Fotografia i propaganda. Polski fotoreportaż prasowy w dwudziestoleciu międzywojennym

Marcin Krzanicki

Fotografia jest genialnym źródłem do poznania historii, ale jednocześnie potrafi być źródłem niesamowicie zwodniczym, zwłaszcza, jeśli zapomni się o tym, jak bardzo jej wierzymy i jak bardzo potrafimy być uzależnieni od jej przekazu. Zróbmy szybki test: czy wiecie Państwo jak wygląda Statua Wolności? Zapewne tak. Ale jaka by była odpowiedź, gdyby pytanie brzmiało: czy widziałeś Statuę Wolności na własne oczy? Podobnie, jak my, czytelnicy tygodników ilustrowanych okresu międzywojennego oglądali szereg wydarzeń oczami fotografów i osób, dobierających zdjęcia do kolejnego wydania. Dla sobie współczesnych, ujęcia te tworzyły mniejszy lub większy fragment ich świata. My, przez ich pryzmat patrzymy na historię. Czy nie jest jednak tak, że wszyscy ulegliśmy pewnemu złudzeniu, że patrzymy na rzeczywistość, a tak naprawdę patrzymy na starannie dobrany jej fragment, który i w przodkach i w nas tworzy zaledwie odbicie tego co było – nierzadko odbicie niczym z krzywego zwierciadła.   Marcin Krzanicki, absolwent Uniwersytetu Rzeszowskiego (historia) i Wyższej Szkoły Europejskiej w Krakowie (Public Relations). Fotografię traktuje jako fragment komunikacji społecznej, w jej wizualnym aspekcie. Autor artykułów i prac popularnonaukowych podejmujących tematykę kreowania wizerunki Polski w amerykańskiej prasie dwudziestolecia międzywojennego, fotografii na usługach niemieckiej i sowieckiej propagandy we wrześniu 1939 r. i komiksu w okresie PRL-u.  

Per aspera ad astra. Podręcznik do nauki języka polskiego. Ćwiczenia rozwijające sprawność czytania (C1)

Anna Seretny

Per aspera ad astra to podręcznik dla cudzoziemców na poziomie zaawansowanym (C1) z ćwiczeniami rozwijającymi i doskonalącymi sprawność czytania oraz strategie pracy z tekstem. Stanowi on kontynuację pracy Kto czyta - nie błądzi. Podobnie jak poprzednia składa się z ośmiu jednostek, w których znajduje się kilka tematycznie powiązanych tekstów. Towarzyszą im ćwiczenia służące doskonaleniu sprawności czytania, rozwijające strategie globalnego, selektywnego i szczegółowego rozumienia tekstu oraz poszerzające lub uaktywniające zasób leksykalny uczących się. Większość typów zadań wykorzystywanych jest w egzaminach certyfikatowych sprawdzających stopień opanowania sprawności czytania w języku polskim jako obcym. Praca z podręcznikiem umożliwia więc uczącym się jednoczesne zapoznawanie się z technikami egzaminacyjnymi. Jednostkę zamykają sekcje Słowa, które warto zapamiętać oraz Powiedz albo napisz. Pierwsza zawiera te wyrazy, zwroty i wyrażenia, które pojawiły się w wypowiedziach pisemnych i zostały uznane za warte zapamiętania i/lub przypomnienia; druga ma za zadanie zachęcić użytkowników do przygotowywania dłuższych wypowiedzi ustnych i/lub pisemnych na tematy poruszane w tekstach.

