O współczesnych praktykach genderyzacji ciała

red. Jolanta Klimczak, red. Kazimiera Wódz

Książka prezentuje efekty socjologicznych badań i krytycznej refleksji nad kobiecością i męskością. Szczególną uwagę zwraca na cielesny wymiar ról społecznych przypisywanych kobietom i mężczyznom oraz na praktyki kulturowe, które wykorzystują ciało do konstruowania płci kulturowej.  Przedstawia analizę wybranych reprezentacji kobiecości i kobiecego ciała w fotografii, reklamie oraz literaturze. Opisuje doświadczenia kobiet i mężczyzn w instytucjach społecznych, takich jak rodzina, oraz organizacjach zawodowych, takich jak sfeminizowana pomoc społeczna czy zmaskulinizowana kopalnia. Analizuje zjawiska dyskryminacji ze względu na płeć oraz społeczno-kulturowy opór stawiany przez tych, którzy doświadczają marginalizacji i stygmatyzacji. Książka adresowana jest do osób zainteresowanych problematyką płci kulturowej, zwłaszcza studentek i studentów oraz akademiczek i akademików zajmujących się naukami społecznymi. Ze względu na aktualność podejmowanych wątków oraz duże zainteresowanie opinii publicznej kategorią gender może zainteresować także wszystkich tych, którzy szukają odpowiedzi na pytanie o kulturowe ramy kobiecości i męskości oraz społeczne konsekwencje bycia kobietą i mężczyzną.

Κомиссивные речевые жанры. Cопоставительный русско-польский аспект [Komisywne gatunki mowy. Aspekt porównawczy rosyjsko-polski]

Oksana Małysa

Niniejsza praca sytuuje się w nurcie badań genologicznych uwzględniającym w opisie gatunków zarówno kategorie pragmatyczno-semantyczne, jak też założenia stylistyki, dyskursu oraz aksjologii. Dynamika rozwoju form gatunkowych rozpatrywana jest więc w kontekście procesów historycznych, zmian technologicznych oraz uwarunkowań społeczno-kulturowych. Celem opracowania jest porównanie komisywnych gatunków mowy zakorzenionych w rosyjskiej i polskiej przestrzeni komunikacyjnej. Prezentowane są typologie gatunków z uwzględnieniem różnych ich aspektów, m.in. intencjonalnego, retorycznego, funkcjonalnego. Zróżnicowanie parametrów gatunkowych interpretowane jest również z perspektywy kulturowej. Zarysowane w książce spojrzenie na gatunki mowy pozwala odejść od tradycyjnych metod ich badania. Umożliwia to przede wszystkim osadzenie gatunku w kontekście sytuacyjnym oraz traktowanie go jako kategorii scalającej elementy strukturalne wypowiedzi z jej podmiotem wraz z wyznawanym przez niego systemem wartości. Taki kierunek badań daje możliwość uchwycenia dynamicznego modelu rozmaitych form komunikacji, w tym również komisywnych. Publikacja adresowana jest do osób interesujących się problemami gatunków mowy, w tym w aspekcie porównawczym. 

Elektrochemiczne metody skaningowe i ich zastosowanie w inżynierii korozyjnej

Julian Kubisztal

Podręcznik omawia elektrochemiczne metody skaningowe i ich zastosowanie w badaniach lokalnych procesów korozyjnych zachodzących na niejednorodnych pod względem chemicznym i fizycznym materiałach. Prezentuje metodę pomiaru lokalnego napięcia kontaktowego sondą Kelvina, metodę pomiaru lokalnego prądu jonowego sondą drgającą, metodę lokalnej elektrochemicznej spektroskopii impedancyjnej oraz metodę elektrochemicznej mikroskopii skaningowej. Charakteryzuje zjawisko powstawania napięcia kontaktowego, różnicy potencjałów na granicy faz metal – roztwór elektrolitu, prądu jonowego nad elektrochemicznie aktywnymi obszarami elektrody, mechanizmy transportu jonów w roztworze elektrolitu, impedancję granicy faz oraz makro- i mikroelektrody. Przedstawia również praktyczne aspekty zastosowania elektrochemicznych metod skaningowych w badaniach lokalnych zjawisk korozyjnych. Zebrane w niniejszym podręczniku informacje będą pomocne w pogłębianiu wiedzy o materiałach i ich właściwościach zarówno przez studentów i doktorantów kierunków technicznych, jak i osoby, które na co dzień zajmują się zagadnieniem korozji elektrochemicznej oraz metodami jej badania.

