Konstytucyjna wolność badań naukowych a ochrona pracy naukowej. Studium przypadków z nauk ścisłych eksperymentalnych

Anna Chorążewska, Artur Biłgorajski

Monografia na gruncie polskiej Konstytucji analizuje ramy swobody podejmowania i prowadzenia badań naukowych (art. 73). Ustrojodawca, formułując tę wolność, równocześnie usankcjonował zasadę równiej ochrony prawnej twórczości naukowej badacza, i to niezależnie od odmienności przedmiotu i charakteru pracy naukowej w różnych obszarach wiedzy (art. 32 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2). Realizacja na poziomie ustawy i aktów wykonawczych wskazanej konstytucyjnej maksymy, wymaga jednak zróżnicowania - z uwagi na charakter badań naukowych w różnych dyscyplinach naukowych - reguł prawnej ochrony praw własności intelektualnej. Tymczasem ustawodawca wprost nie odnosi się do tego zagadnienia. Aby rozwikłać tak zdiagnozowany problem naukowy, pierwsza część opracowania poświęcona została analizie wolności badań naukowych jako kategorii chronionej konstytucyjnej, druga zaś – problematyce podstaw prawnych ochrony pracy naukowej, a dokładniej prawa badacza do oznaczenia autorstwa publikacji naukowej z perspektywy regulacji ustawy zasadniczej oraz innych przepisów prawa, rozwijających i uszczegóławiających jej unormowania łącznie z postanowieniami kodeksów etyki wiążących naukowców. W ten sposób wyznaczono obowiązujące w środowisku naukowym zasady rzetelnej atrybucji autorstwa prac naukowych ze szczególnym uwzględnieniem badań prowadzonych w wieloosobowych zespołach badawczych, w tym o charakterze interdyscyplinarnym. Jako ilustrację postawionych tez opisano przedmiot badań naukowych realizowanych w obszarze nauk ścisłych eksperymentalnych, a następnie zasady ogłaszania ich wyników wraz z regułami atrybucji autorstwa publikowanych prac naukowych. Sformułowane w ten sposób diagnozy w ocenie autorów przyczynić się mogą do zwiększenia świadomości ustawodawcy i w efekcie korzystnie wpłynąć na kierunki polityki naukowej państwa w toku realizowanej w Polsce reformy nauki.

Identity Narratives. Interdisciplinary Perspectives

red. Marek S. Szczepański, Wioletta Tomala-Kania, Zbigniew Zagała

Kim jestem? Kim jesteśmy? I dlaczego? To kilka z wielu pytań, z którymi usiłują się zmierzyć autorzy książki „Narracje tożsamościowe. Perspektywy interdyscyplinarne”. Wypowiadają się z różnych perspektyw, podejmują wielość zróżnicowanych wątków. Dopiero taki wielowymiarowy obraz daje szansę zmierzenia się z postawionymi przed sobą pytaniami (zadaniami), a wśród nich: multikulturalizm, tożsamość (społeczna, polityczna), pamięć zbiorowa, miasto i jego uwikłania, socjologia jako dyscyplina, świadomość etyczna. W opinii autorów książka może znaleźć odbiorców zarówno wśród studentów nauk humanistyczno-społecznych, jak i czytelników nie parających się nimi zawodowo, ale zainteresowanych problematyką tożsamości i różnicy.

Od oświecenia ku romantyzmowi i dalej... Autorzy - dzieła - czytelnicy. Cz. 6

red. Maria Janoszka, red. Marek Piechota, red. Janusz Ryba

Kolejny, szósty już tom prac sygnowanych tytułem „Od Oświecenia ku romantyzmowi i dalej. Autorzy – dzieła – czytelnicy” kierujemy – podobnie jak tomy poprzednie – do Czytelników bardziej szczegółowo zainteresowanych literaturą polską wieków XVIII i XIX, zwłaszcza zaś problemami Oświecenia i romantyzmu, inspiracjami ich twórców oraz recepcją ich dzieł w epokach późniejszych, dedykujemy go więc badaczom, doktorantom i studentom kierunków nie tylko stricte filologicznych. Sylwetki i dzieła, którymi zajmują się autorzy tego tomu, to przede wszystkim (w kolejności historycznej): Jan Potocki, Antoni Malczewski, Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Calderón de la Barca, Cyganeria Warszawska, Jan Tysiewicz, motyw fado (Danilewicz-Zielińska, Stasiuk...).

