Nie/porozumienie, nie/tolerancja, w(y)kluczenie w języku i kulturze

red. Ewa Biłas-Pleszak, Artur Rejter, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Wioletta Wilczek

Epoka, w której żyjemy, pełna jest również sytuacji komunikacyjnie trudnych, wynikających z tempa zmian cywilizacyjnych, konfliktów kulturowo-społecznych, narastających przepaści związanych z otwarciem na Innego, do spotkania z którym nie zawsze jesteśmy przygotowani. Rozprawy i studia wchodzące w skład niniejszej monografii zostały podzielone na cztery części: I Inny, Obcy, hejt, tolerancja… — językowe konceptualizacje, II W(y)kluczenie — od języka do dyskursu, III Nie/porozumienie — w stronę (społecznego) dialogu, IV Inny, Obcy — konteksty międzykulturowe. Podjęte problemy sytuują się w wielu przestrzeniach komunikacyjnych i społecznych, skupiają się zarówno na samym języku i jego środkach, jak i na kontekstach użycia kodu naturalnego, stanowiących kluczowe tło kulturowo-społeczne (oraz jego manifestacje), takie jak polityka, rasizm, płeć, orientacja seksualna, religia, sport, choroba czy inność narodowa i kulturowa.

(Nie)przygotowani. Metafora szkoły w polskiej poezji współczesnej

Kamila Czaja

Książka podejmuje temat wykorzystania w poezji wielkiej metafory ŻYCIE TO SZKOŁA. W celu możliwie szerokiego ujęcia tytułowego problemu w publikacji przywołano kilkaset wierszy i tekstów piosenek autorstwa kilkudziesięciu twórców — od utworów z dwudziestolecia międzywojennego, stanowiących istotną tradycję dla późniejszych ujęć, po tomiki reprezentantów roczników dziewięćdziesiątych. Pierwsza część, Etapy, poświęcona została sposobom użycia metafory szkoły w poezji dwóch okresów: lat 1945-1989 i po roku 1989. Chronologiczne ujęcie pozwala ukazać międzypokoleniowe podobieństwa i różnice w wykorzystaniu szkolnych elementów w funkcji metaforyzującej. W części drugiej (Tematy) zaprezentowano elementy szkolnej rzeczywistości (przybory, typy szkół i etapy edukacji, nauczycieli i uczniów, rozkład zajęć, sposoby kontroli osiągnięć), które budują metafory, umożliwiając zwerbalizowanie w poezji wielu doświadczeń egzystencjalnych (miłości i śmierci, przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, poznania samego siebie czy Innego). Zarówno ponadczasowość szkoły jako wielkiej metafory, jak i zmieniające się z czasem strategie metaforyzacji składają się na wielofunkcyjność tego rodzaju twórczych praktyk, które pozwalają uchwycić liczne aspekty życia.