Przygoda w nieznanym kraju

Aniela Gruszecka

Aniela Gruszecka (zamężna Nitschowa, pseudonim Jan Powalski; (ur. 18 maja 1884 w Warszawie, zm. 18 kwietnia 1976 w Krakowie) - pisarka i krytyk literacki. Córka Artura Gruszeckiego. Studiowała nauki ścisłe na Uniwersytecie Jagiellońskim i na Sorbonie. W 1913 wyszła za mąż za profesora językoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego Kazimierza Nitscha, którego pracę i życie opisała w książce Całe życie nad przyrodą mowy polskiej (1976). Była związana ze środowiskiem intelektualno-artystycznym Krakowa sportretowanym w powieści Przygoda w nieznanym kraju. 10 listopada 1933 „za zasługi na polu literatury” została odznaczona przez Prezydenta RP Ignacego Mościckiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Otrzymała nagrodę literacką miasta Krakowa (1935) i województwa krakowskiego (1948). Debiutowała powieścią wspomnieniową z dzieciństwa W słońcu (1913). Nowatorstwem artystycznym odznaczyła się powieść psychologiczna Przygoda w nieznanym kraju (1933, wznow. 1957), której akcja rozgrywa się w krakowskich środowiskach intelektualnych i artystycznych. Ważne miejsce w twórczości Gruszeckiej zajmują popularne powieści historyczne dla młodzieży, których akcja toczy się w średniowiecznej Polsce: Król (1913), W grodzie żaków (1913, wznow. 1947), Od Karpat nad Bałtyk (1946), Nad jeziorem(1921, wznow. 1961) czy Powieść o kronice Galla (tom 1-6, 1960-1970). "Sielanka wielkopolska" - Nad jeziorem wyróżnia się szczególnie umiejętną archaizacją języka. Wielotomowy cykl Powieść o kronice Galla stanowi epicką panoramę dziejów Kroniki Polskiej, ukazującą jej powstanie, znaczenie historyczne oraz spory naukowe, jakie budziła wśród kolejnych pokoleń.  

Z Kuźnicy, z rządu i spoza

Jerzy Hausner

Niniejszy zbiór artykułów i wypowiedzi, w tym także wystąpień oficjalnych profesora Jerzego Hausnera, pokazuje jego przemyślenia, analizy, programy i przewidywania, a także sposoby argumentacji w trzech rolach: przewodnika inteligenckiego środowiska "Kuźnicy" i w ogóle polskiej lewicy liberalno-demokratycznej, autorytatywnego członka rządu, a wreszcie tego, który z rządem i partią rządzącą się rozstał, ale nie porzucił roli krytycznego obserwatora usiłującego wpływać na to, co uważał i uważa za nadrzędną rację państwa polskiego w Unii Europejskiej. Na ostatnią część książki składają się także fragmenty osobistych zapisków Jerzego Hausnera. Notatki prowadził najczęściej w czasie weekendów spędzanych w domu w Gorcach, w niedalekiej od Krakowa Szczawie. Obrazują zamierzenia i przeżycia osobiste, nadzieje, satysfakcje i klęski. Z tych zapisków redakcja wybrała ok. jednej trzeciej tekstu, nie dokonując żadnych skrótów wewnątrz notatek spod jednej daty dziennej, aby nie naruszyć ich autentyzmu. Nie ingerowaliśmy także w język i swobodę stylu.

Region a tożsamości transgraniczne. Literatura. Miejsca. Translokacje

praca zbiorowa

Relacje transgraniczne stanowią jeden z istotnych parametrów regionalności jako takiej. W obrębie regionów, które w warunkach polskich w większości są pograniczami, intensyfikują się i nawarstwiają, zwłaszcza w epoce globalizmu i migracji, procesy rozregulowujące homogeniczny porządek w sferze tożsamości i kultury, a granica staje się integralnym elementem doświadczenia codzienności. Literatura regionalna, zapisująca wielorakie konstrukcje „światów pogranicza”, jest z jednej strony dokumentacją tych zjawisk, z drugiej – formą praktykowania transgraniczności kulturowej. Badania regionalistyczne, prowadzone pod tym kątem, pokazują tożsamość kształtującą się w polu oddziaływania wielu etnosów, religii oraz kultur, uwikłaną w skomplikowane układy narodowościowe, etniczne, wyznaniowe, językowe itp., którą można rozpatrywać zarówno w perspektywie jednostkowej (indywidualnych biografii pisarzy), jak i zbiorowej (społeczności regionalnych) z uwzględnieniem przemian historyczno-społecznych. Takie właśnie nachylenie patronuje rozważaniom zawartym w tej książce. Problematyka artykułów zebranych w czwartym tomie serii Nowy regionalizm w badaniach literackich orientuje na podmiotowo traktowane społeczności lokalne oraz obecne w nich translokacje i transgresje, a wpisując się we współczesny dyskurs tożsamości, otwiera na frapujące związki literatury, geografii i biografii. 