Kwestia żydowska w publicystyce Elizy Orzeszkowej

Magdalena Piekara

Odmienność żydowska była dla Orzeszkowej przeszkodą, ale też, w pewien sposób, wartością. Solidarność Żydów jej imponowała, lecz była też jak ciągle jątrząca się rana — szczególnie w kontekście wynaradawiania się Polaków. W jej pismach publicystycznych nie znajdziemy wyszukiwania bądź odczuwania jawnej wrogości — czasem, jakże ludzki, emocjonalny przejaw niechęci czy zniecierpliwienia. Materia, nad którą pracowała całe życie, stawiała opór, można rzec jej językiem, że nici się rwały (zachodzące wydarzenia czasem niweczyły, wedle pisarki, szansę zbratania i połączenia). Orzeszkowa jednak ciągle zgłębiała temat, starała się znajdować konkretne rozwiązania. Pod koniec życia była co prawda nieco zrezygnowana z powodu braku satysfakcjonujących ją rezultatów, ale nie przestała nawoływać do tego, co uznawała za słuszne i właściwe, dobre dla Polski i, jak uważała, dla polskich Żydów — pozostała niezwyciężona. Czuła się jak Don Kichot, ale nie ustawała w wysiłkach, wierząc w siłę jednego głosu, czasem ważnego tylko i aż dla jednego czytelnika.

"Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego" 2016. T. 18

Maksymilian Pazdan

Osiemnasty tom Problemów Prawa Prywatnego Międzynarodowego otwiera nakierunkowany na kwestie praktyczne artykuł poświęcony kolizyjnym zagadnieniom umów przedwstępnych. Kolejne opracowanie dotyczy z kolei podstaw i uzasadnienia do stosowania przez sąd krajowy obcych norm kolizyjnych. Poza tym w bieżącym tomie czytelnik znajdzie publikację poświęconą aspektom kolizyjnym styku prawa prywatnego i publicznego. Warty uwagi jest także artykuł przedstawiający wybrane, szczególnie nurtujące teoretyków i praktyków prawa, kwestie związane z przepisami wymuszającymi swoje zastosowanie. Warto poza tym zapoznać się z teoretycznym opracowaniem omawiającym zasadę najściślejszego związku, stanowiącą regułę kierunkową prawa prywatnego międzynarodowego. Osiemnasty tom Problemów Prawa Prywatnego Międzynarodowego zamyka Sprawozdanie z II Zjazdu Katedr Prawa Prywatnego Międzynarodowego („O stanowieniu, pojmowaniu i stosowaniu norm kolizyjnych europejskiego i krajowego prawa prywatnego międzynarodowego”), który odbył się w Katowicach w dniach 23–24 października 2015 roku.

Nowy Nowak (Tadeusz). Zbiór szkiców z reprodukcjami obrazów Stanisława Baja

red. Józef Olejniczak, Ryszard Knapek

Pierwsza zbiorowa monografia twórczości Tadeusza Nowaka to próba odczytania tego dzieła na nowo – w nowych kontekstach oraz przy zastosowaniu języków opisu i interpretacji, jakie wyłoniły się w naukach humanistycznych ostatnich dekad. Ale jest to też próba całościowego oglądu tego dzieła, inspirującego zarówno badaczy literatury, jak i malarzy (stąd w tomie opublikowano reprodukcje malarstwa Stanisława Baja, a na okładce namalowany przez niego portret poety), bardów (na dołączonej do tomu płycie znaleźć można pieśni do wierszy Nowaka wykonywane przez Jacka Telusa i Kalinę Jaglarz) oraz po prostu przyjaciół poety (Stanisława Balbusa, Stanisława Baja). Wersja elektroniczna nie zawiera płyty CD

Impact of the 2008 economic crisis on the functioning of political systems. A case study of Greece, Spain, and Italy