"Niobe" Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego

Jakub Z. Lichański

Profesor Jakub Z. Lichański jest czytelnikiem niezwykle czułym i niezwykle uważnym. I w tej materii zajmuje wśród polskich badaczy literatury miejsce szczególne. Stoi za nim wielka erudycja oraz znakomita pamięć o kiedyś przeczytanych lekturach. Jako kilkuletni chłopiec usłyszał rozmowę dorosłych o poemacie Niobe. Była ona dla niego na tyle niezwykła, że pozostawiła w jego życiu trwały ważny ślad. Dorzucił do niej lata lektur, a za tym pogłębianie się fascynacji tą poezją, odkrywanie jej mocnych związków z literaturą polską i światową. Plon swoich wieloletnich przemyśleń o utworze, który dla wielu stanowi jedno z największych osiągnięć artystycznych XX wieku, przedstawia w tej książce. Proszę wczytać się w te myśli, proszę pójść drogą wskazanych przez profesora skojarzeń, proszę ulec urokowi odkrywania wielu poetyckich tajemnic Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego i wejść w ten świat mądrych nowatorskich sądów, niesztampowych ocen i autentycznego podziwu dla poetyckiej maestrii autora tego niełatwego przecież poematu. Traficie do świata, którego już nie ma, bo nazbyt trudny, nazbyt piękny, nazbyt wymagający, a który stworzył specjalnie dla nas Jakub Z. Lichański czytający z podziwem, uwagą i miłością poemat Niobe. A w naszych czasach taki sposób „lekturowania” nie należy do oczywistych. Kira Gałczyńska   Jakub Zdzisław Lichański (ur. 1946) specjalista w zakresie nauk filologicznych; filologia polska; historia literatury; literatura i kultura popularna; historia, teoria i praktyka retoryki. Kierownik Zakładu Retoryki i Mediów w Instytucie Polonistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. Należy do grona autorów Historisches Wörterbuch der Rhetorik. Członek Polskiego Tow. Filologicznego, Towarzystwa Przyjaciół Historii, International Society for the History of Rhetoric. Publikacje:  Retoryka od średniowiecza do baroku. Teoria i praktyka (1992); Łukasz Górnicki – Sarmacki Castiglione (1998);  Humanismus und Rhetorik: Osteuropa oraz Klassizismus, Klassik und Rhetorik. Osteuropa. w: Historisches Wörterbuch der Rhetorik, wyd. G. Ueding, Tübingen: Max Niemeyer Vlg, 1998, t. 4, kol. 32-37, 1055-1060; Retoryka od renesansu do współczesności - tradycja i innowacja, (2000); Retoryka: Historia – Teoria – Praktyka, t. 1-2 (2007); Introduction (Wstęp) w: J. Trypućko, The Catalogue of the Book Collection of the Jesuit College in Braniewo held in the University Library in Uppsala, t. 1-3, Warsaw-Uppsala: Biblioteka Narodowa,  2007, t. 1, s. 41-96; Theology of Liberation and its tradition in Poland: The  Church, Politics, and Rhetoric in 1981-1989. W: New Chapters in the History of Rhetoric ed. Laurent Pernot, Leiden, Boston: Brill 2009, s. 599-609; The Object vs. the Subject in Literary Research and the Issues of Ethics. W: Charles Taylor’s Vision of Modernity eds. Christopher Garbowski, Jan Hudzik, Jan Kłos, Cambridge: Cambridge Scholar Publ., 2009, s. 205-219. Jako redaktor wydał m.in.: Od Oświecenia ku Romantyzmowi. Kultura polska ok.1800 (1996); J.R.R.Tolkien: recepcja polska (1996); Retoryka i krytyka retoryczna. Kompendium (2012).  Opublikował także wiele książek i artykułów z tychże dziedzin. Redaktor naczelny kwartalnika Forum Artis Rhetoricae.  

Nowe media w języku, kulturze i literaturze

Krzysztof Sakowski, Łukasz Marek Plęsa

W prezentowanej monografii podjęto, nierzadko w sposób nowatorski, niezwykle aktualny temat oddziaływania nowych mediów na nasze życie, tj. na współczesny język, zachowania społeczne, literaturę czy przestrzeń medialną. Autorzy analizują zjawiska występujące w przestrzeni wirtualnej oraz ich wpływ na język młodego pokolenia używany także poza siecią. Starają się również odpowiedzieć na pytanie, jak można ocenić nowe zjawiska pojawiające się w świecie wirtualnym, takie jak gry oparte na fabule literackiej, dowcipy o specyficznym profilowaniu humorystycznym, memy czy też wirtualne sposoby opisu rzeczywistości. Bez względu bowiem na stosunek odbiorców do tych zmian, zachodzą one na naszych oczach i mają silny wpływ na zachowania młodego pokolenia. Poruszana w tomie tematyka może być zatem atrakcyjna nie tylko dla języko- czy też medioznawców, ale także dla czytelników zainteresowanych wieloaspektowym wpływem nowych mediów na otaczający nas świat. 

Nowe mity. Twórczość Jáchyma Topola

Leszek Engelking

Książka jest poświęcona Jáchymowi Topolowi (ur. 1962), jednemu z najsławniejszych i najpopularniejszych czeskich pisarzy współczesnych, twórcy tłumaczonemu na wiele języków (po polsku możemy przeczytać większość jego dzieł), laureatowi ważnych nagród literackich. Składa się ze wstępu i dwunastu studiów prezentujących utwory pisarza z różnych punktów widzenia, tak by ukazać je w sposób możliwie pełny. Pierwsze ze studiów obejmuje całość twórczości Topola, poczynając od jej początków, aż po dzieła najnowsze. Kolejne teksty traktują o poszczególnych książkach pisarza, podejmując m.in. problematykę intertekstualności, narratora naiwnego czy związków analizowanych dzieł z romansem łotrzykowskim, realizmem magicznym i postacią trickstera, znaną z różnych mitologii świata. W publikacji znajdują się też omówienia dość licznych motywów polskich w dziełach pisarza oraz jego działalności dziennikarskiej. Jáchym Topol odwołuje się nie tylko do mitów pradawnych, lecz także chce tworzyć mity nowe – mity współczesnego świata.  

