Bezbronne myśli. Eseje i inne pisma o Górnym Śląsku

Zbigniew Kadłubek

Prezentowana książka to zbiór esejów, szkiców i wspomnień. Zawiera też mowę sejmową oraz próby poetyckie. Niektóre w innych wersjach, pod innymi zazwyczaj tytułami były publikowane w czasopismach „Śląsk”, „Przegląd Polityczny”, „Fabryka Silesia” oraz „Borussia”. Wszystkie jednak – jako teksty literackie – poświęcone są różnym aspektom tożsamości górnośląskiej. Są to próby zdiagnozowania, czym jest współczesny regionalizm, czym jest Górny Śląsk na początku XXI wieku, czym jest tzw. przebudzenie górnośląskie, jakie są perspektywy śląszczyzny jako języka regionalnego etc. Pewna grupa tekstów to próby sportretowania ważnych dla Autora nieżyjących już postaci górnośląskiego życia kulturalnego (Stefan Szymutko, Michał Smolorz, Jan F. Lewandowski, Feliks Netz). Niektóre eseje mają charakter teoretyczny – chodzi o poszukiwanie metody badawczej, w  której uwzględniona zostałaby zarówno dzisiejsza egzystencja ludzi identyfikujących się z Górnym Śląskiem, jak i wolna od propagandy i przekłamań perspektywa historyczna. Książkę zamyka autentyczna mowa sejmowa wygłoszona w Sejmie RP 9 października 2014 roku, ukazująca prawdziwą bezbronność śląskich myśli i jednocześnie uzasadnia tytuł całego zbioru. Swoimi refleksjami po lekturze owych „bezbronnych myśli” podzielił się z czytelnikami  w Posłowiu Ingmar Villqist.

"Nowa Biblioteka. New Library. Usługi, Technologie Informacyjne i Media" 2018, nr 3 (30): Książka regionalna

red. Katarzyna Tałuć

Publikowany numer czasopisma „Nowa Biblioteka” poświęcony jest książce regionalnej w ujęciu synchronicznym i diachronicznym. Autorki zamieszczonych tekstów swoją uwagę skoncentrowały na analizie zbiorów i działalności wydawniczej bibliotek funkcjonujących w danym regionie, z uwzględnieniem np. obecności w ich zbiorach publikacji o tematyce regionalnej (Bernadeta Iwańska-Cieślik: Biblioteki stowarzyszeniowe we Włocławku w latach 1815–1918; Beata Langer: Serie wydawnicze publikowane przez wybrane biblioteki wojewódzkie w latach 2000–2015). Do tej grupy wypowiedzi należy zaliczyć również dwa komunikaty o przedsięwzięciach z zakresu edukacji regionalnej zainicjonowanych przez pracowników „Biblioteki pod Atlantami” w Wałbrzychu (Iwona Bany, Sława Janiszewska: Formy edukacji regionalnej w „Bibliotece pod Atlantami” w Wałbrzychu, Agnieszka Heidinger, Iwona Bany: Kultywowanie pamięci o Marianie Jachimowiczu przez „Bibliotekę pod Atlantami” w Wałbrzychu). Agata Arkabus (Treści z zakresu edukacji regionalnej w podstawach programowych w latach 1999–2017) i Adriana Piechota (Źródła informacji w pracy nauczyciela regionalisty na przykładzie Gimnazjum nr 9 w Bytomiu) zanalizowały stopień obecności oraz sposoby wykorzystania treści regionalnych w pracy nauczycieli. Jedno ze źródeł mogących stanowić pomoc w inicjatywach edukacyjnych omówiła Marzena Przybysz w artykule Działalność Zespołu ds. Bibliografii Regionalnej na rzecz popularyzacji wiedzy o regionie). Na celowe wykorzystanie publikacji o tematyce lokalnej, przypisujące książce regionalnej określone funkcje, zwróciły uwagę Bogumiła Warząchowska oraz Nikoleta Saluk. Pierwsza autorka w artykule „Książka zła” – edukacyjne funkcje czasopism katolickich w II Rzeczypospolitej na przykładzie periodyków diecezji katowickiej (prolegomena) dokonała analizy zawartości czasopism katolickich wydawanych w diecezji katowickiej o okresie II Rzeczypospolitej. Zaprezentowała artykuły, które traktowały książkę jako narzędzie w realizacji określonych zadań. Nikoleta Saluk w tekście Funkcje książek i prasy regionalnej w sieci. Studium przypadku na wybranych przykładach opisała funkcjonowanie książki i obecność informacji o niej w lokalnych mediach sieciowych. Lucyna Sadzikowska (Nadskawie. A literary anthology, that is a literary bouquet of flowers from the region of Wadowice) dokonała wnikliwej analizy historycznoliterackiej antologii, na którą złożyły się teksty autorów związanych z regionem wadowickim. W numerze 3/2018 zamieszczono siedem  sprawozdań i cztery recenzje.