Tomasz Kubin, Małgorzata Lorencka, Małgorzata Myśliwiec

Prezentowana publikacja zawiera wyniki badań prowadzonych przez trzy lata przez Tomasza Kubina, Małgorzatę Lorencką i Małgorzatę Myśliwiec w ramach projektu sfinansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki (przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2013/09/B/HS5/00021). Podstawowym celem naukowym pracy jest pokazanie wpływu kryzysu gospodarczego na funkcjonowanie systemu politycznego. Przedmiotem szczegółowych prac badawczych były systemy polityczne Grecji, Hiszpanii i Włoch, ponieważ to właśnie w tych państwach Unii Europejskiej skutki światowego kryzysu gospodarczego wydają się mieć największy wpływ na działanie najważniejszych elementów tworzących system polityczny. Wiodącą hipotezą badawczą jest założenie, że w warunkach demokracji przedstawicielskiej sytuacja ekonomiczna państwa jest jednym z najistotniejszych czynników warunkujących stabilność i trwałość systemu politycznego. Im lepsza sytuacja gospodarcza państwa, tym większa stabilność funkcjonowania i możliwość przetrwania systemu politycznego. Natomiast w sytuacji kryzysu gospodarczego stabilność i trwałość systemu politycznego jest poważnie zagrożona. Analiza wpływu kryzysu gospodarczego na funkcjonowanie systemów politycznych skłoniła autorów do postawienia następujących hipotez szczegółowych: Działania ośrodków podejmujących decyzje polityczne w Grecji, Hiszpanii i we Włoszech w zakresie kwestii gospodarczych – zarówno na szczeblu centralnym, jak i na szczeblach regionalnych – doprowadziły do poważnych zakłóceń w zakresie funkcjonowania systemów politycznych. Kryzys gospodarczy w Grecji, Hiszpanii i we Włoszech zakłócił w poważny sposób rytm cykli wyborczych. Kryzys gospodarczy w Grecji, Hiszpanii i we Włoszech wpłynął na funkcjonowanie systemów partyjnych owych państw. Kryzys gospodarczy w Hiszpanii i we Włoszech w znaczący stopniu wpłynął na nasilenie się tendencji odśrodkowych w owych państwach. Kryzys gospodarczy w Grecji, Hiszpanii i we Włoszech wpłynął na nasilenie się procesu formułowania postulatów antysystemowych przez wybrane ugrupowania polityczne.   We wstępie zostały przedstawione założenia merytoryczne i metodologiczne przeprowadzonych badań. W rozdziale pierwszym przeanalizowane zostały problemy związane z genezą, przebiegiem i konsekwencjami kryzysu gospodarczego 2008 roku, ze szczególnym uwzględnieniem przebiegu zdarzeń w Grecji, Hiszpanii i Włoszech. Kolejne trzy rozdziały zawierają analizę konsekwencji owego kryzysu dla działania systemów politycznych Grecji, Hiszpanii i Włoch. W zakończeniu zawarte zostały wnioski ogólne, wynikające z przeprowadzonego procesu badawczego.

Koncepcje oporu we współczesnych naukach społecznych. Główne problemy, pojęcia, rozstrzygnięcia

Ewa Bielska

Przedmiotem pracy jest kategoria oporu analizowana w kontekście założeń wybranych teorii funkcjonujących w obrębie nauk społecznych. Opór został przedstawiony jako kategoria związana ze strategiami transgresyjnymi i emancypacyjnymi, odniesiono go do modelu podmiotowości. Został potraktowany jako fakt społeczny oraz pochodna decyzji podmiotowej występującej w sytuacji doznania władzy zinterpretowanej jako opresyjna. Kategorię oporu poddano interpretacji w nawiązaniu do teorii dewiacji oraz kontroli społecznej. Wskazano na wybrane społeczne strategie oporu, obszerny fragment pracy poświęcono analizie kategorii nowych ruchów społecznych. Potencjalnymi odbiorcami pracy są przedstawiciele nauk społecznych oraz reprezentanci profesji związanych ze służbami socjalnymi, zajmujący się działaniami pomocowymi oraz kompensacyjnymi.