"Chowanna" 2016. T. 2 (47): Natura vs kultura - perspektywy poznawcze w obszarze dydaktyki

red. Ewa Syrek, red. Ewa Szadzińska

Red. naczelna Ewa Syrek, redaktor części monograficznej Ewa Szadzińska   W części monograficznej niniejszego tomu skoncentrowano uwagę na zagadnieniu związku natury i kultury z perspektywy dydaktyki. Oznacza to odejście od przeciwstawiania natury kulturze oraz traktowania ich w opozycji; a) świat przyrody (istniejący niezależnie od człowieka) – świat kultury (wytworzony przez człowieka),  b) czynniki wewnętrzne (genetyczne, wrodzone)  –  czynniki zewnętrzne (dzieła ludzkiej aktywności). Idea opozycji natura – kultura stanowi wytwór danego „czasu i miejsca”, wytwór określonego światopoglądu, którego system wartości jest zawsze zrelatywizowany historycznie. W pracach tu zamieszczonych skupiono się na powiązaniach tychże zagadnień. Za ważne uznano przedstawienie rozważań dotyczących relacji „natura – kultura” w treściach kształcenia między innymi teorii wychowania, socjologii wychowania, kształcenia z zakresu muzyki i wskazano na ich wzajemne powiązania. Zaprezentowano koncepcje kształcenia propagujące badanie współzależności ludzi i środowiska, w którym żyją. W dydaktyce sens pytań stawianych w optyce „natura versus kultura” dotyczy procesów kształcenia, uczenia się o ich istotnych składnikach oraz wyjaśniania ich funkcji w kształtowaniu osobowości. Obecnie szczególną uwagę skupia się na czynnikach biologicznych, które są podstawą procesów psychicznych, ponieważ to od nich zależą możliwości realizowania wzorców kulturowych. Budowane nowe koncepcje kształcenia łączące wiedzę o czynnikach biologicznych i elementach kultury stają się podstawą zmian w praktyce edukacyjnej. Zamieszczone teksty wprowadzają w dyskusję o zagadnieniach, które są ważne dla dydaktyki jako subdyscypliny pedagogiki uprawianej w aspekcie zarówno teoretycznym, jak i praktycznym.   Część Studia i rozprawy traktuje między innymi o tematach następujących: kategoria dobrego wychowania w kontekście indywidualnym i społecznym, perspektywa racjonalistyczna w pedagogice, zmiany w traktowaniu osadzonych przestępców, koncepcja Szkoły Promującej Zdrowie, funkcja koordynatora ds. promocji zdrowia, Marek Kamiński jako źródło inspiracji andragogicznych, punktualność, strategie wyzyskiwania tekstów kultury dla pedagogiki.

"Theory and Practice of Second Language Acquisition" 2018. Vol. 4 (1)

red. Danuta Gabryś-Barker, Adam Wojtaszek

Tegoroczny pierwszy numer Theory and Practice of Second Language Acquisition 4 (1) 2018 koncentruje się na kwestiach związanych z wpływem szeroko pojętego środowiska uczenia się i przyswajania języka na osiągane rezultaty. Omawiane są badania nad kształtowaniem się przynależności językowo-kulturowej w związkach osób reprezentujących różne językowo-kulturowe systemy, efekt zastosowania imersji językowej jako dodatkowych działań wspomagających przyswajanie języka, wpływ środowiska społecznego na aspiracje studentów anglistyki, wpływ grupy klasowej na rezultaty osiągane przez uczniów gimnazjum oraz kwestie dotyczące przyswajania systemu fonetycznego języka angielskiego przez polskich uczniów jako wypadkowe rodzaju ćwiczeń stosowanych przez nauczyciela oraz jego własnej wymowie w języku obcym. Tak jak poprzednie, obecny numer kierowany jest zarówno do badaczy procesów przyswajania języków, jak i do praktykujących glottodydaktyków.

