Bliscy nieznajomi. Górnośląskie pogranicze w polskiej i niemieckiej prozie współczesnej

Kornelia Ćwiklak

Pogranicze jest bardzo ważną kategorią badawczą we współczesnych naukach humanistycznych. Zachodnie pogranicze Polski (podobnie jak dawne Kresy Wschodnie) okazało się ziemią niezwykle urodzajną dla literatury, i to po obu stronach linii granicznej. Takim obszarem jest też Górny Śląsk z Gliwicami.  Złożona problematyka Górnego Śląska jako terenu etnicznego, kulturowego i językowego pogranicza, które w XX w. kilkakrotnie stawało się punktem zapalnym europejskiej polityki, została wszechstronnie przedstawiona w epickiej panoramie Horsta Bienka. Literatura polska natomiast rzadko podejmowała skomplikowaną tematykę sytuacji historycznej regionu i nie dostrzegała jego współczesnego położenia. Tym wyraźniej rysuje się zmiana, jaka nastąpiła w latach 90-tych, gdy pojawiło się sporo związanych z regionem wartościowych tekstów literackich o charakterze autobiograficznym. Górny Śląsk stał się dzięki nim pełnoprawną literacką małą ojczyzną. Bliscy nieznajomi to praca komparatystyczna, której celem jest porównanie obrazu górnośląskiego pogranicza wykreowanego we współczesnej literaturze polskiej i niemieckiej. Tetralogia gliwicka Horsta Bienka jest tu punktem odniesienia dla utworów należących do polskiej prozy najnowszej. Natomiast rzeczywistość kulturowa, społeczna i historyczna regionu gra rolę tertium comparationis.  Dzięki książce Kornelii Ćwiklak okazuje się, że Gliwice, to niepozorne i niepoetyczne miasto, doczekało się swego literackiego obrazu, choć nie jest on na skalę wielkich mitów Rzymu lub Paryża. Jednocześnie bardzo trafnie wyeksponowany został łączący wszystkich omawianych pisarzy wątek problematyki inicjacyjnej i kontekst autobiograficzny. Autorka odkryła temat ważny, dotąd nie opracowany, przedstawiła go w sposób  bogaty i kompetentny. Trzeba też cenić, że wybrała materiał w sposób zapewniający wielostronny ogląd problemu, a zarazem zachowała spoistość wywodu. Zasługą nie do przecenienia jest połączenie materiału należącego do dwu literatur: polskiej i niemieckiej, co nadaje pracy wyjątkową wartość poznawczą.    prof. dr hab. Małgorzata Czermińska   Kornelia Ćwiklak – literaturoznawczyni, adiunkt na Wydziale Pedagogiczno-Artystycznym w Kaliszu Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Absolwentka poznańskiej polonistyki i germanistyki. Stopień doktora nauk humanistycznych uzyskała na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej UAM. Zajmuje się problematyką pogranicza, komparatystyką, polsko-niemieckimi relacjami w literaturze współczesnej oraz translatologią. Publikowała m. in. w "Pamiętniku Literackim", „Roczniku Komparatystycznym”, "Kresach", "Polonistyce", "Opcjach", "Toposie" oraz licznych tomach pokonferencyjnych. Przygotowała numer „Polonistyki” poświęcony baśni we współczesnej kulturze (nr 9/2012).  

Mieczysław Treter - estetyk, krytyk sztuki oraz "szara eminencja" międzywojennego życia artystycznego w Polsce