Obrazy pamięci i wiedzy. Fotograficzne reprodukcje dzieł w archiwach i narracjach historii sztuki

Magdalena Wróblewska

W książce zaprezentowano – rzadko podejmowane w literaturze dotyczącej tak metodologii historii sztuki, jak i historii fotografii – zagadnienie reprodukcji dzieła sztuki i artefaktu. Jest to o tyle zaskakujące, że fotografia zaczęła się od reprodukcji właśnie, od faksymile innych obrazów, które tworzył od 1822 roku Nicéphore Niépce. W tym samym czasie historia sztuki wyemancypowała jako odrębna dyscyplina akademicka i od początku jej przedstawiciele posługiwali się nowym medium, i w procesie badawczym, dydaktycznym, i w publikacjach swoich prac. Fotografia nie była jednak nigdy medium transparentnym. Magdalena Wróblewska pokazuje szczególnie jej uwikłania w aktualny dyskurs władzy (zwłaszcza w kolonializm) oraz w reżim wiedzy („obiektywność”). Fotograficzna reprodukcja dzieła ukazana została nie jako proste narzędzie, ale medium, współtworzące zarówno przedmiot badań, jak i samą dyscyplinę. Książka Magdaleny Wróblewskiej jest na gruncie polskich badań pionierskim spojrzeniem na fotografię jako na medium ściśle związane z wczesnym rozwojem historii sztuki jako autonomicznej dyscypliny naukowej; nie medium służebne czy pomocnicze, lecz aktywnie współkonstytuujące tę dziedzinę wiedzy. Jest otworzeniem oczu na niezauważane, mimowiedne, lecz, jak się okazuje, tkwiące u samych podstaw naukowego działania czynniki pracy badawczej. Książka ta wnosi bardzo istotny wkład w krytyczną, rewizyjną, lecz w rezultacie niezbędną i ożywczą refleksję nad naszą dyscypliną. prof. dr hab. Maria Poprzęcka Magdalena Wróblewska – historyczka sztuki, pracuje na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 2015–2020 kierowała programami badawczymi w Muzeum Warszawy, gdzie zrealizowała m.in. nagrodzony „Sybillą” projekt dotyczący migracji. Stypendystka m.in. Kunsthistorisches Institut in Florenz – Max-Planck-Institut oraz Staatliche Museen zu Berlin (2012–2014), The Ruskin – Library, Museum, and Research Centre, Lancaster University (2014), Henry Moore Institute w Leeds (2015). Za doktorat poświęcony fotograficznym reprodukcjom dzieł otrzymała nagrodę Stowarzyszenia Historyków Sztuki (2014). Opublikowała m.in. książki Fotografie ruin – ruiny fotografii. 1944–2014 (Warszawa 2014; nagroda w konkursie „Muzeum widzialne” NIMOZ), Practicing Decoloniality in Museums: A Guide with Global Examples (Amsterdam  2021; wraz z C.E. Ariese).

Praktyczna gramatyka języka polskiego Практическая грамматика польскогo

Liliana Madelska

Podręcznik "Практическая грамматика польского языка" (Praktyczna gramatyka języka polskiego) jest przeznaczona dla uczniów od poziomu podstawowego do średniego ogólnego, chociaż tematy w nim prezentowane znacznie poza poziom B1 wykraczają. Zgromadzone w tabelach liczne przykłady to przede wszystkim internacjonalizmy i wyrazy o wysokiej frekwencji we współczesnej polszczyźnie.  Są  prezentowane w taki sposób, aby uczeń mógł sam odkrywać tajniki polszczyzny, co aktywuje samoorganizujące się procesy uczenia. Naukę powinno też ułatwić podejście kontrastywne oraz towarzyszące terminom gramatycznym ikonki (gramikony).   Praktyczna gramatyka języka polskiego w rosyjskiej wersji językowej to kolejna praca Liliany Madelskiej z cyklu gramatyki polskiej, por. m.in.: Odkrywamy język polski. Gramatyka dla uczących (się) języka polskiego jako obcego, 2008 Praxis-Grammatik Polnisch, 2008 Discovering Polish. A Learner’s Grammar  (w druku)   Dzięki temu cyklowi nauczyciel ma do dyspozycji wspólny materiał w różnych wersjach językowych dla grup wielojęzycznych, a uczniowie od początku nauki mogą samodzielnie pogłębiać znajomość języka polskiego.