Styl późny w muzyce, literaturze i kulturze. T. 4

red. Eugeniusz Knapik, red. Wojciech Stępień, red. Jarosław Szurman, red. Agnieszka Woźniakowska

Dwa kolejne tomy, trzeci i czwarty, Stylu późnego w muzyce, literaturze i kulturze są zapisem wykładów wygłoszonych na konferencji zorganizowanej w 2014 roku przez Akademię Muzyczną w Katowicach i Uniwersytet Śląski. Było to już trzecie spotkanie z cyklu „styl późny”, które zgromadziło muzykologów, teoretyków muzyki, literaturoznawców, historyków sztuki, kulturoznawców i filozofów. Problematyka obydwu publikacji dowodzi, że zjawiska „późności” i „schyłkowości” wciąż budzą wiele kontrowersji, nie poddają się jednoznacznym klasyfikacjom i opisom. W tomie czwartym pomieszczono artykuły dotyczące zagadnień stylu późnego w kulturze europejskiej XX wieku. Wśród poruszonych tematów, widzianych przez autorów poprzez pryzmat stylu późnego i „późności”, znalazły się: dzieła filmowe Langa, Leana i Kurosawy, twórczość kompozytorska Blocha, dzieła Iwaszkiewicza w kontekście inwariantnego modelu Tomaszewskiego, elementy stylu późnego w dojrzałej twórczości Sikorskiego, schyłkowy modernizm w utworach Ptaszyńskiej, teologia wydarzenia Caputo jako przykład schyłkowości postsekularyzmu, wielowymiarowy proces zmian, zwłaszcza ekonomicznych i społecznych, w Liverpool, fascynacje stylem późnym w literaturze, muzyce i sztuce, transformacje stylu kompozytorskiego Andrzeja Panufnika, zagadnienie teodycei w Błaznach Barry’ego.

Pozorna tożsamość. Polskie tradycjonalizmy z semantycznym archaizmem

Agnieszka Piela

Podstawowym celem monografii jest opis wybranych współczesnych połączeń wyrazowych (frazeologizmy, paremie, zestawienia, terminy) mieszczących w swoim składzie archaizm semantyczny. Omawiane w pracy konstrukcje słowne nie noszą wyraźnych śladów archaiczności, z pozoru są współczesne, tożsame, niczym się nie wyróżniają. To dowód na to, że ślady obecności historii we współczesnej polszczyźnie nie zawsze łatwo wykryć, czasem są one utajone, a nawet nieuświadamiane. Tego typu związki wyrazowe autorka nazywa w rozprawie tradycjonalizmami (w opozycji do związków bez archaicznych form języka w swoim składzie). Analizie poddaje każdą z osobna konstrukcję słowną z archaizmem, pokazuje w przekroju historycznym jej losy w języku polskim. Opis zachowanych do współczesności jednostek jest dla badaczki bodźcem do podejmowania szerszych rozmyślań m.in. na temat powodów trwałości jednych frazeologizmów z elementem archaicznym i braku stabilizacji innych czy procesów reinterpretacyjnych. Fakt, że wyrazy zachowały swoje dawne znaczenia w konstrukcjach słownych, nie oznacza jeszcze, że te sensy są trwałe i nie mogą ulec zapomnieniu. Zdarza się, że konstrukcje słowne mieszczące jakiś historyczny element języka są dzisiaj rozumiane na nowo, interpretowane na podstawie aktualnego znaczenia wyrazu, czasem ulegają modyfikacjom semantycznym czy formalnym.

"Nowa Biblioteka. New Library. Usługi, Technologie Informacyjne i Media" 2017, nr 4 (27): Narzędzia i systemy komunikacji naukowej