Diana Wasilewska

Książka jest pierwszą w Polsce publikacją monograficzną poświęconą szerokiej działalności kulturalnej i publicystyczno-badawczej Mieczysława Tretera – wybitnego, acz dziś niemal zapomnianego estetyka, krytyka sztuki, muzealnika i kuratora, aktywnego przede wszystkim w okresie międzywojennym. Autorka gruntownie odtwarza jego system estetyczny, wyrosły w dużym stopniu na postromantycznej myśli o sztuce, próbując jednocześnie włączyć wypowiedzi krytyczne Tretera w oś sporów o pryncypialne kwestie artystyczne epoki. Analizuje przy tym nie tylko jego zmieniające się poglądy odnośnie do sztuki czy samej krytyki, ale również specyfikę języka krytycznego, tj. stylistyczno-retoryczne ukształtowanie dyskursu. Omawia wreszcie działalność organizatorsko-wystawienniczą Tretera, wraz z jej recepcją w ówczesnej prasie polskiej i zagranicznej, przybliżając tym samym kulisy artystycznej sceny tamtych lat – widzianej jako pole ścierających się tendencji oraz walki o dominację w świecie sztuki.   "Jest to praca niewątpliwie pionierska i w takim ujęciu wręcz wyjątkowa, ponieważ odbiega daleko od tradycyjnej biografii i zmierza w stronę bardzo kompetentnej i źródłowo udokumentowanej analizy rozległego obszaru naszej krytyki tego okresu. (…) Mieczysław Treter jawi się tu jako spiritus movens większości działań instytucjonalnych związanych chociażby z propagandą sztuki polskiej poza granicami, ale przede wszystkim jako „krytyk środka”, próbujący godzić (…) Scyllę sztuki i krytyki konserwatywnej z Charybdą nowoczesności". Z recenzji prof. dr. hab. Waldemara Okonia   Dr Diana Wasilewska – historyk i krytyk sztuki (UAM), polonistka (UMK), absolwentka podyplomowego studium Laboratorium Reportażu (UW). Autorka monografii naukowej poświęconej krytyce artystycznej międzywojnia Przełom czy kontynuacja? Polska krytyka artystyczna 1917–1930 wobec tradycji młodopolskiej (2013), współautorka książki Lekcja historii Jacka Kaczmarskiego (2012), stypendystka Fundacji Lanckorońskich (2009), kierownik grantu NCN. W badaniach naukowych zajmuje się przede wszystkim krytyką artystyczną dwudziestolecia międywojennego, ze szczególnym uwzględnieniem retorycznego aspektu jej języka. Pracuje na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. 

W stronę metafizyki. Pisma Wybrane, tom I

Władysław Stróżewski

Pierwszy tom wydawniczej serii Pisma Wybrane prof. Władysława Stróżewskiego inicjowany przez Wydawnictwo "Universitas", zatytułowany W stronę metafizyki, pod redakcją prof. Sebastiana Kołodziejczyka, studenta i ucznia Profesora Stróżewskiego, ma gwarancję najwyższej jakości edytorskiej i redaktorskiej, bo merytoryczna jest oczywista. Zostały tu zebrane teksty znane, pochodzące z książki Istnienie i sens, i te mniej znane lub wcale nieznane, pochodzące z niepublikowanych wcześniej manuskryptów. Władysław Stróżewski należy do grona najwybitniejszych polskich uczonych-filozofów, którego pisma i wywiady są uważnie czytane i podziwiane za rzadką umiejętność formułowania fundamentalnych pytań i wyjątkową wnikliwość udzielania na nie odpowiedzi. To jest forma jego etosu bycia człowiekiem i postać jego istnienia. W Ontologii dał temu metafizyczny wyraz: "Doświadczenie istnienia jest jak oddech: nie zastanawiamy się nad nim, póki normalnie oddychamy, tak samo jak nie zastanawiamy się nad naszym byciem, póki nie pomyślimy, że wcale nie jesteśmy z nim w sposób konieczny związani. Jeśli przeniknie nas na chwilę trwoga nieistnienia, zaczynamy nie tyle może rozumieć, ile odczuwać, co znaczy być". Z recenzji prof. dr. hab. Leszka Sosnowskiego