Słowotwórstwo czasowników staropolskich. Stan i tendencje rozwojowe

Aleksandra Janowska, Magdalena Pastuchowa

SPIS TREŚCI WSTĘP ROZDZIAŁ I SŁOWOTWÓRSTWO CZASOWNIKÓW W OPISIE DIACHRONICZNYM. STAN BADAŃ ROZDZIAŁ II ZASADY OPISU STAROPOLSKICH DERYWATÓW CZASOWNIKOWYCH ROZDZIAŁ III PRZEGLĄD FORMACJI CZASOWNIKOWYCH 3.1. Formacje prefiksalne Przedrostek do- Przedrostek na- Przedrostek nad(e)- Przedrostek o/ob(e)- Przedrostek po- Przedrostek pod(e)- Przedrostek prze- Przedrostek przed- Przedrostek przy- Przedrostek roz(e)- Przedrostek u- Przedrostek w-(we-) Przedrostek wy- Przedrostek wz- (ws, wez-wes-) Przedrostek za- Przedrostek z-(ze-, s-, ś-) 3.2. Formacje odimienne ROZDZIAŁ IV PROBLEMY ASPEKTU PREFIKSALNYCH DERYWATÓW STAROPOLSKICH ROZDZIAŁ V KATEGORIE SŁOWOTWÓRCZE CZASOWNIKÓW STAROPOLSKICH 5.1 Formacje prefiksalne 5.2. Formacje odimienne

Archeologia wobec materialnych śladów współczesności

Dawid Kobiałka, Arkadiusz Marciniak, Michał Pawleta

Prezentowana publikacja jest próbą podsumowania dotychczasowych doświadczeń w uprawianiu archeologii współczesności w Polsce, a także nakreślenia potencjalnych przyszłych pól i perspektyw badawczych. Poprzez integrowanie różnych środowisk naukowych oraz pozanaukowych w założeniu ma promować ideę interdyscyplinarnej współpracy wokół dziedzictwa nieodległej przeszłości, inkluzywne podejście do nauki oraz koncepcję nauki obywatelskiej. (...) archeologia współczesności, zwracająca swoją uwagę na kulturę materialną niedawnej przeszłości i jej miejsce w teraźniejszości, oraz złożone relacje, jakie to generuje, ma szansę rozwinąć się w naukę, która skutecznie będzie także podejmować problemy i wyzwania istotne dla współczesnego i przyszłego społeczeństwa, stając się archeologią XXI w., archeologią (dla) naszych czasów. Wierzymy, że przed archeologią rysuje się tym samym duża szansa stania się ważnym głosem w debatach toczonych we współczesnej humanistyce, przez co może ona poszerzyć i rozbudować swą szczególną pozycję, jaką zajmuje wśród dyscyplin badających przeszłość. fragment Wstępu Czytelnik otrzymuje książkę z zakresu archeologii współczesności, będącą swoistą jej diagnozą w ostatnich dwudziestu latach, zwłaszcza w Polsce. Ukazany został także kontekst jej rozwoju i dynamicznych przemian. Archeologia ta stara się przebić wśród "klasycznych" działów archeologii, co czyni z determinacją, z pewnym trudem, ale i z sukcesem. Perspektywa minionych dwóch dekad pozwala Autorom publikacji na podjęcie próby nakreślenia jej najbliższych perspektyw rozwoju i kierunków, w jakich zapewne będzie zmierzała. Z recenzji prof. dr hab. Danuty Minty-Tworzowskiej (...) archeologia współczesności stanowi nową i atrakcyjną formę partycypacji w kulturze, która może stać się inspiracją dla wypracowania nowej formuły uprawiania archeologii, zrywającej z instytucjonalną doxa, oraz jej adekwatnej obecności w przestrzeni publicznej (...). Archeologia zajmująca się czasami nieodległej przeszłości generuje bowiem potrzebę przemyślenia zasadniczych cech i sposobów funkcjonowania całej dyscypliny - jej celów, zadań, priorytetów oraz zobowiązań. fragment Wstępu Archeologia współczesności - określana w literaturze anglojęzycznej jako archaeology of the contemporary past, archaeology of the recent past czy archaeology of the present - to interdyscyplinarny nurt badawczy, którego przedmiot zainteresowań stanowią: szeroko rozumiana współczesność (głównie wieki XX i XXI), jej materialne pozostałości i przekształcenia krajobrazów kulturowych. W zakres jej zainteresowań wchodzą wszelkie formy kultury materialnej, które powstały w ostatnich dziesięcioleciach czy nawet latach. Celami archeologii współczesności są odkrywanie, dokumentowanie i interpretacja tychże śladów, aby zrozumieć różne aspekty życia i społeczeństwa z nieodległej przeszłości. fragment Wstępu