Kryptohistorie. Ukryte i utajone narracje w historii

red. Alicja Bemben, red. Rafał Borysławski, red. Jakub Wolff (Gajda), red. Justyna Jajszczok

Kryptohistorie. Ukryte i utajone narracje w historii to tom, w którym historycy, filologowie i inni badacze spotykają się na polu badań nad tajemnicą, tajnością i teoriami spiskowymi w historii i w narracjach około- lub pseudohistorycznych. Z jednej strony rozważają oni znaczenie owych tematów w historii oraz ich konsekwencje społeczne i polityczne, a z drugiej strony pytają o kryteria historyczności wydarzeń oraz o wagę mechaniki narracji dla konstruowania opowieści i historii. W rozumieniu „kryptohistorycznym” zatem na szczególną uwagę zasługują – w szerokim rozumieniu tego słowa – teksty historyczne, które skupiają się na tropieniu, odkrywaniu i opisywaniu sekretów, spisków i spekulacji, a także na wyjaśnianiu ich strategii narracyjnych oraz mechanizmów ich powstawania. Autorzy artykułów zamieszczonych w tomie zastanawiają się do jakiego stopnia takie narracje przynależą do dyskursu właściwego historii, w jaki sposób przyczyniają się one do jego aberracji i jego rozwoju oraz zarysowują historiograficzne, metanarracyjne i retoryczne ramy historii i kryptohistorii. Tom zawiera również eseje stanowiące poszczególne studia przypadków i koncentrujące się nad historycznymi przykładami mechanizmów i zjawisk związanych z tajemnicą, tajnością i spiskowością. Obejmują one szerokie spektrum zagadnień – od średniowiecznej mityzacji śmierci władcy, przez historycystyczne rekonstruowanie renesansu, czarną legendę Marii Kazimiery, utajone znaczenia malarstwa Vermeera, osiemnastowieczne rozprawy szyfrologiczne, fenomen popularności dziewiętnastowiecznego seryjnego zabójcy, wiktoriańską parazytologię, filmy traktujące o zbiegłych nazistach, śmierć Olofa Palmego jako kanwę szwedzkich powieści detektywistycznych, konstruowanie narodu w oparciu o przeinaczone pojmowanie roli archeologii, po współczesną kryptografię asymetryczną. Książka adresowana jest do szeroko rozumianej społeczności akademickiej i studentów, a szczególnie do historyków i filologów zajmujących się tematami historiografii, narratologii i ich społecznymi implikacjami.

Kultura książki i informacji. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Elżbiecie Gondek

red. Arkadiusz Pulikowski

Tom przygotowany został z okazji jubileuszu pracy naukowej i dydaktycznej Profesor Elżbiety Gondek – wieloletniego Dyrektora Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego. 27 tekstów, ofiarowanych przez przyjaciół, współpracowników i uczniów Jubilatki, zgrupowano w trzech rozdziałach: I. Kultura książki, II. Ludzie książki, III. Kultura informacji. Różnorodność tematyczna i metodologiczna podejmowanej przez autorów problematyki stanowi o wartości Księgi. Praca adresowana jest do szerokiego grona odbiorców – pracowników naukowych, bibliotekarzy, studentów, zainteresowanych badaniami z zakresu bibliologii i informatologii. Publikacja stanowi ważną pozycję w literaturze naukowej tego obszaru.

Konflikty zbrojne na bliskim wschodzie i w Afryce w drugiej dekadzie XXI wieku. Przebieg - uwarunkowania - implikacje

Katarzyna Czornik, Miron Lakomy

Istnieje współcześnie paląca potrzeba podjęcia naukowej analizy charakteru konfliktów zbrojnych, które toczyły się w drugiej dekadzie XXI wieku na Bliskim Wschodzie i w Afryce. Coraz częściej wywierają one bowiem zasadniczy wpływ na bezpieczeństwo państw NATO i Unii Europejskiej, czego wyraźnym sygnałem stał się kryzys migracyjny w 2015 roku oraz drastyczny wzrost liczby zamachów terrorystycznych w Europie w ostatnich latach. Jest to tym poważniejszy problem, iż tak światowa, jak i rodzima opinia publiczna postrzegają je w sposób bardzo uproszczony, przepojony stereotypami bądź przekłamaniami, często niestety przekazywanymi bezrefleksyjnie przez media masowe. Głównym celem badawczym monografii jest ukazanie przebiegu, podstawowych uwarunkowań oraz najważniejszych implikacji wybranych konfliktów zbrojnych na obszarze Bliskiego Wschodu i Afryki w drugiej dekadzie XXI wieku. Do analizy wybrano w sumie sześć konfliktów zbrojnych: w Syrii, Libii, Mali, Republice Środkowoafrykańskiej, wojnę z tzw. Państwem Islamskim w Syrii i Iraku oraz konflikt izraelsko-palestyński. Wśród celów szczegółowych prezentowanej monografii należy wymienić: omówienie przebiegu wszystkich wybranych konfliktów zbrojnych w Afryce i na Bliskim Wschodzie, zweryfikowanie narosłych wokół tych konfliktów stereotypów i przekłamań, scharakteryzowanie najważniejszych czynników, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, które wpłynęły na wybuch oraz przebieg wybranych konfliktów zbrojnych, wyodrębnienie, o ile to możliwe, wspólnych cech konfliktów zbrojnych w Afryce i na Bliskim Wschodzie w drugiej dekadzie XXI wieku, oraz wskazanie najpoważniejszych implikacji konfliktów zbrojnych dla bezpieczeństwa omawianych państw, jak i bezpieczeństwa międzynarodowego.