Obraz płynny. Georges Didi-Huberman i dyskurs historii sztuki

Andrzej Leśniak

Teksty Georgesa Didi-Hubermana, współczesnego francuskiego teoretyka obrazu, poświęcone są krytyce historii sztuki. Odnoszą się do jej ukrytych, często nieświadomie przyjmowanych założeń, a przed wszystkim do przenikającego ją "tonu pewności", który przesłania problematyczność stosowanych w ramach dyscypliny modeli epistemologicznych. Obraz płynny. Georges Didi-Huberman i dyskurs historii sztuki jest genealogiczną analizą propozycji francuskiego teoretyka. Na podstawowym poziomie chodzi o zbadanie relacji zachodzących między budowanym przez niego modelem dyskursywnym i językami, do których nawiązuje: specyficznie rozumianą i wykorzystywaną psychoanalizą oraz tekstami Waltera Benjamina i Aby Warburga. Stawką tego przedsięwzięcia nie jest jednak tylko refleksja nad pochodzeniem czy źródłem tekstualnym projektu Georgesa Didi-Hubermana. Celem Obrazu płynnego jest analiza i dookreślenie konkretnych figur dyskursu umożliwiających przemyślenie historii sztuki jako dyscypliny. Najważniejsze z nich - obraz senny, anachronizm i przetrwanie - odsyłają do takiego sposobu mówienia o wizualności, który opisuje jej złożoność formalną i czasową. Pozwalają tym samym na rekonstrukcję historii sztuki dzięki odwołaniu do innych dyscyplin wiedzy albo języków teoretycznych. 

Słownik terminologii wojskowej niemiecko-polski i polsko-niemiecki, tom I i II

Piotr Mikietyński

Słownik terminologii wojskowej polsko-niemiecki i niemiecko-polski - zawierający kluczowe pojęcia z zakresu wojskowości i techniki wojskowej - jest próbą wyjścia naprzeciw oczekiwaniom dużej liczby osób zainteresowanych terminologią wojskową. Brak dokładnej znajomości polskich czy niemieckich określeń z tej problematyki często utrudnia lekturę opracowań z zakresu wojskowości. Autor starał się zawrzeć w Słowniku przede wszystkim terminy z zakresu wojskowości XX wieku. Nie mógł jednak pominąć kluczowych pojęć używanych w dobie nowożytnej. Swoiste wyzwanie badawcze stanowiło dążenie do ujęcia w publikacji określeń używanych w trzech armiach: austriackiej (austro-węgierskiej), niemieckiej czy szwajcarskiej. Utrudnieniem było niekiedy znalezienie odpowiedniego polskiego znaczenia czy - odwrotnie - niemieckiego odpowiednika dla określeń typowych dla polskiej terminologii wojskowej. "Koncepcję wydania niemiecko-polskiego oraz polsko-niemieckiego słownika terminologii wojskowej należy uznać za w pełni uzasadnioną. Szczególnie dla języka polskiego istotne były i nadal są terminy pochodzenia niemieckiego, które w znacznym stopniu zostały zaadaptowane (często w postaci daleko idących oboczności) do rodzimej terminologii wojskowej. Wieloletnie kontakty, w tym także krwawe konflikty, z wojskami państw niemieckich/niemieckojęzycznych (Niemcy, a wcześniej Prusy, Austria, Saksonia) spowodowały nie tylko import znacznej części fachowego słownictwa, lecz także konieczność zrozumienia trudnych, a często niejednoznacznych niemieckich terminów wojskowych. [...] recenzowany słownik jest bez wątpienia bardzo wartościową pomocą dla historyków oraz znawców i badaczy wojskowości czasów współczesnych". Z recenzji prof. dr. hab. Michała Baczkowskiego, Uniwersytet Jagielloński dr hab. Piotr Mikietyński - adiunkt w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zainteresowania badawcze koncentrują się na historii wojskowości Europy Środkowo-Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem pierwszej i drugiej wojny światowej.

Czesław Miłosz i historyczność kultury

Matthias Freise

„Zmysłowość i metafizyka nie wykluczają się, podobnie jak wiara i wątpliwości, ale warunkują się wzajemnie. Odpychająca jest natura jako taka, rządząca się swym wewnętrznym prawem, ale dla człowieka jest piękna, ponieważ umie on patrzeć na nią oczami, w których odzwierciedla się pierwiastek boski (…) Nie każda erotyczna miłość jest chciwą żądzą, nie każde piękno pokusą i uwiedzeniem. Ale różnice te należy stale sprawdzać – czy to w odniesieniu do wiewiórki, czy leszczyny, czy pięknej kobiety. Oto paradoks, który Miłosz odkrywa i wciąż na nowo formułuje: jeśli stanę się myśliwym, to podporządkuję się prawu natury, jeśli jednak pozwolę, by mnie objęła i ogarnęła, wówczas rzucę na nią urok, zaczaruję ją boskim spojrzeniem. Katastrofa kulturowa, której Miłosz się spodziewał, faktycznie miała miejsce. Być może upadek będzie jeszcze głębszy, ale ostatecznie człowiek nie będzie umiał na stałe żyć bez wymiaru duchowego, bez wiary, nadziei i miłości. Dawna ojczyzna duchowa poety jest wprawdzie na zawsze utracona, ale nigdy nieuznawany za możliwy powrót nad brzegi Niewiaży jest realistycznym odpowiednikiem historycznej idei, że być może to właśnie on, poeta, nowy Noe, zdołał jako pierwszy postawić stopę na wyłaniającym się z niszczycielskiego potopu lądzie przyszłej kultury”.