O etosie książki. Studia z dziejów bibliotek i kultury czytelniczej

red. Teresa Wilkoń

Tom stanowi zbiór studiów ofiarowanych Profesor Irenie Sosze z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej i dydaktycznej. Prezentowane studia, tematycznie dość szerokie, w całości wpisują się w rozległe zainteresowania Jubilatki i są świadectwem bogactwa Jej osiągnięć naukowych oraz uznania humanistów – bibliotekoznawców, literaturoznawców, bibliologów, historyków książki i prasy. Podstawowe dla paradygmatu współczesnej kultury zagadnienia czytelnictwa, zajmujące w dorobku naukowym Profesor Ireny Sochy jedno z ważniejszych miejsc, stanowią obszerny i cenny fragment zgromadzonych w publikacji materiałów. Wiele artykułów obejmuje perspektywę rozwoju badań dotyczących realiów współczesnego bibliotekarstwa i kultury czytelniczej. Nie brakuje też historycznych i teoretycznych zagadnień z zakresu bibliologii, piśmiennictwa dla młodego odbiorcy, literatury i kultury, przede wszystkim w kontekście historycznym, niezbędnym w opisie mechanizmów współczesnego rynku książki, nadal pozostającej jednym z najważniejszych komponentów życia medialnego. Ze Słowa wstępnego

O nazwach geograficznych słowiańskich

Stanisław Zarański

O nazwach geograficznych słowiańskich i znaczeniu ich w systemie edukacyjnym: Nie podlega wątpliwości, że wzgląd lingwistyczny wkłada na każdą indywidualność narodową święty obowiązek zachowania w jej języku całego dziedzictwa tych imion, jakie niegdyś jej przodkowie tym osadom, górom, dolinom itd. nadawali, w których przez wieki żyli. Są to bowiem stare pomniki ich tamże pobytu i działalności ich ducha, a niewątpliwie świadkowie pierwotnego przez nich zajęcia tej ziemi, na której właściwe sobie piętno wycisnęli...

O twórczości Andrzeja Zimniaka

Adam Mazurkiewicz

Autor monografii podejmuje próbę dokonania całościowej interpretacji dorobku literackiego Andrzeja Zimniaka - pisarza science fiction, ale także poety oraz popularyzatora wiedzy naukowej - przeprowadzoną z uwzględnieniem obszernego i złożonego kontekstu kulturowego (rozwój i przemiany fantastyki naukowej w Polsce w latach 70.,80. i 90. minionego stulecia). [...] Uderza też trafność rozpoznania głównych pól problemowych nurtujących Zimniaka jako pisarza-fantastę, wyczulonego niezmiennie na problematykę etyczną, niuanse psychologiczne i spekulacje społeczne - co dowodzi dużej biegłości interpretatora w analizowaniu tekstów niewerystycznych oraz doskonałej bez mała znajomości polskiej i światowej science fiction (również jej teorii i historii). Z recenzji prof. dr. hab. Dariusza Brzostka (UMK) Publikacja wyróżnia się dojrzałością, kompletnością oraz wieloaspektowością ujęcia, uwzględnieniem różnych kontekstów i dziedzin sztuki, przemyślanymi, pogłębionymi, precyzyjnymi analizami, świeżością spojrzenia interpretacyjnego, odkrywaniem i ujawnianiem nowych sensów, umiejętnością ukazania badanego materiału na szerszym tle oraz osadzenia go nie tylko w obrębie pisarstwa gatunkowego i interesującego Autora okresu. Postawione tezy i wypracowane na podstawie udokumentowanego wywodu wnioski są zarówno ciekawe, jak i wprowadzające nową jakość do polskich rozważań naukowych nad rodzimą fantastyką. [...] Książka przełamuje (do pewnego stopnia) swoiste odium badawcze, ciążące na polskiej literaturze fantastycznej późnego PRL-u i jej twórcach. W ten sposób staje się jedną z niewielu prac wypełniających lukę w literaturze przedmiotu dotyczącej naszej fantastyki (zwłaszcza science fiction) drugiej połowy XX wieku. Z recenzji prof. dr hab. Anny Gemry (UWr)