"Przekłady Literatur Słowiańskich" 2017. T. 8. Cz. 2: Bibliografia przekładów literatur słowiańskich (2016)

Leszek Małczak

W „Przekładach Literatur Słowiańskich” t. 8, część 2: Bibliografia przekładów literatur słowiańskich (2016) odnotowano tłumaczenia z literatur: bułgarskiej, chorwackiej, czeskiej, macedońskiej, serbskiej, słowackiej i słoweńskiej na język polski oraz z literatury polskiej na języki: bułgarski, chorwacki, czeski, macedoński, serbski, słowacki i słoweński. Bibliografia, którą przygotowujemy w naszym zespole wraz ze współpracującymi z nami badaczami z krajów słowiańskich, jest unikatowa, ponieważ uwzględnia zawartość tych publikacji (wyborów, antologii), które nie mają swego odpowiednika w literaturze wyjściowej i nie są powtórzeniem tak samo zatytułowanej książki w języku oryginału, oraz przekłady i oryginały wszystkich tytułów przetłumaczonych utworów, nawet w przypadku pojedynczych publikacji w czasopismach. Zgromadzenie tego typu informacji wymaga od autorów opracowań znajomości języka, literatury, kultury, instytucji i realiów zarówno kultury źródłowej, jak i docelowej, w niektórych przypadkach konieczny jest bezpośredni kontakt z osobami z pola wydawniczego (wydawcami, autorami, tłumaczami). Tak szczegółowej bibliografii przekładów literatur południowo- i zachodniosłowiańskich nie opracowuje żadna instytucja. (fragment Wstępu)

Ekshibicjonizm społeczny w Internecie. Motywy i potencjalne zagrożenia dla zdrowia i bezpieczeństwa młodzieży

Katarzyna Borzucka-Sitkiewicz, Karina Leksy

Współcześnie coraz częściej znaczącym środowiskiem życia i funkcjonowania jednostki staje się przestrzeń internetowa. Intensywne korzystanie z nowych technologii, w tym zwłaszcza z mediów społecznościowych, sprawia, że stają się one jednym ze środowisk socjalizacyjnych, niemal równorzędnym ze środowiskiem rodziny czy szkoły. Z tego względu zwraca się uwagę na konieczność wdrożenia szerokiego programu edukacji do mediów, którego celem nie byłoby ograniczenie kontaktu człowiek – nowe technologie, lecz nauka takiego z nich korzystania, aby służyły one dobru człowieka. Takie stanowisko było punktem wyjścia do napisania niniejszej monografii, która w założeniu miała stanowić teoretyczną i empiryczną bazę dla podejmowania różnego typu inicjatyw edukacyjnych. Publikacja w założeniu przeznaczona jest nie tylko dla teoretyków pedagogiki i nauk pokrewnych, ale też dla praktyków zajmujących się szeroko rozumianą działalnością profilaktyczną i edukacją medialną.

Poetyckie doświadczanie religii. Tadeusz Kijonka, Stanisław Krawczyk, Jerzy Szymik

Dominik Chwolik

Sfera religijna bliska jest każdemu człowiekowi, niezależnie od różnic doktrynalnych czy poglądów. Doświadczanie sacrum łączy dorobki poetyckie Tadeusza Kijonki, Stanisława Krawczyka i Jerzego Szymika. W przypadku ich twórczości spostrzegamy nie tyle odniesienia do „religijności śląskiej”, ile do uniwersum polskiej pobożności. W części pracy dotyczącej poezji Kijonki autor podejmuje przede wszystkim temat kontrastu między wiarą dziecka a dorosłego, jak również wynikające z niego wątki, dotyczące ciała, choroby i śmierci. Ponadto przygląda się kreacji matki – ziemskiej oraz niebieskiej (Maryi). Najważniejszym, zdaniem autora, tematem w twórczości Krawczyka jest zaś motyw tajemnicy (Boga, człowieka, także samego poety) oraz nawiązujący do tematu religijności wątek kobiecy (obraz własnej żony i matki). W poezji Szymika autor dostrzega natomiast próbę nieustannego zbliżania się do Boga (Miłości) w codzienności (m.in. w chorobie, posłudze kapłańskiej czy pracy wykładowcy) i w czasie podróży. Poetyckie doświadczanie religii... oparte zostało na klasycznych dla religioznawstwa rozważaniach Rudolfa Otta, Williama Jamesa oraz Mircei Eliadego, wzbogacone ponadto o współczesne konteksty, myśli Jana Pawła II i Josepha Ratzingera (Benedykta XVI).