Tradycyjny bułgarski obrzęd weselny. Studium etnolingwistyczne

Joanna Mleczko

Praca poświęcona tradycyjnemu bułgarskiemu weselu ujmowanemu w kategoriach rite de passage. Sam obrzęd jest w niej traktowany jako tekst "kultury", tworzony przez elementy należące do różnych języków semiotycznych. Wykorzystując fakt, że czynność podjęta w czasie realizacji obrzędu potencjalnie łączy w sobie elementy jego kodu personalnego (subiekta i /lub obiekt), temporalnego, przestrzennego (usytuowanie w czasie i przestrzeni), przedmiotowego (wykorzystanie rekwizytu obrzędowego), werbalnego i muzycznego (jeśli towarzyszy jej wypowiadanie słów lub muzyka),  przy ekscerpcji materiałów źródłowych nacisk położono na kod akcjonalnym wesela. Analiza etnolingwistyczna wykorzystująca dane etnograficzne i językowe (teksty folkloru, terminologia, frazeologizmy, przysłowia) pozwala  na odkrycie sensów symbolicznych, jakie niosą ze sobą konkretne działania oraz funkcji, które spełniają w planie semantycznym obrzędu.

Sześcian zaklęty w kuli

Ewa Dąbek-Derda

  Sześcian zaklęty w kuli to analiza twórczości Jerzego Juka Kowarskiego – jednego z najwybitniejszych polskich scenografów – pod kątem rozumienia i kształtowania przestrzeni teatralnej. Punkt wyjścia rozważań stanowi Etienne’a Souriau koncepcja sześcianu i kuli jako dwóch podstawowych modeli sztuki scenicznej, a w sprzeczności kubicznej i sferycznej zasady organizacji przestrzeni jawi się istota teatru. Teatralne przestrzenie podporządkowane liczbie oraz kształtom figur geometrycznych (kwadratom, okręgom, punktom, trójkątom, a zwłaszcza bryłom idealnym: sześcianowi i kuli) ujawniły potencjał: sferyczny tkwiący w zamknięciu scenicznego sześcianu, oraz kubiczny – w otwartości teatralnych kul. Scenografie Kowarskiego prócz napięcia budowanego pomiędzy sferyczną i kubiczną potencją przestrzeni wyróżniają się również wpisywaniem w teatralną rzeczywistość tajemnych znaków, obecność zakodowanej w nich tajemnicy. W poszukiwaniu właściwych form scenografii, Juk Kowarski tworzy przestrzenie o takiej potencji, które zasługują na miano mobilu – swoistej machiny do grania, kumulującej w sobie wszystkie energie i sensy inscenizacji.

Administracja. Prawo administracyjne. Część ogólna

red. Jolanta Blicharz, red. Lidia Zacharko

Monografia jest skierowana zarówno do pracowników naukowych i studentów wszystkich kierunków, których programy nauczana obejmują problematykę teorii administracji, w tym prawa administracyjnego.

Kultura książki i informacji. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Elżbiecie Gondek

red. Arkadiusz Pulikowski

Tom przygotowany został z okazji jubileuszu pracy naukowej i dydaktycznej Profesor Elżbiety Gondek – wieloletniego Dyrektora Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego. 27 tekstów, ofiarowanych przez przyjaciół, współpracowników i uczniów Jubilatki, zgrupowano w trzech rozdziałach: I. Kultura książki, II. Ludzie książki, III. Kultura informacji. Różnorodność tematyczna i metodologiczna podejmowanej przez autorów problematyki stanowi o wartości Księgi. Praca adresowana jest do szerokiego grona odbiorców – pracowników naukowych, bibliotekarzy, studentów, zainteresowanych badaniami z zakresu bibliologii i informatologii. Publikacja stanowi ważną pozycję w literaturze naukowej tego obszaru.