Witraż. W poszukiwaniu tożsamości. O dzieciach i sierotach wojennych

Michał Christian

Autor był sierotą wojenną. Jedną z około 400 tysięcy innych, jemu podobnych. Szczególność jego sieroctwa polegała na tym, że nie wiedział, kim jest – Polakiem czy Niemcem? Kiedy się urodził? Data urodzenia została wybrana przez dom dziecka jako jedna z dwóch możliwych. Jak się nazywał? W użyciu była wersja nazwiska, którą sam sobie poprawił, gdy nadarzyła się ku temu sposobność. W wieku 18 lat otrzymał poświadczoną sądownie metrykę, do której wymyślił wszystkie niezbędne dane. Jego książka stanowi rzadki dokument codziennego życia ostatnich świadków tamtych czasów – sierot, dla których prawdziwym domem stały się domy dziecka wczesnego PRL. Jednocześnie Witraż… jest książką, która tworzy niezwykłą, wszechstronną panoramę wojennej historii dzieci. Michał Christian zaczął bowiem dociekać swojej tożsamości i szeroko zakrojone poszukiwania stały się częścią książki. Przedzierał się przez literaturę i archiwalia, docierał do wielu osób. Poszukiwania prowadził wszędzie tam, gdzie w czasie wojny aresztowano, rozstrzeliwano i wywożono ludność polską. Tam, gdzie mogły rodzić się lub przebywać sieroty – w Lebensbornach, w niemieckich domach publicznych i obozach koncentracyjnych. W jednym ze śląskich Polenlagrów natrafił na „swój” ślad. Był to wąski, wysoki i kolorowy witraż zakończony gotyckim ostrołukiem. Swoista pieczęć, która się odcisnęła w jego umyśle, gdy był maleńkim dzieckiem. Poszedł tym tropem. Przez cztery lata poszukiwań wniknął w wojenną tragedię ludzi i niewyobrażalną gehennę dzieci. Nasuwa się myśl, że to bardziej ich losy śledził, aniżeli szukał siebie. A jednak! Udało mu się odnaleźć ślady swoich korzeni.

Dźwięk i głos. Rezonans literatury

praca zbiorowa

Monografia jest kontynuacją czy też rozwinięciem wcześniejszego tomu zatytułowanego Dźwięk - głos - literatura. Przestrzenie intermedialności, który ukazał się w roku 2024 nakładem Wydawnictwa Universitas (...). Zbiór ten wpisuje się jednoznacznie w obszar badań kluczowych dla współczesnej humanistyki. W oczywisty sposób patronują całości Jean-Luc Nancy czy Roland Barthes, a także Jacques Derrida, Jacques Lacan i Pascal Quignard - chodzi oczywiście o refleksję tych myślicieli na temat głosu i słuchania - podstawowych kategorii, wokół których skomponowane zostały obydwa tomy. Jest to książka, która (...) wraz z poprzednią dostarcza polskiej komparatystyce współczesnej wielu doskonałych narzędzi i metod badania tekstów literackich w oparciu o narzędzia innych dyscyplin humanistycznych; szeroko otwiera horyzonty badawcze i pozwala odsłonić w dobrze znanych tekstach zaskakujące obszary znaczeniowe, które bez narzędzi komparatystycznych pozostawałyby ukryte czy po prostu niedostrzeżone. Obydwu tych książek nie da się pominąć w przyszłych badaniach nad głosem i dźwiękiem; są one nie tylko inspirujące, ale też podsuwają badaczom całą bogatą sieć pojęciową (rozwinięcia takich pojęć, jak "audiolektura", "muzyczność", "skryptoralność", "widmo głosu", "tekst intermedialny") i narzędziową, z której wielu będzie w przyszłości korzystać. Będą to książki podstawowe dla wszystkich komparatystów (i nie tylko), którzy zechcą zajmować się podobnymi problemami badawczymi. Prof. dr hab. Adam Dziadek Instytut Literaturoznawstwa Uniwersytet Śląski w Katowicach