red. Izabela Swoboda, red. Jacek Tomaszczyk

Publikowany numer czasopisma „Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media” poświęcony jest systemom i narzędziom komunikacji naukowej – problematyce, która znalazła już swoje miejsce w obszarze badań humanistycznych i społecznych. Przygotowany tom dotyczy wybranych aspektów tego zagadnienia; składa się na niego siedem oryginalnych prac. Edyta Gałuszka w pracy Repozytorium instytucjonalne jako narzędzie komunikacji naukowej i promocji nauki przybliża założenia idei Open Access przyczyniającej się do popularyzacji wiedzy oraz jej rozwoju. Na przykładzie Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego przedstawia sposób funkcjonowania repozytoriów, korzyści płynące z publikowania w otwartym dostępie oraz wskazuje miejsce, jakie repozytoria instytucjonalne mogą zajmować w komunikacji naukowej. Trwająca obecnie rewolucja informacyjna przenosi masową komunikację społeczną do sieci Internet. Anna Kamińska zwraca uwagę na fakt, że w przypadku społeczności o formalnych związkach współpracy (zwłaszcza badawczych i naukowych) „tradycyjne” narzędzia komunikacji w sieci, jak poczta elektroniczna czy komunikatory społeczne, mogą być niewystarczające i aby zapanować nad ryzykiem powstania chaosu informacyjnego, proponuje wykorzystanie specjalizowanych internetowych narzędzi komunikacji, których przykłady omawia w opracowaniu Internetowe narzędzia komunikacji – czyli jak zapanować nad chaosem informacyjnym. Z kolei Adriana Piechota w artykule Social media – sprawne narzędzie komunikacji w środowisku naukowym, w celu pokazania m.in. możliwości popularyzowania, reklamowania niekomercyjnych działań o charakterze naukowym w Internecie analizuje profile naukowe wybranych instytucji i poddaje ocenie ich konta na dwóch dużych portalach społecznościowych: Instagram oraz Facebook. Najbardziej znanym i uznanym narzędziem komunikacji naukowej są czasopisma naukowe. Anna Matysek w pracy Cytowania dokumentów elektronicznych w wydawnictwach naukowych porusza problematykę stylów cytowania i narzędzi do zarządzania bibliografią. Przedstawia m.in. wyniki analizy stosowania norm i standardów opisów bibliograficznych dokumentów elektronicznych przez wybrane wydawnictwa naukowe; porównuje publikowane na stronach internetowych wydawnictw instrukcje dla autorów, systemy powołań, zasady tworzenia przypisów bibliograficznych i sprawdza ich zgodność z normą PN-ISO 690. W artykule „Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media” narzędziem popularyzowania nauki (analiza bibliometryczna czasopisma) Marta Gawlik i Anna Gawinek przedstawiają wyniki przeprowadzonej analizy bibliometrycznej tego periodyku. „Tradycyjny” rodowód cechuje także inne narzędzie ułatwiające komunikację w nauce – bibliografię. Wyniki analizy bibliometrycznej pewnego wycinka bibliografii poloników prezentuje Katarzyna Janczulewicz w pracy Polska bibliologia i informatologia w polonikach zagranicznych wydanych w latach 2001–2014 w krajach sąsiadujących z Polską. Raport z przeprowadzonego badania. Tom zamyka komunikat Agnieszki Magiery: Retrokonwersja i tworzenie dostępów do pełnych tekstów – stare i nowe zadania dla bibliografii regionalnych. Autorka opisuje architekturę bazy Bibliografia Regionalna oraz przedstawia problemy i rozwiązania związane z trwającą retrokonwersją dawnych opisów bibliograficznych i tworzeniem sieciowych połączeń pomiędzy rekordami bibliograficznymi a pełnymi tekstami – publikacjami w bibliotekach cyfrowych. Każdy zeszyt „Nowej Biblioteki” uzupełnia przegląd recenzyjny i sprawozdania. W numerze 4/2017 opublikowano siedem sprawozdań z konferencji naukowych odbywających się w Polsce od maja do sierpnia 2017 r. oraz recenzje trzech interesujących książek, które autorki omówień rekomendują czytelnikom.  

"Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych". T. 24, nr 1/2017: Interdyscyplinarne spojrzenie na wsparcie dziecka i jego rodziny w procesie wczesnej interwencji

red. Szymon Godawa, Sylwia Wrona

Wczesna interwencja to interdyscyplinarne działania ukierunkowane na wsparcie rozwoju małego dziecka oraz jego rodziny. O skuteczności tego procesu decyduje czas – im szybciej zostaną zauważone nieprawidłowości rozwojowe u dziecka, tym skuteczniejsze może okazać się wsparcie. Istotnym i często niedocenianym czynnikiem jest organizowanie wsparcia w kontekście całej rodziny. Powinniśmy postrzegać dziecko nie tylko przez pryzmat jego deficytów przeznaczonych do kompensacji i rehabilitacji, ale jako człowieka żyjącego w konkretnej rodzinie, która posiada określony potencjał oraz zasoby stanowiące podstawę działań wczesnej interwencji. Ich poznanie i wykorzystanie pozwala na zorganizowanie części wsparcia w naturalnym środowisku dziecka, czyli w jego domu rodzinnym. Takie podejście wymusza na specjalistach całościowe spojrzenie na proces wczesnej interwencji, obejmujący nie tylko czynniki psychospołecznego rozwoju, ale również te społeczne. Publikacja jest przykładem interdyscyplinarnego podejścia do zagadnienia wczesnej interwencji. Porusza problematykę związaną z budowaniem zespołów wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, angażowaniem rodziców w proces terapeutyczny, dietetyką jako czynnikiem często marginalizowanym, oraz bardzo wczesną diagnozą autyzmu.

"Wieki Stare i Nowe". T. 13 (18)

red. Agata Aleksandra Kluczek, Dariusz Rolnik

Kolejny tom czasopisma historycznego „Wieki Stare i Nowe” tradycyjnie gromadzi artykuły poświęcone różnym aspektom historii polskiej i powszechnej na przestrzeni dziejów. Epokę starożytną reprezentują studia poświęcone chorobom pszczół (Agnieszka Bartnik) oraz ikonografii wybranych monet epoki Flawiuszów (Judyta Ścigała). Kolejny artykuł dotyczy ceremonii tryumfalnej w czasach bizantyńskich (Michał Pietranik). W odniesieniu do dziejów nowożytnych poszczególne teksty koncentrują się na zagadnieniach polityki zewnętrznej króla Władysława IV Wazy (Rafał Wolski), wojażach włoskich i refleksjach z tych podróży (Patryk Kurzyński), dziele encyklopedycznym cieszyńskiego uczonego Leopolda Jana Szersznika (Ondřej Podavka), aspektach historii gospodarczej związanej z kondycją finansową jednego z klasztorów paulinów (Jacek Szpak) oraz na biografii Wiktoryny Bakaławiczowej, artystki Teatru Rozmaitości w Warszawie (Adrian Uljasz). Problematyka odnosząca się do dziejów najnowszych została poruszona w kilku artykułach, w których kolejno analizowano losy generała Konstantego Druckiego-Lubeckiego (Mariusz Patelski), pomoc węgierską dla Polski w 1920 roku (Piotr Uwijała), a także omówiono tragiczną w skutkach katastrofę w kopalni w Nowej Rudzie w 1941 roku (Kacper Manikowski) oraz pokazano miejsce Zaolzia w stosunkach polsko-czechosłowackich podczas II wojny światowej (Dariusz Miszewski). Stały dział Artykuły recenzyjne i recenzje zawiera krytyczne omówienia kilku prac z zakresu historii starożytnej, nowożytnej i najnowszej. Tom 13 (18) czasopisma zamyka dział Varia.

(Nie)przygotowani. Metafora szkoły w polskiej poezji współczesnej

Kamila Czaja

Książka podejmuje temat wykorzystania w poezji wielkiej metafory ŻYCIE TO SZKOŁA. W celu możliwie szerokiego ujęcia tytułowego problemu w publikacji przywołano kilkaset wierszy i tekstów piosenek autorstwa kilkudziesięciu twórców — od utworów z dwudziestolecia międzywojennego, stanowiących istotną tradycję dla późniejszych ujęć, po tomiki reprezentantów roczników dziewięćdziesiątych. Pierwsza część, Etapy, poświęcona została sposobom użycia metafory szkoły w poezji dwóch okresów: lat 1945-1989 i po roku 1989. Chronologiczne ujęcie pozwala ukazać międzypokoleniowe podobieństwa i różnice w wykorzystaniu szkolnych elementów w funkcji metaforyzującej. W części drugiej (Tematy) zaprezentowano elementy szkolnej rzeczywistości (przybory, typy szkół i etapy edukacji, nauczycieli i uczniów, rozkład zajęć, sposoby kontroli osiągnięć), które budują metafory, umożliwiając zwerbalizowanie w poezji wielu doświadczeń egzystencjalnych (miłości i śmierci, przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, poznania samego siebie czy Innego). Zarówno ponadczasowość szkoły jako wielkiej metafory, jak i zmieniające się z czasem strategie metaforyzacji składają się na wielofunkcyjność tego rodzaju twórczych praktyk, które pozwalają uchwycić liczne aspekty życia.