Rosja w polityce zagranicznej Polski w latach 1992-2015

Mieczysław Stolarczyk

Głównym celem pracy jest wyodrębnienie najważniejszych etapów polityki Polski wobec Rosji w latach 1992-2015 oraz ukazanie ich cech najbardziej charakterystycznych. Jednym z istotnych zamierzeń autora jest zaprezentowanie źródeł i przejawów rozbieżności interesów i celów w polityce Polski i Rosji występujących zarówno w stosunkach dwustronnych jak i w relacjach wielostronnych. W pracy wyeksponowane zostały kwestie dotyczące charakteru polityki zagranicznej Polski wobec Rosji w latach 2007-2011, kiedy to nastąpiła znaczna poprawa w politycznych międzyrządowych stosunkach polsko-rosyjskich. Ukazane zostały także czynniki sprawcze, w tym przede wszystkim katastrofa polskiego prezydenckiego samolotu pod Smoleńskiem (10 IV 2010), które doprowadziły do impasu w relacjach polsko-rosyjskich w latach 2011-2013. Bardzo szeroko omówione zostały również sprawy związane z wpływem kryzysu i konfliktu ukraińskiego na bezpieczeństwo Polski, politykę Polski wobec Ukrainy i Rosji oraz na stosunki polsko-rosyjskie. Prezentowana monografia jest pierwszą w Polsce syntezą polityki Polski wobec Rosji w tak długim przedziale czasowym, niemal w ćwierćwieczu okresu pozimnowojennego. Przeznaczona jest ona do bardzo szerokiego grona Czytelników. Powinna zainteresować badaczy polskiej polityki wschodniej, studentów politologii, stosunków międzynarodowych, bezpieczeństwa międzynarodowego i dziennikarstwa. Jest ona także adresowana do polityków i dziennikarzy oraz  wszystkich tych, którzy chcą poszerzyć swoją wiedzę na temat polskiej polityki wschodniej, a szczególnie polityki Polski wobec Rosji w latach 1992-2015.

"Chowanna" 2016. T. 1 (46): Kierunki rozwoju etyki pedagogicznej i teorii wychowania moralnego

red. Ewa Syrek, Alicja Żywczok

Red. naczelna Ewa Syrek, redaktor części monograficznej Alicja Żywczok   Intencją redaktora części monograficznej (Kierunki rozwoju etyki pedagogicznej i teorii wychowania moralnego, red. Alicja Żywczok) było włączenie się w dyskusję dotyczącą funkcji oraz przedmiotu badań etyki pedagogicznej i teorii wychowania moralnego w obecnych warunkach społecznych, kulturowych, cywilizacyjnych i ekonomicznych, z nadzieją, że dyskusja zainspiruje odbiorców kultury do refleksji nad tradycyjnymi i nowoczesnymi zasobami kultury etycznej, wzorcami postępowania, jakością życia moralnego i stylem wychowania moralnego. Część ta tworzona była z przekonaniem o istotnej funkcji etyki w konstruktywnej zmianie obyczajów, poprawie relacji międzyludzkich, samokontroli i samodoskonaleniu. Strukturę części tworzy siedem artykułów przedstawicieli różnych nauk (pedagogiki, psychologii, filozofii) i ośrodków uniwersyteckich, zarówno naukowców znanych w kraju, jak i młodszych pracowników naukowych, jednak mających już w swej dziedzinie pewne osiągnięcia. Zastosowanie dedukcyjnego układu treści pozwala czytelnikowi przeanalizować w pierwszej kolejności artykuły o dużym znaczeniu teoretycznym, by następnie zwrócić uwagę na szczegółowe kwestie pedagogiczne przydatne zwłaszcza nauczycielom, wychowawcom, opiekunom i pedagogom; treść zainteresować również przedstawicieli nauk pokrewnych pedagogiki: filozofów, antropologów, socjologów i psychologów. Tematyka części tekstów tematycznie rozproszonych tomu oscyluje wokół takich zagadnień, jak: młodzież i kara pozbawienia wolności, wykorzystanie metafory stołu dla poszerzania myślenia andragogicznego, kategoria duchowości w pedagogice kontemplatywnej, percepcja wsparcia społecznego pacjentów z zaburzeniami odżywiania, psychologiczne mechanizmy moralności czy sens życia jako wyznacznik zdrowia oraz kategoria badawcza.