Systemowo-funkcjonalna analiza dyskursu

Anna Duszak, Grzegorz Kowalski

Niniejsza antologia stanowi zbiór prac prezentujących przedmiot badań i podstawy teoretyczno-metodologiczne systemowo-funkcjonalnej analizy dyskursu, wywodzącej się z  tzw. brytyjsko-australijskiej szkoły rejestru i gatunku. U jej podstaw leży teoria języka jako „społecznego systemu semiotycznego” (language as a social semiotic), autorstwa M.A.K. Halliday’a, stanowiąca nadal ważny punkt odniesienia dla dyskusji na temat relacji język-kontekst-kultura, a ostatnio także na potrzeby krytycznych badań nad komunikacją multimodalną. Zbiór ten kierowany jest w pierwszym rzędzie do lingwistów, tekstologów i dyskursologów, w tym szczególnie do polonistów i badawczy komunikacji spoza angielskiego obszaru językowego, oraz przekładoznawców i tłumaczy. Mamy nadzieję, iż będzie on przydatny także dla badaczy komunikacji społecznej, językowej i multimodalnej, wywodzących się z innych obszarów nauk o człowieku, społeczeństwie i komunikacji. „...środowisko krajowych tekstologów ma wyśmienitą okazję nie tylko do rozleglejszego i głębszego poznania innych projektów, ale także zrewidowania wielu swoich dotychczasowych przemyśleń.” z recenzji prof. dr hab. Bożeny Witosz (Uniwersytet Śląski) „...Bogactwo zawartego materiału i przemyślana struktura, łącząca wątki teoretyczne i opisowe, umożliwia szerokie zastosowanie książki jako podręcznika akademickiego, zarówno w trybie kursowym/seminaryjnym, jak i podczas samodzielnej lektury. Książka promuje interdyscyplinarny program badawczy, wpisując się tym samym w obowiązujące współcześnie na świecie kanony analizy naukowej…” z recenzji prof. dr. hab. Piotra Capa (Uniwersytet Łódzki)

Ewa Kierska. Malarka melancholii

Sylwia Góra

Ewa Kierska – krakowska artystka niedoceniana, zapomniana, przemilczana. Nikt dotąd nie zdecydował się poświęcić jej twórczości wnikliwej pracy. Czy da się odnaleźć faktyczne powody tak niewielkiego udziału malarki w historii i krytyce sztuki? Wydaje się, że krakowskie środowisko artystyczne pozostawiało na marginesie twórców, którzy byli w pewnym sensie anachroniczni – ze względu na temat czy technikę, a taką była malarka. Poza tym jeszcze po wojnie funkcjonowało nigdzie niepisane, ale wyraźnie widoczne traktowanie twórczości mężczyzn jako poważniejszej niż kobiet. Do tego łatka żony znanego w środowisku rysownika i nauczyciela – Adama Hoffmanna. Ewa Kierska nie miała więc łatwo. Wyjaśnienie fenomenu jej twórczości jest trudne, ale najważniejsze dla mnie jest to, aby oddać jej malarstwu sprawiedliwość.   "Sylwia Góra postanowiła wydobyć osobę i twórczość Kierskiej z zapomnienia, przede wszystkim przeprowadzając szeroką kwerendę, która umożliwiła odnalezienie i skatalogowanie niemal wszystkich zachowanych prac malarki, ponadto gromadząc świadectwa jej dawnych uczniów i bliskich jej osób. Rozważania na temat osoby Ewy Kierskiej i jej obrazów osadza Autorka w szerokim kontekście krakowskiego życia artystycznego, którego nie traktuje jedynie jako tło, lecz także poszukuje filiacji, wzajemnych oddziaływań i związków intertekstualnych". [z recenzji prof. dra hab. Pawła Taranczewskiego]   "Książka Sylwii Góry nie jest klasyczną naukową rozprawą o charakterze biograficznym, mimo że zawiera wielką ilość faktów natury historycznej i filozoficznej. Autorka cały czas pamięta, do kogo ją adresuje, nie prowadzi naukowych wywodów, lecz dzieli się z czytelnikiem swoimi refleksjami. Język narracji jest naturalny, bezpretensjonalny, zabarwiony literacko". [z recenzji dra hab. Kazimierza Kuczmana, prof. UPJPII]