Narodowe, regionalne, kontynentalne, światowe - literatury i dyskursy o literaturach

Marta Skwara

Marta Skwara, Wstęp Dorothy Figueira, Co robimy, gdy Inny mówi swoim własnym językiem? Powracając do etyki studiów porównawczych Tadeusz Sławek, Robotnicy jedenastej godziny. Filologia, studia komparatystyczne i życie razem Roger D. Sell, Gdzie jest miejsce dla autorów? Odpowiedź post-ponowoczesna Brigitte Schultze, Konstelacje hybrydowe a tożsamość narodowa: Proza Jaroslava Rudiša ( 2002- 2013) i Olgi Martynowej (2013) Michał   Kuziak, Prowincja – centrum. Strategie mocy i słabości literatury peryferyjnej (Mickiewicz – Gombrowicz – Stasiuk) Agnieszka Moroz, Od pisarza narodowego do światowego i z powrotem. O polskich uczestnikach Iowa Writing Program Maria Cieśla-Korytowska, Raz tylko...Polenlieder Emilia Kledzik, Komparatystyka między utopią i mitem regionu Karolina Pospiszyl, Region ze słów. Górnośląskie odzyskiwanie głosu Michalina Kmiecik, Kosmopolityzm awangardy a możliwość pisania regionalnej historii literatury. Przypadek „Zenitu” oraz „L’art contemporain – Sztuka współczesna” Andrzej Hejmej, Nowa komparatystyka i comparatisme quand même Ewa Szczęsna, Jak badać literaturę digitalną? O lekturze relacyjnej i figurach kinetycznych słów kilka Adam Regiewicz, O niemożliwości literatury lokalnej. Przypadek narracji audiowizualnych Cécile Bocianowski, Perspektywa genologiczna w europejskim dyskursie literackim epoki transgatunkowej. Dramat i groteska. Krystyna Wierzbicka-Trwoga, Do kogo adresowane są badania porównawcze, czyli o roli tzw. filologii obcych Bożena Zaboklicka, Sienkiewicz w Katalonii, czyli jak jedna „mała literatura” staje się słyszalna w drugiej Olga Płaszczewska, George Mallory i Zamarła Turnia albo kilka uwag na temat miejsc wspólnych i granic literatur międzynarodowych Marta Skwara, Jak napisać historię literatury narodowej w „glokalnym” świecie? Parę uwag o pisaniu współczesnego polskiego kompendium literatury polskiej po angielsku Mieczysław Dąbrowski, Współczesna literatura emigracyjna/migracyjna: rewizja pojęć analitycznych Brygida Helbig-Mischewski, Małgorzata Zduniak-Wiktorowicz, Inne doświadczenia, inna wiedza? Metodologie ponad/narodowe  na przykładzie bilateralnego projektu „Narracje pisarek i pisarzy polskiego pochodzenia w Niemczech po roku 1989” Indeks nazwisk

Etniczność - tożsamość - literatura. Zbiór studiów

Paweł Bukowiec, Dorota Siwor

Ten zbiór esejów poświęconych tożsamościowemu wymiarowi literatury wyrasta z przekonania o wyjątkowym statusie tekstu literackiego jako źródła (czyli: okazji do) poznania i samopoznania człowieka. Zgromadzone tu artykuły dotyczą zagadnień tożsamości środkowoeuropejskich: białoruskiej, estońskiej, niemieckiej, ukraińskiej, ale także łemkowskiej, romskiej, śląskiej, żydowskiej – i oczywiście polskiej. Są one przede wszystkim efektem namysłu nad tekstami współczesnymi, ale także dawniejszymi (a więc międzywojennymi i jeszcze wcześniejszymi, bo powstałymi w wiekach XVII-XIX). Uporządkowane wedle zasady stopnia ogólności, zebrane w dwa działy: Panoramy i porównania oraz Ludzie i teksty, pomieszczone tu szkice są kolejnym dowodem na prawdziwość opinii, iż nie ma lepszego od literatury sposobu mówienia o najtrudniejszych i najważniejszych ludzkich problemach.