Kulturowe kody reklamy. Świat znaczeń w reklamie z perspektywy socjalizacji

Emilia Bańczyk

Założeniem publikacji jest rekonstrukcja socjalizacyjnej oferty reklamy. Podjęcie tego tematu wiąże się ze współczesnymi przeobrażeniami kulturowymi i wynika z obserwacji, że obecnie procesowi wchodzenia jednostki do społeczeństwa coraz częściej towarzyszą media, a także z uznania, że w dzisiejszym świecie ogromną rolę – jako transfer wiedzy ogólnospołecznej – odgrywa reklama. Te dwa pojęcia: socjalizacja i reklama stały się przedmiotem opisu w części teoretycznej pracy. Aby ocenić socjalizacyjny potencjał reklamy, badaniu poddane zostały spoty reklamowe emitowane na kanale TVP ABC. Dzieci jako adresaci bajek stają się tutaj bowiem samoistnie odbiorcami wielu przekazów reklamowych, które dostarczają wiedzy nie tylko o produktach, ale też o stylach życia i świecie wartości. Reklama jako przekaz multikodowy poddana została badaniu za pomocą trzech różnych metod, co umożliwiło pokazanie wielowymiarowości potencjału jej oddziaływania. Polimetodologiczną analizę spotów reklamowych otwiera analiza zawartości, przybliżająca  charakterystykę reklamowanych produktów, a także propagowanych w spotach wartości i ról społecznych, w jakich obsadzani zostają bohaterowie reklam. Analiza semiologiczna z kolei pozwala na uchwycenie tego, w jaki sposób pojedyncze spoty w warstwie fabularnej reprodukują zastany porządek społeczny i w jaki sposób go modyfikują. Wreszcie badaniu poddano teksty mówione reklam i z wykorzystaniem koncepcji Lubelskiej Szkoły Etnolingwistycznej opisany został wyłaniający się z nich językowy obraz świata. Atutem pracy jest aktualność analizowanego materiału badawczego oraz wieloaspektowy opis przedmiotu badania, czyli spotów reklamowych, pozwalający na uchwycenie bogactwa nakładających się na siebie znaczeń, które tworzą określony świat wartości. Publikacja skierowana jest do pedagogów, psychologów i językoznawców, a także do świadomych rodziców. Może również stanowić ciekawą lekturę dla wszystkich osób zainteresowanych relacją media – dziecko.

L'hybridité du roman français à la premiere personne (1789-1820)

Andrzej Rabsztyn

W napisanej w języku francuskim monografii Hybrydyczność francuskiej powieści o narracji pierwszoosobowej (1789-1820) gatunek powieściowy poddano systematyczno-diachronicznej analizie ze szczególnym uwzględnieniem relacji pomiędzy różnymi formami narracyjnymi (list, pamiętnik i dziennik intymny). Pojęcie hybrydyczności jest tu rozumiane jako zatarcie granic gatunkowych w obrębie powieści stanowiące efekt ewolucji omawianego gatunku w epice XVIII wieku. Nasilenie tego zjawiska uwidacznia się we francuskiej prozie narracyjnej z przełomu XVIII i XIX wieku, a więc w okresie burzliwym zarówno pod względem historycznym, jak i politycznym. Powieść francuska o narracji pierwszoosobowej przybiera wówczas hybrydyczną formę wypowiedzi prowadzącą do jej fragmentaryczności, a także uświadomienia czytelnikowi, że zwyczajny człowiek może stać się ośrodkiem i obserwatorem najistotniejszych wydarzeń historycznych (co znajduje wyraz w epice czasów rewolucyjnych) oraz podmiotem autorefleksji i autoanalizy (charakterystycznych dla utworów z okresu pierwszego romantyzmu). Książka stanowi opracowanie i uzupełnienie badań dotyczących powieści francuskiej z przełomu XVIII i XIX wieku, okresu określanego w literaturze mianem no man’s land z uwagi na ciągle niezbadany, trudny do zdefiniowania i niejednorodny charakter. Hybrydyczność powieści francuskiej w latach 1789-1820 jest także czymś więcej niż tylko kontynuacją tendencji widocznej w epice od lat 80. XVIII wieku. Zacieranie granic gatunkowych oraz łączenie różnorakich form narracyjnych to zapowiedź nowych dążeń estetycznych, które rozwiną się w epoce romantyzmu. Analiza hybrydycznego charakteru powieści o narracji w pierwszej osobie umożliwia zatem zrozumienie zmian, które nastąpiły w powieści francuskiej i europejskiej po 1820 roku.