, Technologie Informacyjne i Media" 2017, nr 3 (26): Interesariusze komunikacji naukowej

red. Izabela Swoboda, red. Jacek Tomaszczyk

Recenzowany kwartalnik naukowy „Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media”, redagowany w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, zawiera publikacje z zakresu szeroko pojętej bibliologii i informatologii. Od 2013 roku periodyk uwzględniany jest w części B wykazu czasopism punktowanych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego – za publikację przyznawane są 4 punkty. Każdy z tomów czasopisma ma charakter monograficzny. Prezentowany numer 3/2017, zatytułowany „Interesariusze komunikacji naukowej”, pod redakcją Izabeli Swobody i Jacka Tomaszczyka, jest poświęcony różnym przejawom komunikacji naukowej, problematyce, która coraz częściej staje się przedmiotem badań humanistycznych i społecznych. Zamieszczone w tomie artykuły dotyczą wybranych aspektów tego zagadnienia. Małgorzata Gwadera podjęła rozważania z zakresu szeroko rozumianej komunikacji naukowej. Autorka przedstawiła kompetencje uczestników aktów komunikacyjnych z obszarów science communication, scientific communication, scholarly communication, analizując bariery komunikacyjne, rozpatrując różnice wynikające z założeń IQ (inteligencji intelektualnej) oraz EQ (inteligencji emocjonalnej), sytuując komunikację naukową we wzorcu komunikacji synergicznej. Komunikację naukową w aspekcie prawnym, w świetle przepisów znowelizowanej w styczniu 2016 roku ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych omówiła Krystyna Michniewicz-Wanik. Zmiany te dotyczą m.in. rozszerzenia dozwolonego użytku informacyjnego i dozwolonego użytku edukacyjnego. Z kolei Anna Wiktorska w artykule Inicjatywy podnoszące świadomość ochrony praw własności intelektualnej w Polsce starała się odpowiedzieć na postawione przez siebie pytania badawcze: Jakie inicjatywy podnoszące świadomość ochrony własności intelektualnej podejmowane są w Polsce? Czy inicjatywy te zapewniają kompleksową edukację i sprzyjają poszanowaniu praw własności intelektualnej? W tomie znalazła się także grupa prac, w których autorzy przedstawiają wyniki badań empirycznych prowadzonych w obszarze szeroko rozumianej komunikacji naukowej, dotyczących: ograniczeń dostępu do zdigitalizowanych wersji książek drukowanych z domeny publicznej (Agnieszka Łakomy); zagadnień współautorstwa w wybranych polskich czasopismach informatologicznych (Joanna Tokarczyk) oraz problematyki znajomości i odbioru wydarzeń popularyzujących naukę wśród społeczeństwa (Edyta Kosik). Zagadnienie komunikacji w środowisku uczelni wyższej, a dokładnej zjawisko makdonadyzacji w tej przestrzeni, przedstawił Marcin Kozak. Tom uzupełnia artykuł Anny Małgorzaty Kamińskiej, dotyczący przeglądu usług internetowych zwiększających możliwości zdalnej współpracy między naukowcami, a także dwie prace, w których autorzy (Jędrzej Leśniewski, Kalina Sobieska) omówili konferencje naukowe jako jedną z form komunikacji naukowej. Numer zawiera również przegląd recenzji najnowszych publikacji z zakresu bibliologii i informatologii oraz sprawozdania z ważnych wydarzeń (konferencji, spotkań, warsztatów).

Rytmika Emila Jaques-Dalcroze'a w edukacji i terapii dzieci z symptomami nadpobudliwości psychoruchowej

Ewa Bogdanowicz

Głównym problemem większości dzieci z ADHD są deficyty uwagi oraz zakłócenia hamowania swojego zachowania (Barkley, Borkowska, Kołakowski). Na konieczność wczesnej diagnozy oraz leczenia dzieci z tym rzeczywistym zaburzeniem rozwojowym zwraca uwagę wielu badaczy i specjalistów (Barkley, Kołakowski, Kajka, Szymona). Są oni zgodni co do konieczności wykorzystywania wieloaspektowego, wielokierunkowego wspomagania i usprawniania rozwoju tych dzieci, z uwzględnieniem ich potrzeb, możliwości oraz deficytów w zakresie poszczególnych sfer rozwojowych. Jedną z głównych zalet – umiejscowionej w pedagogiczno-artystycznym obszarze – metody rytmiki E. Jaques-Dalcroze’a jest jej integralność, która rozumiana jest zarówno w kontekście założeń odnoszących się m.in. do psychologii, np. koncepcji rozwoju poznawczego J. Piageta oraz dziedzin sztuki (taniec, teatr), jak i w kontekście metodycznych zasad oraz wykorzystywanych zadań, które angażują jednocześnie umysł i ciało, uaktywniają wszystkie zmysły i wspomagają rozwój każdej ze sfer rozwojowych. Te nieocenione zalety, które obserwują w praktyce nauczyciele i terapeuci zajmujący się tą metodą skłaniają jednocześnie do zwrócenia szczególnej uwagi na konieczność sprawdzania skuteczności zintegrowanych oddziaływań muzyczno-ruchowych w korygowaniu zaburzonych funkcji dzieci nadpobudliwych psychoruchowo w zakresie poprawy kontroli aktywności ruchowej, usprawnianiu procesów poznawczych oraz poprawy funkcjonowania społecznego. Niniejsza publikacja prezentuje wyniki przeprowadzonych badań własnych w zakresie oddziaływania na dzieci sześcioletnie wykazujące symptomy nadpobudliwości psychoruchowej poprzez zintegrowane oddziaływania muzyczno-ruchowe, jakie oferuje stosowanie metody Jaques-Dalcroze’a. Publikacja adresowana jest do nauczycieli edukacji powszechnej, jak i muzycznej, terapeutów oraz wszystkich osób zajmujących się edukacją dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.