Marta

Eliza Orzeszkowa

"Życie kobiety to wiecznie gorejący płomień miłości – powiadają jedni.   Życie kobiety to zaparcie się – twierdzą inni. Życie kobiety to macierzyństwo – wołają tamci. Życie kobiety to igraszka – żartują inni jeszcze. Cnota kobiety to ślepa wiara – chórem zgadzają się wszyscy. Kobiety wierzą ślepo; kochają, poświęcają się, hodują dzieci, bawią się... spełniają zatem wszystko, co świat spełniać im nakazuje, a jednak świat krzywo jakoś na nie spogląda i od czasu do czasu odzywa się w kształcie wyrzutu lub napomnienia. – Źle dzieje się z wami! Spomiędzy kobiet samych przenikliwsze, rozumniejsze lub nieszczęśliwsze, wglądając w siebie lub rozglądając się dokoła, powtarzają: – Źle dzieje się z nami! Na wszelkie złe niezbędnym jest środek zaradczy; ci i owi upatrują go w tym lub w owym, ale choroba nie ustępuje przed receptą."  

Klucz do Piłsudskiego

Stanisław Cat-Mackiewicz

“Widziałem Puszczę Białowieską na ekranie. Były to zdjęcia dokładne, a przecież nie dawały rzeczy dla tej puszczy najistotniejszej, tego zapachu, który wytwarza olbrzymiość przestrzeni leśnej. Jednej tylko rzeczy, jednej tajemnicy ani moja, ani żadna inna książka o Piłsudskim nie wyjaśni. Tajemnicy miłości, którą do siebie wzbudzał. Rozmawiałem raz w życiu z Dmowskim, przeciwnikiem Piłsudskiego. Powiedział mi, że Piłsudski miał „duszę wodza”. Miłość ludzi oplotła postać komendanta, brygadiera, marszałka i ta miłość była wielkim kapitałem Polski za jego życia i jest, i daj Boże, by pozostała kapitałem Polski po jego śmierci.” Stanisław Cat-Mackiewicz     "Jeśli cenimy pisarstwo Mackiewicza, nie zawsze dokładnego i skrupulatnego, ale zawsze budzącego szacunek odwagą i samodzielnością sądów, możemy traktować Klucz…, klasykę naszej eseistyki historycznej, jako fragment wielkiej dzisiaj literatury wywołanej biografią Piłsudskiego i jemu poświęconej. Tak rozumiany Klucz… nie traci przydatności, nawet wówczas, gdy nie otwiera wszystkich drzwi."    prof. Rafał Habielski  

Maluchodźwięki. Pomoc dydaktyczna dla małych dzieci

Michalina Biernacka

Autorka proponuje inspirujący zestaw technik ludycznych, które umożliwiają sterowaną zabawę z dzieckiem, dzięki czemu dorośli mogą skutecznie stymulować rozwój mowy i języka swoich podopiecznych, w naturalny sposób wzmacniając przy tym bliskie relacje w rodzinie. Ludyczny charakter Maluchodźwięków ma dodatkowy walor – służy pobudzeniu i podtrzymaniu motywacji dziecka do zabaw z językiem. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza w przypadku rodzin wielojęzycznych, w których może pojawić się, skądinąd zrozumiała, konkurencja między językami i niechęć dziecka do używania jednego z języków – najczęściej tego, który jest dla niego mniej dostępny.   (…)należy podkreślić, iż Maluchodźwięki Michaliny Biernackiej są bardzo ciekawą i potrzebną pomocą dydaktyczną, rozwijającą percepcję słuchową i artykulację dzieci jedno- i wielojęzycznych. Książeczka ma bardzo dobry tytuł, trafnie oddający jej zawartość i „chwytający” za ucho. Część wstępna, przeznaczona dla osób dorosłych, jest napisana familiarnym, przyjaznym dla odbiorcy językiem, który ma charakter dialogu z rodzicami/opiekunami. Jak powszechnie wiadomo „potrzeba jest matką wynalazku”, dlatego często najciekawsze i najbardziej skuteczne materiały edukacyjne powstają właśnie z osobistych pobudek rodziców. Tak stało się i w tym przypadku. Połączenie doświadczenia mamy oraz zawodowca – językoznawcy, logopedy i glottodydaktyka, współpracującego z rodzinami dwu- i wielojęzycznymi za granicą, przyniosło jak najlepsze rezultaty.   Z recenzji dr Agnieszka Rabiej