Tabu w literaturze i sztuce. Wczoraj i dziś

Weronika Biegluk-Leś, Ewa Pańkowska

Klasycznie rozumiane tabu odsyła do dwóch kategorii: świętości i nieczystości. (…) Wszystko, co jest zaliczane do sfery sacrum, budzi jednocześnie zachwyt i strach, jednakże to współistnienie dwóch skrajnie różnych emocji wyzwala (podświadomie lub nie) ciekawość. Jest ona podyktowana zarówno chęcią odkrycia źródeł tabu, jak i weryfikacji rzeczywistej funkcji w społeczności, a w końcu – ewentualnych realnych konsekwencji jego złamania. Dziś, w dobie postępującej globalizacji i przełamywania kolejnych barier blokujących poznanie, następuje coraz częstsze odkrywanie, a potem znoszenie kolejnych sfer milczenia, przy jednoczesnej świadomości, że tabu jako takie nie zniknie. Będąc gwarantem ciągłości i spójności kultury, jest wręcz niezbędne. Problem polega tylko na tym, by nie było ono źródłem przemocy, opresji wobec człowieka, ani też jądrem poważnych problemów społecznych. Zebrane w tomie teksty są tego najlepszym dowodem. Zbiorowa refleksja międzynarodowej grupy naukowców pokazuje, że przestrzenie kultury, które leżą w sferze ich zainteresowań, są nierzadko polem jeszcze niedostatecznie oswojonym, a przez to wartym dogłębnej penetracji. Dzięki współpracy badaczy z różnych uniwersytetów udało się stworzyć książkę, która może stanowić doskonałe źródło informacji na temat istoty, funkcji, metamorfoz i „wcieleń” usankcjonowanej na gruncie różnych społeczności „zmowy milczenia”. Jednocześnie (biorąc pod uwagę mnogość i wielokierunkowość zaprezentowanych tu wyników badań) pozycja ta będzie cennym punktem wyjścia do bardziej sprofilowanych rozważań kolejnych badaczy zajmujących się literaturą i kulturą różnych epok. Z recenzji dr hab. Aleksandry Zywert, prof. UAM „Obszary zakazane”, stanowiąc immanentną część kultury ludzkiej, zmieniają się wraz z nią i prowokują do nieustannych reinterpretacji. Literatura i sztuka okazują się niezwykle czułym sejsmografem, skrupulatnie odnotowującym i w sobie właściwy sposób wyrażającym natężenie procesów tabuizacji i detabuizacji w danej społeczności. Niniejsza monografia jest próbą spojrzenia na te zagadnienia ze współczesnych perspektyw badawczych. Od Redakcji  

Rozmowy zmarłych

Ignacy Krasicki

Solon: Prędzej tu, niżeliśmy się spodziewali, przyszedłeś. Kato: A Żałuję, żem się spóźnił; nie byłbym albowiem świadkiem upadku Rzymu. Solon: Któryś przyspieszył. Kato: Nie poznaję bynajmniej w takowym zarzucie Solona. Solon: I owszem, z tego zarzutu poznać byś mnie powinien; przyspieszyłeś albowiem upadek Rzymu rozpaczą twoją. Kato: Że się mój postępek nie podoba Solonowi, który Pizystrata niewolą ścierpiał, ja się temu nie dziwuję; ale żeby to, com ja uczynił, inni ganić mieli, temu nie wierzę. Nie jest naganą, co Lukan obwieścił, iź zwycięstwo podobało się bogom, zwycięźeni Katonowi. (fragment)  