Hermeneutyka mitu dionizyjskiego w filozofii Fryderyka Nietzschego

Malwina Rolka

Książka jest poświęcona dionizyjskim obliczom filozofii Fryderyka Nietzschego, stanowiąc zarazem próbę spojrzenia na jego dzieło przez pryzmat wykładni, dla której podstawą staje się mit. Dionizos pojawia się tu zarówno jako znak przeszłości, w którym dzięki rozszyfrowywaniu uniwersalnego charakteru mitycznych symboli poszukiwać należy pradawnej mądrości ludzkiej natury, jak i staje się znakiem przyszłości, mającym ziścić się w postaci nadczłowieka. U Nietzschego ów bóg bywa przewrotny, nosi maski i jest kusicielem, a jego mit okazuje się zarazem sprzężony z najgłębszymi troskami i pragnieniami człowieka, które wyznaczają horyzont tak jego egzystencji, jak i odwiecznych tęsknot. Dwoista natura bóstwa – odzwierciedlająca dynamiczny charakter życia – zjawia się w pismach autora Zaratustry w ciągłej grze odkrywania i zakrywania sensów i znaczeń, które decydują o nadaniu jej szczególnie wyróżnionego miana wśród wykładni jego myśli. Podążanie ścieżkami mitu w obrębie filozofii Nietzschego wiedzie z konieczności do poruszania się równolegle w dwóch obszarach, które wyznaczają ramy jego dionizyjskiej hermeneutyki. Jej wymiar zewnętrzny opiera się na przyjęciu dionizyjskości jako zasady organizującej wykładnię dzieła Nietzschego, wokół której – od wczesnych pism po ostatnie – koncentruje się jego myśl pomimo towarzyszących jej sprzeczności i zerwań. Hermeneutyka mitu odsłania jednak także wymiar wewnętrzny, mieszczący się w warstwie symboliki dionizyjskiej, która staje się dla Nietzschego źródłem inspiracji i intuicji niewyrażalnych w tradycyjnym języku filozofii, mających ostatecznie spełnić się w fuzji tragicznego światopoglądu Greków oraz nowoczesności. Podstawowym zamysłem książki jest próba ujęcia filozofii dionizyjskiej Nietzschego w punkcie przecięcia obu hermeneutycznych wymiarów, by naświetlić jej dynamiczny i perspektywiczny charakter.

Władza a społeczeństwo

red. Agata Bryłka, Tomasz Kałuski, Małgorzata Korbaś

„Z nieukrywaną satysfakcją oddajemy w ręce Czytelnika tom będący efektem wieloaspektowego spojrzenia na problem związany z relacją zwrotną władza – społeczeństwo. Zebrane artykuły są rezultatem doświadczeń młodych badaczy reprezentujących ośrodki naukowe z całego kraju oraz dyscypliny w obrębie szeroko pojętych nauk humanistycznych i społecznych. Przedstawione w monografii relacje władzy i społeczeństwa może uosabiać ukazana na okładce postać Lewiatana. Wizerunek ten pochodzi z karty tytułowej jednego z pierwszych traktatów filozoficznych poruszających wspomnianą tematykę, pracy autorstwa Tomasza Hobbesa pt. Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, która została wydana po raz pierwszy w 1651 r. Tytułowy Lewiatan jest uosobieniem państwa powstającego na skutek ustanowienia władzy suwerennej. Władza, zarówno świecka, jak i religijna, oparta jest na powszechnej umowie społecznej i ma charakter absolutny. Wyraża to widniejąca nad głową postaci sentencja: Non est potestas super terram, quae comparateur ei (Nie ma na ziemi siły wobec niego). Prowadzi nas to w kierunku rozważań nad istotą władzy, jej źródeł, rodzaju i struktur aparatu władzy zarówno w odniesieniu do czasów współczesnych, jak i minionej rzeczywistości. Postawiona powinna zostać również kwestia legitymizacji oraz opozycji wobec podmiotu sprawującego władzę, a także formy konfliktu społecznego i jego regulacji – poddani czy obywatele. Legitymizacja i opozycja,  które uważane są za zbiorowe reakcje na sprawowanie władzy uznawanej przez  społeczne normy sprawiedliwości, traktowane być mogą jako zjawiska przeciwstawne. Ważna jest tu sfera z zakresu ideologii władzy, która służyła zawsze do jej legitymizacji i budowania jej obrazu wobec społeczeństwa. Opozycję wobec istniejących ośrodków władzy można przedstawić jako wynik działań podejmowanych przez zbiorowość uciskanych, w której istnieje rozległa struktura komunikacyjna, świadomość niesprawiedliwego traktowania oraz pragnienie odwetu za wyzysk.” (fragment Wstępu)