Literackie gramatyki ciągłości i nadmiaru. Próba filologiczna

Jerzy Borowczyk , Krzysztof Skibski

Lektura w dialogu literaturoznawczo-językoznawczym pozwoliła nam zaproponować określony sposób analizy tekstów. W dużej mierze jest to fascynacja wolnością języka literatury – od jego wirtuozerskiej kondensacji w wierszu wolnym po szerokie pasaże w przestrzeni prozy. Zarazem jest tu urzeczenie niezawisłością czytelniczych, nie tylko analityczno-interpretacyjnych, gestów, które pozwalały nam doświadczać swobody (i ograniczeń) odbiorczego powtórzenia. Dokonaliśmy wyboru utworów poetyckich i prozatorskich w sposób, w jaki wybiera się fotografie. Z koniecznością dopowiadania tego, co wydarzyło się pomiędzy jednym ujęciem a innym. Nie ma ciągłości następstw, ale jest konsekwencja w myśleniu. Nie ma też odliczania, choć dominuje świadomość zdarzania się określonych zjawisk. Są to zjawiska tekstowe. Nie dążyliśmy do skonstruowania całości. Chcieliśmy poddać się filologicznej próbie, by docenić raz jeszcze (inaczej, wspólnie) artystyczną wolność literatury.    „Fascynujące jest w tej książce połączenie «eliptycznej nieciągłości», «urywkowości i fragmentaryzmu» z interpretacyjnym nadmiarem, przywracającym ciągłość opowieści. Czasowi nadaje się tutaj pozycję uprzywilejowaną w stosunku do przestrzeni, ale autorzy sugerują równowagę czy też równoważność obu”. Prof. dr hab. Elżbieta Tabakowska   „Literaturoznawczo-językoznawczy dialog autorów jest inspirującą i udaną próbą przełamania obserwowanej od lat separacji obu dyscyplin. Uważność mikrolektury, dociekliwość analityczna spotykają się tu z umiejętnością syntezy, dzięki czemu dostajemy do rąk znakomitą pracę analityczną w rozpoznaniach i syntetyczną w swych wnioskach”.  Prof. dr hab. Arkadiusz Bagłajewski   Jerzy Borowczyk – historyk literatury; pracuje na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; bada literaturę romantyzmu i współczesności; autor monografii: Rekonstrukcja procesu filomatów i filaretów 1823–1824 (2003), Zesłane pokolenie. Filomaci w Rosji 1824–1870 (2014), Po chwiejnym trapie (2016); współautor kilku książek; publikuje w „Czasie Kultury”, „Pamiętniku Literackim”, „Przeglądzie Humanistycznym”.  Krzysztof Skibski – językoznawca; pracuje na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; zajmuje się badaniem języka literackiego, interesuje się również metodologicznymi problemami lingwistyki; jest autorem monografii Antropologia wierszem. Język poetycki Ewy Lipskiej (2008) i Poezja jako iteratura. Relacje między elementami języka poetyckiego w wierszu wolnym (2017); publikuje m.in. w czasopismach: „Język Polski”, „LingVaria”, „Przestrzenie Teorii”, „Forum Poetyki”. 