Roksolanki

Szymon Zimorowic

Szymon Zimorowic, pierwotnie Ozimek (1608 lub 1609-29), brat Józefa Bartłomieja, poeta; wesele swego brata (1629) uświetnił cyklem pieśni Roksolanki, to jest ruskie panny... (wydane w 1654), należących do najwybitniejszych osiągnięć staropolskiej liryki miłosnej. Cykl pieśni jest rodzajem turnieju poetyckiego o kunsztownej budowie, przedstawiającym liryczne zwierzenia 69 bohaterów. Bohaterowie podzieleni są na dwa chóry panien i jeden chór młodzieńców. Nie wiemy, czy liryczne teksty posłużyły do odegrania prawdziwego widowiska na weselu brata autora, ale nawiązania do słowiańskiej obrzędowości weselnej są wyraźne. Miłość przedstawiana w pieśniach jest siłą magiczną i tajemniczą, niepoznawalną, niezrozumiałą w swym działaniu, a tym samym niepoddającą się racjonalnemu opisowi.

Deesis. Idea wstawiennictwa Bogarodzicy i św. Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej

Roman Mazurkiewicz

Dlaczego w Bogurodzicy, najstarszej polskiej pieśni religijnej, obok Matki Bożej pojawia się postać św. Jana Chrzciciela jako największego po Maryi orędownika ludzi zwracających się w modlitwie do Chrystusa? Na to banalne z pozoru pytanie stara się odpowiedzieć w szerokim kontekście kultury religijnej wieków średnich niniejsza książka. Jej tematem są bowiem narodziny i dzieje Deesis – idei orędownictwa Matki Bożej i św. Jana Chrzciciela jako najważniejszych pośredników pomiędzy Chrystusem-Sędzią a grzeszną ludzkością. Praca ukazuje różnorakie przejawy tego maryjno-joannologicznego prymatu w kulturze średniowiecznej, poczynając od Biblii i apokryfów, poprzez teksty ojców Kościoła, liturgię, hymnografię i literaturę, aż po ikonografię, w której idea Deesis uzyskała swój najpełniejszy wyraz. Szczególną uwagę poświęcono Bogurodzicy – najdawniejszemu świadectwu żywotności idei Deesis w kulturze naszego średniowiecza.   Roman Mazurkiewicz, historyk literatury staropolskiej, profesor w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Autor ponad stu prac naukowych i edytorskich, twórca i redaktor serwisu naukowo-edukacyjnego Staropolska.pl. Ważniejsze publikacje książkowe: Tradycja świętojańska w literaturze staropolskiej, Kraków 1993; Zrozumieć średniowiecze. Wypisy, konteksty i materiały literackie, Tarnów 1994; Teksty o Matce Bożej. Polskie średniowiecze, Niepokalanów 2000; Polskie średniowieczne pieśni maryjne. Studia filologiczne, Kraków 2002, Przedziwna Matka Stworzyciela Swego. Antologia dawnej polskiej poezji maryjnej, Warszawa 2008; Z dawnej literatury maryjnej. Zarysy i zbliżenia, Kraków 2011.

Postać - człowiek - charakter. Modernistyczna personologia w twórczości Zofii Nałkowskiej

Magdalena Janowska

Tematem książki jest literacki dyskurs Zofii Nałkowskiej na temat postaci literackiej oraz istoty człowieczeństwa. Koncepcję człowieka stworzoną przez pisarkę, nazwano tu "personologią" i odniesiono do całej twórczości autorki Niecierpliwych - powieści, opowiadań, dzienników i tekstów dyskursywnych. Personologia traktowana jest w tej książce jako jedna ze zdobyczy polskiego modernizmu (obok m.in. interakcjonizmu i charakterologii), sukcesywnie tworzona i ewoluująca, aczkolwiek nigdy nienazwana przez polską pisarkę. Śledząc portrety bohaterów Nałkowskiej oraz jej literacki autoportret, autorka traktuje personologię nie tylko jako odpowiedź na inne współczesne Nałkowskiej koncepcje opisywania człowieka, ale także jako jeden z elementów modernistycznej rewizji dotychczasowego modelu świata i człowieka.