Kurs matematyki dla chemików. Wydanie szóste poprawione

Joanna Ger

Skrypt jest przeznaczony dla słuchaczy studiów uniwersyteckich kierunku chemia. Mogą z niego również korzystać wszyscy zainteresowani wykładem matematyki jako przedmiotu pomocniczego. Autorka zamieściła w podręczniku treści niezbędne do właściwego rozumienia i stosowania metod matematycznych w czasie studiów chemicznych. Oprócz treści wykładanych w skrypcie znajdują się też dowody twierdzeń oraz zestawy zadań. Każdy rozdział zawiera liczne przykłady (rozwiązane) ilustrujące teorię. W podręczniku przedstawiono następujące zagadnienia: elementy logiki matematycznej i teorii mnogości; liczby rzeczywiste i zespolone; funkcje elementarne; elementy algebry liniowej; ciągi i szeregi; granicę i ciągłość odwzorowań; rachunek różniczkowy funkcji jednej zmiennej; całka oznaczona na prostej; rachunek różniczkowy funkcji wielu zmiennych; wielowymiarowa całka oznaczona Riemanna; całka krzywoliniowa; całka powierzchniowa; elementy teorii równań różniczkowych zwyczajnych. Jest to wydanie szóste poprawione.  

Człowiek w horyzoncie dziejów i autentyczności bycia. Studia z filozofii Jana Patočki

Dariusz Bęben

Filozofia Jana Patočki zajmuje się człowiekiem, który staje do walki o swą duszę, co przejawia się tym, że odrzuca on to, co oczywiste, to, co absolutne, to, co pozaświatowe, to, co pewne. Zdaniem Patočki, człowiek, który chce żyć w prawdzie, nie może sobie pozwolić, by uśpiła go spokojna harmonia codzienności; musi otworzyć się na to, co niepokojące oraz tajemnicze, czyli na to, od czego zwykle życie się  odwraca, by przejść od porządku dnia do tajemnicy nocy. Patočka krytycznie odnosił się do historii metafizyki klasycznej (od Platona do Husserla), uważając, że dążyła ona do tego, co pewne, obiektywne, a w końcu – absolutne i wieczne. Przeciwstawiał temu Sokratejską niepewność. Czeski filozof ukazał specyficzną formę wiedzy o absolutnym transcendowaniu, w którym zachodziła szczególna relacji życia człowieka do całości, w tym prymarne odniesieniu do niebytu. Patočka podkreślał motyw negatywności jako immanentnej cechy ludzkiej wolności. Horyzontem zaś wolności jest czasowość i dziejowość. Podejście Patočki do filozofii dziejów było szczególne, wykraczało poza ramy klasycznie rozumianej filozofii dziejów. Filozofia dziejów nie jest interpretacją tego, co się wydarzyło. Zdaniem Czecha, dzieje od zawsze oznaczają dzieje człowieka, stanowią obiektywną moc, której zrozumienie z jednej strony wymyka się człowiekowi, z drugiej  tylko dzięki historii ludzie mogą nadać swemu życiu sens. Kolejnym ważnym tematem Patočki było zagadnienie dziejów Europy. Europa to pojęcie filozoficzne. Na pytanie o to, czym jest w Europa, odpowiadał, opisując i rozjaśniając jej dzieje oraz siły, które nią rządzą. W swych rozważaniach Patočka koncentrował się na jej powstaniu (stawiając kwestie: jak Europa stała się Europą?) oraz na tym, co nastąpiło później, a co czeski filozof określił mianem epoki poeuropejskaiej (dlaczego upadła Europa?). Nie bez znaczenia było również to, co rozpościerało się pomiędzy narodzinami a śmiercią, czyli  przebieg duchowych losów Europy. Zdaniem Patočki, podstawą dziedzictwa europejskiego była troska o duszę. W dyskusji dotyczącej sensu i ciągłości czeskich dziejów nie mogło zabraknąć głosu Patočki. Po pierwsze, odnosił się do historii samego sporu, polemizując z poglądami Jungmanna, Bolzana przede wszystkim zaś Masaryka. Po drugie, można w tym kontekście nieco szerzej spojrzeć na samą koncepcję filozofii dziejów Patočki, uwypuklając jej aspekt narodowy. Ponieważ filozofia Patočki jest ściśle związana z jego życiem, ostatni fragment książki przedstawia jego biografię intelektualną. Składa się on z dwóch części: pierwsza charakteryzuje spotkania z filozofami, którzy wpłynęli na rozwój jego poglądów. Część druga dotyczy udziału Patočki w wydarzeniach politycznych w Czechosłowacji (Karta 77).