Słownik wojen, bitew i potyczek w średniowiecznej Polsce

Piotr Bunar, Stanisław A. Sroka

Niniejsza książka jest opracowaniem popularnym, opartym jednakże na najnowszej literaturze przedmiotu. Hasła podano w układzie chronologicznym. Dla większej przejrzystości leksykonu nie wyodrębniono oddzielnie bitew i potyczek, lecz omówiono je w ramach poszczególnym wojen i konfliktów zbrojnych. Czytelnik może jednak łatwo odnaleźć interesujace go wydarzenie, korzystając z zamieszczonych przy końcu indeksów. Słownik obejmuje okres od r. 963 do 1500.

Pragmatyka reklamy

Jacek Grębowiec

Reklama jako jedna z form komunikacji masowej jest we współczesnej rzeczywistości społeczno-kulturowej wszechobecna i choć wydaje się, że napisano już o niej wszystko i z różnych naukowych perspektyw (lingwistycznej, psychologicznej, ekonomicznej, kulturoznawczej), to Jackowi Grębowcowi udało się z powodzeniem poszerzyć naszą wiedzę na jej temat. Opis mechanizmów komunikacji reklamowej z perspektywy pragmalingwistycznej jest słusznym wyborem autora, użycie narzędzi pragmatyki pozwala bowiem zrozumieć zarówno funkcje aktów reklamy, jak i procesy ich oddziaływania na odbiorcę. Jacek Grębowiec ma bardzo dobre przygotowanie metodologiczne do wykonania tego zadania i duże doświadczenie badawcze, wszak jest autorem wcześniej opublikowanej książki pt. Mówić i działać. Wykłady z pragmatyki języka. Można więc śmiało powiedzieć, że w rękach kompetentnego badacza znalazł się ważny temat, dający możliwość nowego spojrzenia (z innego punktu widzenia) na akt reklamy, zwłaszcza reklamy komercyjnej. Książka urzeka piękną naukową polszczyzną, dbałością o czytelnika – jasnym, uporządkowanym tokiem wykładu, dobrze dobranymi przykładami egzemplifikującymi teoretyczne rozważania. (…) Można podziwiać erudycję autora, która ujawnia się nie tylko w tekście głównym, ale także w licznych polemicznych przypisach. Wysoka świadomość metodologiczna, bardzo dobry warsztat analityczny i doskonała znajomość literatury (zarówno polskiej, jak i obcej) oraz przemyślana, przejrzysta kompozycja i dbałość o wewnętrzną spójność tekstu – wszystkie te cechy sprawiają, że książkę pióra Jacka Grębowca czyta się z wielką przyjemnością.   Z recenzji prof. dr hab. Ewy Malinowskiej   O bogactwie merytorycznym projektu przesądza wieloaspektowość refleksji, czego potwierdzenie czytelnik odnajdzie w części pierwszej rozprawy. Jej autor podejmuje kluczowe problemy zarysowane w pragmalingwistyce, umiejętnie łączy je z wnikliwym studium dotyczącym reklamy jako makroaktu komunikacji o określonym potencjale poznawczym, aksjologicznym, strukturalnym. Warto nadmienić, że w pracy Jacka Grębowca czytelnik odnajdzie rozważania ukazujące reklamę jako przedmiot analizy ujęty w ramy innych modeli opisu (niż pragmalingwistyczny), co niewątpliwie poszerza pole oglądu badanej kategorii, pozwala się przyjrzeć metodologiom badawczym ujawniającym mechanizm komunikacji, relację zachodzącą na osi: rzeczywistość – myślenie – język (komunikacja) – rzeczywistość. Część „empiryczna” jest popisem erudycyjnym autora monografii, który dowodzi, że pragmalingwistyka uwikłana w różne modele badawcze stanowi wydajny poznawczo paradygmat owocujący interesującymi studiami. Właśnie ten ostatni segment pracy może się okazać najbardziej wartościową przygodą intelektualną dla odbiorcy pragnącego posiąść efektywną wiedzę dotyczącą posługiwania się instrumentami kreowania i dekonstruowania reklamy. Bez trudu można bowiem założyć, że praktycy komunikacji wiele by mogli nauczyć się od Jacka Grębowca, jeśli pod uwagę weźmiemy świadomość złożoności mechanizmów komunikacji, wytwarzania konkretnych aktów, które mogą sterować zachowaniami odbiorców. Z recenzji dra hab. Jerzego Biniewicza, prof. UWr