"Przekłady Literatur Słowiańskich" 2018. T. 9. Cz. 1: Dlaczego tłumaczymy? Praktyka, teoria i metateoria przekładu

red. Katarzyna Majdzik

„Tłumaczy się […], bo ma się aspiracje, żeby być tłumaczem.1” Przywołana teza to jedna z możliwych odpowiedzi na pytanie: „Dlaczego tłumaczymy?”. Jeśli ktoś do bycia tłumaczem aspiruje, oznacza to, że zawód ten (czy lepiej „rola”) jest czymś godnym podziwu i szacunku, szlachetnym, lecz także czymś wymagającym trudu, niełatwym. Wielu translatologów i tłumaczy zapewne życzyłoby sobie, aby tak właśnie postrzegano ich pracę. I chyba faktycznie ostatnimi czasy tłumacz (nie tylko wśród osób tak czy inaczej zaangażowanych zawodowo w translatorykę) zyskał na znaczeniu (czy jednak doczekał się właściwego uznania?)2. Jeśli tłumaczenie to kwestia aspiracji, to znaczy, że powodem, dla którego podejmuje się ów trud, mogą być między innymi prestiż i ambicja. Tak jak w wypadku Stanisława Barańczaka, którego motywowała do pracy chęć pokazania, że potrafi przetłumaczyć lepiej niż poprzednik3. Jednak aspirowanie oznacza także, że „prawdziwym” tłumaczem się nie jest. Konstatacja ta w pewnym sensie odnosi się do każdego tłumacza i wszystkich tłumaczeń ze względu na ontologię przekładu4. Na czym zaś polegać może wzniosłość tłumaczenia? Zapewne przejawia się ona w pojmowaniu przekładu w kategoriach służby (służymy kulturze oryginału, rozpowszechniając jej dzieła, kulturze rodzimej — wzbogacając ją; budujemy porozumienie), lecz także w przypisywaniu mu wyższych celów „ludzkich”5 i filozoficznych (poszerzanie horyzontów świata — L. Wittgenstein; odkrycie Innego, (po)rozumienie i (za)-istnienie w interpretacyjnym geście — hermeneutyka, P. Ricoeur; metafizyczne odkrywanie „czystego języka” — W. Benjamin; „pisanie” tłumacza przez przekład, a nie przekładu przez tłumacza — dekonstrukcjonizm) oraz artystycznych (np. tłumaczenie jako twórczość, co sugerował już Roman Jakobson, nestor przekładoznawstwa, a także Jiří Levý czy Anna Legeżyńska). Zdaniem Gideona Toury’ego, przekładamy w odpowiedzi na potrzeby kultury docelowej, wypełniając istniejące w niej luki. Paul Ricoeur i Hans-Georg Gadamer w przekładzie widzą dialog, rozmowę czy formę dyskursywną. [fragment wstępu]